Nrs. 46-47 juni-september 2010
Driemaandelijks infoblad van het Koninklijk Legermuseum
Woord vooraf
In de kijker… Schijnwerpers op een vergeten oorlog de oorlog in Korea
In dit dubbelnummer krijgt u een overzichtje van de overvloed aan activiteiten in ons Museum. Onze ploeg gaat steeds nieuwe uitdagingen aan en deze inspanningen werden dubbel beloond: enerzijds werd onze conservator Piet De Gryse tot voorzitter van ICOMAM (International Committee of Museums and Collections of Arms and Military History) verkozen en anderzijds won het KLM de prijs voor het beste museum voor kinderen. We verliezen de wetenschappelijke correctheid nooit uit het oog (zo organiseerden we onlangs een colloquium over camouflage), maar we wensen tegelijkertijd jong én oud te laten nadenken over vrede en verdraagzaamheid. Ook dat maakt deel van onze opdracht uit. Onze toekomstige projecten zullen dat concept verder uitwerken.
Dominique HANSON Algemeen Directeur
Naar aanleiding van de zestigste verjaardag van de Koreaanse Oorlog presenteert het Koninklijk Legermuseum (KLM) van 5 oktober 2010 tot 31 januari 2011 een nieuwe tijdelijke tentoonstelling: BELGIANS CAN DO TOO! 1950-1955. Het BelgischLuxemburgs bataljon in Korea. Ze kwam tot stand in nauwe samenwerking met het Musée National d’Histoire Militaire (MNMH) in Diekirch, Luxemburg. Andere nationale en internationale musea werkten eveneens mee aan deze expo. Kom de belangrijkste Belgische militaire operatie sinds de Tweede Wereldoorlog ontdekken! Stap het eerste conflict van de Koude Oorlog binnen en beleef de strijd - door de ogen van de soldaten - van maand tot maand. De tentoonstelling huldigt de Belgische en Luxemburgse soldaten die zich vrijwillig aanboden om Zuid-Korea bij te staan. Hun verhaal wordt geschetst aan de hand van filmbeelden, foto’s, interviews
1950 BELGIANS CAN DO TOO! 1955
HET BELGISCH-LUXEMBURGS BATALJON
IN KOREA
5 oktober 2010 - 31 januari 2011
Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis
Jubelpark 3 1000 Brussel
[email protected] www.legermuseum.be
Vrije toegang
en unieke collectiestukken van het conflict, zoals de bruine muts (symbool van het bataljon), het terugstootloze kanon, Chinese uniformen, de reconstructie van een Luxemburgse bunker in Korea, ... De tentoonstelling maakt eveneens duidelijk waarom er ook vandaag nog spanningen op het Koreaanse schiereiland bestaan. >
Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis
Verantwoordelijke uitgever: D. Hanson Jubelpark, 3 - 1OOO Brussel
Bij de aanvang van dit nieuwe schooljaar heb ik het genoegen u de nieuwe versie van ons infoblad “Vizier” voor te stellen. Het magazine sluit zo beter aan bij ons nieuwe grafische imago dat soberder en actueler oogt.
> Op 25 juni 1950 valt het NoordKoreaanse leger Zuid-Korea binnen. De Verenigde Naties vragen hun leden om het pro-Westerse Zuid-Korea bij te staan. In navolging van deze oproep vertrekt vanuit Antwerpen op 18 december 1950 het transportschip de Kamina richting Busan: aan boord vinden we een Belgisch-Luxemburgs bataljon, dat zo’n 700 man telt. In de loop van de oorlog weet het BUNC (Belgian United Nations Command) zich te onderscheiden tijdens zware gevechten: de slag om de Imjin, in Haktang-Ni of in Chatkol staan nog bij veel veteranen in het geheugen gegrift. De wapenstilstand
wordt op 27 juli 1953 ondertekend, maar het BUNC zal nog tot 15 juni 1955 ter plaatse blijven. Met meer dan 3.000 vrijwilligers, verspreid over een aanwezigheid van vier jaar, droegen de Belgen en Luxemburgers meer dan hun steentje bij. Zestig jaar na het uitbreken van deze oorlog sloegen het KLM en het MNMH de handen in elkaar om hierover een tentoonstelling te maken... Deze unieke tentoonstelling wordt begeleid door een rijk geïllustreerde catalogus en een herdenkingsmedaille Meer info op www.klm-mra.be en op www.mnhm.lu
Het KLM was er... Het Koninklijk Legermuseum in Kinshasa In het kader van de vijftigste verjaardag van de onafhankelijkheid van Congo Parallel met zijn nieuwe tentoonstelling Lisolo Na Bisu (Onze geschiedenis) De Congolese soldaat van de Openbare Weermacht (1885-1960) zal het Koninklijk Legermuseum ter gelegenheid van het koninklijke bezoek eveneens in Congo aanwezig zijn met 36 rolpanelen die de Brusselse tentoonstelling weerspiegelen. De panelen die in de Congolese hoofdstad zullen worden opgesteld, nemen straatnamen in Kinshasa als vertrekpunt. Deze straatnamen zijn koloniale erfstukken en verwijzen naar campagnes van de Openbare Weermacht. De tentoonstelling toont de soldaten tijdens hun Afrikaanse veldtochten (Tanzania, Kameroen, Zambia, Ethiopië, Nigeria, Egypte, enz.) en volgt ze zelfs tot in Palestina, India of Birma. Ook hun verplaatsingen naar België komen aan bod. Los van alle stereotypen roepen de materiële moeilijkheden op het terrein en op de slagvelden of de wis-
selvalligheden van het dagelijkse leven stap voor stap een collectief bewustzijn in het leven en leggen ze de grondslag voor een nationale identiteit. Elke reis is meteen de gelegenheid om nieuwe ideeën en zienswijzen mee naar Congo terug te brengen. De soldaat die naar zijn dorp terugkeert, heeft geen uitstaans meer de soldaat die uit dat dorp was vertrokken. Vragen worden onvermijdelijk gesteld en deze zullen de weg naar de onafhankelijkheid vrijmaken. Talloze teksten en illustraties vertellen het dagelijkse leven van de Congolese soldaat: het kamp, de familiale omstandigheden, de talen, de opleidingen, de eetgewoonten, de straffen, enz. In de loop der jaren werden tussen de Congolese en de Belgische strijders van de Openbare Weermacht uiteraard heel wat banden gesmeed; ook dit aspect wordt niet vergeten.
In Brussel bracht de tentoonstelling Lisolo Na Bisu unieke objecten uit nationale, internationale, openbare en privécollecties samen. De vernissage vond plaats op 16 juni in aanwezigheid van Zijne Excellentie Henri Mova Sakanyi Ambassadeur van de Democratische Republiek Congo bij de Benelux en de Europese Unie. Topstukken zijn niet minder dan 30 mannequins, het Verdrag van Berlijn dat de grondslag voor Congo Vrijstaat legt, de onafhankelijkheidsakte ondertekend op 30 juni 1960 of het witte uniform dat Koning Boudewijn die bewuste dag droeg. Beeld- en klankfragmenten uit de tijd vervolledigen het geheel. De tentoonstelling werd samengesteld door het Koninklijk Legermuseum, in samenwerking met de Koninklijke Vereniging van de Vrienden van het Legermuseum en het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika.
Jean Leclercqz werd geboren in 1955. Hij bracht eerst enkele jaren als leraar Frans in Louisiana door en ging vervolgens als grafisch vormgever bij een Europese sterrenwacht in Duitsland aan de slag. In het kader van zijn activiteiten in de grafische industrie doorkruiste hij daarna alle continenten. Vandaag zet hij zijn activiteiten in Brussel voort, vooral in een Europees kader; hij ontwikkelt ook zijn creativiteit via zijn grafisch communicatiebureau « Altitude ». Door zijn reizen en zijn beroepsactiviteiten hebben thema’s zoals hoogte, ruimte en luchtvaart stilaan een vaste plaats in zijn oeuvre verkregen.
Crazy Flying Machines! Gekke Vliegende Machines
Maak uw veiligheidsgordels vast en prettige vlucht...! Van 30 september tot 31 maart 2011 stelt kunstenaar Jean Leclercqz in het unieke kader van het Koninklijk Legermuseum zijn Gekke Vliegende Machines voor. In de Grote Hal zullen een tiental spectaculaire doeken van zo’n 24m2 worden opgehangen en tussen de indrukwekkende vliegtuigcollectie zullen tientallen kunstoplagen op aluminium worden opgesteld.
De eerste Vliegende Machine « Flying Machine » ontstond toevallig tijdens het ontwerp van een logo voor een Europees luchtvaartnavigatieprogramma. De creatie van het logo was een echt huzarenstukje (ook al omdat de verbeelding door de opgelegde eisen soms aan banden werd gelegd), maar dankzij dit grafische onderzoekswerk wist de eerste Vliegende Machine, waarschijnlijk als reactie, de weg naar de vrijheid te vinden. Sindsdien zagen 150 Vliegende Machines het licht, de ene al krankzinniger dan de andere. Het staat als een paal boven water: de kunstenaar laat zijn creativiteit de vrije loop en ontwerpt machines die zich voortbewegen in een wereld zonder zwaartekracht en waarin alle kleuren en vormen mogelijk zijn. Flora is alomtegenwoordig en zo lijkt het wel alsof de vliegende tuigen in totale harmonie met de natuur tot stand komen. Door hun kleuren en vormen die sterk aan vogels doen denken, zijn deze poëtische machines in totale symbiose met de tuinen, de landschappen en de architectuur. De inspiratiebronnen lopen sterk uiteen. Nu eens wordt er verwezen naar de
heroïsche tijden van de luchtvaart, een tijdperk waarin de verbeelding van de ingenieurs en avonturiers geen grenzen kende. Dan weer wil de kunstenaar nieuwe vlieg- of aandrijftechnieken bedenken en is enkel zijn verbeelding aan zet. Bovendien schemert één van zijn andere passies eveneens door in zijn werk: de maskers uit de tribale kunst duiken dan op. De decors ontlenen ook elementen uit de basiskunst en de referentie naar verre contreien nodigt uit om de verschillende wereldculturen te ontdekken. De kunstenaar is soms een beetje een auteur. Hij gaat schrijven, met een doorlopende lijn op de witte pagina, los van elke beperking inzake gradatie of tint en dicht aanleunend bij de striptechniek van de klare lijn. Om zich van het louter illustratieve aspect te bevrijden, benaderen sommige delen van de tekening de abstractie. De tekening wordt nadien ingekleurd met zuivere en felle kleuren, als een visueel pleidooi voor het leven. Dit werk in verschillende stappen levert diepte, volume en ruimte op. Een boek met de 150 gekke vliegende machines wordt speciaal ter gelegenheid van de tentoonstelling gepubliceerd.
Het KLM was er… 19th International Panorama Conference Panoramas “Bridging Cultures and Time” Dit internationale colloquium had tussen 16 en 19 april 2010 in Istanboel plaats. Het evenement bracht deelnemers uit de hele wereld samen (Brazilië, Australië, Japan, Verenigde Staten, Zwitserland, Duitsland, Nederland, Oekraïne en België). Het werd georganiseerd in samenwerking met «Kültür A.S.», verantwoordelijk voor het Historisch Museum Panorama 1453 in Istanboel. De verschillende specialisten brachten een overzicht van de wetenschappelijke en culturele onderzoeksprojecten die over het fenomeen van de panorama’s lopen. De lezingen handelen zowel over de historische aspecten als over het modernere gebruik van panorama’s, met aandacht voor renovatie en hedendaagse opwaardering. De Algemeen Directeur van het Koninklijk Legermuseum zetelt nu ook in de beheerraad van het IPC, samen met 8 internationale panoramaspecialisten. Een panorama is een voorstelling van een fysieke ruimte door middel van schilderijen, tekeningen, foto’s, film / video of een driedimensionaal model. In het midden van de 19e eeuw was het panorama heel populair om landschappen of historische gebeurtenissen voor te stellen. Het Koninklijk Legermuseum bezit er vier.
NIEUW!
Een artistiek atelier in het Legermuseum Een frisse kijk op het Legermuseum Artistieke lessen voor volwassenen Kom op een originele en verrassende manier kennis maken met wapens en harnassen, pluimhelmen en berenmutsen, kleurrijke of gecamoufleerde uniformen, propaganda en realiteit in 10 eeuwen militaire (kunst)geschiedenis. Tijdens 4 zaterdagochtenden worden de collecties doorheen het oog van de kunstenaar bekeken en wordt er verteld welk verhaal aan deze collectiestukken is verbonden. De grafische producties zullen een nieuw beeld van het Museum ophangen. Uw visie vindt haar weg naar het grote publiek door de tentoonstelling van deze werken aan het einde van elke sessie. Elke deelnemer krijgt tekst en uitleg: - culturele commentaar wordt verschaft door een museummedewerkster, Christine Van Everbroeck of Sandrine Place - artistieke begeleiding door een plastische kunstenares, Maryse Otjacques. Programma 4 bijeenkomsten op zaterdag van 9u tot 11u30 1: Zaal Wapens en Harnassen. Techniek: potlood, houtskool 2: Zaal 1914-1918. Techniek: aquarel 3: Zaal 1940-1945. Techniek: gouache, collage 4: Zaal 19de eeuw. Techniek: droge pastel
Kalender Lessen voor beginnelingen: max. 15 personen 5 februari 2011 12 februari 2011 19 februari 2011 26 februari 2011 Vernissage op 5 maart 2011 Tentoonstelling van de werken in maand maart 2011 Inschrijvingen: Educatieve Dienst: + 32 (0)2 737 79 07 of
[email protected] Prijs: 40 euro per persoon voor de 4 bijeenkomsten Deze ateliers worden voorlopig enkel in het Frans georganiseerd.
Kinderen houden van het Koninklijk Legermuseum!
Voor de tweede maal voorzag de Museumprijs, uitgereikt door Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, een speciale kinderprijs. Tussen 1 april en 28 mei 2010 konden de kinderen een stem uitbrengen op www.museumprijs.be en www.prixdesmusees.be om hun favoriete museum aan te duiden. En het Koninklijk Legermuseum kaapte bij de Brusselse musea de prijs weg!
Het Museum wenst de lessen uit het verleden aan de nieuwe generaties door te geven. Zo kunnen zij aan een meer vredelievende en meer rechtvaardige wereld werken. De prijs geeft aan dat deze doorlopende en fundamentele missie gehoor krijgt. De beloning bekroont ook 20 jaar verbeten werk en enthousiaste projecten van de Educatieve Dienst. Deze organiseert inderdaad talrijke activiteiten voor kinderen en tieners. Om er maar enkele te noemen: thematische zomerstages (de middeleeuwen, de camouflage, enz.), familiespelen in de herfsten lentevakantie (de kleine reporter, de militaire muziek, enz.), animaties voor verjaardagsfeestjes (propaganda, de kleine ridder, op de vleugels van de wind, enz.). De nieuwe audiotours voor kinderen mogen ook niet worden vergeten, met onder andere het ontstaan van het Belgische leger of de Eerste Wereldoorlog... En een familiespel kan steeds met een audiogids worden vervolledigd! De Educatieve Dienst werkt ook actief met leerkrachten mee: pedagogische dagen of thematische dossiers vullen de lessen aan.
Meer info op www.klm-mra.be, rubriek “Educatief ” Weldra… Van dinsdag 8 tot zondag 13 maart 2011 Familiespel: Happy Birthday, spelparcours over het eeuwfeest van het Legermuseum.
5 euro per spelset. Inschrijving verplicht via 02/ 737 78 07 of
[email protected] .
Schat van het KLM Een nieuwe aanwinst voor het KLM: het uniform van de Roemeense generaal George Mihail
Onze Roemeense collectie groeit aan Op woensdag 19 mei om 11 uur organiseerde het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis een kleine ceremonie ter gelegenheid van de schenking van het uniform van generaal Gheorghe Mihail die vanaf augustus 1944 hoofdbevelhebber van het Roemeense leger was. Het stuk werd ons aangeboden door ingenieur Alexandre Mihail, de zoon van de generaal. Generaal Gheorghe Mihail speelde een sleutelrol in de Tweede Wereldoorlog: op 23 augustus 1944, na
de staatsgreep van Koning Mihai I tegen het dictatoriale regime van Ion Antonescu, verlaat Roemenië het kamp van de Asmogendheden om aan de zijde van de Geallieerden te vechten. Op bevel van generaal Mihail weren de Roemeense troepen de Duitse strijdkrachten en laten ze de Russen op het Roemeense grondgebied toe. Het uniform zal worden opgesteld in de toekomstige permanente tentoonstelling in de Bordiauhal, waar een derde
fase van het langlopende project het einde van de Tweede Wereldoorlog zal bespreken. Het magnifieke uniform is vergezeld van het Légion d’Honneur dat generaal Mihail na de Eerste Wereldoorlog kreeg en van een eremantel. Enkele Roemeense medailles, waarvan er wereldwijd slechts een paar exemplaren overblijven maar die reeds deel uitmaken van de rijke collecties van het Museum, zullen de vitrine vervolledigen.
BELGIANS CAN DO TOO !
xxxxxx
17
1950-1955
Nieuwe publicaties
Het BelgiscH-luxemBurgs Bataljon IN KOrEA tHe Belgian-luxemBourg Battalion IN KOrEA le Bataillon Belgo-luxemBourgeois
Camp Vogelsang Tentoonstellingscatalogus. Foto’s van kunstenaar Andreas Magdanz.
30 euro Lisolo Na Bisu De Congolese soldaat van de Openbare Weermacht, tentoonstellingscatalogus. 30 euro Crazy Flying Machines Tentoonstellingscatalogus. 20 euro
Figurines Made in Belgium Boek uitgegeven ter gelegenheid van de tentoonstelling “Tinnen soldaatjes vertellen de geschiedenis”, geschreven door Paul Herman, specialist van de Belgische speelgoedindustrie en Jacques Witmeur, verzamelaar. 20 euro Bulletin van het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis. Bijdragen tot de geschiedenis van het militaire erfgoed 2, 2008. 30 euro
EN COréE
Bestelling per post: t.a.v. de heer P. Van Nieuwenborgh, Jubelpark 3, 1000 Brussel Per e-mail:
[email protected] Per fax: + 32 (0)2 737 78 02 Meer info op www.klm-mra.be
Leven in het Museum: Het Koninklijk Legermuseum gaat Europees Ter gelegenheid van de informele vergadering van de Defensieministers in Gent op 23 en 24 september, in het kader van het Belgische voorzitterschap van de Unie, heeft het Koninklijk Legermuseum een selectie van zijn mooiste Europese collectiestukken gepresenteerd. De arcades hebben nu trouwens eveneens Europese kleuren gekregen. En vergeet ook de wandeling van Brussels Info Place en de Koning Boudewijnstichting niet. Die eindigt in apotheose bovenop de arcades van het Koninklijk Legermuseum. Kers op de taart: dit unieke zicht op onze Europese hoofdstad wordt u gratis aangeboden...
Pantserplein In 2013 heropent de gloednieuwe patio met de Belgische pantsers. Gerestaureerde voertuigen en nieuwe tentoonstellingszalen over de geschiedenis en de operaties van de Belgische Landmacht na 1945 zullen er dan een plaats hebben gevonden. We danken u voor uw begrip.
Tijdens de werken is de ruimte gesloten voor het publiek.
Nocturne in het Koninklijk Legermuseum op donderdag 2 december
Kom onze 100e verjaardag vieren!
Activiteiten voor jong en oud:
100 jaar: dat moet gevierd worden! Het Museum, één van de grootste in België en in Europa, heeft de afgelopen eeuw een hele evolutie doorgemaakt... Onze specialisten hebben voor de gelegenheid een rits activiteiten voor klein en groot bedacht. En in de bar van de Arcades staat een stukje verjaardagstaart klaar.
Voor de jongste bezoekertjes: kom tussen 17 en 20 uur Sinterklaas vieren. Foto, pannenkoek en warme choco: 5 euro – Voorverkoop: 4 euro (aan het onthaal of via
[email protected] ) Warme wijn voor de ouders Op de esplanade: schietdemonstratie met los kruit met wapens van 1815 tot heden, aanwezigheid van pantservoertuigen en demonstratie met lichte voertuigen
In het Museum • geleide bezoeken over de museologie in het KLM, speciale bezoekersgids • achter de schermen – op ontdekking in de ateliers: 1. onderhoud en restauratie in de afdeling “draagbare wapens” 2. m etaal en textiel – spel “Juist of Fout” 3. r estauratie van vliegtuigen 4. o p bezoek in de archieven, de boekbinderij en het schoonmaakatelier van de fotografische platen • de Marine: presentatie van marineuniformen van de afgelopen 180 jaar, ontmoeting met schaalmodelbouwers, initiatie tot de techniek van de marineknopen, navigatiesimulator • de luchtvaart: voorstelling van de pas aangekomen Mirage F1 nr. 100 en van de F-16, vliegsimulator In de bar van de arcades: hapjes en drankjes om 21 uur: aansnijden van de verjaardagstaart
Uw foto’s moeten één van de volgende thema’s illustreren: a. het Koninklijk Legermuseum (museumzalen, diorama’s, arcades, enz.)
Fotowedstrijd ter gelegenheid van het eeuwfeest van de Koninklijke Vereniging van de Vrienden van het Legermuseum Waag uw kans en sleep misschien een mooie prijs in de wacht. De beste foto’s zullen worden tentoongesteld.
Kalender Vergeet ook de activiteiten van de KVVL en de andere vzw’s van het Museum niet. Zie www.klm-mra.be
Info: KLM Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis Jubelpark 3 B-1000 Brussel T: 02/ 737 78 11 http://www.legermuseum.be Toegang: gratis Wereldwijd gekend voor zijn verzameling wapens, uniformen, pantsers en vliegtuigen. Recente oorlogen worden op dynamische wijze in beeld gebracht. Tijdelijke tentoonstellingen en animaties voor groot en klein. Panorama Audiogidsen met speciale kinderparcours Shop - Air Café. Een noodzakelijke stap naar een beter begrip van onze geschiedenis.
b. het Belgische leger (defilé van 21 juli, opendeurdagen, herdenkingsmonumenten, enz.) c. de NAVO-strijdmachten (Brits fregat, vliegmeetings, enz.)
een korte uitleg over het onderwerp van de foto, uw contactadres en de referentie “Foto KVVL 2011”. U kan ook deelnemen door een CD-Rom op te sturen naar het secretariaat van de KVVL, Jubelpark 3 te 1000 Brussel, samen met de hierboven vermelde gegevens. Alle foto’s over de vastgelegde thema’s en genomen tussen 2000 en 2010 kunnen meedingen.
d. het militaire erfgoed in België (Franse militaire begraafplaats, fort Brialmont, militaire musea, enz.) Hoe deelnemen? Stuur uw digitale foto’s naar
[email protected] (één enkele foto per e-mail, jpeg, maximum 5Mb) voor 30 november 2010, samen met
Van 21 september tot 4 december 2010: “1790: de Republiek van de Verenigde Nederlandse Staten”, tentoonstelling in de bibliotheek
Meer info op www.klm-mra.be of op 02/ 737 78 90 - 0478/ 494 276 In samenwerking met het Koninklijk Legermuseum
Donderdag 2 december 2010: Nocturne van het Koninklijk Legermuseum van 17 tot 22 uur
Van 30 september tot 31 maart 2011: Poëtische en artistieke tentoonstelling “Crazy Flying Machines”
Van 5 februari tot 26 februari 2011: “Venez dépoussiérer le Musée de l’Armée”: artistieke ateliers (enkel in het Frans)
Van 5 oktober 2010 tot 31 januari 2011: Tentoonstelling “Belgians Can Do Too!” Het Belgisch-Luxemburgse bataljon in Korea
Van 8 tot 13 maart 2011: Familiespel “Happy Birthday”, spelparcours ter gelegenheid van het eeuwfeest van het Museum
Open: van dinsdag t.e.m. zondag van 9u tot 12u en van 13u tot 16u45 De Grote Hal en de cafeteria blijven open van 12 tot 13 uur.
Verantwoordelijke uitgever: Dominique Hanson - Algemeen Directeur T: 02/ 737 78 00 - F: 02/ 737 78 02
[email protected]
Gesloten: Elke maandag, 1 januari, 1 mei, 1 november, 25 december, verkiezingsdagen. Onthaal / Info: T: 02/ 737 78 33 - F: 02/ 737 78 02
[email protected] Educatieve dienst: Christine Van Everbroeck T: 02/ 737 79 07 - F: 02/ 737 78 02
[email protected] Documentatiecentrum: Anne Godfroid T: 02/ 737 78 79 - F: 02/ 737 78 02
[email protected]
Redactiesecretaris: Marie-Hélène Billwatsch Responsable de communication T: 02/ 737 78 27 - F: 02/737 78 02
[email protected] Vertaling: Diane Vanthemsche T: 02/737 78 09
[email protected] Ce numéro est disponible en français sur demande.
ISSN 1378-370 X
