Hoofdstuk
De internationale scheiding In dit hoofdstuk: dd Juridisch scheidingsproces in geval van internationale aspecten dd Aandachtspunten ten aanzien van de verdeling van bezittingen en pensioen dd Alimentatie en ontvoering in internationaal perspectief
I
n dit hoofdstuk lees je bijzondere aandachtspunten waar een scheidend stel mee te maken kan krijgen als er internationale aspecten meespelen. Er gelden vaak aparte regels voor internationale scheidingen ten aanzien van het juridische scheidingsproces, het financiële scheidingsproces, het pensioen, de woning, de alimentatie, de omgang en het gezag ten aanzien van kinderen. Met internationale regels kun je tijdens een scheiding te maken krijgen in bijvoorbeeld de volgende gevallen: `` Jij of je partner woont in het buitenland. `` Je bent getrouwd met een buitenlandse partner. `` Jullie huwelijk is in het buitenland gesloten. `` Jullie kinderen wonen in het buitenland. `` Jullie hebben buitenlandse bezittingen. `` Een van jullie of allebei bouwen pensioen op in het buitenland. De volgende vragen verdienen per onderwerp aandacht: `` Welke rechter is bevoegd om jullie zaak te behandelen? `` Van welk land is het recht van toepassing? `` Wat is de waarde van de uitspraken van een buitenlandse rechter?
Internationaal recht Vroeger bestond er een aparte wet, de Wet Conflictenrecht Echtscheidingen (WCE). Deze is komen te vervallen. Boek 10 van het Burgerlijk Wetboek regelt welk recht van toepassing is op jouw echtscheiding, maar ook de erkenning. Op het verzoek tot scheiding is Nederlands recht van
2
Scheiden voor Dummies________________________________________ toepassing, tenzij jullie een gezamenlijke vreemde nationaliteit hebben en voor het recht van dat land kiezen. De verdragen zijn vaak niet een op een toepasbaar op ongehuwd samenwonenden of op geregistreerde partners. Kies daarom in die situatie voor begeleiding van deskundigen op het gebied van internationale scheiding van ongehuwden.
Het juridische scheidingsproces Twee Nederlanders in het buitenland kunnen een scheiding aanvragen via een Nederlandse rechter. Als een van de partners een andere dan de Nederlandse nationaliteit heeft, kan worden gekozen om in het andere land de echtscheiding aan te vragen. Voor de inwoners van de Europese Unie gelden wel weer speciale regels. In sommige (islamitische) landen bijvoorbeeld kan een echtscheiding zoals wij die kennen, niet worden erkend. Let ook op dat een verzoek tot echtscheiding in Nederland anders moet worden vormgegeven dan in het buitenland. In Nederland is er geen termijn verbonden aan het huwelijk voordat je echtscheiding kunt aanvragen. In veel andere landen is dat wel het geval. Eén of drie jaar huwelijk komt vaak voor als minimale duur voordat een verzoek tot echtscheiding in behandeling wordt genomen. Ook de reden van echtscheiding kan belangrijk zijn. In Nederland wordt duurzame ontwrichting van het huwelijk als enige reden geaccepteerd en al snel aangenomen. In andere landen zijn er vaak andere criteria voor echtscheiding. Meestal is af te raden om in twee landen echtscheiding aan te vragen. Wonen jullie niet in Nederland? Dan is het gebruikelijk dat het verzoek via een Nederlandse advocaat naar de rechtbank in Den Haag wordt verzonden. Maar hiervan afwijken is wel mogelijk.
De eerste niet altijd de beste Een vrouw k wam bij een advocaat en gaf aan te willen scheiden. Ze had een buitenlandse nationaliteit, maar woonde in Nederland. Haar echtgenoot had ook dezelfde buitenlandse nationaliteit en woonde ook in Nederland. Tijdens het eerste gesprek werd duidelijk dat zowel de Nederlandse als de buitenlandse rechter bevoegd was om de echtscheiding te behandelen. De advocaat had haar er op gewezen dat er een keuzemogelijkheid was, maar dat de rechter bij wie als eerste een verzoekschrift werd ingediend, de zaak zou behandelen. Ze had belang bij indiening in Nederland. De man had belang bij indiening in het buitenland. Ze besloot even te wachten met het starten van de procedure tot ze een gesprek had gehad
met haar echtgenoot en zijn advocaat. Dat gesprek liep niet naar wens en na het gesprek kreeg de advocaat van de vrouw de opdracht het verzoekschrift in Nederland in te dienen. Helaas bleek enkele weken later dat de man een verzoekschrift had ingediend in het buitenland. Hij had het verzoekschrift zonder overleg of waarschuwing al ingediend voordat het gesprek had plaatsgevonden. Het gevolg was dat de buitenlandse rechter de zaak inhoudelijk ging behandelen. De Nederlandse rechter kon de zaak verder niet behandelen. Hierdoor viel een erfenis die de man had gekregen van zijn vader uiteindelijk niet in de verdeling van de boedel. In Nederland zou die erfenis vrijwel zeker wel in de te verdelen boedel zijn gevallen.
_____________________________________De internationale scheiding
Scheiden via een advocaat Kies een deskundige adviseur om de scheiding te laten begeleiden. Er zijn weinig advocatenkantoren in Nederland die scheidingen als specialisme hebben en dan ook nog eens op internationaal gebied veel knowhow hebben. Ga dus goed na welk kantoor je kiest hiervoor en zoek een advocaat met specialisatie familie- en personenrecht en internationaal privaatrecht. Advocaten die lid zijn van de VFAS (Vereniging van Familierecht Advocaten Scheidingsmediators) hebben in hun specialisatieopleiding ook internationale echtscheidingen gehad. Aan de totstandkoming van onder andere dit hoofdstuk werkte Auke Bakker mee van B& Advocaten. Dat is een voorbeeld van een kantoor met deze specialisatie in huis. Kijk maar eens op www.echtscheiding-buitenland.nl. Ben je niet in staat naar Nederland te komen? Dan biedt de variant online scheiden via een internetadvocaat een goed alternatief. Dat is wel wat duurder dan de online scheiding zoals eerder in dit boek ter sprake kwam, maar nog altijd goedkoper en sneller dan naar Nederland komen. Een gesprek met een advocaat is dan mogelijk per e-mail of skype of iets dergelijks. Is de woonplaats van je partner onbekend of in het buitenland? De advocaat van degene die verweer voert, heeft dan wat langer de tijd om verweer in te dienen bij de rechtbank. Namelijk binnen drie maanden in plaats van binnen zes weken nadat het verzoekschrift door hem of haar is ontvangen.
Het financiële scheidingsproces Bij het huwelijksvermogen wordt gekeken naar de nationaliteit van partijen en de eerste woonplaats van partijen na de huwelijkssluiting. Ook kan een verhuizing naar een ander land na tien jaar nog invloed hebben op het toepasselijke recht op het huwelijksvermogen. Dit kan nogal van belang zijn, aangezien Nederland als een van de weinige landen een volledige gemeenschap van goederen kent. De meeste andere landen niet. Let op bezittingen in het buitenland. Welk recht is van toepassing op die bezittingen? Welke regels gelden daarvoor in dat land? Voor allerlei soorten bezittingen gelden weer andere regels. Laat dat goed uitzoeken. Vooral de koopwoning of ander onroerend goed is per land onderhevig aan afwijkende en snel wijzigende regels. In Nederland is bijvoorbeeld meestal geen overdrachtsbelasting verschuldigd bij het wijzigen van de eigendomsverhouding bij huwelijk en bij scheiding. Dergelijke bepalingen kennen veel buitenlandse belastingstelsels ook, zelfs voor ongehuwd samenwonenden. Maar let op bij de verkoop van een woning, want dan gelden er financieel vaak minder gunstige regels dan in Nederland.
3
4
Scheiden voor Dummies________________________________________
Pensioenen en levensverzekeringen Voor pensioen geldt dat in Nederland opgebouwd pensioen moet worden verdeeld zoals in hoofdstuk 15 is beschreven. Dus vluchten naar het buitenland heeft voor wat betreft een pensioenaanspraak geen zin. Pensioen dat je in Nederland hebt opgebouwd, kun je meenemen als je emigreert. Dat kan fiscaal een groot voordeel inhouden, denk daarbij vooral aan de belastingheffing. Maar daar zijn wel voorwaarden aan verbonden. Wil je pensioen waarop je ex-partner recht heeft, overdragen naar het buitenland? Dan is de toestemming van je ex-partner vereist. Je ex-partner is namelijk ook hoofdelijk aansprakelijk voor het voldoen aan de voorwaarden die zijn verbonden aan emigratie en pensioen. Daarnaast is het voor je partner wellicht moeilijker om het pensioen op te eisen. Ook daarom wordt je partner om toestemming gevraagd. Maar wat doen jullie met pensioenen die zijn opgebouwd bij buitenlandse bedrijven in het buitenland? Meestal kennen die landen geen wettelijke verdeling van pensioen, maar laat dat voor de zekerheid nagaan. Als ze dat niet hebben, dan kun je alsnog proberen het pensioen te verdelen als jullie dat wensen. Besef dan wel dat: `` jullie daarover zelf afspraken moeten maken; `` de medewerking van de buitenlandse pensioenuitvoerder noodzakelijk is; `` de werkgever akkoord moet gaan met de verdeling.
Alimentatie Bij onder andere de partner met het hoogste inkomen leeft nog wel eens het misverstand dat buitenlandse huwelijken niet geldig zouden zijn zolang deze niet worden gemeld in Nederland. Dat scheelt weer alimentatie en spullen verdelen. Het klassieke voorbeeld is een huwelijk dat wordt gesloten in Las Vegas. Men gaat op vakantie naar las Vegas, regelt daar een ‘marriage license’ en trouwt vervolgens. Dit huwelijk wordt bij terugkomst in Nederland niet gemeld bij de gemeente, waardoor in de GBA blijft staan dat zij ongehuwd zijn. Op het moment dat de relatie eindigt, komt dan de vraag naar voren of zij gehuwd zijn. Kan de partner met het hoogste inkomen onder een alimentatieplicht uitkomen door te stellen dat het huwelijk in Nederland niet rechtsgeldig is? Het antwoord is in dat geval vrij eenvoudig: is het huwelijk rechtsgeldig gesloten in Las Vegas, dan is men getrouwd. Dat het huwelijk niet geregistreerd staat bij de gemeente in Nederland, doet daar niet aan af. Sterker nog, het niet melden van je huwelijk is zelfs strafbaar. Zelfs als jullie dat onderling zo hebben afgesproken. De advocaat van de partner die vanwege de alimentatie of vanwege het grotere vermogen van de ex-partner opdracht krijgt een verzoekschrift
_____________________________________De internationale scheiding tot echtscheiding in te dienen, zendt daarbij de buitenlandse huwelijksakte mee. De rechter zal concluderen dat partijen getrouwd zijn. Vervolgens neemt de rechter de beslissingen over eventuele alimentatie en de verdeling van vermogen. Dat partijen hadden afgesproken hun huwelijk nooit te laten registreren in Nederland, is dan niets waard. Het Haags Alimentatieverdrag (HAV) regelt allerlei soorten alimentatie. Wil een partner alimentatie, dan stelt dit verdrag dat in principe het recht moet worden toegepast van het land waar de ontvanger van alimentatie woont. Hierop zijn wel uitzonderingen mogelijk. Ten aanzien van alimentatie is het verder voor de berekening en de inning van belang onderscheid te maken tussen de gevolgen van een internationale scheiding.
Het berekenen van alimentatie Mogelijk val jij of je ex-partner onder een buitenlands belastingstelsel. Houd daarmee rekening als allerlei berekeningen volgens Nederlandse regels worden gemaakt, bijvoorbeeld ten aanzien van alimentatie. De draagkracht en behoefte kunnen dan anders worden berekend.
Het innen van alimentatie Het innen van alimentatie na een internationale scheiding, veroorzaakt gemiddeld meer problemen dan bij een scheiding in Nederland. Om die problemen aan te pakken, zijn er internationaal afspraken gemaakt. Afspraken rond het innen van kinder- en partneralimentatie in het buitenland zijn bijvoorbeeld vastgelegd in het Verdrag van New York uit 1956. In de landen die zich bij het Verdrag van New York hebben aangesloten, zijn één of meerdere instellingen belast met de uitvoering van het verdrag. In Nederland is dat het LBIO. Iedereen die in Nederland woont en problemen heeft bij het innen van alimentatie in een land dat is aangesloten, kan een beroep doen op het verdrag. De aangesloten landen vind je op de website van het LBIO. Nederland heeft een aparte Overeenkomst gesloten met de Verenigde Staten over vooral de kinderalimentatie. Die geldt voor Nederland, maar niet voor de Nederlandse Antillen en Aruba. Naast de vijftig staten van Amerika geldt deze overeenkomst voor Amerikaans Samoa, het District Columbia, Guam, Porto Rico en de Maagdeneilanden. Het beleid voor de inning van partneralimentatie, al dan niet in combinatie met kinderalimentatie, kan per staat verschillen. Het LBIO gaat voor je na wat de desbetreffende staat voor je kan betekenen. De inning van alimentatie in het buitenland neemt gemiddeld meer tijd in beslag dan normaal. Het kan zijn dat de betaler onvoldoende meewerkt, waardoor er dan alsnog een gerechtelijke procedure moet worden
5
6
Scheiden voor Dummies________________________________________ gestart in dat land. Het LBIO kan daarbij helpen. Pas daarna kan een begin worden gemaakt met het innen van gelden.
Ontvoering Ten aanzien van de verantwoordelijkheid voor kinderen is in beginsel het recht van toepassing van het land waar de kinderen wonen. De woonplaats van het kind is dus van groot belang. Dat wordt nogal eens zonder overleg gewijzigd door een van de ouders. Uit cijfers van het Centrum Internationale Kinderontvoering (CIK) blijkt dat ontvoering steeds vaker plaatsvindt. Bijna tweehonderd kinderen worden jaarlijks ontvoerd door een van de ouders. Vooral bij scheidingen met een internationaal karakter komt kindontvoering voor. Bijvoorbeeld na de vakantie bij de ouder in het buitenland wordt een kind niet teruggebracht naar Nederland. Of als kinderen naar het buitenland emigreren, terwijl de rechter heeft bepaald dat de kinderen in Nederland moeten blijven wonen. Dit wordt in veel gevallen ontvoering genoemd. Uit onderzoek blijkt dat vooral moeders hun kinderen meenemen naar het land van herkomst. Door aangrijpende films zoals Not without mij daughter is het idee ontstaan dat vooral vaders dat doen, maar de cijfers wijzen dus anders uit. Binnen Europa bepalen het Haags Verdrag en het Europees Verdrag dat het in het belang van het kind is dat het zo snel mogelijk weer wordt teruggebracht naar zijn of haar woonplaats. Het gaat dan om kinderen die jonger zijn dan zestien jaar. Die leeftijdsgrens is erg hard. Wordt een kind tijdens de procedure zestien jaar? Dan stopt de procedure op basis van een verdrag. Voor hulp kun je aankloppen bij onder andere De Centrale Autoriteit (CA) in Nederland. Dat is een organisatie die zich speciaal richt op het uit het buitenland terughalen van kinderen die na een verblijf daar bij de andere ouder niet zijn teruggebracht naar Nederland. Als de omgekeerde situatie zich voordoet, vraag dan hulp aan de CA in het buitenland. Vraag wel binnen zes maanden, maar beter nog eerder, hulp aan het CA.
Maatregelen tegen ontvoering Het vertrouwen tussen de ouders is van groot belang voor het kind. Maar vertrouw je een reis van je kind naar het buitenland niet? Dan kun je de rechter vragen daarover expliciet een uitspraak te doen. Bijvoorbeeld dat de omgangsregeling alleen wordt uitgevoerd als de ex-partner uit het buitenland gedurende de periode van het omgangsrecht zijn paspoort afgeeft.
