HOOFDSTUK 4 Financiële vaste activa Blz. 293 tot 326
ACTIVA
BALANS per --/--/--
I. Oprichtingskosten 20 II. Immateriële vaste activa 21 III. Materiële vaste activa A. Terreinen en gebouwen 22 B. Installaties, machines en uitrusting 23 C. Meubilair en rollend materieel 24 D. Leasing en soortgelijke rechten 25 E. Overige MVA 26 F. Activa in aanbouw en vooruitbetalingen 27 IV. Financiële vaste activa 28 A. Verbonden ondernemingen 1. Deelnemingen 280 2. Vorderingen 281 B. Onderneming waarmee een deelnemingsverhouding bestaat 1. Deelnemingen 282 2. Vorderingen 283 C. Andere FVA 1. Aandelen 284 2. Vorderingen en borgtochten in contanten 285
PASSIVA
I. KAPITAAL A. Geplaatst kapitaal B. Niet-Opgevraagd kapitaal (-) II. UITGIFTEPREMIES III. HERWAARDERINGSMEERWAARDEN
10 100 101 11
IV. RESERVES A. Wettelijke reserves B. Onbeschikbare reserves C. Belastingsvrije reserves D. Beschikbare reserves V. OVERGEDRAGEN WINST VERLIES VI. KAPITAALSUBSIDIES VII.A. VOORZIENINGEN VOOR RISICO’S EN KOSTEN A. Pens. en soortgel. verpl. B. Belastingen C. Grote herst. en onderh. D. Ov. risico’s en kosten B. UITGESTELDE BELAST.
13 130 131 132 133 14
VIII. SCHULDEN OP > 1 JAAR A. Financiële schulden B. Handelsschulden C. Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen D. Overige schulden IX. SCHULDEN OP < 1 JAAR A. Schulden op méér dan één jaar die binnen het jaar vervallen
12
15 16 160 161 162 163/165 168 17 170/4 175 176 178/9 42/48 42
1
FINANCIËLE VASTE ACTIVA Definitie •
permanente werkmiddelen waardoor de onderneming haar doel poogt te bereiken. De onderneming kan haar werkmiddelen verhogen door deel te nemen in het eigenaarschap van andere ondernemingen
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - deelnemingen (IV.A.1. en IV.B.1.) Definitie •
Maatschappelijke rechten in het aandelenkapitaal of het maatschappelijk bezit van andere ondernemingen die ertoe strekken, door het scheppen van een duurzame en specifieke band, de onderneming in staat te stellen controle uit te oefenen op het beleid van de andere ondernemingen.
•
er onstaat een blijvende verhouding tussen de ondernemingen
•
Vermoeden van deelneming: a) onderneming bezit 1/10 van het kapitaal, maatschappelijk kapitaal of categorie van aandelen in andere onderneming.
A 10% B
15% C
2
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - deelnemingen (IV.A.1. en IV.B.1.) b) onderneming bezit minder dan 1/10 van het kapitaal, het maatschappelijk kapitaal of een categorie van aandelen in een andere onderneming , maar bereikt dit quotum via cumulatie van de participaties van haar dochters (D) en kleindochters (KD) A 2% B
8%
60% 5%
D 50% KD
30%
C
A heeft een deelneming in B: - rechtstreeks 2% in B - onrechtstreeks via D 8% (A heeft meerderheid van 60% in D, dus ze kan deze 8% volledig benutten) A heeft een deelneming in C: - rechtstreeks 5% in C - onrechtstreeks via KD 30% (A heeft meerderheid in D en, via D, ook in KD, dus ze kan deze 30% volledig gebruiken)
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - deelnemingen (IV.A.1. en IV.B.1.) c) wanneer een onderneming minder dan 1/10 van het kapitaal, het maatschappelijk kapitaal of van een categorie van aandelen bezit, maar uit dit bezit daden van beschikking of éénzijdige verbintenissen voortvloeien.
Het criterium van 10% is een (weerlegbaar) vermoeden. De onderneming moet bewijzen dat er geen duurzame band bestaat om dit vermoeden te weerleggen.
3
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - aandelen (IV.C.1.) Definitie: •
zijn rechten in het aandelenkapitaal, in het maatschappelijk kapitaal of in een categorie van aandelen, die niet voldoen aan het begrip deelneming, maar toch door de houdsteronderneming permanent als middel in bezit gehouden worden.
•
permanente aanwending van vermogensbronnen
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - vorderingen (IV.A.2., IV.B.2. en IV.C.2.) Definitie: • •
•
rechten op andere ondernemingen, ontstaan door het ter beschikking stellen van leningen, ongeacht de contractuele looptijd - verstrekte leningen moeten als doel hebben de andere onderneming duurzaam te ondersteunen - er moeten een duidelijke intentie zijn tot duurzame ondersteuning, bvb. als uit de jaarrekening van de onderneming aan wie de lening is verstrekt, blijkt dat de lening nooit kan teruggevorderd worden zonder dat de kapitaalstructuur wijzigt elk geval moet individueel beoordeeld worden
Soorten: •
Vorderingen op rekening
•
te innen wissels
• •
vastrentende effecten borgtochten
•
op verbonden onderneming: IV.A.2.
•
op onderneming waarmee deelnemingsverhouding bestaat: IV.B.2.
•
op andere onderneming: IV.C.2.
4
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - verbonden ondernemingen Definities: •
Met een onderneming verbonden ondernemingen: a) de ondernemingen die zij controleert b) de ondernemingen die haar controleren c) de ondernemingen waarmee ze een consortium vormen d) de andere ondernemingen die worden gecontroleerd door de hierboven bedoelde onderneming (bij weten van het beleidsorgaan)
Controle? • •
bevoegdheid om in rechte of in feite een beslissende invloed uit te oefenen op het beleid of op de aanstelling van de meerderheid van zaakvoerders/bestuurders dochteronderneming: onderneming waarop controle wordt uitgeoefend
Gezamenlijke controle? • •
Controle die een beperkt aantal vennoten samen uitoefenen. Beslissingen omtrent de oriëntatie van het beleid moeten met gemeenschappelijke instemming genomen worden Gemeenschappelijke dochteronderneming
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - verbonden ondernemingen Vermoeden van controle? Controle in rechte (onweerlegbaar): • • • • •
bezit van meerderheid van de stemrechten verbonden aan de aandelen van de andere onderneming vennoot heeft het recht om de meerderheid van de bestuurders of zaakvoerders te benoemen of te ontslaan krachtens de statuten van de andere onderneming of afgesloten overeenkomsten wanneer, op grond van overeenkomst met andere vennoten van de andere onderneming, een vennoot beschikt over de meerderheid van de stemrechten gezamenlijke controle
Controle in feite (weerlegbaar): op voorlaatste en laatste A.V. meerderheid van de stemrechten uitgeoefend
5
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - verbonden ondernemingen Vaststellen controlebevoegdheid (CB): • •
rechtstreekse CB + onrechtstreeks CB via dochteronderneming CB van persoon die optreedt krachtens overeenkomst van lastgeving, commissie, … voor rekening van ander persoon, geacht uitsluitend in het bezit te zijn van laatstgenoemde
Consortium: onderneming naar Belg. recht en 1 of > ondernemingen naar Belg. recht die geen dochteronderneming zijn van elkaar of van één en dezelfde handelsvennootschap staan onder centrale leiding. Onweerlegbaar vermoeden van centrale leiding: • Uit overeenkomst of statuten • Bestuursorganen bestaan in meerderheid uit dezelfde personen Weerlegbaar vermoeden van centrale leiding: • Aandelen in meerderheid gehouden door dezelfde natuurlijke of rechtspersonen
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - verbonden ondernemingen voorbeelden van controle: •
controle via meerderheid van stemrechten rechtstreeks
onrechtstreeks
M
M 80% 51%
D1 D1= dochteronderneming van M
5%
D1
50%
D2
D2= dochteronderneming van M (rechtstreeks 80%) D1= dochteronderneming van M (rechtstreeks 5% en onrechtstreeks via D2 50%)
6
•
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - verbonden ondernemingen gemeenschappelijke controle M2
M1
M3
34%
33%
we veronderstellen afspraken tussen M1, M2 en M3 inzake het beleid van D1
33%
D1
•
consortium Vennootschap X heeft 5 bestuurders A, B, C, D en E Vennootschap Y heeft eveneens 5 bestuurders: A, D, E, M en P Hieruit volgt dat de vennootschappen X en Y een consortium vormen, daar de meerderheid in beide Raden van Bestuur uit dezelfde personen is samengesteld
•
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - verbonden ondernemingen voorbeelden van verbonden ondernemingen met M: 1. De ondernemingen die «M» controleert: M 60% D1
30%
25%
D2
55% D3 2. De ondernemingen die «M» controleren: MM 55% M
7
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - verbonden ondernemingen 3. De andere ondernemingen die, bij weten van haar beleidsorgaan, worden gecontroleerd door: - «M» - «degenen die M controleren» - «degenen die met M een consortium vormen» M 60%
80%
70%
D1
D2
HcX
D3
60%
70%
52% M DD1 60% MM
60%
51%
Z1
60%
70% D
Z2
M2
D2
80% M2
M1
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat (IV.B.) Definitie Alle ondernemingen die geen verbonden onderneming zijn: - waarin de onderneming rechtstreeks of via dochter deelnemingen aanhoudt - die, bij weten van het beleidsorgaan, rechtstreeks of via dochter een deelneming in het kapitaal van de onderneming aanhouden - die, bij weten van het beleidsorgaan, dochter zijn van ondernemingen waarin een eerste bedrijf rechtstreeks of onrechtstreeks via haar eigen dochter of kleindochter een deelneming aanhoudt. 1. De onderneming waarin de onderneming rechtstreeks of via haar dochter deelnemingen aanhoudt. 12%
A 60%
B
D1
5%
13%
C
A houdt rechtstreeks in B 12% A houdt in C rechtstreeks 5% en via D1 13%. Alleen de 5% komt in de balans als FVA B en C zijn ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat met A
8
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat 2. De onderneming die, bij weten van het beleidsorgaan, rechtstreeks of via dochters deelnemingen in het kapitaal van de de onderneming aanhoudt. DB1
60% 4%
B is een onderneming met deelnemingsverhouding tgo. A (rechtstreeks 13% en 4% via DB1)
B 13% A
3. De onderneming die, bij weten van het beleidsorgaan, dochter is van ondernemingen waarin een eerste bedrijf rechtstreeks via haar eigen dochters een deelneming aanhoudt. A 12%
DB
60%
B
5%
60% D1
13%
C
60%
DC
• B en DB zijn ondernemingen waarmee A een deelnemingsverhouding heeft. • idem voor C en DC • IV.B.1. van onderneming A zal de deelnemingen van B en DC opnemen
FINANCIËLE VASTE ACTIVA Levensloop van de financiële vaste activa - waardering bij de verwerving: aanschaffingsprijs; inbrengwaarde - waardestijgingen * gewone meerwaarde (art. 34) * terugnemingen van waardeverminderingen - waardedalingen - realisatie
9
FINANCIËLE VASTE ACTIVA a) Waardering bij verwerving •
Deelnemingen en andere aandelen - aankoop op de beurs of van derden: aanschaffingsprijs = aankoopprijs op de markt + bijkomende kosten - bijkomende kosten kunnen ook rechtstreeks ten laste van het resultaat genomen worden - via inbreng in natura: waardering tegen conventioneel bepaalde prijs. De bijkomende kosten behoren dan tot de oprichtingskosten - indien bij verwerving niet het volledige bedrag is volstort, zal het opgevraagde deel afzonderlijk in de toelichting worden vermeld
•
Vorderingen en borgtochten: aan nominale waarde
•
Vastrentende effecten: aan aanschaffingswaarde kosten: bij aanschaffingswaarde of bij diverse financiële kosten
FINANCIËLE VASTE ACTIVA Voorbeeld: Een onderneming koopt voor 10 000,00 EUR aandelen van een onderneming waarmee een deelnemingsverhouding bestaat. De aankoopkosten bedragen 200,00 EUR.
D
55000 KI: R/C 10 200,00 10 200,00
28200 Deeln. in ondernemingen D waarmee een deeln.verh. best. C
C (1a)
10 200,00 10 000,00
(1b) D
65900 Diverse financiële kosten
C
200,00
(1a) de kosten worden toegevoegd aan de aankoopprijs (1b) de aankoopkosten worden ten laste van het resultaat gelegd
10
FINANCIËLE VASTE ACTIVA Voorbeeld: Een onderneming beslist in te tekenen op 2 500,00 EUR aandelen van een verbonden onderneming. De kosten zijn ten laste van de uitgevende onderneming. De helft van de aankoopprijs zal onmiddellijk uitbetaald worden. De andere helft zal later opgevraagd worden. 28200 Deeln. in verbonden 55000 KI: R/C D C D C ondernemingen: AW 2 500,00
1 250,00 1 250,00 (1)
(2) 28010 Deeln. in verbonden ondern.: D nog te storten bedragen (-) C
(1) intekenen en storting van de helft 1 250,00
(2) overschrijving resterende helft
1 250,00
FINANCIËLE VASTE ACTIVA b) Waardestijgingen zie hoofdstuk «herwaarderingsmeerwaarden»
11
FINANCIËLE VASTE ACTIVA c) Waardedalingen •
FVA zijn in principe niet onderhevig aan een systematische waardedaling.
•
Een waardedaling moet aangelegd worden bij een duurzame waardevermindering
•
Men vertrekt van de waardering van de onderneming waarin men FVA aanhoudt: - netto-intrinsieke waarde - netto-substantiële waarde - netto-rendementswaarde - beurswaarde - liquidatiewaarde Deze waardeberekeningen leiden tot het vaststellen van de waarde van de onderneming. Is deze waarde permanent lager dan de aanschaffingswaarde moet men waardeverminderingen doorvoeren.
FINANCIËLE VASTE ACTIVA Voorbeeld: 28000 deelnemingen in verbonden ondernemingen: AW 28080 deelnemingen in verbonden ondernemingen: meerwaarden 12202 HWMW op FVA
500 000,00 250 000,00 250 000,00
Door het omslaan van de conjunctuur lijdt de met ons verbonden onderneming enorme verliezen. Wij beslissen de boekwaarde van de deelneming te herleiden tot 2 500,00
D
12202 HWMW op FVA
C
250 000,00
250 000,00
250 000,00
D
66100 WV op FVA
497 500,00
28080 deeln. in verbonden D ondernemingen:meerwaarden C
C
250 000,00
28090 deelnemingen in verbonD den ondernemingen: WV(-) C 500 000,00
497 500,00
12
FINANCIËLE VASTE ACTIVA Voorbeeld: (1) 28120 Vorderingen op verbonden ondernemingen: vastrentende effecten 250 000,00 Deze vordering was verleend aan de onderneming ABC ter duurzame ondersteuning. De toestand van ABC gaat echter van kwaad naar erger en wij beslissen een waardevermindering op deze vordering aan te leggen van 225 000,000 EUR. (2) de onderneming gaat failliet en er wordt geen dividend toegekend 28120 Vorderingen op verb. ondern.: vastrentende effecten C D 250 000,00 250 000,00
D
28190 Vord. op verbonden ondern.: geb. WV (-)
(1)
C
28170 Vorderingen op verb. ondern.: dub. debiteuren C 250 000,00 250 000,00
66100 WV op FVA
D (1)
225 000,00
225 000,00
D
C
225 000,00
D
(2)
66300 Minderw. op de real. VA C 25 000,00
FINANCIËLE VASTE ACTIVA d) Realisatie Voorbeeld: De situatie m.b.t. de deelneming in verbonden onderneming DE KIMPE is als volgt: 28000 Deelnemingen op verbonden ondernemingen: AW 375 000,00 28090 Deelnemingen op verbonden ondernemingen: geb. WV 50 000,00 We verkopen deze deelneming voor 475 000,00 EUR 70700 Verkopen vaste activa
D
475 000,00
C
475 000,00
(1)
(1) verkoop (2) resultaatbepaling
55000 KI: R/C
C
475 000,00 28000 deelnemingen in verD bonden ondernemingen: AW C
28090 deelnemingen in verD bonden ondern.: geb. WV (-) C 50 000,00
D
50 000,00
375 000,00
(2)
D
375 000,00
76300 Meerwaarde op de realisatie van VA
C
150 000,00
13
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - speciale gevallen Opbrengsten uit financiële vaste activa (dividenden) • behoren tot de «financiële opbrengsten», nl. «IV.A. Opbrengsten uit financiële vaste activa» • worden geboekt tegen het brutobedrag • de door de verstrekker ingehouden belastingen worden geboekt onder «X.A. Belastingen op het resultaat» Voorbeeld: De onderneming ABC, waarin wij een deelneming hebben, deelt mee dat wij een dividend zullen ontvangen van 35 000,00 EUR (bruto). We innen via de bank. D
54100 Te incasseren vervallen dividenden 26 250,00
26 250,00
C
D
75000 Opbrengsten uit financiële vaste activa 35 000,00
(1)
67000 Versch. of gestorte Belg. D belastingen en voorheffingen C (2) 8 750,00
C
D
55000 KI:R/C
C
26 250,00
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - speciale gevallen Inschrijvingsrechten •
worden aan de bestaande aandeelhouders gegeven bij kapitaalverhoging
•
voor de emitterende vennootschap: geen boekhoudkundige registratie
•
de onderneming-aandeelhouder kan de inschrijvingsrechten - gebruiken om haar deelneming te verhogen - of verkopen
•
een onderneming die een deelneming wil verwerven of haar bestaande deelneming wil verhogen.
CBN heeft hieromtrent advies gepubliceerd
14
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - speciale gevallen CBN heeft advies gepubliceerd waarin de boekhoudkundige verwerking aan bod komt 1. Om een deelneming te verwerven, moet de onderneming inschrijvingsrechten kopen: de aankoop van het recht is een element van de aanschaffingswaarde en kan niet ten laste van de resultatenrekening genomen worden. bvb.: NV STAM koopt voor 8 750,00 EUR inschrijvingsrechten om haar deelneming in de verbonden onderneming NV TAK te verhogen. 28000 Deelnemingen in ver55000 KI:R/C D C D bonden ondernemingen: AW C BS 8 750,00
8 750,00
2. De onderneming maakt geen gebruik van het inschrijvingsrecht om deel te nemen aan de kapitaalverhoging, maar biedt haar inschrijvingsrecht aan en ontvangt daarvoor een provenu • het provenu is een deel van de waarde van het aandeel waaraan het gehecht is. • de commissie adviseert de boekwaarde van het aandeel te verminderen.
boekwaarde vh. oude effect x
verkoopprijs vh. recht beurskoers vh. effect ex-recht + verkoopprijs vh. recht
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - speciale gevallen Voorbeeld: Boekwaarde vh. oude effect Verkoopprijs vh. recht Beurskoers vh. effect ex-recht
30,00 EUR 7,50 EUR 95,00 EUR
De boekwaarde van het aandeel wordt verminderd met: 30,00 x
7,50 = 2,20 EUR 95,00 + 7,50
28000/28200/28400 Deeln. D op … of andere aandelen: AW C 30,00
D
2,20
55000 KI:R/C
D
C
7,50
76300 Meerwaarden op de realisatie van VA C 5,30
15
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - speciale gevallen 3. De onderneming gebruikt de eigen inschrijvingsrechten om in te tekenen • als alle aandelen (oude+nieuwe) dezelfde rechten hebben: geen boeking • als de aandelen zich onderscheiden van elkaar of wanneer men een andere waarderingsmethode gebruikt, moet men de waardeoverdracht regelen. • men spreekt niet van prijs van het recht maar wel waarde van het recht, omdat er geen reële verkoop is Voorbeeld: 3 inschrijvingsrechten geven recht op 1 nieuw aandeel, in te tekenen aan 118,75 EUR boekwaarde van het oude effect 25,00 EUR waarde van het recht 7,50 EUR waarde van het effect vlgs. berekening 150,00 EUR Het gedeelte dat de boekwaarde beïnvloedt, is dus: 7,50 25,00 x = 1,19 150,00 + 7,50 28000/28200/28400 Deeln. 55000 KI:R/C D C D op … of andere aandelen: AW C 122,32 118,75 28000/28200/28400 Deeln. D op … of andere aandelen: AW C 3,57
FINANCIËLE VASTE ACTIVA - speciale gevallen Bonusaandelen •
het aan de bestaande aandeelhouders verstrekken van nieuwe aandelen als gevolg van de incorporatie in het kapitaal van de reserves
•
Kenmerken: - voor de vennootschap: eigen vermogen krijgt enkel andere vorm - voor de aandeelhouder: de oorspronkelijke AW van de deelneming wordt vertegenwoordigd door meer effecten
•
er moet geen enkele boeking verricht worden. Eventueel kan uitgedrukt worden dat de werkelijke waarde uitstijgt boven de aanschaffingswaarde
16
