In dit nummer: MAGAZINE VOOR LEDEN VAN JAARGANG 4 NUMMER 3 MEI 2011 FNVMEUBELENHOUT.NL

In dit nummer: ● De Jonge Jacob restaureert oude schepen met moderne middelen ● Grootste houtskeletbouwproject in Enschedese Vogelaarwijk ● Nederlands hout gered van de open haard

MAGAZINE VOOR LEDEN VAN

JAARGANG 4 | NUMMER 3 | MEI 2011 | FNVMEUBELENHOUT.NL

beeld Chris Pennarts

Krul

Inhoud

in dit nummer

12 Klassieke lijnen Vader en zoon Drost uit Noord-Scharwoude varen op één kompas. Op hun werf De Jonge Jacob restaureren ze met moderne materialen en technieken het liefst traditionele schepen met klassieke lijnen.

22 Gigaklus in houtskeletbouw In de Enschedese Vogelaarwijk VelveLindenhof wordt een grote serie woningen in houtskeletbouw gerealiseerd. De Groot Vroomshoop en Te Pas Bouw doen die klus voor woningcorporatie De Woonplaats.

24 Gered van de open haard Nederlands hout wordt bijna niet meer toegepast in de houtverwerkende industrie. Het verdwijnt vooral in de open haard. Maar waarom eigenlijk? Lokaalhout probeert de waardering voor ons eigen hout terug te brengen en het gebruik ervan te stimuleren.

rubrieken

Revalideren Werner Korenhof (45) werkt al tien jaar bij Vianen Kozijntechniek. Maar nu even niet. “Ik ben van de werkbank gevallen en heb daarbij m’n enkelbanden gescheurd. Ik zit dus thuis en probeer de tijd een beetje door te komen met pokeren, dat is een hobby van me. Op internet speel ik tegen vrienden uit de VS en Australië. Daarnaast kijk is naar Discovery, maar ik ben er nu onderhand wel klaar mee hoor. Mijn vrouw trouwens ook, haha. Maar binnenkort kan ik gelukkig weer gewoon aan de slag.”

WEGWIJS Leden van FNV Meubel & Hout kunnen met vragen of problemen bij hun bond terecht. Dat kan persoonlijk bij de vakbondscentra en de lokale afdelingen of telefonisch op nummer 0900 368 26 89 (lokaal tarief). Dit nummer is bereikbaar op werkdagen van 8.00 tot 17.30 uur. Zie verder voor servicegegevens pagina 21.

IS ONDERDEEL VAN FNV BOUW

MEI 2011

4 5 8 10 15 20 26 29 30

Krullen Persoonlijk Branche In beeld Spaanders De zaak Bondig Puzzel FNV Voordeel

WEBSITE Voor informatie en nieuws: fnvmeubelenhout.nl HOOFDKANTOOR FNV Meubel & Hout, Postbus 520, 3440 AM Woerden. Opzegging lidmaatschap schriftelijk aan dit adres of naar [email protected].

3

Krullen

Krul

Plastijd geen pauze Belgische zeikerds kunnen opgelucht ademhalen, nu blijkt dat de tijd die ze doorbrengen in het toilet niet zal leiden tot ontslag. Daar was tot voor kort onduidelijkheid over en dus reden genoeg voor een Vlaams Kamerlid om schriftelijke vragen te stellen over dit urgente onderwerp. De Belgische minister van Werkgelegenheid Joëlle Milquet zei dat de tijd die doorgebracht wordt op het toilet niet gelijk gesteld mag worden met periodes van rust of pauze. Het mag dus niet worden meegerekend in de arbeidsduur, ongeacht de frequentie, waarmee een werknemer een bezoekje brengt aan het kleinste kamertje van het bedrijfspand. De Belgen schijnen er zelfs een speciaal artikel (nummer 73) aan gewijd te hebben in het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming. Of dat in Nederland ook zo is, is bij de redactie niet bekend. FOTO LANKULT/SXC

Personeel geeft 60 miljoen weg aan baas

Koek van eigen deeg

Het Nederlandse bedrijfsleven mag zich gelukkig prijzen met het eigen personeel. Gezamenlijk schenkt werkend Nederland de baas namelijk zo’n zestig miljoen euro per jaar. Dat blijkt uit een onderzoek van Intermediair. De gift zit hem in gemaakte onkosten die niet worden teruggevraagd. Vooral hoger opgeleid personeel laat de bonnetjes regelmatig links liggen. Iets minder dan de helft van de ondervraagden zegt zaken als treinkaartjes en taxireçuutjes gewoon te vergeten. Een kwart geeft zelfs aan de bewijsjes kwijt te raken. Het meest opmerkelijke is echter dat ruim 60 procent aangeeft het te declareren bedrag vaak te klein te vinden. De schatting van de zestig miljoen euro die niet teruggevorderd wordt, is overigens een schijntje op het totaal van de drie miljard euro die jaarlijks wel gedeclareerd wordt. FOTO LOLO/SXC

Nog meer opmerkelijk nieuws uit België. In Zaventem hebben boze boeren namelijk tweehonderd stuks meubelen gratis uitgedeeld op de parkeerplaats van Ikea. Dat deden ze om te demonstreren tegen de, in hun ogen, belachelijke prijs van 2,50 euro, die de Zweedse meubelgigant vroeg voor een biefstuk met frietjes. De boerenbond noemt het stunten met voedselprijzen om klanten te trekken ‘getuigen van gebrek aan respect voor het werk van boeren en hun producten’. Vandaar dit koekje van eigen deeg.

4

MEI 2011

tekst Charlie Schuurman beeld Topshots/Tafelboom

Krul

Persoonlijk

‘De boom komt als tafel met verhaal terug op zijn oude plek’ “Bomen redden van de houtversnipperaar, dat is simpel uitgedrukt het idee achter Tafelboom”, zegt Ruth van Andel. Volgens de Utrechtse stichting, die wordt bestierd door drie kunstenaars uit de omgeving, gaan er teveel mooie bomen onnodig verloren. Van Andel: “Vaak gaat het daarbij om monumentale exemplaren, die een verhaal met zich meedragen. Ze hebben een verleden waarin ze iets betekend hebben voor hun omgeving. Een mooi voorbeeld daarvan is een oude bruine beuk die onlangs gerooid werd in het centrum. Dat was een hele dikke en in het oog springende boom, die op die plek een rol heeft gespeeld in de belevingswereld van veel mensen.” Tafelboom wil niet dat die boom in de kachel verdwijnt. En tegelijk willen ze herinneringen levend houden. “Dat doen we door er tafels van te maken die we het liefst een plek geven in de buurt waar de boom heeft gestaan”, vertelt Van Andel. “In de tafels komen lades waar we het verhaal van de betreffende boom instoppen. Die verhalen kunnen worden aangeleverd door omwonenden, maar ook door anderen die een speciale band hadden met de boom.” Tafelboom kiest zelf de exemplaren uit die

MEI 2011

Ruth van Andel is samen met twee collega’s bedenker en oprichter van de stichting Tafelboom. In samenwerking met de gemeente Utrecht zorgt dit kunstenaarsinitiatief ervoor dat gerooide bomen een tweede leven krijgen in hun oude omgeving.

Heeft u zelf een bijzondere baan of hobby? Laat het ons weten via [email protected] en wellicht staat uw verhaal in één van de volgende edities.

voor verwerking in aanmerking komen. Van Andel: “Dat doen we in overleg met de gemeente Utrecht. Op de zogenaamde rooilijst geven we aan welke boom we graag zouden willen hebben. Vervolgens wordt deze gekapt, gezaagd en gedroogd. Ondertussen maken we een ontwerp voor een tafel. Dat doen we allemaal zelf, al huren we soms wel eens een meubelmaker in die ons helpt bij het vervaardigen.” Doordat in de stad veel verschillende bomen staan, werkt Tafelboom met de meest uiteenlopende houtsoorten. “Het is maar net wat de stad ons te bieden heeft”, zegt Van Andel. “De tafel op de foto is bijvoorbeeld ontworpen door Tomm Velthuis en Bram Oosterhuis en is gemaakt van een Valse Christusdoorn. Die kom je bijna nergens tegen. Aan de andere kant is ook niet al het hout te gebruiken. We proberen wel zoveel mogelijk in onze tafels te verwerken. Van het resthout maken we Blokzakken, een zak met speelblokken voor kinderen. Op dit moment is Tafelboom bezig met het Tafelbosproject, waarbij een bos van tafels wordt gemaakt. Benieuwd waarvoor? Zie voor meer informatie en bijzondere projecten: tafelboom.nl. ●

5

tekst Peter van der Aa beeld David Rozing/HH

Taal

Casco Krul

Laaggeletterdheid kan gevaarlijk zijn op de werkplek

Eén op tien Nederlanders heeft moeite met lezen en schrijven Het klinkt onwaarschijnlijk, maar het kan zomaar zijn dat uw naaste collega niet of nauwelijks kan lezen en schrijven. In Nederland is 10 procent van de volwassenen laaggeletterd. In bedrijfstakken met veel uitvoerende beroepen, zoals de bouw- en houtsector, kan dat percentage nog hoger liggen. Het is merkwaardig dat in een land als Nederland, waar toch vrijwel iedereen verplicht naar school gaat, zoveel mensen niet kunnen lezen en schrijven. Toch is het zo. Ons land telt 250 duizend analfabeten, die het helemaal niet kunnen, en 1,5 miljoen mensen die het onvoldoende kunnen om volwaardig aan de maatschappij deel te nemen. Dat het in de praktijk niet zo opvalt, komt doordat laaggeletterdheid een taboe is en mensen alles uit de kast halen om het te verbergen.

Schijn ophouden Niet kunnen lezen en schrijven is een persoonlijk drama voor de betrokkenen. Het kan bovendien gevaarlijk zijn, ook voor mensen in de omgeving van laaggeletterden, bijvoorbeeld op de werkplek. “Laaggeletterdheid is een bedreiging voor de veiligheid”, waarschuwt Margreet de Vries. Zij is directeur van de Stichting Lezen & Schrijven, die in 2004 is opgericht door prinses Laurentien. In een interview met Fundament, het blad van bouwkenniscentrum Fundeon, zegt De Vries: “Niet alleen kunnen laaggeletterden de veiligheidsinstructies niet lezen, vaak zijn ze ook erg bezig met de schijn ophouden. Denk je in wat dat met mensen doet. Het gaat ten koste van de geestelijke gezondheid en het levert stress op. Dat wil je niet op de bouwplaats.”

Allerlei oorzaken Laaggeletterdheid moet niet worden verward met domheid. Er zijn allerlei oor-

6

zaken waardoor mensen niet goed leren lezen en schrijven. Bijvoorbeeld leer- en gedragsmoeilijkheden, een groot schoolverzuim, gezondheidsproblemen in de jeugd of afkomstig zijn uit een gezin waar geen Nederlands wordt gesproken. Als kinderen al een leesachterstand ontwikkelen op de basisschool en daarna een puur vakgerichte opleiding gaan doen, komt het er soms niet meer van die achterstand nog in te lopen.

Ernstige belemmering Van laaggeletterden is het moeilijk een profiel te maken. Het komt in alle kringen voor, onder jongeren en ouderen, onder autochtonen en allochtonen en onder werkenden en niet-werkenden. Dat maakt het extra moeilijk om de mensen in kwestie te vinden en te helpen. Niet kunnen lezen en schrijven is een ernstige belemmering voor de ontwikkeling en ontplooiing. Ook al ben je nog zo’n goede vakman, voor vervolgcursussen moet je kunnen lezen en schrijven en om promotie te maken moet je in staat zijn informatie op te kunnen nemen.

Laaggeletterdheid herkennen op het werk Verwijs mensen die niet (goed) kunnen lezen en schrijven naar een cursus. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Want het is niet eenvoudig laaggeletterden te traceren. Mensen komen er niet graag voor uit. Maar er zijn signalen waaraan je ze toch kunt herkennen. Bijvoorbeeld op de werkplek. Zo’n werknemer: - vermijdt lees- en schrijfsituaties (“Dat formulier vul ik straks wel in” of “Ik ben mijn bril vergeten”); - leest geen werkinstructies, roosters en nieuwsbrieven; - heeft geen belangstelling voor cursussen; - spreekt zich nooit uit op vergaderingen of is onzeker over zijn eigen inbreng; - heeft tijdens werkoverleg moeite om te begrijpen waarover het gaat.

Geschreven informatie Laaggeletterdheid is een probleem dat volgens de Stichting Lezen & Schrijven door de jaren heen ernstiger is geworden. Niet zozeer omdat het aantal mensen dat ermee kampt groter is geworden, maar omdat ons leven steeds meer draait om geschreven taal. Mensen worden steeds vaker geacht zelfstandig keuzes te maken op basis van geschreven of digitale informatie.

De mate waarin iemand toegang heeft tot informatie is steeds bepalender geworden voor zijn of haar positie in de samenleving.

Op de werkvloer Los daarvan is laaggeletterdheid slecht voor de economie. Het uitbannen ervan levert de maatschappij een besparing op van 537 miljoen euro per jaar. Daarnaast leidt dat tot

MEI 2011

Casco Krul

een groei van het bruto binnenlands product (bbp) met 10 tot 22 procent. Om al die redenen groeit het bewustzijn over de problematiek en zijn er steeds meer organisaties die ermee aan de slag gaan. Dit moet op den duur leiden tot afname van het aantal laaggeletterden. Ook de sociale partners in Nederland trekken zich dit probleem aan. Al in 2007 ondertekende de vakcentrale FNV met de werkgevers en de overheid een convenant met als doel de strijd aan te binden met analfabetisme en laaggeletterdheid.

MEI 2011

Cursussen De FNV is alert op laaggeletterdheid op de werkvloer. “We zoeken steeds meer manieren om via ons netwerk en onze achterban mensen met ongeletterdheid te traceren en te verwijzen naar taal- en schrijfcursussen”, zegt FNV-voorzitter Agnes Jongerius. “Want er zijn overal in Nederland laagdrempelige opleidingsmogelijkheden voor volwassenen om te leren lezen en schrijven.” Die opleidingen worden onder meer gegeven aan de ROC’s. Het gaat doorgaans om kleine

groepen met zeer professionele docenten. Ook zijn er mogelijkheden om taalcursussen te organiseren in bedrijven. Informatie over laaggeletterdheid en cursussen is beschikbaar bij de Stichting Lezen & Schrijven. Kijk op lezenenschrijven.nl of bel met het gratis telefoonnummer 0800 023 4444. ●

7

Branche

Krul

Houtkoper uit Vianen plant bos De Verenigde Naties hebben 2011 uitgeroepen tot ‘Internationaal jaar van het Bos’. Total Timber in Vianen start daarom samen met Stichting Probos een aanplantactie om in het Nederlandse bos zeldzame soorten terug te brengen. Een jaar lang draagt Total Timber tien euro per verkochte kubieke meter FSC- of PEFC-gecertificeerd hout af aan Probos. Tot op heden is daarmee bijgedragen aan de aanplant van zo’n duizend stuks. Het initiatief stimuleert het gebruik van gecertificeerd hout in Nederland en daarmee een beter bosbeheer wereldwijd. De houtgroothandel hoopt dat in bouwprojecten vaker de keuze wordt gemaakt voor duurzaam hout, in plaats van een minder milieuvriendelijk materiaal. Anderzijds versterkt het de soortendiversiteit in het Nederlandse bos. Aansluiten bij het initiatief is mogelijk. Neem daarvoor contact op met Probos.

Geluidsscherm van houtvezelcement Betonson gaat houtvezelcement leveren voor circa tienduizend vierkante meter geluidsabsorberend scherm. Deze geluidswal wordt binnenkort geplaatst langs de A12 tussen Utrecht en Veenendaal. Omdat de schermen voor een groot gedeelte bestaan uit houtsnippers uit productiebossen, zijn ze duurzamer dan de betonnen varianten. Dit Faseton geluidsscherm gaat veertig tot vijftig jaar mee en is uiteindelijk volledig recyclebaar.

Nieuwe duurzame gecombineerde ‘houtsoort’ Timmerfabriek Weekamp Deuren introduceert de FSC Premium Hardwood deur. Deze nieuwe ‘houtsoort’ is een streng geselecteerde groep van duurzame houtsoorten met hoge fysische en kwalitatieve eigenschappen. De nieuwe houtsoort moet de inzet van FSC-gecertificeerde deuren gemakkelijker toepasbaar maken. Diverse testen op onder meer vormstabiliteit, verlijming en verwerking tonen aan dat van deze FSC Premium houtsoorten een kwalitatief uitmuntende deur kan worden gemaakt. FSC Premium Hardwood is duurzamer, zwaarder, stabieler en harder dan traditionele houtsoorten. Daarnaast heeft het bedrijf zijn binnendeurencollectie Living Doors uitgebreid met twee nieuwe modellen. Het gaat om deurmodel 65010 en de glasvariant 65011. Kenmerkend zijn de brede stijlen, strakke profilering C3 en een eigentijdse uitstraling. In de range decoproducten is het glasassortiment uitgebreid met een nieuw strak glas-inloodmodel. Zie voor meer informatie: weekampdeuren.nl.

FOTO VAN NIEUWPOORT GROEP

Meisjes maken kennis met meubelvak Tijdelijk stonden er bij Contest Yachts meer vrouwen dan mannen op de bedrijfsvloer. Tijdens de landelijke Girlsday op 14 april maakten bijna zestig meisjes kennis met de meubelindustrie en (scheeps)interieurbouw. Doel van dit evenement is om meisjes kennis te laten maken met de vakgebieden bèta, techniek en ict. Kenniscentrum SH&M vond zes leerbedrijven bereid om hun deuren te openen voor de leerlingen afkomstig van basis- en vmboscholen. De meisjes zagen onder meer het hele productieproces van een zeiljacht. De leerlingen stelden geheel onbevangen hun vragen als ‘waarom hebben mensen eigenlijk zo’n grote boot nodig?’ Alle meisjes konden meedoen met een ontwerpwedstrijd die SH&M speciaal voor Girlsday organiseerde. De opdracht luidde: ontwerp je eigen droombed. SH&M maakt half mei de winnares bekend. Het winnende ontwerp wordt daarna gemaakt door een mbo-leerling en afgeleverd bij de ontwerpster in de dop. FOTO CONTEST YACHTS

8

MEI 2011

Krul

Branche

Compacte, vierkante machine In mei zal in Hannover de Ligna, de internationale beurs voor hout en houtbewerking van start gaan. Daar zal De Groot Houtbewerkingsmachines een nieuwe machine tonen: de Weinig Cube. Deze machine is een volautomatische, zelfinstellende vierzijdige schaaf- en kalibreermachine. De compacte Weinig Cube, die één kubieke meter beslaat, is volgens De Groot gemakkelijk te verplaatsen en onderscheidt zich onder meer door een schaafbreedte van 260 millimeter en een schaafhoogte van 160 millimeter. Maar ook door zaken als de elektrische verstelling van de voorvlaktafel en de liniaal, een eenvoudige touchscreenbediening voor maatingave en elektrische verstelling, een eigen fundament onder de machine, plug & play en een minimale schaaflengte van 400 millimeter zonder inslagen. De Groot wijst verder op de vier laserlijnen, waarmee vooraf de netto-afmetingen worden weegegeven van het hout nadat het is geschaafd. Het bedrijf stelt dat de Weinig Cube de faalkosten laat dalen en dat op de benodigde afzuigcapaciteit 60 procent wordt bespaard. FOTO DE GROOT HOUTBEWERKINGSMACHINES

Agressieve houtschroef

Loofhout herkennen

Berner heeft een nieuwe generatie spaanplaatschroeven ontwikkeld en voorzien van een dubbele spoed, een freesschacht en andere highlights om aan de hoge vereisten van de bouwsector te kunnen blijven voldoen. De dubbele spoed van de Easyfast Cut maakt dat het inschroeven tot 50 procent sneller gaat dan met een conventionele spaanplaatschroef. De freesschacht en speciale coating reduceren bovendien de weerstand bij het inschroeven. De dubbelverzonken kop met remribben zorgt ervoor dat de schroef bij het verzinken wordt afgeremd waardoor het risico op kopbreuk vermindert. De nieuwe agressieve kerfpunt versnijdt de houtvezels tijdens het inschroeven, waardoor de kans op scheurvorming kleiner wordt. Daarnaast zorgt de geometrie van de schroefpunt ervoor dat de punt exact en snel kan worden ingeschroefd. Het aantal benodigde bitten is teruggebracht van vier naar drie, waardoor de gebruiker nog slechts één bit nodig heeft voor alle diameters van 3,5 tot 5,0 mm. Zie voor meer informatie: berner.nl. FOTO BERNER

Wel eens moeite met het bepalen van een loofhoutsoort? Bij Sdu Uitgevers is onlangs het boek ‘Loofhout herkennen’ verschenen, met als ondertitel ‘Praktische handleiding voor houtkenner en beginner’. Het is een veelzijdige gids voor het determineren van houtsoorten. In het boek worden de kenmerken van maar liefst 334 houtsoorten zeer gedetailleerd beschreven. De tekst wordt ondersteund door evenzoveel foto’s, waarop zowel de langsvlakken als de kopse vlakken van het hout zijn afgebeeld. Daardoor is het mogelijk om vrijwel elke loofhoutsoort ondubbelzinnig te kunnen identificeren. In tien hoofdstukken wordt uitvoerig ingegaan op onder meer de botanische en handelsnamen van houtsoorten, stamstructuur, weefselleer, uiterlijke kenmerken en determinatiekenmerken die het herkennen van de houtsoort vereenvoudigen. Verder worden alle technische begrippen duidelijk omschreven en worden praktische hulpmiddelen voor houtdeterminatie besproken. Een uitgebreide determinatietabel leidt de lezer stap voor stap naar een betrouwbare identificatie van de houtsoort. Daarnaast zorgt het omvangrijke register ervoor dat snel antwoorden worden gevonden op alle vragen rond het herkennen van loofhout. “Loofhout herkennen” is een handige gids voor iedereen die beroepsmatig te maken heeft met het determineren van hout, zoals houthandelaren, houtbewerkers en -verwerkers. Het boek is verkrijgbaar via de boekhandel en via Sdu Uitgevers, sdu.nl.

MEI 2011

9

beeld Reporters

In beeld

10

Krul

MEI 2011

Krul

In beeld

Dat kan dus wél!

Hij glimt van trots, de Brit Michael Thompson. Dat mag ook wel, want hij heeft zojuist een weddenschap gewonnen. “Een fiets van hout, dat kán helemaal niet”, had zijn vriend gezegd. “Dat kan wél”, had Thompson geroepen. En na zes maanden sleutelen stond het karretje er. Wielen, zadel, trappers, alles van hout. Een splinterfiets, noemt Thompson zijn product. Wat hij nu gewonnen heeft? Eén Britse pond. Dat is ongeveer 1,12 euro. Maar het gaat om de eer natuurlijk! ●

MEI 2011

11

tekst Charlie Schuurman beeld Topshots

Bedrijf

12

Krul

MEI 2011

Krul

Bedrijf

Liefde voor het vakmanschap zit familie Drost in de genen

Scheepswerf De Jonge Jacob brengt heden en verleden in harmonie Volgens een bekend spreekwoord kun je beter niet twee kapiteins op één schip hebben. Vader en zoon Drost bewijzen op scheepswerf De Jonge Jacob echter dat ze prima samen op één kompas kunnen varen. Ze werken samen het liefst aan klassieke schepen met harmonieuze lijnen. Een beetje verstopt op een industrieterrein in Noord-Scharwoude (Noord-Holland) is de werkplaats van Bart Drost te vinden. In één van de twee bescheiden loodsen werkt hij samen met zoon Job aan onder meer de restauratie van een salonboot uit 1930. Het bijzondere schip heeft een geklonken stalen romp met een houten kajuit. “Dit soort schepen deed in die tijd dienst als luxe motorboot voor rijke lieden, maar ze werden ook ingezet voor transportdoeleinden”, vertelt Job. “Door de dunne vorm snijdt zo’n boot door het water en was daardoor vaak sneller dan bijvoorbeeld paard en wagen.”

Oude look De huidige eigenaar van de salonboot heeft er echter andere plannen mee. Het schip moet straks dienst gaan doen als een exclusieve rondvaartboot, maar ook als privéschip. De kajuit wordt daarom van buiten en binnen flink onder handen genomen. Nieuwe panelen en raamlijsten, vloerdelen, meubilair en zelfs een complete voorkajuit maken deel uit van de renovatie. Job: “We proberen alles zo goed mogelijk in de oorspronkelijke staat te houden of in diezelfde stijl te vervaardigen. De kenmerkende panelen uit die tijd, met klassieke uitfrezingen, maken we bijvoorbeeld zelf. Daarvoor gebruiken we echter modern hechthout in combinatie met massief hout, dat werkt zeker zo mooi en de klant krijgt exact dezelfde uitstraling als de oorspronkelijke ‘oude look’.”

MEI 2011

Kippenvel De salonboot is daarmee een schoolvoorbeeld van wat vader en zoon het liefste doen. Met moderne materialen en technieken werken aan traditionele schepen met klassieke lijnen. “Maar dat kan ook prima in de bouw van nieuwe schepen hoor”, zegt vader Bart. “Harmonie erin brengen, daar draait het om. Ik moet er kippenvel van kunnen krijgen. Vaak zit hem dat in de details en die kom je op oude schepen nu eenmaal meer tegen dan in de designboten van tegenwoordig. Daar heb ik niet zoveel mee, wat dat betreft ben ik erg klassiek ingesteld. Maar dat wil niet zeggen dat ik niet ontvankelijk ben voor moderne technieken. Integendeel, met hout-epoxy kun je fantastische

schepen bouwen. Daar wil ik bijvoorbeeld nog een zesmetersloep mee maken. Je hebt dan een houten boot die ook vaart als een echt houten schip, maar wel met het onderhoud van een polyester exemplaar. En met speciale coatings en lakken kun je vervolgens authentieke uitstraling waarborgen.”

Jong geleerd De voorkeur voor die oude look komt ook voort uit de liefde voor het ambacht die opa Drost op zijn zoon Bart overdroeg en hij op zijn beurt weer meegaf aan Job. Bart: “Mijn vader maakte vroeger luxe tafelgerei. Ondanks dat ik me er niet echt in thuis voelde, fascineerde het ambachtelijke werk me enorm. Zelf werd ik op jonge leeftijd al

Vader en zoon werken aan geklonken salonboot uit 1930

13

Bedrijf

Krul

aangetrokken door het water en alles wat erop drijft. Ik timmerde in de uiterwaarden aan mijn eigen bootjes en wilde het liefst scheepsbouwkunde gaan studeren in Rotterdam.” Vanwege de afstand werd Bart echter gedwongen iets anders te gaan doen en kwam na een studie bouwkunde in die tak van sport terecht. Toch werkte hij na zijn studie wel op een scheepswerf, maar kwam na een faillissement toch weer in de bouwwereld terecht, als calculator. Vanwege gezondheidsredenen stopte hij en begon een eigen bouwkundig bureau voor ontwerp, bouw, advies en techniek (Abotech), van waaruit hij zich steeds meer met boten bezig ging houden. “Daarop heb ik besloten om in 2006 De Jonge Jacob op te richten, naast mijn bestaande bureau.”

Zo vader… Job was inmiddels opgegroeid tussen het zaagsel in de werkplaats, waar pa dan nog in de weekenden knutselde aan zijn boten. Als hij mee ging zeilen zat hij steevast aan

de lage kant wanneer de boot vaart maakt en gaat hellen. “Toen ben ik besmet geraakt met het bootvirus”, lacht hij. “Ook ik ben toen zelf gaan timmeren. Daar waar mijn vriendjes indertijd achter hun Playstation zaten, kreeg ik een hamer en een beitel en klooide ik wat aan met bootjes. De wil om te creëren zat er dus al vroeg in en gaat er denk ik ook nooit meer uit. Ik zou niet weten wat ik met het leven aan moest als ik m’n handen kwijt zou raken”, zegt hij daarover. Na een studie scheepsinterieurbouw werd Job als timmerman aangenomen op een werf in de buurt. Daar leerde hij alle kneepjes van het vak en ontwikkelde ondertussen een voorliefde voor oude scheepsmotoren en techniek. “Wat mijn vader heeft met oude schepen, heb ik met oude scheepsmotoren en techniek.” Het was dan ook niet vreemd dat hij onder de naam Job Drost Scheepstechniek eveneens een bedrijfje begon van waaruit hij zichzelf nu onder meer verhuurt aan zijn eigen vader.

Volgende generatie Job heeft zelf voor het ambacht gekozen. In een omgeving waarin niets moest maar juist alles mocht, groeide hij op met het vakmanschap. En ook de volgende generatie zal hoogstwaarschijnlijk besmet raken met het virus. Het enthousiasme van Bart en Job voor hun vak zal al genoeg zijn om dat te bewerkstelligen. En anders is er nog altijd een heel bijzonder wiegsloepje dat bij de nieuwe generatie de liefde voor boten een impuls zal geven. Het kinderbedje in de vorm van een oud-Hollands sloepje is zelf bedacht en helemaal met de hand vervaardigd door Bart. De overlappende huidplankjes hebben uiteraard prachtige harmonieuze lijnen meegekregen en zijn met koperen klinknageltjes aan elkaar bevestigd. Het wiegje was in eerste instantie uitsluitend bedoeld voor de familie Drost, omdat vanwege de manuren het gevaarte haast niet te betalen is. Desondanks blijkt er toch vraag naar en is Bart inmiddels bezig met een tweede exemplaar. ●

Handgemaakt klassiek sloepwiegje voor de nieuwe generatie

14

MEI 2011

Krul

Lezers schrijven Houten wieken Goed dat niet-alledaagse houttoepassingen onder de aandacht worden gebracht. Zo ook de houten wieken van het windmolenpark langs de A6 (zie Krul nummer 2, red). In het bijschrift staat: ‘Ze worden afgedankt omdat de techniek en de gebruikte materialen inmiddels allang zijn achterhaald.’ Ter informatie: de huidige wieken van glasfiber blijken nu na vijftien jaar ontwikkeling door interne condensatie te delamineren. Het zou dus goed kunnen dat ook de wiek weer van hout wordt. Verder is een Duits concern bezig om een geheel houten windmolen te ontwikkelen (timbetower.de). Hoe mooi zou het zijn als NUON nu eens echt duurzaam zou gaan: groene energie, geproduceerd door moderne houten windmolens. Eric D. de Munck, Centrum Hout

Spaanders

Arbocatalogus voor veilig en gezond werk Een uitstekend hulpmiddel voor veilig en gezond werken in de tentoonstellingsbouw is de arbocatalogus. Daarin staan oplossingen en maatregelen om het werken in de bedrijfstak werknemersvriendelijk te organiseren. De catalogus is gemaakt door verschillende partijen in de sector, waaronder FNV Meubel & Hout. De oplossingen en maatregelen sluiten direct aan op de risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) voor de tentoonstellingsbedrijven. Op woensdag 13 april werd de arbocatalogus gepresenteerd tijdens een evenement in Bemmel. Ook werknemers maakten van de gelegenheid gebruik om naar die bijeenkomst te komen. Zij konden daar zelf oefenen met de interactieve catalogus en de branche risico-inventarisatie. Bovendien werden er allerlei arbovriendelijke hulpmiddelen gedemonstreerd voor onder meer het

werken op hoogte en het voorkomen van lichamelijke overbelasting. De arbocatalogus is te raadplegen op internet: arbocatalogustentoonstellingsbedrijven.nl. Er zijn ook al arbocatalogi voor het parketvloerenleggersbedrijf en de orgelbouwers. FOTO TOPSHOTS

Wij staan voor u klaar! Bel 0900 368 26 89 (lokaal tarief)

MEI 2011

15

tekst Charlie Schuurman beeld Assinkhout/BDU Uitgevers

Techniek

Krul

Moderne technieken maken traditionele houten constructies weer haalbaar

Assinkhout maakt bouwpakketten voor gevorderden Voor een middeleeuwse houten dakconstructie had je vroeger enorm veel mankracht nodig. Het handmatig kappen, verzagen en monteren van spanten en dwarsbalken was beulswerk en wordt daarom niet veel meer toegepast. Assinkhout weet dit proces aanzienlijk te versnellen en geeft authentieke constructies weer een toekomst. Even buiten Nijkerk zijn drie man druk bezig met een indrukwekkende houten dakconstructie voor een woonboerderij in aanbouw. De robuuste gebinten en spanten, die met traditionele pen-gatverbindingen zijn vastgezet, steken af tegen de blauwe hemel erachter. Eén van de mannen stuurt met een afstandsbediening een kraantje aan, waarmee hij grote balken omhoog hijst. Deze balken worden vervolgens door de twee anderen op hun plaats gebracht en vastgezet. Zo op het oog lijkt de werkwijze niet echt bijzonder. Het doet echter wel vermoeden dat het project een fortuin moet kosten aan manuren en materiaal dat erin gaat zitten. Maar wie goed kijkt, ziet dat de balken verbazingwekkend precies op de plaats van hun bestemming passen. Dan valt ook op dat er op de bouwplaats geen grote zaagmachine te vinden is, waarmee

16

de balken op maat gezaagd worden. Dat blijkt niet nodig te zijn, omdat de constructie al compleet is uitgerekend, uitgetekend en op maat gezaagd door de houtzagerij van Assinkhout in Rietmolen. Als Patrick Assink vervolgens vertelt dat een dergelijke traditionele constructie, waar maar liefst 52,6 kuub hout in verwerkt wordt, binnen enkele dagen voltooid is dan schreeuwt dat natuurlijk om uitleg. Het geheim zit hem in een combinatie van liefde voor het traditionele vakmanschap, Europees hout, duurzaamheid en moderne techniek.

Houtzagerij De houtzagerij van de familie Assink gaat al vijf generaties terug. “Ik ben opgegroeid tussen de bomen en planken”, vertelt Patrick Assink. “Dan is het logisch dat je een bepaalde voorliefde voor hout ontwikkelt en

in mijn geval specifiek ook voor Europees hout.” Patrick Assink leek dan ook voorbestemd voor een loopbaan in de zagerij, maar hij besloot eerst zijn eigen weg te gaan. “Ik heb eerst bij verschillende bedrijven gewerkt en van daaruit inspiratie opgedaan om de houtzagerij uit te breiden. Via de waterbouw, de parketwereld en een carrière bij een grote houthandel maakte ik zodoende kennis met de reguliere bouw en vond dat er nogal wat aan schortte. Vooral op het gebied van efficiëntie en faalkosten. In die tijd woonde ik in een pand van driehonderd jaar oud, waarin ook die mooie grote balken duidelijk zichtbaar waren en waar, denk ik, de liefde voor dergelijke constructies vandaan komt. Ik wist dat het in deze tijd financieel bijna niet meer haalbaar is om dergelijke houten constructies met de hand te maken en in elkaar te

MEI 2011

Krul

Techniek

zetten. De manuren die daarin gaan zitten maken dat onbetaalbaar. Toen ben ik op zoek gegaan naar een manier om zoiets machinaal voor elkaar te krijgen. Zodoende is het idee ontstaan om houten constructies te gaan prefabriceren in de zagerij.”

Tekening Assink pakt zijn laptop erbij en opent een driedimensionaal tekenprogramma (Cadcam). “Kijk”, zegt hij, “dit programma is de basis voor elke opdracht. Als een klant bijvoorbeeld zo’n houten dakconstructie wil hebben, dan teken ik die samen met een architect uit. In intensief overleg halen we alle knelpunten uit de constructie, waarbij ik adviseer over het hout en de werking ervan. Vervolgens wordt er een berekening gemaakt die tot op de millimeter klopt. Aan de hand daarvan rolt er een prijs uit de computer en kan ik ook direct zien hoeveel hout nodig is voor het project.” Als Assink een balk in de tekening aanklikt, komt deze naar voren. Hij is van alle kanten te bekijken en op die manier kun je precies zien waar de gaten moeten komen voor de verbindingen of waar de balk moet worden afgekort. Van de dikste plank tot het kleinste latje, allemaal zijn ze individueel uit te lichten en te bekijken. De tekeningen worden na goedkeuring naar de zagerij gestuurd. Daar wordt het hout besteld en als het binnen is verzaagd met een CNC-machine die door één man bediend wordt. “Die machine zaagt de balken van de tekening tot op de millimeter uit. Daarmee bespaar je dus enorm op de faalkosten”, zegt Assink. “Vroeger nam je uit voorzorg een balk van 8,5 meter als je maar 8 meter nodig had. Dat hoeft dus niet meer.”

MEI 2011

Bouwpakket Als alle balken en planken verzaagd zijn, kan de montage beginnen. Een bouwpakket voor gevorderden, maar ook hierbij biedt de tekening uiteraard uitkomst. Assink: “Je kunt monteren op locatie maar ook in de werkplaats. In dat laatste geval ben je niet afhankelijk van het weer of de ruimte op de bouwplaats. Je kunt de constructie dan ook onder ideale omstandigheden in elkaar zetten. Vervolgens huren we een paar grote vrachtwagens die de dakconstructie ’s nachts naar de bouw brengen. De volgende ochtend tillen we de hele handel met een kraan het dak op. Op die manier hebben we in hartje Amsterdam binnen een dag een compleet dak op een asymmetrisch grachtenpand kunnen zetten. Even vastzetten en klaar.” Het hele proces wordt van boom tot constructie in eigen beheer gedaan en duurt, al naar gelang het project, slechts twee tot zes weken. Daarbij wordt steeds gebruik gemaakt van Europees hout. “Omdat het dichtbij is, versnelt dat het proces natuurlijk”, zegt Assink. “Maar bovenal is het heel duurzaam. We halen het hout, voornamelijk eiken en grenen, uit verantwoord onderhouden bossen in Duitsland en

Frankrijk. Dat hout leent zich perfect voor deze constructies en dat willen we graag laten zien en uitdragen. Het is onzin om hout uit een tropisch regenwoud te halen, want er is hier genoeg. Op dit moment is de aanwas zelfs groter dan de kap.” ●

17

Krul

Opleidingen

26 mei CTH - Moduul 3: Naaldhout In deze training doen de deelnemers praktisch toepasbare kennis op van diverse soorten naaldhout, zoals Europees vuren, Europees grenen, Canadian spruce-pine-fir en Lariks. De cursus duurt drie dagen. Bij voldoende resultaat krijgt de deelnemer een certificaat. Na het behalen van zes certificaten ontvangt de cursist het diploma Commercieel Technisch medewerker Houthandel. Locatie: Almere en Wageningen, hmccursusentraining.nl.

Of het nu gaat om persoonlijke ontwikkeling of veranderingen in het vakgebied: niemand is te oud om te leren. Daarom zet Krul enkele opleidingen en cursussen op een rij.

23 mei

Praktijkopleider vierdaagse Een groeiende groep vaklieden vindt het leuk om de kennis van het vak over te dragen. Met het oog op de vergrijzing wordt dat ook steeds belangrijker. Maar hoe doe je dat precies? En wat is competentiegericht onderwijs eigenlijk? Voor iedereen die wil weten wat er nu precies van een praktijkopleider wordt verwacht, is er de ‘Praktijkopleider vierdaagse’. Deze geeft in vier dagen al het gereedschap dat nodig is om de volgende generatie vaklieden op te leiden. De cursus is bedoeld voor alle medewerkers die succesvol leerlingen willen begeleiden. In deze training wordt het pad doorlopen dat de praktijkopleider volgt als hij of zij een deelnemer begeleidt. In zeven blokken wordt het hele traject besproken: van de voorbereiding op de komst van een deelnemer tot en met het afsluitende examen. De training wordt gegeven op drie locaties en er zijn subsidiemogelijkheden. Zie voor meer informatie: hmccursusentraining.nl. ●

MEI 2011

27 mei Basiscursus hout en plaatmateriaal Hout kan worden geleverd door circa 50.000 verschillende boomsoorten en houtachtige gewassen. Door deze cursus verkrijgt de deelnemer alle noodzakelijke basiskennis van houtsoorten en plaatmaterialen wat betreft eigenschappen, toepassingsmogelijkheden, kwaliteiten en constructieve mogelijkheden. De studiebelasting bedraagt twee uur per week gedurende zes maanden of één dag in de week gedurende drie maanden. Locatie: HOC Almere, hmccursusentraining.nl.

1 juni AutoCad basis Steeds meer bedrijven gaan over op het tekenen met AutoCad. In deze tweedaagse kennismaking wordt ingegaan op de vele mogelijkheden, leren de deelnemers de basiskennis om met AutoCad te kunnen werken en leren ze zelfstandig eenvoudige tekeningen te maken. De cursus is bestemd voor werkvoorbereiders, tekenaars en overige medewerkers die gaan werken met het programma. Locatie: Ede en Nuenen, hmccursusentraining.nl. Kent u een opleiding of cursus die interessant is voor collega’s? Mail naar: [email protected].

19

tekst Stephanie Jansen beeld Topshots

De zaak

Krul

Geschrokken en boos De zaak Kroeze De gepensioneerde Henny Kroeze (75) struikelde over een vergeten uitzetkoord van een straatmakersbedrijf en brak haar hand. Zij wilde graag dat de verantwoordelijke werknemer een standje zou krijgen maar kreeg tot haar verrassing ook nog een schadevergoeding. Dankzij FNV Bouw.

“Opeens lag ik languit op de grond. Ik was gevallen over een vergeten uitzetkoord.” 20

“De datum staat in mijn geheugen gegrift: 29 september 2009. Ik kwam uit het ziekenhuis en liep over het parkeerterrein terug naar mijn auto. Het terrein was opgebroken, er stonden hekken omheen en ik werd over een pad van ijzeren platen geleid. Opeens lag ik languit op de grond. Ik was gestruikeld over een uitzetkoord dat over het pad was gespannen en niet was weggehaald. Er werd geen acht op me geslagen totdat een straatmaker me overeind hielp. Bij de EHBO-post werd een scheurtje in mijn oogkas en een diepe wond in mijn rechterhand vastgesteld, die gehecht moest worden. Dat die hand ook nog was gebroken, werd vijf weken later pas geconstateerd. Ik was enorm geschrokken van het voorval, en eigenlijk ook flink boos. Wie vergeet nou zo’n koord weg te halen? Levensgevaarlijk! Een medewerker van Slachtofferhulp vroeg me of ik een rechtsbijstandverzekering had afgesloten. Ja, die heb ik, zei ik, van de FNV. Mijn echtgenoot, die is overleden, was zijn hele beroepsleven al lid en had me gevraagd zijn lidmaatschap uit solidariteit voort te zetten. Ik besloot contact te zoeken met een letselschadejurist van de FNV. Het ging me zeker niet om geld, dat heb ik in het eerste gesprek meteen duidelijk gemaakt. Ik vond dat de verantwoordelijke straatmaker een standje moest krijgen. Ik wilde ruchtbaarheid geven aan deze gevaarlijke situatie. Het ging me dus vooral om de waarschuwing: kijk uit wat je doet. Dat ik een schadevergoeding van vierduizend euro heb ontvangen, was totaal onverwacht en vind ik grandioos. Wel heb ik er een jaar lang ellende van gehad en ik kan nog steeds niet met mijn rechterhand een hand geven. En eerlijk gezegd zit ook de schrik er nog steeds flink in. Op straat kijk ik altijd naar de grond, en zelfs in huis loop ik voorzichtig als een mannequin, uit angst om weer te struikelen.” ●

De kern van de zaak Joost Hartog, registerexpert personenschade: “Het verzoek van mevrouw was gericht op het afgeven van een preventief signaal. Als vorm werd een schriftelijke aansprakelijkstelling gekozen. Die brief was dus het signaal. Het feit van de schadevergoeding is een tastbare bevestiging daarvan. Dubbel effect: de veroorzaker heeft zijn waarschuwing, het slachtoffer wordt erkend. Overigens kent de rechtsbijstandverzekering via FNV een premiekorting, juist omdat wij onder meer deze vorm van rechtshulp in eigen huis hebben. Het is voor de leden goed om te weten dat FNV Bouw niet alleen bedrijfsongevallen en beroepsziekten behandelt, maar ook rechtshulp verleent aan slachtoffers van dit soort ongevallen, verkeersongevallen, medische fouten en dergelijke.”

MEI 2011

Casco Krul

Service

FNV Bouw ledenservice Vakbondscentra

John John Kerstens bondsvoorzitter

Drie vliegen Toen ik voorzitter van FNV Bouw werd, heb ik als ambitie uitgesproken dat we ‘vaker in het nieuws wilden en met meer dan alleen looneisen en stakingen’. Dat is tot nu toe goed gelukt. De bond staat vaak in de krant of op het internet en we zijn regelmatig op radio en tv. Een recent voorbeeld daarvan is onze bijdrage aan het Haagse debat over de huursector. Samen met directeur Truus Sweringa van Oost Flevoland Woondiensten hield ik in Het Financieele Dagblad een pleidooi voor ‘verduurzaming’ van sociale huurwoningen. Een pleidooi om ‘drie vliegen in één klap’ te slaan. Hoe? De afgelopen tijd is de energierekening in procenten gemiddeld vier keer zo hard gestegen als de ‘kale’ woonlasten. Daarmee legt die een steeds groter beslag op de koopkracht. Zeker van mensen die een ‘sociale huurwoning’ hebben. Die hebben niet de hoogste inkomens en wonen vaak in huizen waar qua energiebesparing nog een wereld te winnen is. Er moet daar dus snel in energiebesparing worden geinvesteerd. Door de overheid. En door corporaties. Dat dat effect heeft, is aangetoond: het energiezuiniger maken van woningen van Oost Flevoland Woondiensten levert jaarlijks een besparing van maar liefst 500 euro per huishouden op! Maar dan moeten corporaties daartoe wel in staat worden gesteld. Het kabinetsplan om een rekening van 620 miljoen voor huurtoeslag bij corporaties neer te leggen, betekent (door het hefboomeffect) meer dan twee miljard euro minder investeren in duurzaam (ver)bouwen. Dat is een besparing die fors geld gaat kòsten. Het snel energiezuinig maken van sociale huurwoningen is dus goed voor de koopkracht van de bewoners. En voor het milieu. En die derde vlieg? Dat is natuurlijk de impuls die dit plan zou geven aan de werkgelegenheid in de bouw!

MEI 2011

FNV Bouw heeft in het land dertig vakbondscentra. Daar kunnen leden tijdens spreekuren bij de vakbondsconsulent terecht met vragen over bedrijfstakeigen regelingen en met vragen of problemen over werk en inkomen. Adres en openingstijden zijn op te vragen bij de helpdesk van FNV Bouw: 0900 368 26 89.

Lokale afdelingen FNV Bouw heeft, verspreid over het land, ongeveer driehonderd lokale afdelingen. Leden kunnen bij de vraagbaak van de afdeling terecht met vragen en problemen. Ook contactgegevens van de vraagbaak zijn op te vragen via 0900 368 26 89.

Re-integratiebegeleiding FNV Bouw heeft vrijwilligers die speciaal zijn opgeleid om leden te begeleiden bij hun re-integratieproces, bijvoorbeeld tijdens ziekte, werkloosheid of bij een (her)keuring voor een WAO/WIA-uitkering. De rea-begeleider kent de relevante wet- en regelgeving en de procedures. Ook kan hij helpen met het invullen van formulieren en het voorbereiden van gesprekken. Op verzoek gaat hij mee naar het gesprek met keuringsarts of arbeidsdeskundige. Schakel de reabegeleider zo vroeg mogelijk in. Bel daarvoor met de helpdesk van FNV Bouw: 0900 368 26 89.

Contributietabel FNV Bouw (per 1 juli 2010) Normtarief voor werkende leden 22 jaar en ouder 21 jaar 20 jaar 19 jaar 18 jaar 17 jaar 15 en 16 jaar

€ € € € € € €

15,16 12,89 11,37 9,10 7,58 6,06 3,79

Aangepast tarief voor leden met uitkering etc.* 22 jaar en ouder voor leden met uitkering etc.* 21 jaar en jonger leden van 65 jaar en ouder partners van overleden leden zelf niet in loondienst parttimers die 20 uur of minder werken parttimers die 21 tot en met 30 uur werken

€ € € € € €

8,94 0,00 5,00 4,40 8,94 11,37

* leden met WW, IOAW, ZW of bijstand of samenloop met WIA/WAO/Wajong/WAZ leden met prepensioen en vut-uitkering leden met verlaagd loon in het 2de ziektejaar leden met WIA/WAO/Wajong/WAZ 65% of meer afgekeurd huismannen (rolwisseling)

21

tekst Marlous Brand beeld Topshots

Project

Krul

Laagenergie- en passiefwoningen verrijzen in het hart van Enschede

Grootste houtskeletbouwproject in de sociale sector gaat van start Aannemerscombinatie De Groot Vroomshoop en Te Pas Bouw, beide onderdeel van VolkerWessels, bouwen in Enschede 211 woningen met een hoge energieprestatie. Tachtig daarvan zullen voldoen aan het passiefhuis-principe. Een mooie order, in deze economisch zware tijden voor de bouw. Nog niet eerder werd een hele wijk voorzien van laagenergie- en passiefwoningen in houtskeletbouw, laat staan in de sociale huursector. De plannen voor het project hebben dan ook flink wat voeten in de aarde gehad, vertelt Johan Oude Breuil. Hij werkt als projectmanager bij corporatie De Woonplaats, de opdrachtgever van het project. “De wijk waar we momenteel bouwen is Velve-Lindenhof, één van de veertig Vogelaarwijken in ons land. De huizen hier waren toe aan een grondige opknapbeurt, maar we kregen ook steeds meer meldingen van overlast. Er was kortom werk aan de winkel.” De Woonplaats besloot na overleg met de bewoners de wijk grondig aan te pakken en ruim 90 procent van de woningen te slopen om er nieuwbouwwoningen voor in de plaats te zetten.

Snel bouwen Met het oog op de toekomst werd ervoor gekozen om zo energiezuinig mogelijke woningen te bouwen, vertelt Oude Breuil. “We verwachten dat de energieprijzen in de toekomst alleen maar zullen stijgen, dus willen we de stookkosten voor onze huurders zo laag mogelijk houden. Alle woningen hebben daarom straks een epc van 0,4 en tachtig woningen zullen zelfs passiefhuizen worden. Dat wil zeggen dat ze behalve goede isolatie ook een zonneboiler hebben, drielaags glas en geïsoleerde kozijnen.” Omdat de draagkracht van de grond laag is, werd daarnaast gezocht naar een lichte, maar ook snelle manier van bouwen.

22

Luchtdicht Het unieke van het passiefhuisprincipe is dat de woning luchtdicht is, waardoor in de winter alle warmte binnen blijft. In de Nederlandse bouw is het luchtdichtbouwen echter nog geen gemeengoed. “Kierdichting kun je niet ter plaatse nog even regelen zoals doorgaans vaak gebeurt”, legt Oude Breuil uit. “Dat vergt een bouwmethode die meer zekerheid biedt dan de traditionele manier. Het was echter nog niet gemakkelijk om een geschikte partner te vinden. Weinig Nederlandse bedrijven hebben ervaring met volledige houtskeletbouw.” Uit de aanbesteding kwam de aannemerscombinatie De Groot Vroomshoop en Te Pas Bouw. Zij waren één van de weinige partijen die de klus aankonden. “Wat het moeilijk maakt om een geschikte partner te vinden, is dat naast kwaliteit ook de kwantiteit een belangrijk selectiecriterium is geweest”, zegt Gerard Beltman, directeur bij De Groot Vroomshoop. “Je hebt behoorlijk wat productiecapaciteit nodig voor een project als dit. Want volledige houtskeletbouw in passiefhuiskwaliteit is een enorme klus qua interne organisatie.”

Innovatie Niet verwonderlijk dat het project voor de afdeling gevels en daken van timmerfabriek De Groot Vroomshoop de grootste order ooit is. Speciaal voor de passiefwoningen in het project Velve-Lindenhof ontwikkelde het bedrijf een innovatief aansluitdetail tussen kozijn en wand, dat het mogelijk maakt om

MEI 2011

Krul

de gevel goed luchtdicht af te sluiten. “Om warmte binnen te houden is isolatie van groot belang”, vertelt Beltman. “Tegenwoordig weten we dat hout dat contact heeft met de binnen- en buitenlucht werkt als een koudebrug. Toch moet je een houten kozijn uiteindelijk bevestigen op de wand, waardoor onvermijdelijk zo’n koudebrug ontstaat. Lange tijd werd aangenomen dat hier geen oplossing voor was. Wij zijn echter op zoek gegaan naar een manier om ook de aansluiting tussen kozijn en wand te isoleren. Het aansluitdetail dat daaruit is voortgekomen introduceren we nu in Enschede.” In de nieuwe woningen wordt qua isolatie alles uit de kast gehaald. De gevel- en dakelementen van de woningen worden voorzien van een

40 centimeter dikke isolatielaag, terwijl 17 tot 19 centimeter de standaard is, en ook de kozijnen zelf zijn voorzien van een isolatielaag. Beltman: “Als bedrijf willen we graag voorop lopen. Daarom doen we veel aan productontwikkeling. Toen De Woonplaats met dit project kwam hadden we daardoor al de nodige kennis van passief bouwen. Het is namelijk zeer secuur werk. Een klein foutje, zoals het vergeten van een stukje isolatie, wordt met de infraroodcamera ongenadig opgespoord. Als de woning dan al staat, betekent zoiets dat het passiefhuiscertificaat niet wordt behaald.” De directie van de timmerfabriek vond het daarom belangrijk dat alle werknemers op de hoogte waren van wat passief bouwen precies is. “Wie geen bele-

Project

ving heeft bij wat hij maakt, kan ook niet de hoogste kwaliteit behalen”, vindt Beltman. “We hebben daarom een bekende naam op het gebied van passief bouwen cursussen laten geven aan alle lagen binnen de organisatie. Hierdoor snapt men beter wat we maken en vooral ook waarom we het zo maken. Zodra de eerste casco’s staan, gaan we met het personeel op de bouwplaats kijken naar het resultaat. Zo creëer je meer gevoel en betrokkenheid bij het project.”

Vinger aan de pols Op 27 april werd het allereerste casco een feit. De Groot Vroomshoop levert het complete casco in houtskeletbouw, waarna de prefab-elementen door Te Pas Bouw op de bouwplaats worden gemonteerd. Deze zomer worden de eerste woningen opgeleverd en naar verwachting zullen de laatste van de in totaal 211 woningen eind 2012 klaar zijn. “Het streven is om iedere dag een woning onder de kap te krijgen”, vertelt Beltman. “De eerste keer zal dat misschien niet direct lukken omdat de bouwlieden nog snelheid en handigheid met de elementen moeten krijgen, maar uiteindelijk zal het steeds sneller gaan lopen. Tijdens het proces houden we ook een vinger aan de pols. Omdat we just-in-time produceren kunnen we op ieder moment nog een wijziging in het ontwerp van de elementen aanbrengen. Zo maken we het werk in de fabriek en op de bouwplaats zo efficiënt mogelijk.” ●

Passiefhuis-principe Een passiefhuis is zo energiezuinig mogelijk. Het verbruik is minder dan 15 kWh/m² bruto per jaar voor ruimteverwarming. Ter vergelijking: het verbruik van woningen gebouwd in 1960 is ongeveer 200 kWh/m². Passiefwoningen beschikken over optimale warmteisolatie, zijn luchtdicht en maken optimaal gebruik van de zon. De grote uitdaging zit in het luchtdicht en koudebrugvrij krijgen van het gebouw. Het is dan ook belangrijk dat zowel in de ontwerp- als uitvoeringsfase veel aandacht besteed wordt aan zaken als aansluitingen.

MEI 2011

23

tekst en beeld Charlie Schuurman

Product

Krul

Oude eik in achtertuin kan prima dienst doen als tuinset of schutting

Nederlands hout is ten onrechte het ondergeschoven kindje Na tien jaar in de bouw gewerkt te hebben, gooide Teije de Jong het roer om. De liefde voor het hout die hij in zijn jeugdjaren en later als hovenier ontwikkelde, deed hem terugkeren naar de bomen en planken. De Jong begon een eigen mobiele zagerij, die drie kalenderjaren later is uitgroeid tot Lokaalhout en waarmee hij zich inzet voor de waardering van het Nederlandse hout. Mevrouw Jansen heeft een eik in haar tuin staan die omwille van een terrasje gekapt moet worden. Aldus geschiedt. De boom gaat tegen de vlakte en belandt vervolgens in de verbrandingsoven, waarna mevrouw Jansen bij de plaatselijke Gamma een teakhouten tuinset koopt. En dat terwijl het meubilair evengoed uit haar eigen boom vervaardigd had kunnen worden, in plaats van uit een zeldzaam Indonesisch exemplaar. Bovenstaand praktijkvoorbeeld is welhaast gemeengoed geworden in ons land. Volgens Teije de Jong van Lokaalhout, komt dat omdat we als Nederlandse consumenten te verwend en vooral te gewend zijn geraakt aan deze gang van zaken. Nederlands hout wordt haast niet meer toegepast in de houtverwerkende industrie. Het overgrote deel verdwijnt in de open haard. Zonde, zo stelt De Jong. Want het Nederlandse hout is zo slecht nog niet. Integendeel, er is juist van alles mogelijk. Tuinsets, schuurtjes en zelfs wandbekleding of kozijnen. De kennis en de wil ontbreken echter om Hollands hout te gebruiken voor dergelijke toepassingen.

Uitdaging Daar ligt dan ook de taak die Lokaalhout op zich heeft genomen. “Wij proberen juist de waarde en waardering van het Nederlandse hout te benadrukken, te vergroten en het gebruik ervan te stimuleren”, zegt De Jong. Aan de ene kant gebeurt dat op particulier

24

MEI 2011

Krul

Product

een beetje als ik zeg dat mensen helemaal niet meer weten dat hout leeft en dat bijvoorbeeld zon daar invloed op heeft. Maar toch is het soms moeilijk om een verhaal te verkopen over kromtrekkend, scheurend en verkleurend hout. Mensen zijn nu eenmaal gewend aan de garantie van de Gamma en haar klantenservice.” Die garantie kan De Jong niet geven, maar service des te meer. “Dat doe ik door te vertellen over het hout, hoe het werkt en hoe mooi bepaalde eigenschappen juist kunnen zijn. Dan vertel je bijvoorbeeld over een taxus. Wat voor een soort boom dat is, wat de waarde ervan is als rondhout of plankje en natuurlijk wat je ervan kunt maken. Wat dat betreft voel ik me soms net een prediker”, lacht hij. “Maar vooral door één op één uitleg te geven groeit het begrip en de waardering voor dit hout.” Dankzij de mobiele zagerij kan Lokaalhout op elke locatie bomen verzagen tot planken

Duurzaam niveau, waarbij hij met zijn mobiele zagerij naar mevrouw Jansen rijdt en ter plekke haar eik verzaagd. “Vervolgens kijken we hoeveel bruikbaar hout dat oplevert en wat we ervan kunnen maken. Mochten we tekort komen voor bijvoorbeeld een schutting, dan ga ik voor de aanvulling op zoek naar een soortgelijke eik uit de omgeving.”

Bosbeheer Aan de andere kant houdt Lokaalhout zich ook op grotere schaal bezig met het Nederlandse hout, bijvoorbeeld door bosmanagement. De Jong: “Voor particuliere bosbezitters, maar ook voor grote organisaties zoals Staatsbosbeheer maken we beheerplannen voor bossen op de lange termijn. Vooral bij die grotere organisaties zie je dat ze niet altijd in staat zijn maximaal rendement uit een bos te halen. En dat terwijl op termijn wellicht de subsidiekraan dichtgedraaid wordt. Wij kunnen helpen dat financiële gat op te vangen door het hout te verzagen en te verkopen. Daarbij proberen we ook producten te ontwikkelen, zoals tafels of bankjes.” In de werkplaats staat een prototype van een dergelijk zitmeubeltje. De bedoeling is om er een standaard ijzeren module voor te ontwikkelen en te bekleden met planken, twee voor het zitgedeelte en twee voor de rugleuning. “Daarbij gebruiken we schaaldelen, planken waarbij de schors nog aan de buitenkant zit. Daardoor behoudt

MEI 2011

het bankje zijn boom-look”, vertelt De Jong. Even verderop staat een robuuste eiken tafel, met grote kwasten (noesten) in het tafelblad. “Gemaakt van hout dat anders de verbrandingsoven was ingegaan”, weet De Jong. “Deze heb ik gemaakt uit een partij hout van Natuurmonumenten, die al tijden ergens in een berm lag. Lang niet alles is dan bruikbaar, maar daarin ligt de uitdaging. We filteren de goede delen eruit, de rest gaat alsnog in vlammen op. Deze partij was eigenlijk helemaal niet zo goed, maar dan krijg je er toch nog zo’n mooi resultaat uit. Natuurlijk zal het blad aan de kopse kanten nog wel inscheuren en ook de gaten in de kwasten zullen groeien. Maar ik wed dat als je deze tafel ergens buiten neerzet, hij gemakkelijk tien jaar meegaat. Zo goed is het hout nog wel.”

Los daarvan is het gebruik van regionaal hout erg duurzaam. De Jong: “Naast het feit dat je de complete transportketen met alle uitstoot van dien weghaalt, komt er ook geen co2 vrij door verbranding. De boom die bestemd was voor de oven, doet nu immers dienst als een schuurtje of meubel. Maar duurzaamheid is voor mij eigenlijk vanzelfsprekend. Het gaat me vooral om de schoonheid van het Nederlandse hout en de waardering die het verdient.” ●

Eigenschappen Toch zijn het dezelfde noesten, scheuren en ook de kleur van het hout die de producten moeilijk verkoopbaar maken. De Jong: “Dat komt doordat we als consumenten steeds extremer zijn geworden in onze eisen. Als iemand een tafel koopt, dan wil diegene dat deze massief is, niet scheurt en vooral de originele kleur behoudt. Dat kan alleen maar met bewerkte houtsoorten. Als je een tijdschrift op zo’n robuust eiken tafel legt en een paar dagen in de zon laat liggen, dan krijg je een afdruk in het blad. Ik chargeer

Eikenhouten tafel, gemaakt uit een partij resthout

25

Bondig

Casco Krul

Lopen voor de kinderen in India Veel kinderen in ontwikkelingslanden moeten werken en kunnen niet naar school. Maar ieder kind heeft recht op deugdelijk onderwijs. Dus ook de kinderen in een land als India. Met behulp van een marathon op zondag 26 juni in Limburg kan Child Learn Nederland daar een impuls aan geven. Lopen voor kinderen in India dus. De marathon wordt georganiseerd door oud-regiobestuurder Henry Okkersen van FNV Bouw en zijn vrouw Christine, beide doorgewinterde lopers. Het inschrijfgeld van de deelnemers wordt in zijn geheel gedoneerd aan de Stichting Child Learn Nederland. Met elke inschrijving kan een kind een half jaar naar school. Child Learn Nederland stimuleert al jaren het onderwijs in India, onder meer door de bouw van schooltjes. Op 26 juni kunnen vanuit Schimmert zes of drie ronden van zeven kilometer worden gelopen door het prachtige Limburgse landschap. Er is ook een speciale kidsrun voor kinderen van de basisschool. Informatie en inschrijvingen op childlearnmarathon.nl.

Vakantierechten van werknemers bedreigd

Dertig rea-begeleiders van FNV Bouw hebben met goed gevolg hun opleiding afgerond. Op 24 maart ontvingen zij hun certificaat uit handen van bondsbestuurder Anne-Marie Snels. Rea-begeleiders helpen leden bij hun re-integratieproces in geval van ziekte, werkloosheid of bij een (her)keuring voor een WAO/WIA-uitkering. Ze kennen de regelgeving en kunnen behulpzaam zijn bij het invullen van formulieren en het voorbereiden van gesprekken. Ze kunnen ook meegaan naar keuringsartsen of arbeidsdeskundigen. FNV Bouw wil het aantal rea-begeleiders verder uitbreiden. In het najaar start een nieuwe opleiding van vijf dagen (niet aaneengesloten) om de benodigde kennis en vaardigheden op te doen. Deelnemers moeten na de cursus een beperkt aantal uren per week beschikbaar zijn voor de begeleiding van leden. Nadere informatie bij Marijke Siteur (088 57 57 261 of [email protected]).

De vakantierechten van werknemers gaan op de schop. Het kabinet wil de wettelijke verjaringstermijn van vijf jaar voor vakantiedagen vervangen door een vervaltermijn van zes maanden na het kalenderjaar waarin ze zijn verworven. Een wetsvoorstel daartoe ligt bij de Eerste Kamer. FNV Bouw is daar boos over en gaat als het moet de schade repareren in de cao. De vervanging van de verjaringstermijn is een maatregel die wordt getroffen in het verlengde van een andere wijziging in het vakantierecht. Op last van het Europese Hof van Justitie moet Nederland ervoor zorgen dat arbeidsongeschikte werknemers evenveel vakantiedagen kunnen opbouwen als hun gezonde collega’s. Volgens de huidige regeling bouwt een langdurig zieke slechts vakantierechten op over de laatste zes maanden van de ziekteperiode. Het kabinet wil de wet daarom wijzigen. Maar om de hogere kosten voor werkgevers te compenseren is de korte vervaltermijn bedacht. De Tweede Kamer heeft tot verontwaardiging van de FNV het wijzigingsvoorstel als een hamerstuk afgedaan. Als ook de Eerste Kamer ermee instemt, zal de nieuwe regeling waarschijnlijk op 1 januari 2012 in werking treden. Dan moeten de in een bepaald jaar opgebouwde vakantiedagen voor 1 juli van het jaar daarop worden opgenomen omdat ze anders vervallen. In een brief aan de Eerste Kamer heeft de FNV al hevige kritiek geleverd op dit deel van het kabinetsplan.

FOTO MARTIN DE BOUTER

FOTO MARTIN DE BOUTER

Rea-begeleiders gaan ervoor

26

MEI 2011

Casco Krul

Pensioendebat gaat door De discussie over de pensioenen in Nederland duurt voort. Voorzitter John Kerstens van FNV Bouw schreef er onlangs een brief over aan alle leden. Vakbonden, werkgevers en overheid onderhandelen met elkaar, ieder met hun eigen inzet. Die van FNV Bouw is het veiligstellen van een fatsoenlijk pensioen voor werknemers in de bouw- en houtsector. Die nemen een bijzondere positie in. Kerstens sprak onlangs zelf met minister Kamp over het feit dat ze vaak al vanaf jonge leeftijd zwaar werk doen. Daar moet in het pensioendebat rekening mee worden gehouden. Volg belangrijke ontwikkelingen op de website fnvbouw.nl.

FNV blijft ageren tegen agressie op het werk Agressie op de werkvloer komt nog steeds veel te vaak voor. Klanten en reizigers schelden, spugen en slaan. Verpleegkundigen worden mishandeld, wegwerkers en buschauffeurs uitgescholden en personeel van woningcorporaties bedreigd terwijl ze gewoon hun werk doen. De FNV vindt dat de grens bereikt is. Daarom riepen de bonden voor het derde jaar op rij 6 april uit tot nationale dag tegen de agressie. Onder het motto ‘mijn werkkring is geen boksring’ overhandigde FNVbestuurder Leo Hartveld op die dag een petitie aan de Vaste Kamercommissie van Binnenlandse Zaken. Hij deed dat in een boksring op het Plein in Den Haag. Dagelijks worden vier agenten en vijf verpleegkundigen getroffen door agressie. Ruim 80 procent van de baliemedewerkers krijgt te maken met agressie. Eén op de drie werknemers bij de overheid wordt meerdere keren per jaar slachtoffer van fysiek geweld. Eén op de tien slachtoffers meldt het incident niet, omdat ze geen vertrouwen hebben dat melden iets oplevert. FOTO ROGER DOHMEN/HH

MEI 2011

Bondig

Twee miljoen doden Allemensen!! In de afdeling Asten/ Someren kreeg Jan Cortenbach (66) op 21 maart een koninklijke onderscheiding. Cortenbach werd lid in de Orde van Oranje Nassau omdat hij zich veertig jaar heeft ingezet voor FNV Bouw, onder meer als afdelingsvoorzitter.

Een nieuwe gedenkboom bij het hoofdkantoor van FNV Bouw in Woerden herinnert aan de vele werknemers die overlijden door hun werk. Door ongelukken en beroepsziekten sterven wereldwijd jaarlijks twee miljoen mensen, dat is er één per vijftien seconden. Zij werden door de vakbeweging herdacht op 28 april, Workers Memorial Day. FOTO MARTIN DE BOUTER

Op 19 maart werd tijdens de feestavond van de afdeling Maastricht Mathy Eijssen (71) verrast met eenzelfde lintje. Ook hij kreeg dat wegens grote verdiensten voor de vakbeweging.

Wajongdag op 31 mei

Ook Harm Hatzmann (68) uit Beilen is onderscheiden. Hij was veertig jaar bestuurslid van de afdeling Middenveld van FNV Bouw, waarvan dertig jaar voorzitter. Hij werd op 29 april lid in de Orde van Oranje Nassau.

Op 31 mei houdt de FNV een Wajongdag in het Lucent Danstheater aan het Spuiplein in Den Haag. FNV Bouw doet mee. Op de bijeenkomst, die duurt van 11.30 tot 15.00 uur, laat de FNV aan de media en de politiek zien dat er een grote groep Wajongers is die zich zorgen maakt over de toekomst. Leden van FNV Bouw die in de Wajong zitten of een familielid in de Wajong hebben zijn welkom. FNV-voorzitter Agnes Jongerius is er ook. Het wordt een enerverende dag vol ervaringen, verhalen, filmpjes, plannen, entertainment en versnaperingen.

Op 23 april overleed Piet van der Weele (82) uit Brunssum. Hij was erelid van de afdeling Parkstad e.o. van FNV Bouw waarvoor hij jarenlang actief is geweest.

Recht op inzage terug Werknemers krijgen meer greep op hun eigen veiligheid op het werk. Sinds 1 april hebben zij weer recht op inzage in de risico-inventarisatie en risico-evaluatie (ri&e) van hun bedrijf. Het vorige kabinet had dat recht uit de Arbowet geschrapt maar onder druk van de FNV is dat nu teruggedraaid. De risico-inventarisatie laat zien welke gevaren er in het bedrijf aanwezig zijn. “Het is toch ook te gek dat je als werknemer niet zou mogen weten welke risico’s je loopt op je eigen werkplek”, zegt bestuurder Leo Hartveld van de vakcentrale FNV. Jaarlijks krijgen honderdduizenden werknemers een ongeluk of een beroepsziekte.

27

Maak een collega lid ... IK WORD LID: Naam:

m/v

Straat | Huisnummer: Postcode | Plaats: Telefoonnummer: E-mail: Geboortedatum:

Gun uw collega ook de vele voordelen van het lidmaatschap van FNV Meubel & Hout. Meld hem of haar aan als nieuw lid en ontvang zelf 10 euro. Uw collega betaalt niet meer dan 15,16 euro per maand. Meer leden, meer kracht!

Nationaliteit:

Werkt bij: Plaats: Beroep: Betaalwijze: Automatische afschrijving (maandelijks) van rek.nr.: Acceptgirokaart (€ 0,25 per maand duurder) Datum:

Handtekening:

EN BEN AANGEMELD DOOR: Naam: Straat | Huisnummer:

0900 368 2689 (LOKAAL TARIEF) FNVMEUBELENHOUT.NL

Postcode | Plaats:

OPSTUREN NAAR: FNV Meubel & Hout Ledenadministratie, Antwoordnummer 13, 3440 VB Woerden. (Postzegel niet nodig)

11-902

Maak € 10,– over op rekeningnummer:

door Douwe van der Meulen

Puzzel 26

Krul 1

2

3

13

KRUL IS HET LEDENBLAD VAN FNV MEUBEL & HOUT Jaargang 4 nummer 3, mei 2011

REDACTIE Peter van der Aa (hoofdredacteur) E [email protected] Marlous Brand E [email protected] Charlie Schuurman E [email protected]

18

19

REDACTIEASSISTENTIE Ria van Velzen E [email protected]

ADVERTENTIES BDU Vak- en Publieksmedia Ron van de Hoef T 0342 494 263 E [email protected] TECHNISCHE REALISATIE Koninklijke BDU Grafisch Bedrijf BV UITGAVE en COPYRIGHT Krul is een uitgave van de Stichting FNV Pers. Overname van teksten is alleen toegestaan met bronvermelding; op beeld berust copyright. ABONNEMENTEN Krul verschijnt acht keer per jaar. Leden van FNV Meubel & Hout ontvangen het blad gratis. Abonnees betalen € 20,- per jaar. FNV MEUBEL & HOUT IS ONDERDEEL VAN FNV BOUW

ISSN 1875-4880

39

40

44

45

48

49 52

56 61

62

66

63

71 76

83

Horizontaal: 1 gemetselde boog 7 hulpmiddel metselaar 13 jong dier 14 ophijsen 16 schatten 18 hetzelfde 20 werkelijk 21 zitting 22 tres 24 geen 25 deftig 26 begerig 28 vrucht 30 en verder (afk.) 31 vlekkenwater 33 draaien 34 wetering 35 lectori salutem (afk.) 37 ijshal in Leeuwarden 39 verlaagde toon 40 land in Zuid-Amerika 41 deel van een huis 43 elk van de twee 45 ginder 46 tamelijk 48 grappenmaker 49 troep 50 eigendom 51 dampen 53 zeer 55 loven 56 lomp 57 provocerende jongere 59 daar 60 schrijfgerei 61 gang van een paard 63 taai 65 voegwoord 66 bedevaartganger 68 soldatenkost 70 slagader 71 lijmstof 73 type schaatsen 74 deel van een motor 76 lichaamsdelen 78 uitverkoop (Eng.) 79 kwebbelaar 80 opschorting 82 erfelijkheidsdrager 83 dwarshout 84 liniaal met inkepingen

54 59

64 68

72

69 73

77

80

Oplossing: 67 - 2 - 17 - 37 - 32 - 26 - 53

58

67

75

79

53

57

70 74

30 34

51

60

12 17

33

43

55

11

29

38

47

65

CONTACT Redactie Krul T 0342 494 851 E [email protected]

28

37

50

10

25

32

42

9 16

24

31

41

8

21

27

36

7 15

23

46

MEDEWERKERS Djanko, Stephanie Jansen, Bert Janssen, Tom Janssen, Douwe van der Meulen, Chris Pennarts, Ton Poortvliet

6

20

26

35

5

14

22

EXPLOITATIE Koninklijke BDU Uitgevers BV

4

78 81

82

84

Verticaal: 1 radio detecting and ranging (afk.) 2 gebakken ei 3 luitenant (afk.) 4 bloeiwijze 5 plaats in Duitsland 6 gaap 7 dop, huid 8 meisjesnaam 9 handwerken met draad 10 light amplification by stimulated emission of radiation (afk.) 11 plaats in Siberië 12 steen 13 havenbelasting 15 niet mooi 17 zenuwachtig 19 meerstemmige compositie 21 rijtuig 23 zout van salpeterzuur 25 sierdeken 27 vleesrooster 29 veronachtzamen 30 vroegere 32 paling 34 lichaamsdeel 36 gezond maken 38 lid van de Eerste Kamer 40 persoonlijk identificatienummer (afk.) 42 strelen 44 zangstem 45 beter worden 47 drank 49 heksenattribuut 50 eindig, beknopt 51 rivier in Rusland 52 grap 54 huilen 56 paringsdans 58 zoon van Zeus 61 jongensnaam 62 paaltje 64 auto-herstelplaats 66 kaartspel 67 hoofdstad van Wit-Rusland 69 ingedikt vruchtensap 70 vervoermiddel 72 gezicht (Frans) 75 spinnenweb 76 jong dier 77 ontkenning 80 United nations (afk.) 81 langspeelplaat (afk.)

In elk nummer van dit magazine staat een puzzel. Stuur uw oplossing met vermelding van bankrekeningnummer vóór 5 juni naar: redactie bondsmagazines, postbus 520, 3440 AM Woerden of stuur een e-mail met dezelfde gegevens naar: [email protected]. U maakt dan kans op de hoofdprijs van 100 euro of de twee prijzen van 50 euro. De oplossing van puzzel nr. 25 was: koppenlat. De eerste prijs van 100 euro is gewonnen door mevrouw G. van der Maden, Opdam; de twee prijzen van 50 euro door M. Mastenbroek, Amsterdam en J. Vader, Spijkenisse.

MEI 2011

29