Het Groene Blaadje nummer 133 herfst 2014 IVN Heeze-Leende

Het Groene Blaadje nummer 133 herfst 2014 IVN Heeze-Leende

Instituut voor natuur educatie & duurzaamheid Afdeling Heeze-Leende

IVN AFDELING HEEZE-LEENDE Strabrecht 14 5591 BP Heeze Website: http://ivn.nl/afdeling/heeze-leende BESTUUR Voorzitter Minke Greve Burg.Serrarisstraat 68 email: [email protected]

5591 EH Heeze 040-2623237

Secretariaat Jef van den Hurk Atlas 1 email: [email protected]

5591 PJ Heeze 040 2262442

Penningmeester Geert Engels Schoolstraat 82 email: [email protected]

5591 HM Heeze 06 38895545

Leden Ivo Rothuizen Marijkelaan 4 email: [email protected]

5591 GJ Heeze 040 285 2916

Mari de Bijl Boschlaan 24 email: [email protected]

5591 HJ Heeze 040 226 4226

IVN Vereniging voor natuur- en milieueducatie Het IVN Vereniging voor natuur- en milieueducatie, is een vereniging van vrijwilligers en beroepskrachten die streeft naar meer natuur en een betere kwaliteit van het milieu. Lidmaatschap en donatie Aanmelding als lid of donateur bij het secretariaat. Ook voor het doorgeven van adreswijzigingen en andere wijzigingen van het lidmaatschap kunt u terecht bij het secretariaat. Het lidmaatschap kost minimaal € 15,50 per kalenderjaar en een donatie bedraagt minimaal € 12,50 per kalenderjaar. Voor organisaties en huisgenootleden gelden aangepaste tarieven. De contributie kan voldaan worden door deze over te maken op onze bankrekening NL17RABO0120361132, graag onder vermelding van uw postcode en huisnummer. (bijvoorbeeld: 1234AB-5a). Leden ontvangen het landelijk blad "Mens en Natuur" en het afdelingsblad "het Groene Blaadje". Donateurs ontvangen alleen "het Groene Blaadje". Bankrekening Bankrekening NL17RABO0120361132, t.n.v. IVN Heeze-Leende. Wandelingen en Rondleidingen Voor wandelingen en rondleidingen, die wij voor u kunnen verzorgen, verzoeken wij u vriendelijk om minimaal een maand van te voren de werkgroep "Wandelingen Coördinatie" te benaderen. Kostenvergoeding: € 1,50 per persoon. "Het Groene Blaadje" / de Website / “Mijn IVN” Ingezonden stukken, tekeningen en foto's blijven voor verantwoording van de auteurs. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken in te korten of te weigeren.

Adressen, zie binnenzijde omslag achter. Clubgebouw "De Sleutelbloem" Strabrecht 14 5595BP Heeze Bibliotheek en IVN-Winkel. Open iedere woensdag van 10.00 tot 13.00 uur

“Het Groene Blaadje” Een uitgave van het IVN Vereniging voor Natuur- en Milieueducatie afdeling Heeze – Leende verschijnt 4 keer per jaar

Inhoud Redactioneel ............................................................... 1 Van het bestuur........................................................... 2 Paddenstoelen zoeken ................................................ 3 Nieuwe boeken in de IVN bibliotheek ........................ 4 Nieuws van de cursuswerkgroep ................................ 5 Paddenstoelencursus 2014 ......................................... 6 Amfibieënwerkgroep: wat doet die nu eigenlijk? ....... 7 De rul ........................................................................... 8 Behangersbij................................................................ 9 Visitekaartje en bron van informatie .......................... 9 Reddingsactie rugstreeppadden Strabrechtse heide.10 Strabrechtse heidedag .............................................. 11 Activiteitenoverzicht IVN Heeze – Leende ................ 12 Bijzonderheden publiekswandelingen ...................... 12 Uit een ander nest..................................................... 13

Redactioneel In het artikel van het bestuur wordt er ook gewag van gemaakt. Een mooi seizoen ligt voor ons: de herfst. Die bijzondere geur, die lichtval en ook die uitbundige kleurenpracht van de bladeren. Ook ik wens iedereen een hele mooie herfst. Oren, neus en ogen open dus! In dit nummer heel veel aandacht voor amfibieën en de amfibieënwerkgroep. Met diverse prachtige foto’s. Ook is er veel aandacht voor paddenstoelen: een wandeling en een cursus met excursies. Verder wil ik ook nog de aandacht vestigen op het prachtige gedicht van Piet Brok betreffende de Rul op bladzijde 8.

Kopij voor het herfstnummer Uw bijdrage aan het winternummer (nummer 134) ontvangen wij graag voor 24 november 2014. U kunt uw bijdrage insturen per e-mail via [email protected], maar ook per post aan Redactie het Groene Blaadje, Pomperschans 78, 5595AW Leende.

Bescherming padden door het plaatsen van een scherm

IVN Heeze - Leende

HGB 133 herfst 2014

1

Van het bestuur Zo is het zomer, zo is die alweer voorbij. De dagen worden alweer korter, de r is weer in de maand, de eerste bladeren verkleuren al en paddenstoelen schieten, ja als paddenstoelen uit de grond. Kortom, de herfst staat weer voor de deur. Waar de flora- en amfibieëngroep zich langzaam opmaken voor binnen activiteiten haalt de natuurbeheergroep het gereedschap uit het vet, klaar om naar buiten te gaan. En zo draaien we zelf met de seizoenen mee. Het IVN is een echte vrijwilligersorganisatie. Met een zeer beperkt budget weten verschillende werkgroepen het jaar rond bergen te verzetten. Dat gebeurt grofweg langs twee lijnen: vanuit de educatiedoelstelling laten we veel mensen meegenieten van de natuur, vanuit de natuurbeschermingsdoelstelling maken we voor veel soorten en levensgemeenschappen rondom Heeze-Leende daadwerkelijk het verschil! Een groot maar noodzakelijk onderhoudsproject op de Strabrechtse Heide van Staatsbosbeheer bleek voor een zekere periode een bedreiging voor het leefgebied van een aantal soorten reptielen en amfibieën. Onder leiding van Hans Teeven heeft een groep vrijwilligers gedurende de zomermaanden het gebied regelmatig bezocht om met name rugstreeppadden te vangen en elders weer uit te zetten. De groep is er in geslaagd om meer dan 2100 rugstreeppadden te verplaatsen, naast een groot aantal groene kikkers, heikikkers, salamanders en hagedissen. Ga er maar aan staan. Ook als het op de Sleutelbloem aankomt, zijn we al tientallen jaren aangewezen op het werk van vrijwilligers. Het bestuur is al een hele tijd met de gemeente in overleg over het opknappen van de Sleutelbloem in het kader van groot onderhoud. Die nieuwe keuken lijkt er nu echt van te gaan komen. Een mooie gelegenheid om ook eens naar de hele inrichting van de Sleutelbloem te kijken. Daar valt na al die jaren best wat aan te moderniseren. Een kleine denktank bekijkt een aantal ideeën om gebruikers van de Sleutelbloem met wat slimme aanpassingen meer mogelijkheden te bieden. En ook hier heeft een aantal vrijwilligers al wat hand- en spandiensten toegezegd. Zoals gezegd, we krijgen veel voor elkaar met een beperkt budget. We zijn daarom blij met de subsidie van de gemeente, het steuntje in de rug van de Rabobank en natuurlijk de bijdragen van leden en donateurs. Simpel, die bijdragen zijn hard nodig om al die vrijwilligers in staat te stellen die bergen werk te verzetten! Eerlijk gezegd: we hebben nog niet alle bijdragen van leden en donateurs binnen. Misschien dat we dat met deze reminder kunnen inhalen? Zodat we het verschil kunnen blijven maken! Een prettige herfst…

Amfibieënwerkgroep: Werken met fuik

2

HGB 133 herfst 2014

IVN Heeze - Leende

Paddenstoelen zoeken Een van de populairste publiekswandelingen is de paddenstoelenwandeling die we elk najaar samen met IVN Asten-Someren houden in de Herbertusbossen. Bij de soms bijna 100 bezoekers zijn er dan vaak IVN leden van onze afdeling die graag mee gaan genieten van de paddenstoelen. Best jammer om dat in de grotere groepen van de publiekswandeling te doen. Vandaar het idee om te kijken of we niet met elkaar erop uit kunnen gaan op de momenten dat de paddenstoelen op hun mooist en talrijkst zijn. Dat is niet altijd op het moment dat de publiekswandeling plaatsvindt. Mijn voorstel is dat mensen die graag af en toe (of een keertje) in de mooiste paddenstoelentijd met gelijkgestemden erop uit willen gaan zich per mail bij mij melden. Als er dan mensen van de lijst zin en tijd hebben om erop uit te gaan kunnen ze dat aan de anderen melden. Door samen te gaan kunnen degenen die al wat van paddenstoelen weten weer hun kennis ophalen en anderen (ook beginners) kunnen leren van de wat ervarener IVN-ers. Ook voor fotografen kan het interessant zijn om mee te gaan. Heb je belangstelling, meld je vrijblijvend aan bij: [email protected]

IVN Heeze - Leende

HGB 133 herfst 2014

3

Nieuwe boeken in de IVN bibliotheek Handboek natuurfotografie door Bart Siebelink en Edo van Uchelen, biologen en natuurfotografen. Uitgave K.N.N.V., vierde geheel herziene druk. Het handboek is geschreven in opdracht van het Centrum voor Natuurfotografie. Deze plusversie, opvolger van het eerste Handboek natuurfotografie, gaat een stap verder. Ben je een technische fotograaf of meer een biologische, kunstzinnige of filosofische fotograaf, of meer een verzamelaar. Op de eerste bladzijden kom je daar al achter, zodat je snel doorziet op welke vlakken je het meest kunt bijleren. Alle foto’s in het boek zijn in Europa gemaakt. Het boek is in onze bibliotheek in te zien en eventueel te leen. Nieuwe plantengids voor onderweg van Thomas Schauer en Claus Caspari, uitgegeverij Tirion 2013. Een handige gids van alle veelvoorkomende planten in Europa. Het is een toegankelijke plantengids, waar je aan de hand van gemakkelijk te onderscheiden criteria een plant kunt opzoeken. De gids is ingedeeld in: - kruidachtige planten - grassen - naaldbomen - loofbomen - struiken en dwergstruiken De kruidachtige planten zijn ingedeeld aan de hand van kleur, bloemvorm en bloeiwijze. De gids is te leen. Gasten van bijen hotels door Pieter van Breugel uitgave 2014. Bijen hebben een belangrijke functie in onze natuur en de economie. Denk bijvoorbeeld aan de bestuiving van fruitbomen. In ons land leven zo’n tweehonderd soorten wilde bijen, waarvoor steeds minder leefruimte is en minder waardplanten zijn. Hoe kunnen we deze wilde bijen helpen? Daarvoor moet je soorten herkennen en weten hoe ze leven. Dan kunnen we helpen met nestplekken, insectenplanten en voorlichting. Pieter van Breugel is een groot kenner van deze bijen en van insecten. Dat hebben we gehoord tijdens de insectenlezing in het Perron eerder dit jaar. Enkele IVN-ers volgden zijn wilde bijen cursus in 2012. Het is fijn dat zijn kennis nu goed gedocumenteerd is in dit boek (486 blz.) en geïllustreerd met heel veel kleurenfoto’s. Dit boek is de nieuwste aanwinst in onze IVN bibliotheek. (Op de foto een insectenhotel door Hans Teeuwen) De bibiotheekgroep

4

HGB 133 herfst 2014

IVN Heeze - Leende

Nieuws van de cursuswerkgroep Cursuswerkgroep IVN Heeze-Leende zoekt cursisten en ... assistentie! Korte cursussen organiseren is steeds een succes: het is leuk om te doen en er komen ook voldoende geïnteresseerde mensen op af, die zich niet zo’n lange tijd hoeven te binden. Zo geven we in oktober, evenals vorig jaar, weer een paddenstoelencursus. (zie verder in dit blad). Paddenstoelen zijn heel belangrijke organismen in de natuur. Bovendien zijn ze met hun vormen- en kleurenrijkdom erg mooi om naar te kijken. En dat wordt nog leuker naarmate je er wat meer van weet en begrijpt. Misschien is dit Groene Blaadje nog op tijd om je op te kunnen geven voor de paddenstoelencursus, mits de cursus nog niet vol is. Een ander punt dat we via dit Groene Blaadje met jullie willen delen is het voortbestaan van de cursuswerkgroep in de toekomst. Nadat Loes Keijsper en Els Smedema zijn gestopt met het cursusteam, zijn we nu nog met drieën: Leo van Bossum, Trineke Hofstra en Corrie Vincent. Dit jaar hebben we al een vogelcursus gegeven in samenwerking met de vogelwerkgroep. Het was fijn om hierbij de hulp van Geert Engels, Annemiek van Dijk, Ineke Thijs en Jan Vincent te krijgen. We hebben op 27 september een terugkomdag met de cursisten van de vogelcursus en we verwachten dat een aantal van deze mensen actief betrokken zullen blijven bij het IVN; een paar hebben zich al als lid opgegeven. Ook hebben we een korte natuurfotografiecursus georganiseerd met Frans van den Boom als docent, waarvoor (te) veel geïnteresseerden waren; er staan er dus nog op de wachtlijst voor de volgende natuurfotografiecursus, die we in het najaar van 2015 dan ook nog een keer herhalen. Natuurcursus In 2015 zouden we ook zelf graag weer een Natuurcursus geven. De Natuurcursus (voorheen Groencursus) is een wat langere cursus: 15 bijeenkomsten (incl. excursies) van maart t/m oktober. In 2012 kregen we hiervoor niet genoeg cursisten bijeen en hebben we de cursus geannuleerd. Nu blijkt het moeilijk te zijn om met 3 docenten deze cursus in zijn geheel in te plannen. Trineke heeft nog een baan en zij kan niet op lange termijn zekerheid krijgen over haar vakantie en vrije dagen. Om maar niet te denken aan het idee dat een van ons ziek kan worden of om een andere reden een keer kan uitvallen. Bovendien werken we bij de Natuurcursus graag in drie groepen met veel levend materiaal, d.w.z. dat we er dus altijd minstens met drieën moeten zijn voor de lessen en dat we de overige hand- en spandiensten erbij moeten doen. Bovendien wordt het steeds moeilijker om voldoende cursisten te vinden die zich wat langere tijd willen binden en dat is jammer, want voorheen is gebleken dat we juist van de Natuurcursus mensen overhielden die graag vrijwilliger wilden worden bij het IVN. Derhalve hebben we besloten de Natuurcursus wel te geven, maar in een verkorte versie. We zijn inmiddels ook op zoek gegaan naar “nieuw bloed” binnen het cursusteam. Annemiek van Dijk en Ineke Thijs, beiden lid van de Vogelwerkgroep, hebben al aangegeven om als cursist of als “stagiaire” mee te willen doen. Enerzijds zal dat onze taak verlichten, maar anderzijds dienen we hen ook een stuk begeleiding te geven, wat weer meer tijd kost. Het is echter noodzakelijk voor de toekomst van het cursusteam en de schoolgidsenwerkgroep, dat we nieuwe mensen opleiden of begeleiden naar de functie van schoolgids of docent i.o. bij de cursuswerkgroep. Ook andere IVNwerkgroepen kunnen profiteren van meer vrijwilligers. Een Natuurcursus is een cursus die bij uitstek geschikt is om de basiselementen van de natuur te leren kennen in de natuurgebieden rondom Heeze en Leende. Het is een goede opstap om zoals al genoemd, scholenwerk te gaan doen of andere vrijwilligerstaken binnen het IVN. Veel van onze actieve IVN-ers hebben een (Groencursus) Natuurcursus of een Natuurgidsencursus gevolgd of

IVN Heeze - Leende

HGB 133 herfst 2014

5

beiden. De Natuurgidsencursus is een lange intensieve cursus van minstens 1,5 jaar, die meer studie vereist en dat schrikt tegenwoordig veel mensen af. De Natuurcursus is korter, veel minder intensief, maar bevat wel heel veel leuke natuurelementen: de bomen en de bossen in onze omgeving, het ontstaan van ons landschap, hoe kikkerdril een kikker wordt, hoe een vogel zich ontwikkelt in een ei, de metamorfose van insekten, de mooie bloemen en hun bezoekers, o.a. de bijen en de vlinders, het water en de lucht waarvan wij leven, de prachtige heide en nog veel meer.

Je kunt je opgeven:  

Gewoon als cursist om vrijblijvend wat meer te leren van de natuur en om van al deze mooie dingen meer te kunnen genieten. Daarvoor hoef je (nog) geen lid te zijn van het IVN. Omdat je meer van de natuur wil weten, maar ook omdat je dat stukje extra begeleiding wilt hebben om de opstap naar schoolgids, docent i.o. binnen het cursusteam, of gewoon vrijwilliger binnen het IVN te kunnen maken (dan willen we wel graag dat je lid wordt van het IVN).

Daarom deze...... OPROEP AAN IEDEREEN....... Wij zoeken mensen die interesse hebben in het volgen van de Natuurcursus en bovendien zijn we op zoek naar mensen die een vrijwilligerscarrière binnen het IVN ambiëren en hiervoor zouden willen starten met de Natuurcursus. Zoek met ons mee om deze mensen te vinden en maak binnen je familie- en vriendenkring reclame voor deze prachtige hobby in en over de natuur. Meer informatie over de Natuurcursus 2015 volgt in het winternummer van het Groene Blaadje. In eerdere publicaties stond de datum van 8 oktober als lesavond genoemd. Dit moet zijn 15 oktober. Onze excuses hiervoor.

Paddenstoelencursus 2014 Drie lesavonden op de woensdagen 1, 15 en 29 oktober van 19.45 tot 22.00 uur Twee excursies op zaterdag 11 en 25 oktober van 9.00 tot 11.30 uur. Het cursusgeld bedraagt € 25,- incl. een mooie lesbrief en koffie/thee op de lesavonden.

Wist je dat:  een paddenstoel slechts een vruchtlichaam is van een schimmel die onder de grond of in hout leeft?  geschat wordt dat 90 % van alle planten en bomen een vorm van samenleving hebben met schimmels?  er 300 miljoen jaar geleden nog geen schimmels waren die hout konden afbreken, waardoor de bruinkool- en steenkoollagen in ons land konden worden afgezet?  een bos om zou komen in zijn eigen afval als er geen schimmels waren?  er meer dan 5000 soorten schimmels in Nederland voorkomen en er nog steeds nieuwe soorten worden ontdekt?  sommige planten en bomen het niet goed doen in je tuin als je ze geen grond meegeeft die de benodigde schimmels bevat? IVN Heeze-Leende organiseert in 2014 weer een paddenstoelencursus voor beginners. Deze cursus is een uitgebreide kennismaking met paddenstoelen. Je moet niet verwachten dat je na het volgen van deze cursus paddenstoelenexpert bent; dat zijn wij ook niet. Doel van deze cursus is niet alle soorten paddenstoelen die rondom Heeze en Leende voorkomen te leren kennen, maar je leert wel wat voor soort organisme een paddenstoel is en hoe een paddenstoel is opgebouwd. Je leert iets over de voortplanting en over de rol van de paddenstoelen in de natuur. En natuurlijk zul je er ook een aantal van naam leren kennen. Wat zeker ook aan de orde zal komen zijn de mycorrhiza’s. Dit is een bijzondere samenwerking van schimmels met hogere planten. Deze samenwerking speelt een 6

HGB 133 herfst 2014

IVN Heeze - Leende

enorme belangrijke rol in de natuur, maar werd tot voor kort erg onderschat. Beleving van de paddenstoelen, met alle bijkomende aspecten, is ons voornaamste doel. Iedereen is welkom op deze cursus, ook mensen die (nog) geen lid zijn van het IVN. Wil je graag iets meer weten over dit onderwerp, meld je dan bij ons aan. Wij kijken er naar uit ons enthousiasme over paddenstoelen met je te kunnen delen. Opgeven kan bij een van de leden van het cursusteam. Cursusteam IVN Heeze-Leende Leo van Bossum, tel. 2263124 Corrie Vincent, tel. 8482844 Trineke Hofstra, tel. 2263435

[email protected] [email protected] [email protected]

Amfibieënwerkgroep: wat doet die nu eigenlijk? Begin 2014 is de amfibieënwerkgroep van het IVN Heeze-Leende officieel van start gegaan. Toch was er al een groep enthousiastelingen enige tijd bezig met amfibieën. Een korte terugblik op onze activiteiten. Afgelopen jaren Op Valkenhorst inventariseert een groep enthousiaste IVN-ers sinds enkele jaren de aanwezigheid van boomkikkers. We tellen in het voorjaar op basis van het 'gekwaak'; aangezien de boomkikkers pas gaan kwaken als het donker wordt, is dit een activiteit voor de late uurtjes (met af en toe het mooie geluid van de roerdomp op de achtergrond). In de zomer doen we ook tellingen op 'zicht'; turend naar de bladeren van de braam, zoeken we naar de boomkikker. De boomkikkers zijn in het kader van een herintroductieproject van het Brabants Landschap de afgelopen jaren in dit prachtige gebied uitgezet. De resultaten zijn hoopgevend; de boomkikkers verspreiden zich al over een veel groter gebied dan waar ze zijn uitgezet. In 2013 zijn er ook inventarisaties uitgevoerd naar de rugstreeppad op de Strabrechtse Heide. Deze inventarisatie doen we in opdracht van Staatsbosbeheer, die als beheerder wil weten hoe het staat met de verspreiding van de rugstreeppadden in dit uitgestrekte heidegebied. De tellingen vinden plaats op de wegen en paden. Ook hier geldt dat de rugstreeppadden pas actief worden als het na een mooie, warme zomerdag donker is. Je zou bijna denken dat de amfibieënwerkgroep zich alleen met duistere zaken bezighoudt. Oprichting amfibieënwerkgroep Begin 2014 was Domin Dalessi aanwezig in de Sleutelbloem om een grote groep geïnteresseerden te vertellen over zijn kennis van amfibieën en reptielen. Domin kan als geen ander enthousiast vertellen over zijn ervaringen met amfibieën; zijn kennis is ongeëvenaard. Al van kinds af aan is hij amfibieën aan het vangen en bestudeert hij hun levenswijze. Hij werkt daarbij onder andere voor het RAVON en een grote amfibieënwerkgroep in Eindhoven. De lezing van Domin was een mooie opstap naar het oprichten van een een echte amfibieënwerkgroep met een coördinator, Eelco Hoogendam. En zo gebeurde het, de start van één van de vele werkgroepen van het IVN Heeze-Leende. De afgelopen maanden Sinds het voorjaar van 2014 heeft de werkgroep haar activiteiten uitgebreid en is zij, naast het inventariseren van boomkikkers en rugstreeppadden, gestart met het inventariseren van

IVN Heeze - Leende

HGB 133 herfst 2014

7

salamanders in de poelen op de Strabrechtse Heide. Daarmee hopen we een beeld te geven van de aantallen salamanders die daar leven, en zelf te leren hoe salamanders leven en voortplanten. Hier wil ik even kort stilstaan bij de vangstmethode. We vangen de salamanders met een fuik. Aan de fuik zit een vangopening; zodra de salamanders de vangopening in kruipen of zwemmen komen ze in een gedeelte van de fuik waar ze niet meer uit kunnen. (zie foto pagina 2) Wel kunnen ze nog boven het wateroppervlak komen, zodat ze kunnen blijven ademhalen. Nadat we de fuik 's avonds hebben geplaatst, komen we de volgende morgen terug om de vangst te bekijken. Soms vangen we één of twee salamanders, soms wat meer; in één poel waren het er wel 120! De meeste voorkomende soorten zijn de kleine watersalamander en de alpenwatersalamander. Ook hebben we dit voorjaar gekeken naar de heikikker, waarvan het mannetje in de paringstijd helemaal blauw wordt in de hoop een mooie vrouwtje te kunnen paaien. (zie foto pagina 5) Fascinerend om te zien (en te horen) hoe deze beestjes hun best doen voor het nageslacht. Het vraagt wel geduld; als je aan komt lopen houden ze allemaal op met kwaken. Pas na een poosje wachten gaan ze weer geluid maken. Maar dan is het genieten! De groep bestaat uit circa tien leden. Ben je ook geïnteresseerd en wil je eens meedoen, neemt contact op met de coördinator. Coördinator: Eelco Hoogendam, 040-2266428 of [email protected]

De rul oud en vertrouwd stroomt het water van de rulse beek door het lage dal mensen komen eeuwen later nestelen zich op de hoge wal

oud en vertrouwd stroomt het water van de rulse beek door het lage dal

zij hebben hun plek gevonden bouwen hut met plag en paal bewerken de woeste gronden en leven hun eigen verhaal

woningbouw knaagt aan hun gronden en aan hun boerenhart elders wordt werk gevonden boeren maken een nieuwe start

de hutten worden huizen van fitselstek de wand de vloeren lemen plavuizen die wekelijks worden gezand oud en vertrouwd stroomt het water van de rulse beek door het lage dal wind brengt nieuwe tijden ossen ingeruild voor paard bakstenen boerderijen saamhorigheid wordt bewaard

8

boeren die hier aarden raken hun akkers kwijt trekker verdringt de paarden tijd voor grootschaligheid

rulse boeren worden burgers de hechte buurtschap blijft bestaan burgers komend van buiten sluiten graag bij deze traditie aan oud en vertrouwd stroomt het water van de rulse beek door het lage dal

piet brock

HGB 133 herfst 2014

IVN Heeze - Leende

"De Sleutelbloem" Bibliotheek en IVN – Winkel Iedere woensdag open van 10.00 tot 13.00 uur (Tijdens schoolvakanties gesloten)

Uitleen van natuurboeken Bloemzaden verkrijgbaar Secretariaat-adres IVN Heeze-Leende Strabrecht 14 5591 BP Heeze

Behangersbij Een vriend uit Wageningen, die enkele jaren terug op bezoek was en mijn hele tuin onder de loep nam, zei: “Je hebt behangersbijen.” Ik had me al afgevraagd welk beestje die rare uitsnijdingen in de goudenregenblaadjes maakte. Een jaar volgden we met enkele IVN-ers de KNNV cursus solitaire bijen. Een openbaring, zoveel soorten er zijn. Om ze, in de tuin of in het veld, te herkennen blijf ik moeilijk vinden. Maar nu, begin juni, heb ik geluk. Er kruipt een insect over de blaadjes van het lederboompje (Ptéléa). Wat zoekt dit diertje? Luizen misschien, maar die zitten meestal aan de onderkant van een blad. Dit diertje blijft er bovenop. Het is duidelijk zoekend langs de bladrand en tussen de nerven. Er zitten al gaatjes in de blaadjes. In het midden, langs de nerven en aan de randen. Ik probeer geduld te hebben en de zoektocht te volgen. Valt niet mee! Hoe deed Jac P. Thijsse dat toch, urenlang de natuur observeren? Eindelijk wordt een blaadje goedgekeurd. Aan de rand begint het knippen. En dan … moet ik niezen. Het bijtje vliegt weg, zonder behang. Morgen maar weer gaan kijken. In de natuur moet je geduld hebben. Loes

Visitekaartje en bron van informatie Onze website is het visitekaartje naar de grote buitenwereld. Met zijn allen moeten wij er voor zorgen dat Kees op de hoogte gebracht wordt van alle activiteiten en nieuwsfeiten, zodat de site immer bij de tijd is. Mooie foto’s zijn altijd welkom. Voor de laatste actualiteiten kijk je op onze website, https://ivn.nl/afdeling/heeze-leende. Onze website is onderdeel van de landelijke site van IVN. Via het logo links boven ga je daar naar toe. Snuffel eens rond en kijk ook op de sites van andere afdelingen. Dat kan een stimulans zijn om onze website nog uitnodigender te maken. Dus, iets te melden, stuur een e-mailbericht naar: [email protected] (webmaster)

IVN Heeze - Leende

HGB 133 herfst 2014

9

Reddingsactie rugstreeppadden Strabrechtse heide. Grootscheepse grondverzetwerkzaamheden gingen in augustus (uiteindelijk september) plaatsvinden op de Strabrechtse heide bij de Witte Loop en vele amfibieën ter plekke zouden dit geweld ongetwijfeld niet gaan overleven. De rugstreeppadden die op de Strabrechtse heide veel voorkomen staan vanwege hun zeldzaamheid op de rode lijst, daarom was men verplicht om voor deze beestje beschermende maatregelen te nemen. De andere bedreigde diertjes hadden daar geluk mee. Er kwamen (in totaal 5 kilometer) schermen rond de plekken waar met groot materieel gewerkt ging worden en Jap Smits van Staatsbosbeheer vroeg Hans Teeven om een reddingactie te coördineren. Dat heeft deze met verve gedaan. Tientallen vrijwilligers, niet alleen van de amfibiewerkgroep van onze afdeling, maar ook van de poelenwerkgroep Eindhoven zijn vele ochtenden de hei op gegaan om amfibieën te vangen en naar een veiliger plekje te brengen. Gewapend met een emmer (met wat kluiten erin voor het comfort van de reizigers) en met rubber handschoenen aan voor de hygiëne liepen de ‘redders’ in de afgezette gebiedjes en vingen alles wat zich liet zien en gevaar liep: voornamelijk vele, vele jonge rugstreeppadjes, maar ook gewone padden, groene, bruine en heikikkers, salamanders, levendbarende hagedissen, krekels en loopkevers, de een nog mooier dan de ander. Soms liep Hans alleen, meestal was er een groep of groepje dat op aanwijzingen van Hans samen de bloeiende hei op trok. In het begin raakten de emmers makkelijk druk bevolkt met vooral jonge rugstreeppadjes, maar naarmate er meer vangstochtenden geweest waren (in totaal meer dan tweehonderd uur) werd het steeds uitdagender om nog beestjes te vinden: een goed teken. Tegen de tijd dat het machinale geweld losbarstte waren er nog maar weinig dieren achtergebleven die gevaar liepen.

Was het moeilijk om zo veel mensen gemotiveerd te krijgen en te houden voor dit werk? Helemaal niet. Het is heerlijk om alleen of samen op zoek te zijn tussen de planten of op de kale grond naar mooie beestjes in hun eigen omgeving en ze dan ook nog op een verantwoorde manier te kunnen vangen. En dan hebben we het nog niet over al het moois dat je ziet en hoort om je heen op de hei, bijvoorbeeld aan vogels zoals zwarte en witte ooievaars, reigers (slecht nieuws voor onze amfibieen) en oeverlopers.

10

HGB 133 herfst 2014

IVN Heeze - Leende

Bij het tellen van de rugstreeppadden zijn we meestal in het donker op de hei, ook een heel mooie ervaring. Maar overdag zo intensief bezig zijn met amfibieën heeft toch ook wel wat. De werkzaamheden die uiteindelijk een gezondere hei gaan opleveren hebben zo ook voor de vrijwilligers al direct mooie ervaringen gebracht. We duimen voor de achterblijvertjes. Minke

Strabrechtse heidedag Het is inmiddels een mooie traditie geworden: Staatsbosbeheer en IVN afdeling Heeze-Leende hebben met vereende krachten op de derde zondag van augustus weer een zeer geslaagde Strabrechtse heidedag georganiseerd op de Plaetse. Dit jaar kwamen er ondanks de dreigende regen (die gelukkig uitbleef) ongeveer 4.000 bezoekers, waaronder veel kinderen. Er waren dan ook veel aantrekkelijke activiteiten: de schaapsherder en zijn honden lieten hun vaardigheden zien, er vonden de traditionele heideplagdemonstraties plaats door de IVN beheergroep en er waren IVN gidsen die aan veel belangstellende bezoekers in de heidetuin en de insectentuin o.a wat van de wondere wereld van de insecten konden laten zien. Heidegidsen van Staatsbosbeheer visten waterdiertjes met de kinderen. In de kraam van het IVN was er extra aandacht voor een van die ‘waterdiertjes’: de libelle. De vele belangstellenden konden niet alleen wat meer leren over de bijzondere leefwijze van deze vliegende juweeltjes, maar de kinderen konden ook zelf libellen (-speldjes en -schilderijtjes) maken. Voor de jongste bezoekers van de dag waren er nog volop andere activiteiten: ze konden paardrijden, geschminkt worden, braakballen uitpluizen en leren vilt maken. Er was een gezellige sfeer. De gloednieuwe horeca onderneming van de Plaetse, de Vrije Vogel, kon de stroom van gasten maar net aan en ook de plaatselijk geproduceerde kaas, jam e.d. vonden gretig aftrek. Janneke de Groot van Staasbosbeheer en Jac Staals die voor deze dag de kar trokken mogen trots zijn op het resultaat. Al met al was het een succes dat motiveert om ook volgend jaar weer samen aan de slag te gaan.

IVN Heeze - Leende

HGB 133 herfst 2014

11

Activiteitenoverzicht IVN Heeze – Leende Activiteiten welke gratis toegankelijk zijn voor het publiek, staan vet gedrukt. Vraag voor de overige activiteiten vooraf informatie bij Jac Staals 040 2061875 of bij de aangegeven contactpersoon. ( ℗ = vertrekpunt ) september 2015  29 en 30 oktober 2014  t/m 17  wo. 01 19.30  zo 19 13.30  zo 19 14.00

scholenwerk: project Bos/bodem t/m 17 oktober (groepen 6 en groepen 7 scholenwerk: vervolg project bos/bodem (groepen 6 en groepen 7) Bestuursvergadering (Sleutelbloem) wandeling “Paddenstoelen” voor kinderen ℗ Crematorium Heeze wandeling “Paddenstoelen” voor volwassenen ℗ Crematorium Heeze

november 2014  3 t/m 14 scholenwerk: Project eigen dorp( groepen 7/8 en 8)  wo. 05 19.30 Bestuursvergadering (Sleutelbloem)  zo 16 14.00 Gezinswandeling Natuurgebied Kapellerput ℗ conferentiecentrum december 2014  wo. 03 19.30 Bestuursvergadering (Sleutelbloem)  zo 28 14.00 “Winterwandeling” Leenderbos ℗ parkeerplaats SBB Valkenswaardseweg Leende maart 2015  wo 18

Boomfeestdag (groepen 7)

april 2015  13 t/m 16  13 t/m 24

scholenwerk: Het zaaiproject van Pinkeltje (groepen 1 en 2) scholenwerk: Het Ganzenspel (groepen 4)

mei 2015  18 t/m 29

scholenwerk: Het boerderijproject (groepen 3)

juni 2015  1 t/m 26

scholenwerk: Project voorjaar (groep 5 en groepen 6)

Opmerking scholenwerk: In mei of juni staan nog gepland bezoeken aan: kasteel, waterzuivering en de kerk in Heeze/Leende. Nadere bijzonderheden volgen in een volgende aflevering.

Bijzonderheden publiekswandelingen Zondag 19 oktober 13.30 / 14.00 uur: “Paddenstoelen”. Wandeling door de Herbertusbossen te Heeze, in samenwerking met het IVN Asten-Someren. Vertrek vanaf de parkeerplaats bij Crematorium Heeze, voor de kinderen om 13.30 uur en voor de volwassenen om 14.00 uur. De Herbertusbossen in Heeze zijn in de verre omgeving bekend om de soortenrijkdom aan paddenstoelen. Zondag 16 november: “Gezinswandeling”. Wandeling bij Natuurgebied Kapellerput. Startplaats: Parkeerplaats van het conferentiecentrum. Dit gebied is een boeiend stukje Brabants landschap van ±25 ha met naaldbos van de arme zandgrond dat langzaam omgevormd wordt tot een meer natuurlijk gemengd bos van naald- en loofhout. met een heideveld, een beekdal, stuifduinen en een aantal vennen. Wat dit gebied heel bijzonder maakt zijn, de diverse soorten naaldbomen, met dank aan de ambtenaar van de gemeente Heeze die daar vroeger experimenteerde met diverse soorten naaldbomen (zie de 12

HGB 133 herfst 2014

IVN Heeze - Leende

herinneringssteen) de Sterkselse Aa, een sterk meanderend beekje dat bij kasteel Heeze samen met de Grote Aa, de Kleine Dommel vormt. Langs de Sterkselse Aa kan het heel nat zijn. De vegetatie is hier interessant. Het gebied grenst aan de Herbertusbossen Zondag 28 december 14.00 uur: “Winterwandeling”. Wandeling in het Leenderbos. Zeer afwisselend gebied met bos, heide, zandverstuivingen, vennen en beekdalen. Het Leenderbos is een gebied met vele gezichten waaraan de geschiedenis van het gebied is af te lezen. Het is ongeveer 2000 hectare groot en bestaat voornamelijk uit naaldbomen. Er leven veel verschillende vogels waaronder de nachtzwaluw, de roerdomp, de wespendief en de ijsvogel. Verder wordt het bos bevolkt door reeën, vossen, hazen en konijnen. Het Leenderbos is ontstaan in de grote crisis van de dertger jaren van de vorige eeuw. De werkloze fabrieksarbeiders werden door de z.g. “werkverschaffing” op de heide aan het werk gezet, diep omspitten en dennen planten. [gratis toegang voor iedereen; aanmelding vooraf niet nodig; tenzij anders aangegeven]

Met de komst van HSLnet is bij velen van u het e-mailadres gewijzigd,

Geef uw gewijzigde e-mailadres alstublieft aan ons door aan: [email protected] Van onze Penningmeester Veel leden en donateurs hebben al gereageerd op de brief over de betaling van de contributie of donatie. Maar er zijn er nog steeds (te) veel die dit niet hebben gedaan. Zo’n 70 leden, donateurs instellingen hebben hun bijdrage voor 2014 nog niet betaald. Wilt u dit a.u.b. alsnog doen door het bedrag over te maken op NL17RABO0120361132 t.n.v. IVN Heeze-Leende. Contributie voor leden bedraagt € 15,50, donatie minimaal € 12,50.

Uit een ander nest Klok & Peel museum Asten Ostaderstraat 23 5721 WC Asten 0493 691 865 Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag. 09.30 tot 17.00 uur zaterdag t/m maandag. 13.00 tot 17.00 uur

Info: www.museumasten.nl

Milieu Educatie Centrum Eindhoven en De Genneper Hoeve Genneperweg 145 Eindhoven, 040 259 4700 Info: www.mecehv.nl Openingstijden: Za. t/m Ma. 13.00 tot 17.00 uur Di. t/m Vrij. 09.00 tot 17.00 uur Voor alle activiteiten, rondleidingen enzovoort, zie de website.

Publieksactiviteiten in IVN afdelingen uit de omgeving Om van het laatste nieuws op de hoogte te zijn over rondleidingen en lezingen,ga naar http://ivn.nl/. Je komt dan op de landelijke site en via het kopje 'afdelingen' kunt u dan bij de buren op bezoek gaan. U kunt via die weg ook naar onze eigen site, maar dat kan ook rechtstreeks via: http://ivn.nl/afdeling/heeze-leende Nog makkelijker plaats die adressen bij je Favorieten.

IVN Nieuws IVN Brabant geeft een digitale Nieuwsbrief uit. Mocht je deze nieuwsbrief graag willen ontvangen. Laat dit weten aan [email protected] Die neemt je op in de verzendlijst. IVN Brabant 0411-614111 of 06-54677233 www.ivn.nl

IVN Heeze - Leende

HGB 133 herfst 2014

13

Natuurfotografie IVN Geldrop oktober 2014

De cursus is geschikt voor iedereen die geïnteresseerd is in natuurfotografie en hier wat meer kennis en vaardigheden over wil opdoen. De cursus is niet specifiek op een bepaald type camera gericht en is ook niet bedoeld om de individuele camera te leren kennen. Maar zal een algemeen beeld geven van de hedendaagse gebruiksmogelijkheden van de digitale camera . De cursus ziet er als volgt uit: woensdagmiddag 8 oktober: basistechniek van de fotografie Mogelijkheden camera’s, diafragma, sluitertijd etc. woensdagmiddag 15 oktober: creatief aan de slag Techniek, scherptediepte, compositie etc. zaterdagmorgen 18 oktober: praktijk in de kasteeltuin Gezamenlijk aan de slag in de praktijk. woensdagmiddag 29 oktober: napraten over de praktijkmorgen, werken met computer

Fotografie heeft de afgelopen jaren een vogelvlucht genomen. Steeds meer mensen houden zich hier mee bezig en mogelijkheden zijn er legio. Iedereen kan dit op zijn eigen niveau en behoefte invullen. Ook binnen het IVN heeft de fotografie zijn plaats veroverd en de combinatie met onze prachtige natuur is natuurlijk een extra dimensie die we hierbij kunnen betrekken. We willen daarom ook graag leden en niet leden van het IVN in de gelegenheid stellen meer basiskennis op te doen. We hebben daarom een cursus georganiseerd die is opgezet en wordt gegeven door Frans van den Boom. Voor meer informatie en aanmelding kunt U zich wenden tot Loes van den Boom [email protected] (040-2857242) De prijs van de cursus inclusief cursus materiaal is 30 euro voor leden en 35 euro voor niet leden (koffie en thee inbegrepen).

De theorie lessen zijn van 14.00 uur tot 16:15 uur met een kleine koffiepauze. De praktijk ochtend is van 09:30 uur tot 12:30 uur. Er is gelegenheid om te pauzeren. De lessen worden gegeven in het Natuureducatiecentrum De Paardenstal, gelegen in het Kasteelpark van Geldrop. Parkeren aan de Helze. Koning Rat Koning Rat verzamelde rat en alleman om uit te leggen zijn briljante plan Hij oreerde en fulmineerde uren. Sessie had niet lager moeten duren, niemand luisterde meer, ze waren allen moe en vinden zijn oratie maar een ratjetoe. pb

14

HGB 133 herfst 2014

IVN Heeze - Leende

Werkgroepen en hun contactpersonen AMFIBIËNWERKGROEP

Eelco Hoogendam  040 2266428  [email protected]

BIBLIOTHEEK, INFORMATIE & IVN WINKEL

Loes Keijsper

Diny Michiels  040 226 1229  [email protected]

Europalaan 23 5591 CM Heeze De Sandermannen 4 5591 VA Heeze

BOMENGROEP

Kees v.d.Nieuwelaar  040-226 0503  [email protected]

Beatrixlaan 5 5591 GC Heeze

CURSUSSEN

Leo van Bossum  040 226 3124  [email protected]

Spoetnik 22 5591 PG Heeze

FLORAWERKGROEP

Minke Greve-Stuart 040-2623237  [email protected]

Burg.Serrarisstraat 68 5591 EH Heeze

GENTIAANBLAUWTJE

Leo van Bossum  040-226 3124  [email protected]

Spoetnik 22 5591 PG Heeze

GROEN VOOR OUDEREN

Ruud Krielaart  040-2263167  [email protected]

De Groote Aa 25 5591 KX Heeze

KINDERACTIVITEITEN

Marleen Hoogendam  040-226 6428  [email protected] Anneke van Mierlo  040-226 0228  [email protected]

P.Hazeldonklaan 17 5591 BH Heeze Hoge Akkerslaan 13 5591 BC Heeze

MILIEU & LANDSCHAPSBEHOUD

Ciel Broeckx  040 226 4226  [email protected] Henk Groenemans  040-226 4122  [email protected]

Boschlaan 24 5591 HJ Heeze Kruiseik 12 5591 LJ Heeze

NATUURBEHEER

Eugene Klinkenberg  040 8488 464  [email protected]

Sporkehout 49 5667 JE Geldrop

PR & COMMUNICATIE

Ruud Krielaart  040-2263167  [email protected]

De Groote Aa 25 5591 KX Heeze

REDACTIE AFDELINGSBLAD

Bart Jansen  040 206 2699  [email protected]

Pomperschans 78 5595AW Leende

SCHOLENWERK

Willemien v.d.Paal  040-226 3274  [email protected] Maria Willems  040 206 1429  [email protected] Betty van Zijl  040-226 2840  [email protected]

Heezerenbosch 16c 5591 TA Heeze Eikenlaan 9 5595 AG Leende Burg.Deelenstr. 14 5591 EK Heeze

SCHRIJVERS COLLECTIEF

Ruud Krielaert  040-226 3167  [email protected] Eelco Hoogendam  040-226 6428  [email protected]

De Groote Aa 25 5591 KX Heeze Past.Hazeldonkl. 17 5591 BN Heeze

TENTOONSTELLINGEN & VORMGEVING

Ciel Broeckx  040 226 4226  [email protected]

Boschlaan 24 5591 HJ Heeze

VOGELGROEP

Corrie Vincent  040 848 2844  [email protected]

Kruiseik 20 5591 LJ Heeze

WANDELINGEN COöRDINATIE

Jac Staals  040 206 1857  [email protected]

Broekerstraat 48 5595 CW Leende

WEBMASTER & LOKAAL BEHEERDER “MIJN IVN”

Kees Smedema  040 226 4979  [email protected]

Telstar 12 5591 PC Heeze

 040 226 1717

Pastoor Haseldonklaan 17 5591 BH Heeze

Indien niet bestelbaar graag retour aan:

IVN afdeling Heeze-Leende t.a.v. Ledenadministrateur Strabrecht 14 5591 BP Heeze