HANDLEIDING BOUWEN MET FSC HOUT VAN BELEID TOT REALISATIE

HANDLEIDING BOUWEN MET FSC HOUT VAN BELEID TOT REALISATIE

-1-

-2-

Verwerft The mark of responsible forestry SGS-COC-004595

FSC Pure gecertiﬁceerd hout uit Afrika: Sapelli, Sipo, Bossé, Tali, Bilinga, Azobé, Wengé, etc. Sinds vele jaren stelt de ﬁrma INTERHOLCO zijn know-how in zaken rond- en bekantrecht hout ten diensten van zijn klanten. Zijn zagerijen en consessies in Afrika zijn onderworpen aan de meeste strenge internationale regels. De bevoorrading gebeurt in het volste respect voor de natuur en in alle legaliteit. Bent u voor uw hout op zoek naar een directe link met Afrika, dan staan wij voor u klaar. Contact voor de Benelux • Tel.: + 32 - 53 - 650 - 211 • Fax + 32 - 53 - 650 - 259 Head office • Tel.: + 41 - 41 - 767 03 - 03 • Fax +41 - 41 - 767 03 - 00 INTERHOLCO AG • www.interholco.com • [email protected]

© 1996 Forest Stewardship Council A.C.

Voorwoord De bouwsector kent de jongste jaren een heuse verandering waarbij meer en meer het accent gelegd wordt op duurzaam bouwen. In die trend wordt er ook alsmaar meer aandacht besteed aan een verantwoorde grondstoffenkeuze. Het besef dat onze grondstoffen schaars worden is inmiddels overal doorgedrongen. Sommige worden onbetaalbaar, anderen zullen ooit definitief verdwijnen. Hout is de enige hernieuwbare grondstof, geproduceerd in de meest ecologische fabrieken ter wereld: de bossen. Redenen genoeg dus om met deze bossen voorzichtig om te springen, in eerbied voor mens, natuur én economie. Daar ligt meteen ook de basis voor FSC. Hout- en papierproducten met het FSC label verzekeren u immers dat ze stuk voor stuk hun oorsprong kennen uit duurzaam beheerde bossen: met respect voor sociale, ecologische en economische belangen. Die boodschap nemen wij ook mee in deze gids. Alhoewel hout altijd al aanwezig is geweest in de bouwsector, is het nog geen evidentie dat alle hout in de bouw van duurzame origine is. Steeds meer hout en houtproducten zijn vandaag intussen beschikbaar met het FSC label. Bovendien zetten al maar meer bosbeheerders en houtbedrijven de stap naar FSC certificering. Nu is het ook aan de bouwsector om volop de kaart van verantwoord hout met het FSC label te trekken waarbij alle actoren - zowel opdrachtgever als uitvoerder - hun rol kunnen spelen. Vandaar dan ook deze handleiding, een bundeling van kennis én ervaringen om ook u te ondersteunen in het gebruiken van hout met een FSC label bij bouwprojecten. Alvast veel succes met uw project! Geert Ramaekers - Voorzitter Fair-Timber vzw P.S.: Wij gaven alvast de juiste voorzet door deze gids op FSC gelabeld papier te drukken bij een drukker met een CoC-certificaat.

-3-

IDECK® TERRASSENHOUT MET FSC CERTIFICAAT OM VERANTWOORD TE GENIETEN Het is voor DLH van groot belang ervoor te zorgen dat de bossen wereldwijd goed beheerd worden zodat hout voor toekomstige generaties verzekerd is. Zowel de aankoop van grondstoffen als de ontwikkeling van producten gebeurt met het grootste respect voor het milieu. DLH is van oordeel dat wereldwijd erkende certificeringprogramma’s, die gebaseerd zijn op internationaal aanvaarde principes, garant staan voor een ecologisch verantwoord, sociaal nuttig en economisch levensvatbaar bosbeheer. FSC is hét certificeringsysteem voor tropische gebieden dat onze voorkeur wegdraagt. Ga naar www.dlh-group.com voor meer informatie over de DLH ‘Basic Values’ en het DLH milieubeleid.

DLH BELGIUM - (Indufor nv) Noorderlaan 125 2030 Antwerpen T +32 3 542 63 70 F +32 3 542 18 94 www.dlh-belgium.com [email protected]

FSC SUPPLIER SGS-COC-000793 © 1996 – Forest Stewardship Council A.C.

906665_Ad FSC.indd 1

06/07/09 14:40

Eik, Beuk, Es, Kastanje, Olm, Haagbeuk Chêne, Hêtre, Frêne, Châtaigner, Orme, Charme

 Specialist in FSC hardhout

Dtonic.net

-4-

Hout Hendrickx nv. Molenstraat 41 B-2811 Leest (Mechelen)

Verkoop, Vente:

T F M

+32.15.27.27.37 +32.15.27.79.41 +32.495.57.98.71

[email protected]

www.hendrickx-hout.be

Precious Woods Europe BV t 0348 684100 f 0348 688142 [email protected] www.preciouswoods.eu CU-COC-008517 The mark of responsible forestry © 1996 Forest Stewardship Council A.C.

Inhoud

Leeswijzer

Voorwoord

3

Deze handeling is in de eerste plaats geschreven voor opdrachtgevers en beslissingsnemers in de bouw die FSC hout willen toepassen in hun projecten. Ook andere betrokkenen, zoals aannemers en ontwerpers, zullen echter relevante informatie vinden in deze publicatie. Tot slot zijn ook overheden een belangrijke doelgroep, daar zij niet enkel opdrachtgever kunnen zijn, maar ook vergunnings- of adviesverlener van projecten waar FSC hout gebruikt kan worden. In deze publicatie is aandacht voor beide perspectieven en rollen in het bouwproces.

Samenvatting

6

Over FSC

8

In deze handleiding wordt het bouwproject gevolgd aan de hand van een aantal fases. Voor iedere bouwfase staan in het betreffende hoofdstuk aandachtspunten, tips en aanbevelingen beschreven voor het succesvol toepassen van FSC hout in projecten van klein tot groot. Aan het eind van ieder hoofdstuk staat een compacte samenvattende checklist, waarin de gehaaste lezer snel de kern van ieder hoofdstuk en voor iedere bouwfase vindt. Voor opdrachtgevers staat relevante informatie in alle hoofdstukken, voor andere betrokkenen kan het bestuderen van de voor hen relevante hoofdstukken wellicht volstaan. Het verdient echter aanbeveling de gehele publicatie te bestuderen.

10 principes van goed bosbeheer

-510

“FSC hout? Lastig, duur en niet te krijgen”

12

Beleid

14

Ontwerp

20

Bestek & Aanbesteding

26

Uitvoering

32

En dan...

40

Focus

44

De FSC convenant

52

Colofon

58

Samenvatting Waar draait het om bij het toepassen van FSC gecertificeerd hout en houtproducten in bouwprojecten? Deze gids geeft een uitgebreid antwoord op deze vraag. In dit deel kan u alvast een samenvatting vinden van de belangrijkste aandachtspunten. 1. Neem de tijd -6-

Neem tijd om FSC doelstellingen vast te leggen en mogelijkheden van FSC gecertificeerd hout in toepassingen te onderzoeken. Voorzie waar nodig ook voldoende tijd voor het bestellen van FSC hout. Sommige houtsoorten of grotere volumes kunnen een langere levertijd vergen. Hoe eerder in het bouwproces rekening wordt gehouden met de toepassing van FSC hout, hoe gemakkelijker het is om het beoogde resultaat te behalen. En hoe meer kans op succes. Later in het proces corrigeren vereist veel meer inspanning van de betrokkenen, en soms is het te laat. Beter dus een goede voorbereiding eerder in het proces.

2. Vanwege de kosten hoeft u het niet te laten Goed bosbeheer brengt kosten met zich mee. Illegale houtkap drukt de houtprijzen op de wereldmarkt. Voor FSC hout betalen afnemers een eerlijke prijs. Daarom is FSC hout in de regel iets duurder dan hout zonder FSC keurmerk. Hoeveel meer is echter sterk afhankelijk van de houtsoort én van de toepassing. Veel houtsoorten, vooral uit de gematigde klimaatzone of het hogere Noorden, zijn niet of nauwelijks duurder dan hout zonder FSC label. Hetzelfde kan gesteld worden voor vele halffabricaten zoals de diverse houten plaatmaterialen (OSB, MDF, multiplex, …). Doorgaans vallen de meerkosten voor FSC hout dus mee, zeker afgezet tegen de totale kosten van het bouwwerk. Bovendien speelt een eventuele meerprijs van het hout vaak een beperktere rol in de uiteindelijke meerprijs van het product. Daarnaast kan ook een goede

voorbereiding en slimme detaillering bijdragen aan de kostenbeheersing. FSC hout toepassen is dus zeker geen belemmering voor het realiseren van bouwprojecten tegen marktconforme prijzen.

3. FSC hout is goed verkrijgbaar Een veel gehoord misverstand over FSC hout is dat het niet verkrijgbaar zou zijn. Sommige houtsoorten zijn inderdaad (nog) niet of minder vlot verkrijgbaar met het FSC label. Het aanbod groeit echter zienderogen, en bovendien zijn er nu reeds voldoende mogelijkheden voor alle toepassingen in de woningen utiliteitsbouw, zowel voor nieuwbouw als voor renovatie. Ook voor andere toepassingen, zoals in de grond-, wegen- en waterbouw is het aanbod nu reeds ruim. Ieder bouwproject kan dus worden uitgevoerd met FSC hout. Een groot deel van de houtsoorten en -producten is reeds uit voorraad leverbaar. Soms moet rekening gehouden worden met een langere levertijd, en dit best zo vroeg mogelijk in de planningsfase van een project. Ook zal een aannemer soms bereid moeten zijn om aan te kloppen bij andere dan de vaste leveranciers. Indien nodig kan in bepaalde gevallen een opdrachtgever mogelijk ook zelf een optie nemen op een partij FSC gecertificeerd hout, nog voordat een aannemer is gecontracteerd.

4. Informeer en motiveer De ervaring leert dat de ‘actieve betrokkenen’ bij bouwprojecten met FSC hout vaak enthousiast zijn over hun

project. Aanvankelijke huivering blijkt vrijwel altijd te wijten te zijn aan misverstanden en een gebrek aan informatie. Besteed daarom gedurende het hele bouwproces aandacht aan een goede interne communicatie. Zorg ook voor een juiste informatieverstrekking aan andere partijen die betrokken zijn bij het bouwproces. Hoe meer kennis over en draagvlak voor het toepassen van FSC hout er is op alle niveaus en bij alle partijen, des te meer kans op een succesvol resultaat.

5. Leg de ambities vast in het beleid Maak voor iedereen zichtbaar – zowel binnen de eigen organisatie als naar derden – wat de ambities zijn en hoe de organisatie deze zal realiseren. Heldere doelstellingen dragen bij aan een soepele uitwerking gedurende het bouwproces.

6. Maak gebruik van ondersteuning van FSC België FSC België heeft reeds kennis en ervaring waar opdrachtgevers van kunnen profiteren. Veel van die kennis is vastgelegd in handige documenten en in diverse instrumenten (bv. de leveranciersgids www.ikzoekfsc.be). Ook kan FSC België doorverwijzen naar leveranciers en firma’s met ervaring op het gebied van FSC. Convenantpartners kunnen bovendien beroep doen op extra ondersteuning, zoals het actief meezoeken naar de nodige FSC houten houtproducten en/of dienstverleners.

7. Schrijf FSC hout voor bij alle houttoepassingen Soms denkt men dat FSC enkel van toepassing is voor hout uit tropische bossen. Er zijn echter zeer veel houtsoorten met FSC keurmerk beschikbaar, voor alle toepassingen in de bouw, afkomstig uit duurzaam beheerd bos

uit alle klimaatzones (dus bijvoorbeeld ook naaldhout uit het hoge Noorden, of houtsoorten uit de Europese bossen). Het algemeen voorschrijven van het FSC label voor houtproducten (voor alle toepassingen) stimuleert dus goed bosbeheer over de hele wereld.

8. Schrijf bij voorkeur prestatie-eisen voor in plaats van houtsoorten Prestatie-eisen voorschrijven in bestekken in plaats van houtsoorten biedt meer keuzemogelijkheden in de toepassing van FSC hout (bijvoorbeeld bij schrijnwerk of buitentoepassingen). Door prestatie-eisen voor te schrijven is het ook mogelijk verschillende houtsoorten in een toepassing te combineren. De opdrachtgever is hierdoor minder afhankelijk van de beschikbaarheid van één bepaalde houtsoort. Uiteraard blijft het mogelijk om de prestatie-eisen aan te vullen met voorbeelden van geschikte houtsoorten, maar belangrijk is dat ook andere, geschikte en gelijkwaardige houtsoorten hun weg tot in het project kunnen vinden.

9. Werk enkel met FSC gecertificeerde bedrijven en stimuleer waar nodig Stel FSC certificering (certificering van de chain of custody - CoC) als eis bij de selectie van uw leveranciers en aannemers. Daarmee draagt de opdrachtgever bij aan het ‘sluiten van de keten’. Alle handelsschakels tussen bos en eindgebruik worden dan door een onafhankelijke certificeringsinstantie gecontroleerd, waardoor ze traceerbaar blijven. Zo heeft de opdrachtgever de echte zekerheid dat daadwerkelijk FSC hout is toegepast en moet er zelf geen overbodige tijd en energie aan controle en administratie besteed worden.

-7-

Over FSC FSC: dé garantie voor verantwoord bosbeheer

-8-

FSC staat voor Forest Stewardship Council (of vrij vertaald ‘Raad voor Goed Bosbeheer’). Deze onafhankelijke organisatie zonder winstoogmerk zet zich in voor goed bosbeheer over de hele wereld. FSC heeft principes geformuleerd waaraan verantwoord bosbeheer moet voldoen, met aandacht voor zowel ecologische, economische als sociale aspecten (zie volgende pagina’s). Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de volgende vragen: worden bij bosbeheer en kap de natuurlijke functies van het bos voldoende beschermd? Respecteert de bosbeheerder de rechten van inheemse volken die in en om het bos leven en wonen? Kunnen de bosarbeiders rekenen op goede arbeidsomstandigheden en krijgen zij een redelijk salaris? Wanneer aan alle eisen wordt voldaan, krijgen de producten uit dit bos een FSC keurmerk. Naast het hout zelf gaat het daarbij ook om producten waarin het hout wordt verwerkt, zoals plaatmateriaal en papier.

Van evenaar tot hoge noorden FSC certificering wordt niet alleen toegepast voor bosbeheer in tropische bossen, maar ook in gematigde en noordelijke klimaatzones. Midden 2009 was wereldwijd ruim 118 miljoen hectare bos gecertificeerd in 81 landen. Deze bossen situeren zich in alle delen van de wereld, gaande van de tropen over onze streken tot in het hoge noorden. Ook in België kan je dus FSC gecertificeerde bossen terugvinden.

FSC certificering De controle op verantwoord bosbeheer en verantwoorde kap vindt plaats bij de bron: in het bos. Partijen FSC gecertificeerd hout beginnen daarna aan een tocht door de hele handelsketen (‘chain of custody’). Hout voor

bouwtoepassingen gaat bijvoorbeeld van het bos naar de zagerij, en zo via de importeurs, de houthandel en bepaalde verwerkers naar de schrijnwerker of aannemer, die het product bij de eindklant aflevert of plaatst. Om er zeker van te zijn dat het hout inderdaad afkomstig is uit een FSC gecertificeerd bos, moet het hout door de hele keten gevolgd kunnen worden. Dat betekent dat alle bedrijven in de keten FSC gecertificeerd moeten zijn. FSC gecertificeerde bedrijven dragen zorg voor traceerbaarheid van FSC gecertificeerde houtproducten binnen hun bedrijf (zowel bij ontvangst, opslag als verwerking) en houden een goede en sluitende administratie bij. De bedrijven worden hierop gecontroleerd en krijgen een zogeheten FSC Chain of Custody (CoC) certificaat met bijbehorend uniek nummer. De controle gebeurt niet door FSC, maar door een onafhankelijke certificeerder. Het FSC certificaat geeft zekerheid dat het toeleverende bedrijf (en elke voorliggende schakel) volgens de voorschriften omgaat met FSC gecertificeerd hout en met de nodige garanties FSC houtproducten kan aanbieden. Enkel door te kiezen voor bedrijven met een FSC CoC certificaat kan je de garanties krijgen dat het om FSC gelabelde producten gaat. Verder in deze gids wordt hier nog voldoende aandacht aan gegeven, om de praktijk voor u als opdrachtgever zo eenvoudig mogelijk te maken.

FSC in België De jongste jaren kent het FSC label in België een sterke groei. Zo is het aantal bedrijven met een FSC Chain of Custody certificaat het afgelopen anderhalf jaar nagenoeg verdubbeld tot bijna 450 bedrijven. Ongeveer de helft van deze bedrijven zijn actief in de houten bouwsector, en dit binnen nagenoeg alle segmenten van houtinvoer, houthandel tot grote en kleinere houtver-

werkers. Ook binnen de bouwsector, meer bepaald bij de aannemerij en de interieurafwerkingsbedrijven, is FSC certificering volop aan een opmars bezig. Volgens een in 2008 gelanceerde marktstudie bedroeg het marktaandeel FSC gecertificeerd hout in de Belgische houtinvoer in 2007 naar schatting reeds 13%, waarbij een bijkomende groei geprojecteerd werd in zowel 2008 als in 2009. Niet verwonderlijk stijgt ook het assortiment aan FSC houten bouwproducten op systematische wijze, waarbij zowel naaldhout, tropisch hardhout en ander hardhout naast diverse plaatmaterialen steeds vlotter beschikbaar zijn. Ook de markt van halffabricaten en afgewerkte houtproducten met FSC label zit sterk in de lift. Kortom, voor de meeste alledaagse houttoepassingen is er reeds een beschikbaar aanbod met FSC label.

FSC België FSC België (Fair Timber vzw) is de Belgische vertegenwoordiging van de Forest Stewardship Council. De voornaamste doelstelling van FSC België is uiteraard de promotie en bekendmaking van het FSC label naar diverse doelgroepen. Informatieverstrekking op maat van specifieke doelgroepen speelt hierin een cruciale rol. Met de lancering van deze gids wil FSC België dan ook de verschillende actoren bij een bouw- of constructieproject de juiste praktische informatie meegeven, voor een vlotter gebruik van FSC hout en houtproducten.

-9-

Een van de principes van FSC houdt in dat het kappen van hout de biodiversiteit , unieke ecosystemen en andere ecologische en landschappelijke waarden van het bosgebied niet mogen aantasten. Hierboven een voorbeeld: tropisch bos voor (links) en direct na de oogst (rechts). Weinig verschil, niet?

Particulieren zijn één van de doelgroepen die actief door FSC België wordt benaderd. Hiernaast kan u het campagnebeeld van 2009 vinden met als copy ‘Verantwoord kappen’

10 principes

... van goed bosbeheer

FSC heeft een lijst opgesteld van 10 algemene principes en criteria voor verantwoord bosbeheer. Zij gelden voor alle bostypen: tropische, boreale en gematigde bossen, maar ook voor plantages. Deze principes worden nog verder uitgewerkt in lokale FSC criteria.

- 10 -



Het bosbeheer voldoet aan de geldende nationale en internationale wetgeving, aan internationale verdragen en afspraken, en aan de principes en criteria van FSC.



Eigendoms- en gebruiksrechten ten aanzien van land en bosproducten zijn duidelijk gedefinieerd, vastgelegd en rechtsgeldig.



De formele en traditionele rechten van de lokale en/of inheemse bevolking op land en hulpbronnen worden erkend en gerespecteerd.



Het sociale en economische welzijn van de bosarbeiders en lokale gemeenschappen wordt met het bosbeheer ook op de lange termijn in stand gehouden of verbeterd.

 

De producten en voorzieningen die het bos biedt worden zodanig efficiënt benut, dat de economische, sociale en ecologische functies van het bos ook op de lange termijn worden veiliggesteld.



Er wordt een beheerplan opgesteld en toegepast. In het beheerplan, dat steeds wordt geactualiseerd, staan lange-termijndoelen en middelen duidelijk omschreven.



De toestand van het bos, de oogst, en de managementactiviteiten worden regelmatig getoetst, evenals de sociale en ecologische effecten hiervan.



Bosbeheer in bossen met een hoge natuur- of cultuurwaarde wordt met extra zorg uitgevoerd, waarbij kenmer- kende eigenschappen worden behouden en versterkt.



Bosplantages moeten eveneens volgens de principes 1 tot en met 9 worden beheerd. Bosplantages kunnen dienen als aanvulling op de houtoogst uit natuurlijke bossen waarmee bovendien de (exploitatie)druk op natuurlijke bossen afneemt. Het behoud en herstel van natuurlijke bossen dient tegelijkertijd te worden bevorderd.

De biodiversiteit, unieke ecosystemen en andere ecologische en landschappelijke waarden van het bosgebied worden in stand gehouden en beschermd.

Bosbeheer levert veel (in)directe werkgelegenheid, ook in de armste regio’s ter wereld

Gebieden met kwetsbare diersoorten worden beschermd

Na de kap krijgt het bos de kans zich te herstellen, bij voorkeur op natuurlijke wijze. Waar nodig wordt gewerkt met aanplantingen, liefst met lokale boomsoorten

Bosarbeiders genieten goede arbeidsomstandigheden qua werktijden, loon en veiligheid

- 11 -

Er wordt niet meer hout gekapt dan wat er kan bijgroeien

Een FSC gecertificeerd bedrijf biedt werkgelegenheid en versterkt de lokale economie

Het bosbeheer gebeurt op basis van een gedetailleerd en langetermijns-bosbeheerplan

De rechten van inheemse en lokale volkeren worden vastgelegd en beschermd

Houtkap langs waterlopen en op steile hellingen is niet toegestaan

“FSC hout? Lastig, duur en niet te krijgen!” De mogelijkheden van FSC besproken met Bart Holvoet (Directeur FSC België)

FSC België (Fair Timber vzw) werkt sinds begin 2006 als zelfstandige organisatie aan de verdere bekendmaking van het FSC label in België. Gedurende de laatste drie jaren werd een lange weg afgelegd, waarbij het FSC label zowel in hout- als papiersector met grote sprongen vooruit ging. Toch blijven er nog hardnekkige vooroordelen bestaan over het FSC label. In dit interview gaan we hier dieper op in met Bart Holvoet, Directeur FSC België. - 12 Je hoort wel eens dat werken met FSC hout haast een onhaalbare kaart is... “Dat wordt vooral gezegd door mensen die nog niet met FSC hebben gewerkt. Ik zal de laatste zijn die zegt dat het helemaal vanzelf gaat, maar doorgaans valt het best mee. Zeker wanneer men op een realistische manier en op een doordachte wijze te werk gaat. Bovendien is het vaak een leerproces, waarbij men al vlug weet hoe men praktisch toch tot het gewenste resultaat kan komen.”

handelsketen (bedrijven zonder FSC CoC certificaat) de FSC claim verliest. Op basis van onze ervaring weten we ondertussen dat ‘we kunnen het niet vinden’ niet hoeft te betekenen dat het hout er niet is. Soms moet je alleen wat langer zoeken, of andere leveranciers benaderen dan gebruikelijk. En daar kunnen wij dan weer bij helpen. Niet zelden wordt toch een geschikte leverancier gevonden via onze online FSC database, of waar nodig na onze hulp bij meer intensieve zoektochten.”

Je kan dan wel kiezen voor FSC hout, maar het is toch nauwelijks te vinden… “Het FSC systeem wil door meer vraag naar FSC hout, bosbeheerders wereldwijd aanzetten tot een meer verantwoord bosbeheer. Het spel van vraag en aanbod is dus cruciaal, en eveneens is het hierdoor evident dat de markt nog niet overspoeld wordt door FSC hout. Toch moet men ook dit sterk nuanceren. Een recent marktonderzoek toonde bijvoorbeeld aan dat in 2007 al 13% van de netto houtinvoer in België afkomstig was uit FSC gecertificeerde bossen. Dit is toch niet niks. Er zijn echter nog een aantal duidelijke bottlenecks, en dit is bijvoorbeeld het geval voor tropisch hardhout met het FSC label, al moet ook hier gesteld worden dat het aanbod sinds begin 2009 zeer sterk is toegenomen. Een bijkomend probleem, wat bijvoorbeeld evengoed voor naaldhout geldt, is dat FSC gelabeld hout door ontbrekende schakels in de

Het is een goed initiatief, FSC hout. Maar wel duur en niemand die het betalen wil... “Dat horen we nog steeds. Maar het is maar ten dele waar. Gemiddeld kost FSC hout inderdaad iets meer dan niet-gecertificeerd hout, zeker wanneer we kijken naar tropisch hout. Goed bosbeheer brengt nu eenmaal kosten met zich mee, en daar waar de investering groter wordt, is een meerprijs zeker niet onlogisch. Maar het belangrijkste is: voor FSC hout betaal je een eerlijke prijs. De prijsverschillen zouden alvast kleiner worden als er geen illegaal gekapt hout verkocht werd. Uit onderzoek blijkt dat illegale houtkap de houtprijzen op de wereldmarkt zo’n 9 tot 14 procent drukt. Overigens zijn niet eens álle houtsoorten duurder. FSC gelabeld naaldhout voor bouwen constructietoepassingen kost vaak hoogstens een paar procent meer dan hout zonder FSC label, en soms is er zelfs al geen sprake meer

van een prijsverschil. Hetzelfde geldt voor plaatmaterialen zoals bijvoorbeeld OSB en MDF platen. De grootste verschillen zie je dus doorgaans bij tropisch hardhout, waarbij de meerprijs soms zelfs kan oplopen tot meer dan 15%. Nu, omdat de houtprijs zeker in een verwerkt product of een volledig bouwproject maar een fractie van de totaalprijs uitmaakt, valt de meerprijs in het totaal vaak al een pak beter mee. Ervaringen uit Nederland tonen alvast aan dat wanneer voor alle hout in een nieuwbouwproject gekozen wordt voor FSC hout, dat de totale houtprijs hoogstens 10 procent hoger ligt. En in de totaalprijs van de woning, waar arbeidskosten en andere materialen vaak zwaarder doorwegen, vind je die meerprijs vaak niet terug. Ook in België zijn al vele voorbeelden van concurrerend geprijsde projecten met FSC hout. Tot slot is het natuurlijk ook gewoon een kwestie van keuzes maken. Het is maar waar je je budget aan besteedt.” Hoe zorg je er als welwillende opdrachtgever voor dat er FSC hout in je project wordt toegepast? “Kort door de bocht: begin vooraan. Zorg dat je goed in je beleid vastlegt dat je als opdrachtgever FSC hout wilt toepassen. Als iedereen het daarover eens is, wordt de uitvoering al een stuk eenvoudiger. De volgende stap: omschrijf goed in het bestek dat je FSC hout wil hebben en dat je verwacht dat je leverancier of aannemer het FSC hout met de nodige garanties kan aanbieden. Hierbij is het dus belangrijk om oog te hebben voor FSC CoC certificering tot en met de firma van uw keuze. Dit beperkt de controle voor de opdrachtgever tot een minimum, met een maximum aan zekerheid en gebruiksgemak. Samenvattend is het dus eigenlijk gewoon een kwestie van informeren, motiveren en op het juiste moment controleren, en met deze gids heeft men alvast de ideale handleiding beet.”

Maar hoe weet je nu zeker dat het FSC hout is? Als het eenmaal verwerkt is, valt er niet veel meer aan te zien. “Dat klopt. Bij aanlevering in de haven of in de fabriek zijn partijen FSC hout meestal eenvoudig te herkennen aan het bekende FSC logo. Maar als het hout eenmaal is verwerkt, zie je dat natuurlijk niet meer. Maar dat betekent niet dat je niet weet wat je voor je hebt. FSC heeft een nauwkeurig systeem opgezet, waarbij het hout vanaf de kap tot in de laatste verwerking precies kan worden gevolgd. Bijvoorbeeld: als een vrachtwagen vloerplanken van FSC hout levert op de bouwplaats, kan de aannemer aan de vrachtbrieven en aankoopfactuur zien of het inderdaad de juiste partij is, ook als het logo op het hout niet meer zichtbaar is. Ieder bedrijf dat FSC hout wil verhandelen of verwerken, moet dat hout gescheiden houden van ander hout en z’n FSC administratie op orde hebben. Een onafhankelijk certificeerder gaat na of alles klopt. Is dat het geval, dan krijgt het bedrijf een FSC certificaat. Als afnemer hoef je dan alleen nog maar de facturen te controleren om er zeker van te zijn dat het hout uit een FSC gecertificeerd bos komt.” Eigenlijk moeten we dus maar gewoon FSC hout gebruiken? “Vast en zeker. En alles wijst erop dat het toepassen van FSC hout in de bouw een enorme vlucht neemt. Van tevoren zien mensen vaak allerlei beren op de weg. Als opdrachtgevers eenmaal iets meer weten over de principes van FSC, merken we vaak dat er een enthousiasme ontstaat. Dat enthousiasme werkt weer aanstekelijk voor andere organisaties. Let maar op: de vraag naar FSC hout voor de bouw neemt de komende tijd hand over hand toe. En dat stimuleert nog meer bosbeheerders om over te gaan tot verantwoord bosbeheer volgens de FSC criteria. En dat is natuurlijk ontzettend goed nieuws voor bos, mens en milieu!”

- 13 -

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Beleid Het toepassen van FSC gecertificeerd hout in bouwprojecten start met het vaststellen van een beleid op dit gebied. Het formuleren van heldere en concrete afspraken biedt in alle fasen daarna houvast en vergroot de kans op een succesvol resultaat. In deze fase is het belangrijk zo veel mogelijk draagvlak te genereren binnen het bedrijf of de organisatie. Informatie en communicatie zijn daarom belangrijke aandachtspunten. - 14 Vooraf: waar zijn we en waarheen willen we ? Een belangrijk startpunt is het inventariseren van het houtverbruik binnen de eigen organisatie. Kijk hierbij waar eventueel reeds FSC hout gebruikt wordt, of waar u reeds positieve of negatieve ervaringen tegenkwam. Organisaties (zoals gemeenten, huisvestingsmaatschappijen en andere opdrachtgevers) die overwegen beleid te formuleren met betrekking tot FSC, doen er goed aan zich ruim te oriënteren op de mogelijkheden. Kijk bijvoorbeeld wat andere bedrijven of organisaties al doen, zoals bijvoorbeeld de bestaande convenantpartners van FSC België, of neem contact op met FSC België om u informatie te verstrekken op dit gebied. Probeer tot slot te komen tot een identificatie van de mogelijkheden om FSC gecertificeerd hout voor te schrijven, en probeer hier na te gaan waar de grootste uitdagingen liggen (als die er zijn). Overweeg of een onmiddellijke dan wel een gefaseerde invoering van FSC gecertificeerd hout wenselijk en mogelijk is. Start bijvoorbeeld door ervaring op te doen met een eerste project, om dit later door te trekken naar andere projecten. Stel na overleg met alle betrokkenen in de organisatie

het streefdoel voor toepassing van FSC hout vast. Beperk het beleid bij voorkeur niet alleen tot (tropisch) hardhout, maar definieer het voor alle hout en houtproducten. Verantwoord bosbeheer is een mondiaal streven en FSC gecertificeerde bossen bevinden zich overal ter wereld. Er is voor alle houttoepassingen reeds hout verkrijgbaar met FSC keurmerk.

Formuleren van beleid Vaak kan de ambitie om FSC gecertificeerd hout toe te passen gekoppeld worden aan algemene (milieu) beleidsdoelstellingen binnen de organisatie, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaam bouwen of maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het toepassen van FSC gecertificeerd hout of houtproducten in bouwprojecten (of het stimuleren daarvan) is een logische nadere invulling van dit beleid. Zorg steeds voor een goede integratie tussen de verschillende afdelingen en beleidsniveaus van de organisatie. Wanneer alle betrokken actoren ook effectief betrokken zijn bij het beleid, stijgt de slaagkans navenant. Werk de FSC ambities zo concreet mogelijk uit, niet alleen in milieubeleidsplannen, maar ook bijvoorbeeld in standaard programma’s van eisen, handboeken en andere randvoorwaarden bij projecten, in meerjarenplanningen en/of een FSC convenant. Vergeet ook niet om de FSC ver-

Voor het gebouw van de firma Ethnicraft in Boom werd gebruik gemaakt van FSC gelabelde Louro Gamela als gevelbekleding. De 4500 lopende meter FSC Louro Gamela werd aangekocht bij een gecertificeerd houthandel.

Het FSC Convenant In een FSC convenant engageert een partij zich om over een bepaalde periode een aantal maatregelen toe te passen die het gebruik van FSC gecertificeerd hout stimuleren. Dat kan gaan over bouw- of renovatieprojecten voor derden en/of voor eigen huisvesting maar ook over het gebruik van FSC gecertificeerd papier. Het engagement wordt afgesloten met FSC België, die uiteraard ter beschikking staat voor allerlei ondersteuning (informatie en advies). Zie ook pagina 52.

- 15 eiste op te nemen in nieuwe bestekken of te integreren in bestaande leveringscontracten. Essentieel is dat de FSC beleidsdoelstellingen zo ondubbelzinnig mogelijk worden geformuleerd en dat ze reëel haalbaar en toetsbaar zijn. Bij voorkeur worden in de beleidsstukken afspraken vastgelegd dat voor alle houttoepassingen hout met een FSC label wordt gevraagd. Een andere optie is om in een bepaald project of in een bepaalde periode voor minimaal 70% hout met FSC label toe te passen, waarbij dan rekening gehouden wordt met eventuele moeilijkheden om tot 100% FSC gelabeld hout te komen.

Beleidsuitvoering: van woorden naar daden Benoem een enthousiaste ‘trekker’ binnen de organisatie tot aanspreekpunt. Deze persoon kan de verantwoordelijken bij de uitvoering van het beleid ondersteunen, zorg dragen voor informatievoorziening over FSC en eventueel ook de uitvoering van het beleid monitoren. Besteed aandacht aan het creëren en behouden van draagvlak binnen de organisatie, door scholing, informatie(bijeenkomsten) en andere communicatie. Informeer en enthousiasmeer op zo veel mogelijk niveaus, en zeker bij diegenen die de uitvoering van het beleid gestalte moeten geven. Indien een convenant is ondertekend, kan dit als state-

ment fungeren, zowel naar de eigen organisatie als naar externe relaties: het management of bestuur geeft ermee aan dat het de toepassing van FSC hout serieus neemt en onderstreept het belang ervan binnen de organisatie. Daarmee kan het beoogde proces op gang geholpen worden. Grijp het vastgestelde beleid zo veel mogelijk aan om publiciteit te genereren voor de FSC ambities. Informeer relaties zoals aannemers en toeleveranciers over de doelstellingen en afspraken rond de toepassing van FSC hout. Bijvoorbeeld dat in komende projecten FSC hout zal worden voorgeschreven en dat voortaan alleen contracten worden gegund aan FSC gecertificeerde bedrijven. Zo kunnen deze partijen anticiperen op toekomstige opdrachten met FSC eisen en indien nodig tijdig een certificeringsproces starten. Verwijs relaties eventueel naar FSC België voor meer informatie.

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Stad Gent Het FSC engagement van Stad Gent

AAN HET WOORD

De Stad Gent engageert zich al jaren voor het gebruik van FSC gelabeld hout in alle openbare (bouw)projecten op het grondgebied. FSC hout wordt al sinds 1999 voorgeschreven en gebruikt door de eigen technische diensten, de groendienst en externe bouwpartners. In 2008 kwam het FSC verhaal echter in een stroomversnelling terecht door het ondertekenen van een FSC convenant. In dit convenant onderstreept de Stad haar engagement op vlak van duurzaam houtgebruik. Diny Driessens (duurzaamheidsambtenaar Stad Gent):

Overheden zijn vaak zowel opdrachtgever als instantie die de randvoorwaarden voor projecten van derden bepaalt. Het FSC beleid van overheden strekt zich dus niet alleen uit tot eigen projecten, zoals het eigen patrimonium, maar kan ook zijn effect hebben op projecten van andere partijen. Overheden kunnen bijvoorbeeld een stimulerende rol hebben voor de keuze voor FSC hout bij andere projectontwikkelaars, of rechtstreeks een invloed hebben - 16 - op het aankoopgedrag van private consumenten. Een van de meest evidente voorbeelden zijn gemeentelijke subsidiereglementen die het gebruik van FSC hout door inwoners willen stimuleren door een financiële tegemoetkoming te bieden. Overzicht subsidiereglementen Op dit moment geven reeds heel wat Vlaamse lokale overheden subsidies aan hun inwoners voor het gebruik van FSC gelabeld hout. Hieronder kan u, per provincie een overzicht vinden (september 2009, voor een recente versie kijk op www.fsc.be): • • • • •

Vlaams-Brabant: Halle, Kortenberg, Machelen, Vilvoorde, Opwijk Antwerpen: Herenthout, Wuustwezel West-Vlaanderen: Ieper, Middelkerke, Nieuwpoort Oost-Vlaanderen: Beveren, Gent, Sint-Niklaas, Zulte Limburg: Beringen, Leopoldsburg, Opglabbeek, Riemst

Ook het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kiest voor duurzaamheid en neemt FSC hout op in haar renovatie- en energiepremie. Voor de renovatiepremie kunnen bewoners van gemeenten in het Hoofdstedelijk Gewest bij renovaties rekenen op een stevige tussenkomst, als ze FSC gelabeld hout gebruiken. Hierbij worden de Ruimten voor Versterkte Ontwikkeling van Huisvesting en Reno-

vatie (RVOHR - 2) en bepaalde wijken van renovatieprogramma’s financieel extra ondersteund. Naast de renovatiepremie geldt in het Brussels hoofdstedelijk gewest ook een energiepremie. Inwoners kunnen voor de plaatsing van houten ramen een premie krijgen van 20 Euro/m². Wanneer deze ramen het FSC label dragen wordt de premie verhoogd tot 30 Euro/m².

Voorwaarden Inwoners die in aanmerking willen komen voor de subsidies dienen steeds een duidelijk dossier in te dienen, waarbij een gesloten FSC Chain of Custody certificering van doorslaggevend belang is. Hiermee wordt immers de controle van het FSC bos tot het FSC gelabelde eindproduct gegarandeerd. Essentieel is dus dat ook de firma die de werken in de particuliere woning uitvoert in het bezit is van een geldig FSC CoC certificaat, waarbij de ‘FSC factuur’ het uiteindelijke bewijs vormt. Voor schrijnwerkers en houthandels die nog niet over zo een FSC certificaat beschikken, is het bestaan van deze subsidiemogelijkheden ongetwijfeld een belangrijke stimulans.

“De stadsdiensten namen de afgelopen jaren al heel wat initiatieven i.v.m. duurzaam hout en papier. Toch bleek het ondertekenen van de FSC convenant een opportuniteit om het engagement te formaliseren en de voorheen soms versnipperde acties te bundelen en op elkaar af te stemmen. Andere inspanningen konden we nog aanscherpen. Met het convenant sturen we ook een krachtig signaal naar de markt, zodat het aanbod van duurzame houtproducten zich kan aanpassen aan onze vraag.” “Daarnaast heeft de Stad natuurlijk ook een voorbeeldfunctie te vervullen. Sinds 2008 zetten we via een subsidiereglement onze inwoners aan om duurzaam hout te gebruiken in bouw- of renovatiewerken. De Stad Gent betaalt 15% terug van de totale kostprijs van het FSC gelabelde hout, inclusief btw, met een maximum van 500

euro per adres. Om van de subsidie gebruik te maken, vragen de inwoners van Gent het formulier aan bij de Milieudienst van de Stad Gent of ze kunnen het ook van de website halen”. “Voor de bouw van het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen te Gent, werd hoofdzakelijk voor hout gekozen met het FSC label. Voor het buitenschrijnwerk werd zo gebruik gemaakt van 10m³ Meranti. Ook de OSB platen voor de binnenbekleding, buitenwanden, vloeren en verdiepingen dragen het FSC label.” (zie foto op voorpagina)

De Vlaamse Samenwerkingsovereenkomst De Vlaamse lokale besturen zijn steeds een drijvende kracht geweest achter de ontwikkeling van de markt voor FSC gelabelde houtproducten in Vlaanderen. Zonder deze vraag zou de ‘FSC markt’ wellicht kleiner zijn, zouden er wellicht minder bedrijven uit de houten papiersector met een FSC Chain of Custody certificaat zijn, en zou FSC in België niet staan waar het vandaag staat. Via de Samenwerkingsovereenkomst met de Vlaamse Overheid engageren Vlaamse lokale overheden zich voor het gebruiken van duurzaam geëxploiteerd hout (niveau 1) en om hun inwoners actief te sensibiliseren over duurzaam geëxploiteerd hout (niveau 2). Ook in de nieuwe samenwerkingsovereenkomst 2008-2013 wordt het gebruik van duurzaam geëxploiteerd hout opgenomen, hierbij wordt een onderscheid gemaakt wat betreft het niveau van ondertekening. 1. Gemeenten in het basisniveau onderschrijven artikel 1: “milieuverantwoord productgebruik binnen de werking van de eigen gemeentelijke diensten implementeren”. Daaronder valt het volgende: “De gemeente implementeert het gebruik van duurzaam geëxploiteerd hout in de werking van de eigen gemeentelijke diensten. De gemeente neemt standaard in elk bestek voor de aankoop van hout en houtproducten het standaardbestekvoorschrift duurzaam geëxploiteerd hout op’. In artikel 2 wordt dan ook nog gesteld dat de gemeente aan passieve sensibilisatie doet, onder andere rond duurzaam geëxploiteerd hout. 2. Voor gemeenten die het onderscheidingsniveau ondertekenden gaat de overeenkomst nog wat verder. Ten eerste kunnen de gemeenten kiezen voor het gebruik van milieuvriendelijke kantoormaterialen, waar FSC papier duidelijk kan onder vallen. Daarnaast gaat het over het “stimuleren van milieuverantwoord productgebruik bij de burgers dmv actieve sensibilisatie”. Daarbij staat te lezen dat ‘de gemeente stimuleert bij de uitvoering van gemeentelijke werken met duurzaam geëxploiteerd hout de (onder)aannemers/leveranciers om een Chain of Custody certificering aan te vragen.’ Voor de rapportering naar de Vlaamse Overheid wordt een kort verslag van de concrete realisaties met betrekking tot duurzaam geëxploiteerd hout ingediend. Belangrijk aandachtspunt daarbij is het volgende: “De gemeente houdt een dossier ter beschikking waaruit blijkt dat de aankopen zijn gebeurd volgens de regels van de Chain of Custody certificering.” In elk bestek voor de aankoop van houtproducten dienen gemeenten het standaardbestekvoorschrift voor duurzaam geëxploiteerd hout op te nemen, met aandacht voor het belang van een Chain of Custody. Ze engageren zich ook om rond het FSC label te communiceren naar hun inwoners. Op het onderscheidingsniveau dient de gemeente zelfs bedrijven te stimuleren een FSC Chain of Custody te behalen.

- 17 -

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Valideo Een certificaat voor ‘duurzaam bouwen’

AAN HET WOORD

Duurzaam houtgebruik kan een onderdeel zijn van een bredere visie op duurzaam bouwen, waarvoor ook ‘certificaten’ uitgereikt kunnen worden. Valideo is zo een certificatiesysteem dat in België opgericht werd uit het samenwerkingsverband tussen van de samenwerking tussen drie gerenommeerde organisaties: SECO, BCCA en het WTCB.

- 18 -

“Valideo is een vrijwillig certificatiesysteem voor ‘duurzaam bouwen’ in brede zin” legt Benny De Blaere (directeur van BCCA) uit, “en kan toegepast worden zowel op

Voorbeeld Vibe

VIBE is een onafhankelijke vzw die informeert over gezond en milieuverantwoord bouwen, verbouwen en wonen, via haar kwartaalmagazine ‘Wonen met de Natuur’, publicaties, vorming, advies en begeleiding. Het uitgangspunt is een integrale visie op ruimtegebruik, energie, materialen en water. Met respect voor de menselijke gezondheid en het milieu. Hout is een uitstekend bouwmateriaal dat al eeuwenlang zijn deugdelijkheid bewezen heeft. Om echt ecologisch te zijn, moet het hout uit verantwoord beheerde bossen komen (FSC label), mag het niet geïmpregneerd zijn met schadelijke pesticiden en wordt lokaal houtgebruik gestimuleerd. VIBE wijst de weg naar bio-ecologische producten én bouwprofessionelen (architecten, handelaars, aannemers en producenten). Op www.vibe.be/adressen_en_producten) en in de Wegwijzer van haar kwartaalmagazine Wonen met de Natuur. Deze bouwprofessionelen kregen een erkenning van VIBE of dragen het VIBE-label. Vanaf het moment dat één vierde van de goederen of diensten in het aanbod van een bouwprofessioneel het label ‘bio-ecologisch’ verdient, komt een firma in aanmerking voor een VIBE-label met één ster. Dit wordt nagegaan door het onafhankelijke onderzoeksbureau Arcadis, aan de hand van de criteria die VIBE opstelde. Drie sterren is het maximum dat een firma kan behalen. Professionelen die slechts een klein deel van hun aanbod

op bio-ecologische wijze invullen, en dus niet in aanmerking komen voor het VIBE-label, kunnen in de lijst met erkenden terechtkomen. De controle hiervoor gebeurt bij VIBE intern. Zo wil VIBE alle aanbieders van gezonde en milieuvriendelijke materialen en diensten wereldkenbaar maken.

Wat en waar

•

op zoek naar FSC producten? Neem een kijkje op onze online leveranciersgids: www.ikzoekfsc.be

•

over FSC voorbeeldprojecten, het sluiten van FSC convenanten en over FSC in het algemeen: www.fsc. be, [email protected], 016/22.61.37

•

voor de volledige tekst van de Vlaamse samenwerkingsovereenkomst: www.lne.be/doelgroepen/ lokale-overheden/so-2008-2013 en http://www. tandemweb.be

•

voor een up-to-date overzicht van de FSC subsidiereglementen in België, zie www.fsc.be, Particulier, Ik en FSC

•

meer informatie over duurzame houtaankopen bij de Federale Overheid: http://www.gidsvoorduurzameaankopen.be

•

voor meer informatie over FSC subsidies in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest: www.bruxelles.irisnet.be en www.leefmilieubrussel.be

Meer info via BCCA (Tel: 02/238.24.16 Fax: 02/238.24.01), op www.valideo.org of via mail [email protected]

nieuwbouw- en renovatieprojecten, of op organisaties betrokken in het bouwproces. Het doel van Valideo is het garanderen van de reële duurzaamheidskenmerken van het gerealiseerde bouwwerk of van de reële bekwaamheid van de organisatie met betrekking tot duurzaam bouwen.” De basis voor Valideo is het Belgisch referentieel voor duurzaam bouwen, waarbij in één van de 16 onderdelen de evaluatie van de gebruikte producten en materialen gemaakt wordt. In deze rubriek is de duurzame ontginning van materialen een aandachtspunt, aangezien de ontginning in belangrijke mate bijdraagt tot de totale milieu-impact van een materiaal. “Het gebruik van FSC gelabeld hout wordt in dit kader uiteraard sterk positief gevaloriseerd”, verklaart Benny De Blaere.

Bedrijven die de nodige kennis (nog) niet in huis hebben, kunnen ook bij VIBE terecht. Hetzij voor begeleiding, ondersteuning en/of advies. Dat gaat van tips en berekeningen tot vorming van medewerkers en zelfs persoonlijke trajectbegeleiding! Hetzij voor praktijkgerichte vorming via infosessies en werfbezoeken.

Meer info op www.vibe.be > Wat doet VIBE? > voor bouwprofessionelen en www.eco-bouwpools.be.

CHECKLIST BELEID Voor alle partijen: Vooraf • ga na hoe u best het gebruik van FSC gecertificeerd hout kan voorschrijven in uw bestek of opnemen in uw lastenboek (vraag hierover eventueel raad) • inventariseer het houtverbruik binnen de eigen organisatie en de mogelijkheden om FSC hout voor te schrijven • stel realistische streefdoelen in voor het gebruik van FSC hout (bv onmiddellijke of gefaseerde invoering van FSC hout) • beperk het beleid bij voorkeur niet alleen tot (tropisch) hardhout, maar definieer het voor alle hout en houtproducten Formuleren van beleid • koppel de FSC doelstellingen aan de algemene (milieu) beleidsdoelstellingen • zorg voor een goede integratie met andere beleidsdoelstellingen



• formuleer doelstellingen ondubbelzinnig, reëel en houdbaar Uitvoering • maak een enthousiaste ‘trekker’ aanspreekpunt binnen het bedrijf of de organisatie en geef deze een ondersteunende functie bij de uitvoering van het beleid • creëer draagvlak binnen de organisatie, door scholing, informatie en andere communicatie • bekijk op voorhand hoe u het gebruik van FSC hout zal opvolgen en controleren • informeer relaties over ambities en afspraken rond de toepassing van FSC hout en eventuele vereiste certificering, zodat deze daarop kunnen anticiperen

- 19 -

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Ontwerp Tijdens de ontwerpfase is de architect (bij bouwtoepassingen,…) of de ingenieur (bij grond, wegen en waterbouwprojecten) aan zet. De ontwerper zet in overleg met de opdrachtgever het programma van eisen – waaronder die op het gebied van FSC – om in een ontwerp.

- 20 -

Selectie van architect, ingenieur of ontwerper De eerste stap in deze fase is het selecteren van een ontwerper. De ervaring leert dat enthousiasme bij de betrokken partijen één van de belangrijkste voorwaarden is voor succes. Kies daarom als opdrachtgever voor een ontwerper die open staat voor de toepassing van FSC gecertificeerd hout. Ervaring op dit gebied is niet noodzakelijk, maar wel een mogelijk pluspunt. De opdrachtgever geeft de ontwerper het programma van eisen mee, waarin onder meer de eisen wat betreft het toepassen van FSC gecertificeerd hout duidelijk staan omschreven. Daarnaast vormen regelgeving, bestemmingsplan en stedenbouwkundig plan natuurlijk ook mee het kader voor het ontwerp. De opdrachtgever wijst de ontwerper op informatie over FSC en FSC hout en op hulpmiddelen waarover hij kan beschikken (zie verder). Hierbij kan ook doorverwezen worden naar FSC België indien nodig. Bij het beoordelen van het ontwerp stelt de opdrachtgever (en eventueel ook de vergunningverlener) vast of dit voldoet aan de FSC eisen zoals vooraf vooropgesteld werd en eventuele andere (gemeentelijke) randvoorwaarden.

De ontwerpfase: wees open, en waar nodig creatief en flexibel De volgende richtlijnen geven een architect of ingenieur houvast bij het uitwerken van de FSC eisen in het ontwerp. Opname FSC eis in het bestek: • Schrijf FSC hout op de juiste wijze voor in het bestek. Meer informatie hierover in het volgende hoofdstuk. • Schrijf FSC gecertificeerd hout voor in alle toepassingen. Er zijn vele soorten FSC gecertificeerd hout en houtproducten, zodat voor alle toepassingen FSC hout kan worden voorgeschreven. Denk voor de woningen utiliteitsbouw dus niet alleen aan kozijnen, maar bijvoorbeeld ook aan gevelbekleding, ramen, trappen, deuren, constructiehout en vloeren. De Focus hoofdstukken aan het einde van de gids gaan hier dieper op in. Doordacht ontwerpen: • Streef naar ‘het juiste hout op de juiste plaats’. Traditioneel schrijven we een of enkele in aanmerking komende houtsoorten voor in een bestek. Beter zou zijn om niet de houtsoort, maar de gewenste houteigenschappen voor te schrijven. Stel dus bij het ontwerp, waar mogelijk en gekend, de prestatie-eisen centraal en optimaliseer daarbij de houtkeuze.

• Sta open voor het toepassen van minder bekende houtsoorten. Het aanbod FSC houtsoorten is de laatste jaren sterk gegroeid. Daaronder bevinden zich, naast traditioneel gekende houtsoorten ook een heel aantal ‘nieuwe’ en minder bekende houtsoorten. Ondertussen zijn vele van de relatief onbekende houtsoorten toch al ingeburgerd in bepaalde gebruikstoepassingen. Toch blijft ongekend vaak onbemind, en dit ten onrechte. Het gaat immers stuk voor stuk over kwalitatieve soorten, geschikt voor een waaier aan toepassingen. Vaak kunnen ze immers een goed alternatief vormen voor ‘traditionele’ houtsoorten (zie infobox op pagina 23). Bovendien kan men door deze houtsoorten te gebruiken bijdragen aan een meer verantwoord bosbeheer. • Ontwerp doordacht. Door doordacht en gedifferentieerd te ontwerpen en te detailleren kan men het gebruik van FSC hout. Probeer spaarzaam om te springen met hout, en ga niet nodeloos overdimensioneren. Analyseer ook per onderdeel in een ontwerp zorgvuldig welke houtsoort(en) daar het best kan (kunnen) worden toegepast. Vraag geen hout met een hogere duurzaamheidsklasse als hout met een lagere duurzaamheidklasse ook een optie is. Door slim te ontwerpen bij onderhouds- en weersgevoelige constructies en voorzieningen, kan het gebruik van hout met een lagere duurzaamheidsklasse mogelijk gemaakt worden. Waar kostenoverwegingen een rol spelen, kan men soms door doordacht te ontwerpen vlotter FSC hout gebruiken zonder grotere projectmeerkosten. • Laat een mengeling van diverse houtsoorten toe. In vele gevallen komt een waaier van diverse houtsoorten in aanmerking voor gebruik in een welbepaalde toepassing. Door gemengd houtgebruik toe te staan, waar dit haalbaar is, kan u het gebruik van FSC hout aanzienlijk vergemakkelijken. Het belangrijkste blijft natuurlijk dat

het gaat om houtsoorten geschikt voor de toepassing, met gelijkaardige prestaties. Vooral binnen de leefmilieu- en infrastructuursector, waaronder de waterbouw, zijn reeds diverse voorbeeldprojecten waarbij gebruikt gemaakt werd van diverse houtsoorten. •

•

•

Recente productontwikkelingen: in alle houten bouwsectoren worden producten ontwikkeld die de mogelijkheden om FSC hout toe te passen vergroten. Maak hier zeker gebruik van. In de zogeheten combinatieramen wordt hout met een hogere duurzaamheidsklasse in kwetsbare delen (onder- en tussendorpel, onderste deel van de stijl) gecombineerd met naaldhout in minder kwetsbare delen. Door de combinatie van houtsoorten kan een dergelijk kozijn in prijs concurreren met gangbare hardhouten kozijnen. Gelammeleerd hout / gevingerlast hout: tegenwoordig bestaan er al tal van technieken om van kleinere houtsecties hoogwaardige houtproducten in grotere dimensies (bv gelammeleerde balken) of van een grotere sterkte of stabiliteit (bv vingerlassen om het werken van hout tegen te gaan).

Bij een duinoversteek in Wenduine werd ervoor gekozen om 6 verschillende (gelijkaardige) FSC gelabelde houtsoorten door elkaar te gebruiken. De eerste weken zorgde dit voor een mooi kleurenpalet, vandaag moet je al een houtexpert zijn om de verschillen te kunnen zien.

- 21 -

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

FSC België ontwikkelde een tweede editie van het FSC houtstalenkistje. Via dit kistje kan men kennis maken met een selectie van 25 houtsoorten en plaatmaterialen die beschikbaar zijn met het FSC label op de Belgische markt. Wat de houtsoorten betreft gaat het zowel over houtsoorten van bij ons, als gekende en minder gekende tropische houtsoorten uit diverse continenten. Deze kistjes kunnen besteld worden bij FSC België zolang de voorraad strekt. De kistjes zijn ideaal als eerste kennismaking met diverse FSC houtsoorten en/of voor interne en externe sensibilisatie in uw organisatie.

Oriënteer u tijdig en vraag raad waar nodig! •

- 22 - • •

•

Bouw tijd in voor oriëntatie op het gevarieerde aanbod aan FSC houtsoorten, hun toepassingsmogelijkheden, beschikbaarheid, kosten en levertijden. Maak bij die oriëntatie gebruik van gespecialiseerde informatiebronnen. Contacteer eventueel de in FSC hout gespecialiseerde leveranciers mocht u vragen hebben rond technische specificaties, toepassingsmogelijkheden, beschikbaarheid, kosten en levertijden. Doe bij voorkeur navraag bij verschillende leveranciers; onder meer omdat prijzen kunnen variëren. Contacteer FSC België wanneer u nog met praktische vragen zit.

Traditionele houtsoorten Sommige houtsoorten zijn zo sterk ‘ingeburgerd’ dat men ze bijna als synoniem gaat zien voor een toepassing. Bangkiria voor terrassen en Azobe voor waterwerken zijn hier misschien de beste voorbeelden van . Voor schrijnwerk gaat de liefde dan weer vooral uit naar bv. Meranti of Afrormosia. Hoewel al deze houtsoorten ondertussen ook beschikbaar zijn met FSC label, is dit mogelijk nog in beperktere volumes. Bovendien zijn er voor al die toepassingen tal van andere geschikte houtsoorten met FSC keurmerk verkrijgbaar. Voor meer info over deze houtsoorten en hun toepassingen zie ook de infobox op de volgende bladzijde over minder gekende houtsoorten.

Voorbeeld Lesser Known Species In Lemmer (Nederland) werd ‘het Ooievaarsnest’ gebouwd, waarbij voor de gevelbekleding gekozen werd om met vier verschillende FSC houtsoorten te werken. Precious Woods Europe leverde aan de aannemer, Jorritsma, volgende hardhoutsoorten: Louro preto, Louro Gamela, Sucupira Amarelo, Sucupira Vermelho

Kiezen voor verschillende (hard)houtsoorten door elkaar wordt niet enkel om het esthetische aspect gedaan. Ook de kostprijs en levertermijn kan op deze manier worden gedrukt. (CU-COC-008517 )

Voor de vernieuwing van een aanlegsteiger in de K atelijnestraat in Brugge werd gekozen voor 12 m³ FSC gelabelde Massaranduba en Piquia. Beide houtsoorten zijn minder bekend, maar uiterst geschikt voor een dergelijke toepassing. Beide houtsoorten werden aangeleverd door Lagae Hout. (SGS-COC-000229)

Minder gekende houtsoorten: het hoe en waarom

Een schatkamer aan biodiversiteit Tropische bossen zijn gekenmerkt door een enorme diversiteit aan dieren plantensoorten. Voor de boomsoortensamenstelling is dit niet anders. Vaak kom je letterlijk honderden verschillende boomsoorten tegen op enkele hectaren. Toch worden er traditioneel slechts enkele soorten commercieel gebruikt, vaak met zeer vernietigende gevolgen…

Commerciële houtsoorten, overexploitatie en uitputting In ons gebruik van tropische houtsoorten worden traditioneel slecht enkele houtsoorten echt commercieel gebruikt, omwille van hun goede en gekende eigenschappen, hun grote afmetingen, en soms ook omdat ze relatief veel en verspreid voorkomen in het bos. Helaas heeft onze voorkeur voor een beperkt aantal houtsoorten vaak nefaste gevolgen op vlak van het bosbeheer. De houtkap gaat zich immers enkel en alleen richten op deze houtsoorten, waarbij andere houtsoorten of het bosecosysteem genegeerd worden en vaak ernstig beschadigd achterblijven. Destructieve kap voor een select aantal boomsoorten is dan ook vaak de gangbare praktijk, met een tweetal belangrijke gevolgen. Eerst en vooral zal deze ondoordachte exploitatie leiden tot een geleidelijke uitputting van de voorraad van deze commercieel interessante soorten, met een dalende kwaliteit als gevolg en een totale uitputting als mogelijk eindresultaat. Tezelfdertijd echter raakt het bos meer en meer opengesteld, waardoor ook anderen de weg tot diep in het bos vinden om de resterende bomen te kappen of om het terrein helemaal te ontbossen voor landbouwdoeleinden.

Duurzaam bosbeheer = verantwoord gebruik maken van de diversiteit van het bos Bij verantwoord bosbeheer moet men op een rendabele maar voorzichtige manier gebruik maken van wat het bos te bieden heeft. In plaats van zich enkel te richten op houtsoorten die op de internationale markt zo gegeerd zijn, betekent dit ook een meer divers gebruik van het bos. Na een grondige bosinventarisatie in een FSC bos heeft de bosbeheerder een goed zicht op wat het bos te bieden heeft, niet enkel op korte termijn maar ook ver in de toekomst. Door niet enkel te kijken naar de meest gekende boomsoorten, maar ook andere geschikte boomsoorten voor exploitatie in aanmerking te laten komen, kan de bosbeheerder op een efficiëntere manier gebruik maken van het bos. Door bij de exploitatie de nodige voorzorgsmaatregelen in acht te nemen (bv lianen doorknippen, nadenken over de valrichting, …) kan de bosbeheerder de impact van de houtkap tot een minimum beperken, zelfs wanneer hij nu ook bijkomende boomsoorten selectief zou kappen (dwz één tot enkele bomen per hectare). Door zijn gespreide interesse, zal de bosbeheerder jaarlijks minder bosoppervlakte nodig hebben om toch op een rendabele manier te werken.

Leer ze kennen! Leer ze gebruiken! De ‘minder gekende houtsoorten’ worden uiteraard niet lukraak uitgekozen, maar geselecteerd op basis van hun voorkomen, eigenschappen en gebruikstoepassingen. Het gaat dus wel degelijk over goede en geschikte houtsoorten, die vaak een waardig alternatief kunnen zijn voor de gekende houtsoorten in tal van toepassingen. Nadat deze ‘minder gekende houtsoorten’ het bos verlaten, komen ze uiteraard ook op de markt terecht. En hier moet men ze ook leren gebruiken… en leren appreciëren en dit hoe vroeger, hoe beter. Vaak zijn deze houtsoorten vooral bij ons minder gekend, maar reeds goed gekend in hun streek van herkomst. Bovendien blijven deze nieuwere houtsoorten ook bij ons niet lang ongekend. Er was immers ook een tijd dat een houtsoort zoals Meranti bij ons een nobele onbekende was.

- 23 -

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

De Noordboom Een volledig huis in FSC hout, kan dat?

AAN HET WOORD

Voor De Noordboom is werken met FSC hout reeds vanaf ‘dag 1’ een streefdoel, al ging dit in het begin niet steeds even vlot. Zaakvoerder Peter Suys getuigt: “Enkele jaren geleden was het zeker niet evident om voor alle toepassingen het juiste, geschikte hout met het FSC label te vinden. De laatste jaren is dit echter enorm verbeterd, waarbij het aanbod sterk uitgebreid is naar beschikbare houtsoorten, maar evengoed naar beschikbare houtproducten. Zo beschikken we tegenwoordig ook reeds over isolatiemateriaal en I-liggers met het FSC label”.

- 24 -

Voorbeeld Gelamelleerd hout

In Europa stellen we traditioneel hoge eisen naar houtkwaliteit en -secties. Vaak verkiest men hout van vaste en grote lengtes. Het spreekt voor zich dat dit ook een effect heeft op de rendabiliteit van het bosbeheer en de zagerijen. Immers, je kan maar een beperkt aantal ‘grote lengtes’ uit een boomstam halen… Sinds enkele jaren bestaan er echter technieken die hier een antwoord op geven. Door korte houtfragmenten te assembleren tot ‘gelamelleerde’ balken van grotere afmetingen, heeft men vaak een winwin situatie. Via gevingerlaste verbindingen kan men zelfs nog stevigere verbindingen maken waar nodig. Michel Chanut van ‘Bois Certifié’legt uit: “De eerste ‘winst’ zit in het feit dat er in een zagerij ook een nuttige toepassing gevonden wordt voor hout van kortere lengte. Hiernaast zijn er echter ook ‘winstaspecten’ op het productniveau. Door verlijming van kleinere houtfragmenten tot een groter geheel, kunnen bepaalde ‘nadelige’ eigenschappen rond het krimp- en trekgedrag van het hout tegengegaan worden” getuigt Michel Chanut, ”Bijkomend kan men via deze techniek ook komen tot stevige(re) balken die ook grote(re) overspanningen probleemloos aankunnen.” Bois certifié heeft in deze producten intussen heel wat ervaring opgebouwd, onder meer in FSC gelabelde Eucalyptus. “We combineren tegenwoordig ook reeds diverse houtsoorten in één product en dit steeds volgens het principe ‘de juiste houtsoort op de juiste plaats’. Uiteraard dragen deze het FSC label.”

Wat en waar

Informatie omtrent houtsoorten, en hun beschikbaarheid met het FSC label •

het FSC houtstalenkistje kan zolang de voorraad strekt bij FSC België worden besteld, aan 50 euro. Hierbij krijgt u dan ook alle verschillende houtfiches met de technische eigenschappen en voorbeeldprojecten. Neem contact op via [email protected] of 016/22.61.37

•

Via www.ikzoekfsc.be kan u gericht op zoek gaan naar in België beschikbare houtsoorten met het FSC label. In sommige gevallen is het zeker aan te raden om reeds in de ontwerpfase een idee te vormen over de marktbeschikbaarheid.

•

Op deze sites kan u ook meer informatie terugvinden over houtsoorten en hun technische eigenschappen: www.woodforum.be www.houtinfobois.be www.houtnieuws.be

Meer informatie over duurzaam houtgebruik en innovatieve technieken: •

De Confederatie Bouw – Vlaamse Schrijnwerkers heeft in een Presti5 project een website opgesteld voor schrijnwerkers, met informatie over oa kostenbesparende maatregelen, subsidies, milieuwetgeving,… www.timmeraanmilieu.be

Meer informatie: contacteer FSC België

“Het kan dus vandaag zeker al om een gebouw volledig in FSC gelabelde houtproducten op te trekken. Meer nog, we doen dit nu al geregeld” vertelt Peter Suys. “Uiteraard vergt dit aan onze kant soms enige inspanning om de juiste producten te vinden, en aan de kant van de klant soms ook een inspanning op vlak van zijn materiaalkeuze. Al moet ik toch zeker benadrukken dat het marktaanbod systematisch blijft groeien, wat het in de praktijk enkel maar eenvoudiger maakt”.

wel naar kijkt, zal men zien dat het gebruik van FSC gelabeld hout ook in deze toepassingen bijzonder eenvoudig kan zijn.”

“Vaak is het zelfs heel gemakkelijk om FSC gelabeld hout te gebruiken in diverse timmerconstructies, maar wordt dit door architecten of opdrachtgevers soms uit het oog verloren” voegt Peter Suys nog toe. “Misschien is dit omdat deze toepassingen wat minder ‘zichtbaar’ zijn en daardoor niet in de aandacht springen. Wanneer men hier

CHECKLIST ONTWERP



Voor opdrachtgevers:

Voor ontwerpers/architecten:

Selectie en voortgang

Ontwerp

• kies bij voorkeur een gemotiveerde architect/ontwerper die open staat om te bouwen met FSC hout

• bouw tijd in voor oriëntatie wat betreft mogelijkheden, beschikbaarheid, kosten en levertijden van FSC houtsoorten

• onderstreep bij de ontwerper de eis om FSC hout toe te passen • wijs de architect/ontwerper op de instrumenten die hem ter beschikking staan voor oriëntatie op en keuze van FSC gecertificeerd hout • zie er bij de beoordeling van het ontwerp op toe dat de architect/ontwerper FSC hout volgens afspraak heeft ingepast in het ontwerp

• denk ook aan minder gekende houtsoorten en aan innovatieve producten • ontwerp doordacht en kies voor ‘het juiste hout op de juiste plaats’; hout met een hoge duurzaamheidklasse waar nodig, een lagere klasse waar mogelijk • schrijf FSC hout helder voor in het bestek (zie het volgende hoofdstuk) • maak gebruik van hulpmiddelen, documentatie en andere door FSC België geboden informatie (zie ook ‘Wat en waar’)

- 25 -

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Bestek & Aanbesteding Nadat het definitief ontwerp is vastgesteld, kan tot de aanbestedingsprocedure worden overgegaan. Daarbij speelt het aanbestedingsdocument een sleutelrol. Een goed bestek is cruciaal bij de uitvoering van alle bouwprojecten met FSC gecertificeerd hout. De aannemer en andere uitvoerende partijen gaan op basis hiervan immers hun verplichtingen aan. Het is van belang dat de opdrachtgever ervoor zorgt dat dit document volledig in orde is en een - 26 - goede vertaling is van de eisen en verwachtingen. Eventuele fouten in deze fase zijn later vaak moeilijk te herstellen. Bestek Als de FSC eisen ondubbelzinnig en helder in het bestek zijn geformuleerd, weet de uitvoerende partij (aannemer, schrijnwerker, bouwbedrijf,…) precies waar hij aan toe is en kan de toepassing van FSC gecertificeerd hout in de uitvoering soepel verlopen. Tegelijkertijd is het van belang de uitvoerende partij zo veel mogelijk keuzevrijheid te bieden in de uitvoering van de FSC eisen, bijvoorbeeld rond keuze van de houtsoorten. Hoewel de opdrachtgever eindverantwoordelijk is, is het schrijven van het bestek in de praktijk een taak van de ontwerper of architect (bestekschrijver), in sommige projecten in samenspraak met de uitvoerende partij. De ontwerper dient zich bewust te zijn van de functionele geschiktheid, beschikbaarheid en levertijd van het hout dat in het bestek is opgenomen.

Enkele richtlijnen bij het schrijven van het bestek •

specificeer FSC hout en -houtproducten ondubbelzinnig. Gebruik de omschrijving “Hout leveren met FSC label en -certificaat (Forest Stewardship Council)”

• •

•

•

of “Bij de levering en verwerking van hout: hout met FSC (Forest Stewardship Council) keurmerk en -certificaat toepassen”. Neem zo’n omschrijving op bij iedere productspecificatie waar FSC hout wordt voorgeschreven. Wanneer deze omschrijving in de algemene bepalingen wordt opgenomen, geldt die specificatie voor alle toepassingen van hout en/of plaatmateriaal. Ook in dit geval kan men voor alle duidelijkheid de omschrijving nogmaals opnemen bij productspecificaties. Maak bij integrale bouwprojecten duidelijk dat, indien relevant, ook de binnenafwerking met FSC producten dient te gebeuren. Een duidelijke opname van in het begin kan tijd (en dus ook kosten) besparen aan het eind van het bouwproces. Ook deze FSC producten moeten vaak tijdig worden besteld. Schrijf bij voorkeur geen houtsoorten voor, maar relevante prestatie-eisen, zoals duurzaamheidsklasse. Die prestatie-eisen kunnen worden aangevuld met een aantal voorbeelden van geschikte houtsoorten. Het opnemen van prestatie-eisen in plaats van de naam van een houtsoort biedt een ruimere keuze en voorkomt discussies en problemen later in het proces. Daarnaast zijn aanvullende producteisen mogelijk.

•

Indien het project vanwege de omvang Europees wordt aanbesteed, dienen bestek en voorwaarden te voldoen aan de Europese richtlijnen en vereist het formuleren van FSC eisen extra aandacht.

Voorwaarde rond FSC Chain of Custody certificering In het bestek kunnen in de voorwaarden een aantal aanvullende eisen worden gesteld met betrekking tot FSC certificering. In principe volgt uit het voorschrijven van FSC hout in het bestek dat de aannemer zelf FSC gecertificeerd dient te zijn, of met andere woorden in het bezit moet zijn van een bedrijfseigen, geldig FSC Chain of Custody certificaat (CoC). In de praktijk blijkt het aan te bevelen dit expliciet als eis in de voorwaarden te vermelden. Niet-gecertificeerde firma’s, kunnen met oog op de gunning of na gunning, nog steeds de nodige stappen ondernemen om een FSC CoC certificaat te bekomen. In het bestek worden ontbindende voorwaarden en/of boeteclausules opgenomen. Hierin kan eventueel expliciet aandacht worden besteed aan de afspraken om FSC hout toe te passen.

Bos van oorsprong Exploitant, invoerder  FSC certified  FSC certified

Belang van een bedrijfseigen FSC Chain of Custody certificaat Centraal binnen het FSC systeem staat het principe van de gesloten handelsketen of Chain of Custody. Dit houdt in dat niet enkel het bos van oorsprong wordt gekeurd tegen de FSC principes en criteria van goed bosbeheer. Het is ook noodzakelijk dat de hele handelsketen tot en met de laatste schakel voor de eindklant over een bedrijfseigen FSC certificaat beschikt. Enkel wanneer elke schakel effectief een FSC certificaat bezit, kan men de zekerheid krijgen dat het FSC product effectief ook afkomstig is uit een FSC gekeurd bos. Elk gecertificeerd bedrijf in de FSC handelsketen krijgt minstens jaarlijks een externe, onafhankelijke auditeur over de vloer. Dit om zeker te zijn dat de verhandelde volumes FSC hout kloppen, en dat er bijvoorbeeld niet meer FSC hout werd verkocht als aangekocht. Enkel mits een FSC certificaat (en de daarbij horende controle) kan een handelaar een geldige FSC claim maken.

Zagerij  FSC certified

Houthandel Schrijnwerker, aannemer  FSC certified  FSC certified

- 27 -

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Koninklijke BAM Groep Bewust kiezen voor FSC

AAN HET WOORD Aanbestedingsprocedure

- 28 -

Bij de aanbesteding hanteert de opdrachtgever een aantal selectiecriteria. Ook de eis tot FSC certificering (of de bereidheid daartoe) kan als selectiecriterium worden geformuleerd en gecommuniceerd. Daarmee wordt het geïnteresseerde aannemers – nog voordat het bestek is bestudeerd – duidelijk dat FSC hout wordt voorgeschreven en wat in dat verband van de aannemer wordt verwacht. Indien de opdrachtgever werkt met vaste aannemers, is het van belang dat deze tijdig worden geïnformeerd over de eis om zich als bedrijf te laten certificeren. Vaak heeft de opdrachtgever vaste relaties inmiddels al op de hoogte gesteld van vastgestelde FSC ambities, bijvoorbeeld naar aanleiding van het sluiten van een convenant. Zowel bij onderhandse als openbare aanbestedingen kan de opdrachtgever als eis stellen dat de aannemer FSC gecertificeerd is. Communiceer als opdrachtgever tijdens de aanbestedingsprocedure zo veel mogelijk over de FSC doelstellingen. Bij de documentatie over het project kan bijvoorbeeld ook informatie over FSC worden opgenomen. Soms blijken bij de aannemers vooroordelen te bestaan over werken met FSC hout. Vaak betreft het misverstanden of een gebrek aan informatie over kosten, beschikbaarheid en levertijden. De opdrachtgever kan deze misverstanden al in dit stadium wegnemen en de aannemer voorzien van relevante informatie of doorverwijzen naar andere informatiebronnen. Zoals al eerder werd aangegeven, vallen de (meer)kosten van FSC hout en certificering op de totale bouwprijs goed mee. Ook is het aanbod FSC hout en -producten de laatste jaren steeds verder toegenomen en

Koninklijke BAM Groep spant zich maximaal in om FSC hout toe te passen in de projecten die in eigen beheer worden ontwikkeld. Hiertoe sloot het vanuit Nederland opererende bouwconcern al eind 2007 een FSC convenant af met FSC Nederland. “Voor BAM Utiliteitsbouw hebben we ondertussen een FSC Chain of Custody certificaat behaald en dit stapsgewijs voor al onze vestigingen uitgerold” licht BAMcoördinator Henk van Essen toe. “Hierdoor kunnen wij aan opdrachtgevers die de keuze voor FSC hebben gemaakt, de garantie bieden dat we ook echt FSC gelabeld hout toepassen in een project.”

is beschikbaarheid van FSC hout meestal geen probleem als de aannemer tijdig begint met zich te oriënteren en te reserveren. De aannemer moet soms wel bereid zijn contracten aan te gaan bij andere dan de vaste leveranciers. Benadruk bij het tekenen van het contract nogmaals dat in het project FSC hout wordt toegepast en verwijs naar het bestek (waarin alle FSC houttoepassingen worden omgeschreven). Wijs de aannemer ook nogmaals op de eventuele langere levertijd; niet alle houtsoorten, afmetingen of hoeveelheden zijn immers altijd direct leverbaar. De aannemer dient tijdig actie te ondernemen. De opdrachtgever draagt er op zijn beurt best zorg voor dat voldoende tijd wordt ingebouwd tussen de gunning en de start van de bouw, waarbij rekening wordt gehouden met de (eventueel langere) levertijden van het FSC hout.

Voorbeeld

Commotie in de gemeente Boskoop in Juli 2008: een niet gecertificeerde aannemer spant een proces aan tegen de gemeente. De gemeente eiste immers dat bij het restauratie project ‘Voshol’ FSC hout werd toegepast, door een FSC CoC gecertificeerde aannemer. Het bedrijf in kwestie vond dit onredelijk en trok naar de rechtbank. De rechter gaf de gemeente echter gelijk en oordeelde dat het “voor bouwbedrijven betrekkelijk eenvoudig en weinig bezwaarlijk is om het vereiste FSC certificaat te verkrijgen”. Het argument van de aannemer dat het uitsluitend voorschrijven van FSC, en niet bijvoorbeeld een gelijkwaardig alternatief, niet kan vond geen steun bij de rechter.

“Uiteraard heeft dit dan ook consequenties voor onze leveranciers en onderaannemers” zegt van Essen, “omdat we uitsluitend nog hout en houtproducten kopen bij gecertificeerde bedrijven en uitsluitend werk uitbesteden aan onderaannemers met een FSC Chain of Custody certificaat.”

voorloper op het gebied van FSC certificering.” Met het oog op het duurzame beleid dat vanuit de Raad van Bestuur gevoerd wordt, twijfel ik er niet aan dat andere werkmaatschappijen, ook buiten Nederland, zoals woningbouw en materieeldienst zullen volgen.” aldus van Essen.

“BAM heeft samen met een aantal andere bouwbedrijven – zoals VolkerWessels, en Heijmans – en tal van andere organisaties de Nederlandse overheid opgeroepen om voor haar eigen aankopen van houten papierproducten de lat hoog te leggen, en ook resoluut voor producten met het FSC label te kiezen. Alleen zo blijft de vraag naar meer duurzaam beheerde bossen stijgen, waardoor we bossen wereldwijd kunnen beschermen.”

Van Essen wil ook nog kwijt dat BAM Utiliteitsbouw zijn marktpositie ontleent aan kennis, inzicht en ervaring in de gehele levenscyclus van een gebouw. “Deze meerwaarde komt tot zijn recht wanneer we vroeg bij een project worden ingeschakeld. Een ontwikkelende bouwer moet er vroeg bij zijn. En dat zijn wij in ieder geval ook met FSC certificering.”

Binnen Koninklijke BAM Groep is de Utiliteitsbouw een

De verschillende FSC logo’s Algemeen zijn er drie verschillende FSC labels die je op een FSC product (on-product) kan aantreffen: FSC 100% (of Pure), FSC Mixed Sources en FSC Recycled. Ook op de aankoopfactuur kan men bij FSC producten een verwijzing terugvinden naar deze drie types van FSC claims. Zeker wanneer het product geen fysiek label draagt, zoals bij producten in de bouw, moet de factuur de FSC garantie bieden. Het is niet zo dat het ene FSC label belangrijker of beter is dan het andere. Wanneer een aannemer of houthandel u bijvoorbeeld het FSC Mixed Sources label aanbiedt voor een houtpartij, heeft het weinig zin of toegevoegde waarde om aan te dringen op hout met een 100% of Pure label. Naast de on-product labels, heb je ook het FSC off-product label, dat vooral dient als promotielabel. Algemene elementen van het label Draagt een product een FSC on-product label dan komen een aantal elementen terug in elke variant: • •

•

Het bekende ‘checkmark and tree’ logo, het FSC boompje. Een standaard claim, bijvoorbeeld: ‘Uit goed beheerde bossen’. Deze claim zegt iets meer over uit welke elementen het product is samengesteld. Het FSC certificaatnummer, bijvoorbeeld: TT-COC123456. TT staat hier voor de certificeerder van het bedrijf in kwestie, COC voor Chain of Custody en de cijfercode achteraan is de unieke code van het laatste bedrijf in de Chain of Custody.

FSC 100% of Pure Dit FSC label toont aan dat het product voor 100% afkomstig is uit FSC gecertificeerde bossen. De begeleidende

zin onder het logo, in dit geval ‘From well-managed forests’ (uit goed beheerde bossen) geeft hier nog extra duiding over. Dit label wordt vaak aangetroffen op onverwerkte of verwerkte houten producten. FSC Mixed Sources Het Mixed Sources label op een houtproduct wil zeggen dat bij de productie hout uit FSC bossen werd gemengd met ander hout uit gecontroleerde bronnen of gerecupereerd hout. Hout uit gecontroleerde bronnen is hout met minimale garanties qua herkomst. Komt het FSC Mixed Sources product uit een productie met minstens 70% FSC hout, dan staat dit label vaak op samengestelde houtproducten, onverwerkt hout (waarbij slechts een deel van de output wordt gelabeld) en papierproducten. FSC Recycled Het FSC Recycled label wordt zelden op houtproducten aangetroffen, en wordt vooral gebruikt in de papiersector. In het zeldzame geval dat dit op een houtproduct wordt aangebracht (bv. op bepaalde plaatmaterialen of recyclage teak), betekent dit label dat het product in kwestie gegarandeerd gerecycleerd materiaal betreft. In die zin draagt het FSC Recycled label ook bij aan het verantwoord gebruik van de grondstof hout.

- 29 -

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Servaege Op naar 100% FSC gelabeld hout Alain Servaege is algemeen bestuurder van schrijnwerkerij Servaege NV en tevens milieubewust ondernemer die reeds lange tijd bijna uitsluitend met FSC hout werkt.

AAN HET WOORD Kijk door het bos van labels

- 30 -

Naast het FSC label zijn er nog tal van andere bosbeheerslabels en -certificaten in omloop, die ofwel streven naar duurzaam bosbeheer (CSA, LEI, MTCC, PEFC, SFI,…) of louter legaliteit aantonen (OLB, VLO, TLTV,…). Hoewel ook deze labels hun verdienste hebben, en op hun manier bijdragen aan beter bosbeheer, bieden ze niet dezelfde garanties als het FSC label. Legaliteitslabels garanderen bijvoorbeeld enkel dat het bosbeheer de relevante wetten en verplichtingen naleeft, wat op zich niet noodzakelijk een garantie inhoudt voor duurzaam bosbeheer, met respect voor sociale, ecologische en economische aspecten. Verder komt men soms nog ‘officiële overheidsdocumenten’ tegen (bv IBAMA uit Brazilië,…), of zelfgedeclareerde claims van bedrijven. Documenten van overheidswege hebben in sommige gevallen uiteraard wel enige waarde, of zijn een ‘must’ bij de invoer van hout uit het betrokken land. Zelden echter geven ze op zich voldoende garantie voor duurzaam bosbeheer aan de basis.

“Toen ik een jaar of tien geleden voor het eerst op zoek ging naar hout met het FSC label, was het als zoeken naar een speld in een hooiberg. In die tijd was het aanbod op zijn zachts gezegd klein. Een systeem als dat van FSC had echter tijd nodig om te groeien en verder te kunnen uitbreiden. Als je ziet dat ik vandaag werk met Dark Red Meranti, Eucalyptus Grandis, Jatoba, Padoek, Afzelia, Sipo,

Wat en waar

Voorbeelden van bestekteksten en aanverwante informatie: • www.fsc.be, Overheid, FSC opnemen in bestek • www.inkoopduurzaamhout.nl • Vlaamse lokale besturen: www.lne.be/doelgroepen/lokale-overheden/so- 2008-2013/nieuwe-so-2008-2013 www.tandemweb.be Zoekt u FSC gecertificeerde aannemers, schrijnwerkers en bouwbedrijven: •

•

•

Op www.ikzoekfsc.be kan u ook zoeken op ‘bedrijfstype’. Zo kan u steeds een overzicht vinden van de actueel gecertificeerde aannemers, schrijnwerkers en bouwbedrijven. In vele gevallen kan u als opdrachtgever ook nog een rol spelen bij het aanzetten tot FSC Chain of Custody certificering. Pas wanneer opdrachtgevers het belang van FSC Chain of Custody certificering inzien, en dit kenbaar maken aan hun leveranciers en aannemers, dan zullen deze vlugger het nodige doen. Wil u proactief uw toeleveranciers en aannemers aanzetten tot FSC Chain of Custody certificering, dan kan u bij FSC België steeds de nodige basisinformatie vinden, waaronder ook een standaardbrief.

Meer achtergrondinformatie over de diverse bestaande labels: • www.labelinfo.be • www.whyFSC.be

Oukoumé, Movingui en Lariks mét FSC label is op het vlak van aanbod een enorme vooruitgang gemaakt. Diezelfde evolutie zien we ook bij het plaatmateriaal.” “We hebben ons FSC verhaal dan ook stelselmatig uitgebreid en vandaag draait onze volledige productie (1.65 miljoen euro in 2008) op FSC materiaal. FSC hout is dan ook een standaard aanbod bij ons.” “De westernverhalen dat FSC hout per definitie een pak duurder moet zijn, kunnen we dan ook tegenspreken. Het is juist dat we in onze beginperiode, nu zo’n kleine 10 jaar geleden, veel water bij de wijn hebben moeten doen om onze klanten over de drempel te halen voor FSC. Dit kon enkel door onze verkoopprijzen in de lijn te houden van non-FSC hout. Toen was het houtaanbod ook minimaal.

Vandaag is het aanbod veel ruimer, en ook de onderlinge concurrentie begint sterker te spelen. Net als andere economische markten, is de FSC houtmarkt een concurrentieel systeem.” “Heel belangrijk te vermelden hierbij is dat het CoC certificaat een cruciale rol speelt in de verwerking van FSC hout. Als houder van dit certificaat wordt men op regelmatige basis gecontroleerd door een onafhankelijke instantie of de regels van FSC worden gerespecteerd. Dit geeft de klant de zekerheid dat het gefactureerde FSC materiaal perfect overeenstemt met het geleverde product. Commercieel wordt dit in de toekomst dus een voordeel dat niet te onderschatten valt.”

CHECKLIST BESTEK EN AANBESTEDING Voor opdrachtgevers:



• wijs de architect op het bestaan van de standaardbestekteksten om de FSC eis op te nemen

• doe zo nodig een beroep op ondersteuning van FSC België bij het zoeken naar partners in het bouwproces en wanneer u (of uw gecontracteerde partij in wording) vragen heeft rond de marktbeschikbaarheid van de benodigde houtproducten

• verifieer of de FSC vereiste naar producten en FSC Chain of Custody certificering opgenomen is in het bestek, volgens de in dit hoofdstuk beschreven richtlijnen

• zorg voor algemene informatie over FSC en FSC CoC certificering bij gecontracteerde partijen. Ook hiervoor kan u uiteraard beroep doen op FSC België

• neem ontbindende voorwaarden of schadeclausules op in het contract in het geval het niet aantoonbaar is dat FSC hout werd verwerkt

Voor ontwerpers/architecten:

Bestek en voorwaarden

• maak gebruik van bestaande voorbeeldbestekteksten, en de richtlijnen op deze pagina’s

Aanbestedingsprocedure • benadruk bij de aanbesteding dat FSC hout wordt gevraagd en verwijs naar het bestek (waarin alle FSC houttoepassingen worden omgeschreven)

• zorg voor een ondubbelzinnige specificatie van FSC hout en -houtproducten en een omschrijving in termen van prestatie-eisen in plaats van producten • contacteer FSC België met al uw praktische vragen

• neem expliciet als selectiecriterium op dat de aannemer FSC CoC gecertificeerd dient te zijn

- 31 -

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Uitvoering In deze fase van het bouwproces verschuift de verantwoordelijkheid voor het toepassen van FSC gecertificeerd hout en houtproducten van voorbereidende naar uitvoerende partijen en personen. Vooral het bouwbedrijf moet een inspanning leveren. De opdrachtgever houdt een vinger aan de pols gedurende de bouw door met regelmaat controle uit te voeren (door eigen werknemers, of derden, zoals het ontwerpbureau of de bevoegde architect). - 32 -

Informatie en communicatie Tijdens de uitvoering van een project ligt de verantwoordelijkheid voor de toepassing van FSC gecertificeerd hout bij de architect en de eerste verantwoordelijke van de aannemer op de bouwplaats. Het is belangrijk dat de architect goed op de hoogte is van de gemaakte afspraken en zich bewust is van consequenties voor het proces, zoals eventuele langere levertijden voor een deel van het FSC hout. Een goede informatieoverdracht van de partijen en personen die betrokken waren bij de voorbereiding naar de verantwoordelijken tijdens de uitvoering is dus essentieel. Hoe meer betrokkenen bij het project (waaronder onderaannemers en toeleveranciers) worden geïnformeerd over de ambities en afspraken rond de toepassing van FSC hout, hoe soepeler een en ander zal verlopen. Goede informatieoverdracht en afstemming vergroten ook het draagvlak op de bouwplaats. De ervaring leert dat wanneer de betrokkenen meer weten over FSC, er vaak veel enthousiasme ontstaat om de doelstellingen te realiseren. Het is dus belangrijk vroeg in het bouwproces aandacht te besteden aan informatieoverdracht, op alle niveaus. Deze verantwoordelijkheid kan door opdrachtgever en bouwbedrijf samen worden opgepakt.

Naast interne communicatie dienen zich in deze fase ook externe communicatiemomenten aan. Opdrachtgever en bouwbedrijf kunnen mogelijks op diverse manieren de FSC ambities onder de aandacht brengen bij een breder publiek (zie ook volgend hoofdstuk).

Voortgang De architect verifieert of de aannemer in zijn planning en voorbereidingsschema rekening houdt met de verschillende levertijden van het FSC hout en zo snel mogelijk reserveringen doet. Laat indien nodig de werkplanning tijdig aanpassen. Zoals eerder aangegeven is FSC naaldhout (ook voor bekisting en regelwerk) meestal uit voorraad leverbaar, maar kan de levertijd voor bijvoorbeeld FSC raamhout soms oplopen. Zeker wanneer het gaat over grotere projecten, grote volumes en/of grotere houtsecties is de voortgang van het project gebaat bij regelmatig tussentijds contact met leveranciers. Die kunnen zo beter op (extra) bestellingen van FSC hout anticiperen en indien nodig meer hout op voorraad nemen. De opdrachtgever houdt tijdens de uitvoering de vinger aan de pols. Er zijn tal van goede redenen om als opdrachtgever deel te nemen aan bouw(team)vergaderingen, zeker als de opdrachtgevende partij straks ook gebruiker of beheerder is van het project. Zorg in ieder geval voor een goede vertegenwoordiging. Naast de

Voorbeeld correcte FSC Factuur 1. Een correcte FSC factuur moet steeds de bedrijfseigen FSC Chain of Custody code van de leverancier vermelden, van de vorm ABC-COC-12345. Deze wordt al dan niet vergezeld van het FSC boompjeslogo. 2. Een correcte FSC factuur moet duidelijk aangeven welke producten FSC gelabeld zijn en welke niet. 3. Een correcte FSC factuur vermeldt de juiste claim bij de FSC producten: FSC Pure, FSC Mixed (credit of %) of FSC Recycled (credit of %)

BVBA Houtmans

Losweg 256 1234 Brussel 02/123.45.67 BTW 123.456.789 Betreft: Aanpassing brugwegdek + levering vloerelementen Factuur 111/094576, 25/08/09 Specificatie: - Angelim Vermelho balken 1.50 x 2.50, 4 stuks FSC 100% - Massaranduba FSC vloerplank 20x150 mix, 12.15 m² FSC Mixed 70%

The mark of responsible forestry ABC-COC-123456 Only the products identified as such on this invoice are FSC certified

- 33 -

Prijs: 3456 € exl. BTW FSC leverancier ABC-COC-123456 Klantnummer: 15053458

Totaal: 3456 €

Door FSC gelabeld hout te gebruiken ondersteunen we wereldwijd een beter bosbeheer. Alleen producten als dusdanig aangemerkt zijn FSC gecertificeerd.

architect kan bijvoorbeeld een projectleider van de eigen organisatie aan de vergaderingen deelnemen. Blijf op de hoogte van daar genomen beslissingen. Het is zinvol FSC tot een vast agendapunt te maken van bouw(team)vergaderingen. Het bouwbedrijf houdt daarbij de directievoerder op de hoogte van de vorderingen rond bestellingen, planning en kosten. Regelmatige afstemming voorkomt onaangename organisatorische of financiële verrassingen en geeft, als zich problemen voordoen, ruimte om samen tijdig naar oplossingen te zoeken.

Alle partijen hebben zich geëngageerd voor het toepassen van FSC hout. De opdrachtgever houdt daarbij de eindverantwoordelijkheid. Deze moet er op bedacht zijn dat zich situaties kunnen voordoen waarbij hij de rug recht moet houden. Waak ervoor dat de FSC ambities gaandeweg de bouw niet alsnog sneuvelen. Zie er als opdrachtgever bijvoorbeeld op toe dat er geen bestekswijzigingen plaatsvinden op dit punt. Het is belangrijk dat alle bij de uitvoering betrokken partijen consequent zijn wanneer leveringen en verwerking onverhoopt niet gaan volgens afspraak, en blijven eisen dat (alsnog) FSC producten worden toegepast.

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Beneens Chain of Custody een must

AAN HET WOORD Toezicht en controle

- 34 -

Is het hout(product) dat op de bouwplaats wordt verwerkt inderdaad FSC hout, zoals afgesproken? Om daar zeker van te zijn wordt het geleverde FSC hout, indien er ook gelijksoortig hout zonder certificaat op de bouwplaats aanwezig is, gescheiden opgeslagen en verwerkt volgens FSC richtlijnen. De eerst verantwoordelijke van de aannemer op de bouwplaats moet hiervoor zorg dragen. Daarnaast moet de stroom FSC producten administratief goed kunnen worden gevolgd. De aannemer moet daarbij onder meer FSC certificaatnummers controleren (zie verder). Daarvoor is een aantal momenten bepaald: •

•

In aangevraagde offertes levert de toeleverancier (houthandel, ramenfabrikant,…) naast product informatie over FSC producten ook zijn FSC certificaatnummer. Een FSC gecertificeerde aannemer is verplicht om bij de uiteindelijke bestelling expliciet het FSC materiaal te specificeren (op de opdrachtbevestiging) en de gecertificeerde status van de leverancier goed te controleren. Let op: een kopie van een FSC certificaat heeft geen status als bewijsstuk! Een FSC CoC certificaat toont enkel aan dat een firma FSC producten kan verkopen. Er moet steeds nog gecontroleerd worden of het in dit geval effectief om een FSC partij gaat. Bij levering van houtproducten controleert de verantwoordelijke van de aannemer op de bouwplaats of het FSC hout(product) als zodanig herkenbaar is en of de vrachtbrieven de juiste FSC certificaatnummers vermelden. Bij de specificaties staat dat het gaat om FSC gecertificeerde producten en wordt opnieuw het FSC nummer van de leverancier vermeld.

Beneens bvba is een Kempisch Algemeen Bouwbedrijf met eigen schrijnwerkerij en meubelmakerij, gespecialiseerd in winkel-, horeca-, kantoor- en woninginrichting. Na tal van andere inspanningen op vlak van duurzaam ondernemen besliste de firma in juli 2008 zijn bedrijfseigen FSC CoC certificaat te gaan behalen. “Werken met FSC gelabeld hout is voor ons een logisch gevolg van het milieubeleid dat ons bedrijf al jaren voert. Eerst waren er de controles op de uitlaatgassen van de stookinstallaties en op de VOS-uitstoot van de spuitkabines. Daarna werd het energieverbruik van de verlichting en van de motoren van de stofafzuiging geoptimaliseerd.

•

Diezelfde informatie staat ten slotte ook op de factuur van de leverancier en moet dan nogmaals door de aannemer worden geverifieerd.

Zoals eerder al werd aangegeven is het bouwbedrijf bij voorkeur FSC CoC gecertificeerd. De opdrachtgever kan dan eenvoudig controleren of het project wordt opgeleverd met FSC gecertificeerde producten. Een onafhankelijke certificeerder controleert immers periodiek de FSC boekhouding en werkwijze van de aannemer. De opdrachtgever hoeft alleen de (eind)factuur van de aannemer te controleren. Op de (eind)factuur vermeldt de aannemer de toegepaste FSC producten en zijn eigen FSC certficaatnummer. Indien de aannemer (nog) niet FSC gecertificeerd is voldoet hij feitelijk niet aan het bestek. De opdrachtgever zal in dat geval aanzienlijk meer inspanning moeten verrichten bij het controleren van de toepassing van FSC producten. De aannemer moet de opdrachtgever voorzien van (nader gespecificeerde) originele ingangspapieren en facturen van de gecertificeerde leveranciers en/of onderaannemer.

Hiernaast ziet u de productie van het buitenschrijnwerk voor een renovatieproject in Eeklo. In opdracht van de provincie Oost-Vlaanderen vernieuwde Servaege NV al het buitenschrijnwerk in FSC DR Meranti en FSC Eucalyptus van het kasteel Heldenpark (SGS-COC-001496).

Maar uiteraard blijven we vaak met hout werken. Om objectief aan te kunnen tonen dat ook dit verantwoord gebeurt hebben we het FSC CoC certificaat behaald” aldus Joeri Beneens. “Uiteraard vergt zo’n certificaat behalen inspanningen, zowel op organisatorisch als op financieel vlak. Zo is er uiteraard wat extra papierwerk voor ons en wat veranderingen in de organisatie. Maar het is ook noodzakelijk. Met ons certificaat kunnen we aan onze opdrachtgevers nu de zekerheid geven dat het hout in kwestie wel degelijk FSC gelabeld is, en dus afkomstig uit verantwoord bosbeheer. Hout is en blijft een duurzaam, stijlvol en kwalitatief materiaal. Als je daarbij de FSC garantie kan geven, biedt dat uiteraard nog een extra troef. Bij ons kunnen dan ook alle schrijn- en timmerwerken worden uitgevoerd in FSC gelabeld hout, in diverse houtsoorten.”

“Dit jaar (september 2009) hebben we tot nu toe een 70m³ FSC hout verwerkt. Dit gaat dan over duurzame houtsoorten als Meranti, Padoek, Sapupira tot Grenen en plaatmaterialen. Uiteraard hopen we volgend jaar nog een groter aandeel FSC hout te kunnen verwerken, we proberen dan ook actief op zoek te gaan naar de projecten waarbij FSC wordt voorgeschreven. Zo zouden we volgend jaar al meer dan 100 m³ FSC hout willen toepassen.” Joeri Beneens besluit: “De stap zetten om een FSC CoC certificaat te behalen is misschien niet voor de hand liggend. Toch zijn wij blij dat we ervoor gegaan zijn. Als we kijken naar de FSC markt zijn we ervan overtuigd dat hier nog verder groeipotentieel zit en uiteraard is de garantie op verantwoord hout het allerbelangrijkste.”

Het FSC certificaatnummer Ieder FSC gecertificeerde bedrijf (bijvoorbeeld een bouwbedrijf, houtleverancier of schrijnwerker) heeft een uniek FSC certificaatnummer. Het nummer bestaat uit drie delen: de afkorting van de certificeerder (bijvoorbeeld BV, CU, SGS of CTIB …), daarna de letters COC (‘Chain of Custody’) en ten slotte een cijfercode. Indien de aannemer of leverancier valt onder een groepscertificaat, staat hierachter nog een letter(combinatie). De FSC gecertificeerde bedrijven vermelden deze nummers op offertes, opdrachtbevestigingen, vrachtbrieven en facturen. Afnemers en opdrachtgevers kunnen de nummers controleren via www.fsc-info.org. In het geval van een groepscertificaat kan het nummer bijkomend gecontroleerd worden via de betreffende groepsmanager of de certificerende instelling. Behalve het nummer wordt overigens ook weergegeven of een leverancier daadwerkelijk gecertificeerd is voor levering van het betreffende product. Dit betreft de zogenaamde ‘scope’ of ‘reikwijdte’ van het certificaat.

Projectcertificering Daar waar een niet-gecertificeerd hoofdaannemer een groter FSC project uitvoert, kan projectcertificering een oplossing bieden. Een projectmanager (bij aannemer of opdrachtgever) is hiervoor dan verantwoordelijk, en fungeert als aanspreekpunt met de certificeerder. Cruciaal blijft dat alle leveringen van hout of houtproducten met een FSC label afkomstig zijn van FSC CoC gecertificeerde bedrijven, en dat dit goed gecontroleerd en opgevolgd wordt. Meer info hierover kan u bekomen bij FSC België.

- 35 -

Boven: In opdracht van het Sociaal Huis Oostende, werd het Staketsel gebouwd, de dienst begeleid wonen voor gehandicapten. Architecten Verstraete en Verbeke kozen voor zo’n 30 m³ FSC gelabelde Sapupira. Daarnaast werden er watergedragen gelakte ramen geplaatst. Onder: De stad Oostende en de provincie West-Vlaanderen voorzien een nieuw gebouw voor het VOC, het opvangcentrum voor vogels en wilde dieren. Voor de gevelbekleding werd 12m³ FSC gelabelde Padouk gebruikt, voor de ramen kozen ze voor 15 m³ FSC gelabelde Jatoba. Beide werken werden uitgevoerd door de firma Verniers (CU-COC-809718-Y).

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

In opdracht van de Federale Overheidsdienst Financiën werd het buitenschrijnwerk van de gebouwen aan de Kunstlaan volledig vervangen. CEI De Meyer (deel van de BAM Groep) is de hoofdaannemer, en de werken werden uitgevoerd door de gecertificeerde onderaannemer, schrijnwerkerij Verniers uit Oostende (CU-COC-809718-Y). Er werd gekozen voor 18 m³ FSC gelabelde Jatoba en het gaat hier om geluidsisolerende ramen en profielen.

Stad Gent koos voor FSC gelabelde Ipé vloerplanken aan de tramhaltes in de stad. Het hout werd geleverd door Lagae Hout (SGS-COC-000229).

- 36 -

Schrijnwerkerij Servaege plaatste FSC gelabelde Jatoba voor het buitenschrijnwerk en de gevelbekleding bij een particuliere verbouwing te Heverlee (SGS-COC-001496).

Wat en waar

Meer informatie over het controleaspect: • Indien u werkt met FSC gecertificeerde aannemers, dan kan u steeds hun FSC Chain of Custody certificaat controleren. Voor Belgische bedrijven kan u dit via www.ikzoekFSC.be (door te zoeken via de certificaatcode of op bedrijfsnaam). • Belgische en buitenlandse bedrijven kan u controleren via www.fsc-info.org • Indien uw hoofdaannemer zelf geen FSC Chain of Custody certificaat heeft, maar de onderaannemer wel wat betreft de houten producten, dan is het aangewezen dat u de aankoopfacturen (gericht aan de hoofdaannemer) voor de houtproducten in uw bouwproject kan inkijken. Deze facturen moeten dan uiteraard komen van een FSC gecertificeerde onderaannemer, waarbij de FSC CoC code duidelijk op de factuur vermeld moet staan samen met een duidelijke omschrijving van welke producten het FSC label dragen. Uiteraard is dit geen wenselijke situatie. • In sommige gevallen kan projectcertificering een oplossing bieden. Wat bij twijfel of mogelijk misbruik? • Twijfelt u of een firma al dan niet FSC gecertificeerd is, bijvoorbeeld omdat u ze niet kan terugvinden in bovenstaande websites, neem dan zeker contact op met FSC België. • Indien u tijdens de uitvoeringsfase ontdekt dat wat men levert of aanwendt niet conform het bestek is, kan er mogelijk nog tijdig opgetreden worden.

)6&SRWORGHQHQSHQQHQ6LQGV )6&FUD\RQVHWVW\ORV'HSXLV :::(&2%26&20

DGYLQGG

- 37 -

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

CHECKLIST UITVOERING Voor opdrachtgevers: Informatie en communicatie • besteed aandacht aan de FSC afspraken (en de mogelijke consequenties daarvan voor het proces) bij de overdracht van de voorbereiding naar de uitvoering • zorg (samen met het bouwbedrijf ) voor goede communicatie over FSC en de FSC ambities bij alle uitvoerende partijen • neem deel aan bouw(team)vergaderingen

- 38 -

FOCUS



mer niet FSC gecertificeerd is controle in en vraag om bewijsstukken dat FSC hout is toegepast

Voor de aannemer: • reserveer en bestel tijdig FSC hout en houtproducten en houd in het voorbereidingsschema en werkplanning rekening met levertijden • kijk verder dan de vaste leveranciers en raadpleeg meerdere FSC gecertificeerde leveranciers

• maak van FSC hout een vast agendapunt

• houd (met name bij grote projecten) regelmatig contact met toeleveranciers zodat deze op eventuele extra bestellingen kunnen anticiperen

• grijp mijlpalen tijdens de bouw gelegenheden aan om (samen met de het bouwbedrijf ) de FSC ambities onder de aandacht te brengen bij een breder publiek

• houd gedurende de uitvoering van het project de opdrachtgever op de hoogte van de vorderingen met betrekking tot het FSC hout

Voortgang

• controleer bij bestelling, levering (vrachtbrief ) en facturering van FSC producten op de juiste administratieve gegevens en controleer FSC nummers

• goede afstemming en samenwerking in een projectteam vergroot de kansen op succes • besteed aandacht aan verslaglegging; leg eventuele aanvullende of nieuwe afspraken vast • houd zicht op de planning wat betreft de toepassing van FSC hout en zoek bij problemen indien nodig tijdig samen met het bouwbedrijf naar oplossingen • houd de rug recht: laat de FSC ambities niet sneuvelen • wees consequent wanneer leveringen en verwerking niet gaan volgens afspraak en blijf eisen dat (alsnog) FSC producten worden toegepast Toerzicht en controle • zie erop toe dat reserveringen en bestellingen voor FSC hout tijdig worden gedaan en verwijs voor informatie over de verkrijgbaarheid van FSC hout door naar www.ikzoekfsc.be • zorg voor een goede administratieve (eind)controle wat betreft de FSC leveringen; bouw indien de hoofdaanne-

• controleer bij levering of alle FSC gecertificeerde hout en houtproducten als zodanig herkenbaar zijn • zorg voor een juiste opslag en verwerking van FSC hout en houtproducten op de bouwplaats volgens FSC richtlijnen • wees consequent wanneer leveringen en verwerking niet gaan volgens afspraak • zorg (samen met de opdrachtgever) voor een goede communicatie over FSC en de FSC doelstellingen onder alle betrokkenen op de bouwplaats, en grijp ook gelegenheden aan voor externe communicatie

Beekstraat 32 | 9600 Ronse tel +32 (0)55 23 76 75 fax +32 (0)55 23 77 77 [email protected] www.eurabo.be

uw partner voor PLATO hout met FSC label grote voorraad en eigen productie voor gevel en terras hydrothermisch veredeld hout

Het keurmerk voor verantwoord bosbeheer SGS-COC-1008 ©1996 Forest Stewardship Council A.C.

- 39

%RXZRQGHUQHPLQJ .DQWRRULQULFKWLQJ 5HVWDXUDWLH ,QWHULHXU

$OOHVFKULMQ±HQWLPPHUZHUNHQXLWJHYRHUGLQ)6&JHODEHOGKRXW

ZZZEHQHHQVEH

LQIR#EHQHHQVEH

6WDGVHVWUDDWD2OHQ7)

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

En dan... De oplevering van een bouwproject is een logisch moment om de FSC doelstellingen nog eens onder de aandacht te brengen binnen en buiten de organisatie. Als opdrachtgever of uitvoerder mag u terecht trots zijn op uw FSC realisatie, en het kan een inspirerend voorbeeld zijn voor anderen. - 40 - Na de realisatie is het nu tijd voor de evaluatie en het nog verder verankeren van het beleid

ten aanzien van FSC. Voor het bouwwerk zelf breekt nu de beheerfase aan. Ook bij onderhoud en – wellicht ooit – renovatie van dit bouwwerk kunnen keuzes worden gemaakt over de toepassing van FSC. En daarmee start de cyclus opnieuw.... Communicatie Alle organisaties die bij een bouwproject betrokken zijn, kunnen de oplevering aangrijpen om het project, de FSC doelstellingen en de succesvolle samenwerking tussen de partijen in het licht te brengen, zowel in interne als externe communicatie. Gemeenten kunnen daarbij eventueel een facilitaire functie vervullen en van het moment gebruikmaken om gemeentelijke doelstellingen rond FSC houtgebruik onder de aandacht te brengen van burgers. Vooral bij grote organisaties of organisaties met min of meer zelfstandige onderafdelingen is het van belang een succesvol project te gebruiken om het draagvlak binnen de organisatie te vergroten. Een FSC project is bovendien een goed visitekaartje voor maatschappelijk verantwoord ondernemen of een voorbeeldproject op het gebied van duurzaam bouwen. De oplevering biedt een goede gelegenheid om toekomstige gebruikers van het bouwwerk te informeren

over FSC. Betrek hen bij de oplevering en neem FSC gerelateerde informatie op in brochures en gebruikershandleidingen. Als een werk conform bestek is uitgevoerd door een FSC gecertificeerde aannemer of als projectcertificering heeft plaatsgevonden, kan in de communicatie (zoals brochures en persberichten) het FSC logo worden gebruikt. Gecertificeerde bedrijven nemen hiervoor contact op met hun certificeerder. Voor bedrijven die niet FSC gecertificeerd zijn, zijn de mogelijkheden om het FSC logo te gebruiken beperkt. Neem hierover tijdig contact op met FSC België. Koppel ervaringen zo veel mogelijk terug naar FSC België, zodat we andere organisaties nog beter kunnen adviseren. Foto’s en informatie over uw voorbeeldprojecten – groot én klein – zijn ook steeds welkom, onder andere voor onze projectendatabank. Deel kennis en ervaring ook met collega’s en vakgenoten buiten de organisatie. Goed voorbeeld doet volgen!

Beleid Na de oplevering is het ook tijd voor terugkoppeling en evaluatie binnen de eigen organisatie. Wat kan er de volgende keer beter? Een volgend FSC project zal in ieder geval soepeler verlopen, omdat routines verder zijn aangepast, de contacten met leveranciers zijn geoptimaliseerd en aandacht voor FSC op alle niveaus vanzelfsprekend is geworden. Destilleer als organisatie leerpunten uit de ervaringen en gebruik deze om de toepassing van FSC hout nog beter te verankeren in beleid. Denk vooruit en definieer nieuwe doelstellingen en nieuwe projecten. Een succesvol project kan de aanleiding zijn om de FSC ambities aan te scherpen: was nu niet alle hout FSC gelabeld, dan kan het volgende keer misschien wel? Die ambities kunnen bijvoorbeeld worden vastgelegd in een (nieuw) convenant of aangescherpte meerjarenplanningen. Kijk daarnaast naar de mogelijkheden om protocollen op te stellen of aan te passen en de interne communicatie te verbeteren.

Onderhoud en renovatie Met de oplevering van een nieuw project is het verhaal nog niet af. Ook in het beheer (onderhoud) en bij renovatie kan structureel gekozen worden voor de toepassing van FSC gecertificeerde producten. Integreer de toepassing van FSC hout – voor zover nog niet gedaan – dus ook in beleid en standaard programma’s van eisen op dit gebied.

- 41 -

Wanneer u een project succesvol afrondt met FSC gelabeld hout en een FSC gecertificeerd aannemer, mag u daar terecht trots op zijn! FSC België kan u ondersteunen om over uw project te communiceren. Aarzel niet om contact op te nemen voor alle informatie of de mogelijkheden van FSC logogebruik.

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

In de gemeente Schoten werd een infopaneel geplaatst na de renovatie van de gemeentelijke vijver. Alle werken werden uitgevoerd met FSC gelabeld hout, en de gemeente wou hier dan ook graag over communiceren naar haar inwoners. Het logo werd aangevraagd bij FSC België, en via het infopaneel worden de inwoners ingelicht over de doorgevoerde werken.

- 42 -

CHECKLIST EN DAN... Voor alle betrokken partijen: • genereer bij oplevering publiciteit voor het project, de FSC doelstellingen, de eigen organisatie en de succesvolle samenwerking met de andere betrokken partijen • gebruik een succesvol project bij interne communicatie, ook om nog meer draagvlak te genereren • koppel ervaringen terug naar FSC België • deel kennis en ervaring met collega’s en vakgenoten buiten de organisatie • denk vooruit: definieer nieuwe doelstellingen en nieuwe projecten

Voor opdrachtgevers: • betrek gebruikers bij de oplevering en grijp dit moment aan om hen te informeren over de gerealiseerde ambities en de algemene FSC doelstellingen



• neem FSC gerelateerde informatie op in brochures en gebruikershandleidingen • evalueer de ervaringen met het project en gebruik leerpunten om beleid en protocollen te optimaliseren • integreer de toepassing van FSC hout – voor zover nog niet gedaan – in het beheer (beleid onderhoud en renovatie)

Voor gemeenten: • maak gebruik van succesvolle projecten om gemeentelijke FSC doelstellingen onder de aandacht te brengen van burgers • overweeg een FSC infobord bij een FSC realisatie. Uw praktijkvoorbeeld kan inspirerend werken voor anderen • koppel ervaringen terug naar FSC België

“Waar mens en vakmanschap elkaar ontmoeten” 100% FSC PRODUCTIE

the mark of responsible forestr y

SGS-COC-1496

SERVAEGE N.V. - Ramenbedrijf

©1996 Forest Stewardship Council A.C.

POL. GEVANGENENSTRAAT 36 | 8530 HARELBEKE | T 056 22 22 27 | F 056 22 76 93

- 43 -

Alles op maat als het om …

… hout gaat

the mark of responsible forestr y

FSC HOUT VOOR ALLE BUITENSCHRIJNWERK

SGS-COC-1496 ©1996 Forest Stewardship Council A.C.

SPAAR TIJD EN GELD Wij leveren volgens uw stuklijst | Schaven en profileren mogelijk.

T 0478 99 03 09

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Focus: Grond, Wegen

& Waterbouw

Hoewel projecten in de grond-, wegen- en waterbouw (GWW) ook dezelfde stappen doorlopen als hiervoor beschreven, is het toch nuttig om aan deze sector wat meer aandacht te geven. Immers, door de specifieke aard van de werken – en de benodigde volumes en secties aan houtproducten – kunnen extra tips en informatie zeer welkom zijn. - 44 -

Beleid Vaak wordt er in de GWW gebruik gemaakt van tropisch hardhout van een hoge duurzaamheidsklasse. Dergelijke houtsoorten hebben immers van nature de duurzaamheid mee gekregen om te weerstaan aan de mogelijke aantastingen waarmee deze toepassingen geconfronteerd worden. Daar deze houtsoorten echter vaak afkomstig zijn uit regio’s waar de nood aan duurzaam bosbeheer cruciaal is – bijvoorbeeld het veelgebruikte Azobe uit centraal Afrika – is het FSC label hier meer dan op zijn plaats.

Ontwerp Gezien de aard van de toepassingen gaat het meestal om vrij grote volumes hout, ook in vrij grote afmetingen naar dikte en lengte, waarvoor logischerwijze ook veel en grote bomen nodig zijn. Ook trachten meer en meer exportlanden de export van stammen of grote secties te beperken, om zo meer ‘toegevoegde waarde’ in het land van herkomst te creëren. Daar waar tot voor kort het aanbod aan FSC gelabeld tropisch hardhout voor dergelijke toepassingen nog vrij schaars was, kwam hier de laatste jaren alvast positieve verandering in. Onder meer door de opmars van FSC boscertificering in tropisch Afrika. Dit neemt echter niet weg dat het nog steeds aangewezen is om rekening te houden met een iets langere levertermijn.

Door reeds in de ontwerpen planfase hiermee rekening te houden, kan men echter de toepassing van FSC gelabeld hout aanzienlijk vereenvoudigen. Hierbij alvast enkele zeer concrete tips: •

•

•

•

•

Ga tijdig na of de benodigde houtsecties en houtsoorten op de markt beschikbaar zijn, en zoek waar nodig tijdig naar alternatieven. Sta open voor eventueel minder gekende houtsoorten, met gelijkwaardige eigenschappen, die ook geschikt zijn voor de door u beoogde toepassing. Sta het gemengd gebruik van diverse houtsoorten met gelijkaardige eigenschappen door mekaar toe. Steeds vaker komen bepaalde houtpartijen op de markt met een bepaalde set van eigenschappen, maar een mogelijk wisselende samenstelling naar houtsoorten. Kleine esthetische verschillen – daar waar ze voorkomen – vervagen wanneer het hout onbehandeld de tand des tijd doorstaat. Vermijd tijdens de ontwerpfase het overdimensioneren van de houten elementen. Uiteraard moet de veiligheid (draagkracht, sterkte, …) gerespecteerd worden, maar door hierin te ver te gaan, worden vaak onnodig dikke houtsecties of onnodig grote houtvolumes gevraagd. Door bepaalde eenvoudige aanpassingen aan een ontwerp, die de blootstelling aan ontbering verminderen, kan men vaak de benodigde duurzaamheidsklasse milderen. Wanneer hout met een iets

In Beveren werd in het gemeentelijk natuurdomein een nieuwe steiger en looppad aangelegd in FSC gelabeld hout. Er werd voor FSC Karri gekozen, de werken werden uitgevoerd door de Quintelier Gebroeders (CU-COC-020185).

•

lagere duurzaamheidsklasse in aanmerking komt, betekent dit vaak ook een kostenbesparing. In sommige gevallen kan men ook gebruik maken van hout van lagere duurzaamheidsklasse, bijvoorbeeld wanneer het project geen lange levensduur beoogt of wanneer het hout zich permanent onder de waterlijn bevindt.

Bestek en aanbesteding Indien het bestek enige flexibiliteit geeft, bijvoorbeeld en vooral naar de in aanmerking komende houtsoorten, dan kan het voor een uitvoerder een pak eenvoudiger zijn om hierop in te gaan. Ook aan te raden is om de termijn tussen ‘offerteaanvraag’ en ‘gunning’ zo klein mogelijk te houden en (indien nodig) de termijn tussen ‘gunning’ en ‘uitvoering’ zo lang mogelijk te maken. Wanneer bedrijven immers intekenen op een bestek doen ze dit vaak op basis van de huidige marktmogelijkheden. Indien de ‘gunning’ hier vlug op volgt, zijn deze marktmogelijkheden vaak nog dezelfde, en kan de aannemer het beoogde materiaal inslaan. Komt de ‘gunning’ later, dan kan het zijn dat de marktmogelijkheden gewijzigd zijn. Indien in dergelijke gevallen voldoende tijd gegund wordt aan de aannemer dan is deze wellicht ook in staat – om zelfs bij een gewijzigde marktsituatie – toch aan een gelijkwaardig aanbod te geraken. Opnieuw kan enige flexibiliteit hierbij de succesvolle uitvoering met FSC hout bespoedigen.

Uitvoering Net zoals bij alle FSC projecten is het cruciaal dat er gewerkt wordt met FSC Chain of Custody gecertificeerde bedrijven. Steeds meer aannemers uit de waterbouw en/of infrastructuursector hebben reeds een FSC CoC certificaat, en anderen zijn wellicht te motiveren wan-

neer ze het belang voor de opdrachtgever hiervan inzien.

En dan ? Indien u als opdrachtgever een succesvol FSC project afrondt, kan dit de uitgelezen kans zijn om hierover ook te communiceren. En wat leent zich beter dan projecten die per definitie ‘publiekelijk toegankelijk’ zijn. Zoals steeds kan de communicatie gebeuren op of rond de realisatie, maar evengoed in artikels of infokanalen die zich hiertoe lenen.

Wat en waar

Interessante links: • www.houtdatabase.nl (website met info over houtsoorten in GWW-sector van Rijkswaterstaat online vanaf 1 december 2009) • www.fsc.nl/documents/docs/publications/nieuwehoutsoortenwaterbouwBoorsma.pdf • www.lne.be/themas/milieu-en-infrastructuur/studies Volgende Nederlandse normeringen (beschikbaar op www.nen.nl) kunnen ook interessant zijn: • NPR 5493: Kwaliteitsrichtlijnen voor loofhout in wegen waterbouwkundige werken • NEN-EN 338: Hout voor constructieve toepassingen – Sterkteklassen • NEN-EN 350-1: Duurzaamheid van hout en op hout gebaseerde producten - Natuurlijke duurzaamheid van massief hout

- 45 -

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Uw partner in FSC certificering Nood aan een FSC certificaat? We helpen u graag op weg... Dank zij onze pragmatische aanpak behaalt uw bedrijf een CoC certificaat op een efficiënte en snelle wijze. Wij starten met de procedures die u al heeft en wijzigen of voegen toe waar nodig. U krijgt alle hulpmiddelen aangereikt. De&D is een erkend opleidings- en adviesbureau. 

Grote bedrijven begeleidt De & D Consult van A tot Z naar een individueel certificaat.



Voor kleinere bedrijven treedt De & D Consult bvba op als beheerder of groepsmanager voor een “Chain of Custody” groepscertificaat.

De&D Consult - Lut Draye Runkstersteenweg 98 - B-3500 Hasselt [email protected] - www.groepsmanager.com Telefoon: +32 (0)495-631156

Actief in België, Nederland en Luxemburg Lut III.indd 1

- 46 -

Voorbeeld FSC Azobe in primeur

Op 23 juni 2006 werd een vernieuwd stuk van de zeedijk in Oostende in de kijker gezet door de opdrachtgevers, de stad Oostende en de Vlaamse Overheid. In het project werd voor het eerst FSC gelabeld azobehout op grote schaal toegepast. Voor toenmalig minister van leefmilieu Kris Peeters toonde het project alvast aan dat ook openbare werken van dergelijke omvang op een duurzame manier met verantwoorde grondstoffen kunnen gerealiseerd worden. Voor deze fase van de dijkvernieuwing over een oppervlakte van 1548m² werd 275m³ FSC gelabeld Azobehout gebruikt. De uitvoerende aannemer behaalde bovendien naar aanleiding van dit project een FSC Chain of Custody certificaat.

6/10/2009 12:29:28

Voorbeeld Kleurrijke duinoversteek

In 2004-2005 werd een nieuwe duinoversteek gebouwd in Wenduine, door de firma Quintelier uit Dendermonde. Wenduine koos resoluut voor hout met het FSC label, waarbij in eerste instantie FSC gelabelde Azobe voorgesteld werd. “In die dagen was er in Afrika nog geen FSC bos,” vertelt Guido Quintelier (één van de zaakvoerders van Quintelier Gebr nv), “en dus ook geen FSC gelabelde Azobe te verkrijgen, in tegenstelling tot vandaag. Gelukkig bleek de opdrachtgever open te staan voor het gemengd gebruik van diverse houtsoorten met het FSC label, waarbij ze uiteraard allen geschikt waren voor de job.” In het project werden in totaal niet minder dan 6 verschillende Zuid-Amerikaanse houtsoorten gebruikt, allen met gelijkaardige eigenschappen, geschikt voor de toepassing én geleverd met het FSC label. “Net na de oplevering van het project was het nog een mooi kleurenpallet, daar de diverse houtsoorten een licht verschillende kleur hadden ten opzichte van mekaar” getuigt Guido Quintelier “maar al na enkele maanden had alles eenzelfde grijze kleur, en moest je al een expert zijn om aan te duiden wat uit welke houtsoort gemaakt was”.

- 47 -

Verantwoord Kappen Let op het FSC label en help mee de bossen te behouden voor mens en natuur. Wat kunt u doen? Als u hout- of papierproducten koopt,kies dan voor het FSC label. FSC controleert bossen wereldwijd en geeft u de zekerheid: dit product is gemaakt van hout uit een verantwoord beheerd bos. WWF ondersteunt FSC

Meer informatie: www.fsc.be

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Focus: FSC hout in

interieur

Vele opdrachtgevers denken aan FSC hout voor hun buiten- en bouwtoepassingen, en staan er niet of nauwelijks bij stil dat ook bij de verdere afwerking van een gebouw een aardige hoeveelheid hout gebruikt wordt in diverse interieurtoepassingen. In dit korte hoofdstuk wordt specifiek aandacht gegeven aan de meest relevante interieurtoepassingen in hout of met belangrijke houten componenten. - 48 - Houten binnenvloeren Het aanbod aan houten binnenvloeren van diverse types parket, plankenvloer tot laminaat met het FSC label is al ruim, zowel bij de vakhandel als bij doe-het-zelfzaken. Zeker wanneer de opdrachtgever enige flexibiliteit aan de dag legt, en bijvoorbeeld niet specifiek die ene tropische houtsoort in parket wil, is er veel mogelijk.

Maatwerk Diverse gecertificeerde bedrijven, waaronder schrijnwerkers en interieurbouwers, kunnen een hele resem aan binnenhuistoepassingen op maat vervaardigen. Denk maar aan allerhande binnenschrijnwerk, meubilair op maat tot het volledig afwerken van een interieur op maat.

te zijn, en zorg ervoor dat de uitvoerders enerzijds hun best doen om de FSC producten te vinden en anderzijds dat ze hiervoor ook de nodige tijd en flexibiliteit krijgen.

Standaard meubilair Het aanbod aan standaard meubilair voor woningen of kantoren stijgt ook zienderogen. Nu reeds zijn al diverse meubelfabrieken FSC CoC gecertificeerd en in staat om FSC meubelen aan te leveren, en vele anderen zijn hier volop mee bezig. Niet verwonderlijk zit ook het aanbod aan FSC gelabelde meubelen in gespecialiseerde meubelzaken in de lift.

Woningen en kantoren

Steeds meer interieurinrichters, schrijnwerkerijen en projectontwikkelaars kunnen een totaalinrichting met FSC label aanbieden, en dit zowel voor woningen als op vlak van kantoorinrichting. Het kan hierbij best zijn dat niet alle houten componenten die ze aanwenden met het FSC label gevonden of aangeboden worden, maar zolang er minstens 70% FSC hout in het project verwerkt wordt, kan men dit als een ‘FSC realisatie’ aanzien. Probeer als opdrachtgever zeker niet te vlug tevreden

•

•

Wat en waar Indien u concreet op zoekt bent naar FSC gelabelde interieurtoepassingen, neem dan zeker eens een kijkje op www.ikzoekFSC.be. Hier vindt u steeds een actueel aanbod op de Belgische markt. Mogelijks kan het bestaande aanbod ook als argument gebruikt worden naar een niet-gecertificeerde leverancier, en hem ook aanzetten tot FSC certificering.

Theuma altijd een sluitende oplossing!

Theuma is dé leverancier van milieuvriendelijke en duurzame totaaloplossingen voor binnendeursystemen. Onze FSC gecertificeerde producten : sVerfdeuren sWit gelakte deuren (EBC) - 49 sDecor foliedeuren sHPL deuren sFineerdeuren sHouten kozijnen Kijk voor meer informatie op www.theuma.be en ontdek wat Theuma voor u en uw projecten kan betekenen.

the mark of responsible forestry SGS-COC-005104 ©1996 Forest Stewardship Counsil A.C.

doors & frames

www.theuma.be

BELEID

ONTWERP

BESTEK

UITVOERING

EN DAN...

FOCUS

Focus: Doe-het-zelf &

retail

Binnen bepaalde bedrijven, organisaties en overheden beschikt men over interne mogelijkheden om in eigen beheer bouwwerken of constructies te realiseren. Uiteraard reduceert dit het belang van de eerdere hoofdstukken rond de uitvoering, daar men deze volledig zelf in de hand heeft. De andere ‘projectfases’ blijven uiteraard behouden, al worden ze mogelijk anders ingevuld. - 50 -

De aanbesteding en eigen aankopen Op vlak van ‘Beleid’ en ‘Bestek’ verandert er niet zoveel: de beleidskeuze voor FSC houtproducten blijft onderdeel van het bestek, al kan de aanbesteding verschillen. Daar er hier geen beroep gedaan wordt op verwerkers/ aannemers, wordt het FSC hout of houtproduct rechstreeks aangekocht bij een leverancier.

CoC code verifiëren op www.fsc-info.org. Merk op dat u bij aankoop van FSC gelabelde producten in een doe-het-zelf zaak doorgaans geen ‘officiële FSC factuur’ zal ontvangen. Dit type van bedrijven heeft immers uitzonderlijk niet steeds een FSC CoC certificaat nodig. Twijfelt u of een FSC gelabeld product terecht gelabeld is, contacteer ons dan gerust. We helpen u graag verder.

Hierbij zijn twee ‘types’ van leveranciers te onderscheiden:

De eigen verwerking: is een FSC certificaat nodig?

•

Bij aankoop van houtproducten bij houthandelaars of houtverwerkende bedrijven, blijft het essentieel om zich te richten tot bedrijven met een FSC CoC Certificaat. Ook hier is dit certificaat slechts de eerste stap, en is het cruciaal om bij aankoop ook de factuur grondig te controleren.

Indien u FSC grondstoffen binnen de eigen organisatie verwerkt, heeft u geen eigen FSC CoC certificaat nodig wanneer u deze producten voor eigen gebruik maakt. Zodra u de producten met de FSC garantie aan derden wil doorgeven/doorverkopen, is een eigen FSC CoC certificaat wel nodig. Bij twijfel, kan u uiteraard steeds terecht bij FSC België.

•

Bij doe-het-zelf zaken is een groeiend aanbod aan individueel FSC gelabelde producten beschikbaar, waaronder (half )afgewerkte producten, maar evengoed grondstoffen zoals contructiehout of houten plaatmaterialen. De FSC garantie wordt in dit type van verkoopspunten gegeven door het FSC label (met FSC claim en verwijzing naar de FSC CoC code van de producent) dat op het product aangebracht is. Zoals steeds kan u indien u dit wenst deze FSC

Communicatie over uw eigen creatie Indien u binnen uw organisatie, realisaties heeft gemaakt van FSC gelabeld(e) hout(producten), en u zou hier graag over communiceren, dan neemt u best contact op met FSC België. Strikt genomen kan u enkel gebruik maken van de FSC trademarks (naam, afkorting en/of logo) wanneer u hiervoor de goedkeuring hebt.

Bij FSC België helpen we u graag mee kijken wat de communicatiemogelijkheden zijn, en hoe we u hierbij van dienst kunnen zijn.

FSC bij doe-het-zelf en retail Naast bij de meer dan 450 FSC gecertificeerde bedrijven, kan je bij de betere doe-het-zelf-zaak en retailers een aanzienlijk aanbod FSC producten vinden (papier en hout). De voorbije jaren groeide dit aanbod aanzienlijk, en zo kan men vandaag reeds heel wat meer dan FSC gelabelde tuinmeubelen vinden bij de retailers. De algemene verwachting én internationale trend is dat niet enkel het FSC aanbod zal stijgen in volumes, maar het aanbod zal ook in de breedte verder toenemen. Zo kan het aantal referenties met FSC label zeer sterk stijgen binnnen de doe-het-zelf en retail.

Voorbeeld: FSC tuinmeubelen

Sinds de eerste aankomst van FSC gelabelde producten in België (vanaf 1999) is het aanbod de voorbije 10 jaar sterk de hoogte in gegaan. Binnen de verschillende afgewerkte productgroepen zijn FSC tuinmeubelen misschien wel het best gekend en meest beschikbaar. De betere doehet-zelf zaak en retailer heeft intussen een (ruim) aanbod aan FSC gelabelde tuinartikelen. FSC België voerde in het voorjaar van 2008 een onderzoek uit bij de meest belangrijke retailers en doe-het-zelf zaken van het land om hun aanbod aan FSC gelabelde tuinmeubelen te verifiëren. Hieruit bleek dat meer dan 25.000 tuinsets (tafel + stoelen) beschikbaar waren voor de zomer van 2008. Een jaar later werd hetzelfde onderzoek herhaald, bij dezelfde bedrijven. Hieruit bleek dat het aanbod FSC tuinmeubelen groeide met 25% (tot meer dan 32.000 beschikbare sets). Bovendien breidt het aanbod sterk uit in de breedte, niet alleen meer volume maar ook meer verscheidenheid in het aanbod. Zo zijn vandaag parasols, deckchairs, bars, zwembaden, tuinhuizen, lounge-salons,... vlot te verkrijgen met het FSC label.

- 51 -

De FSC Convenant Extra ondersteuning in uw FSC engagement

- 52 -

Uw bedrijf, organisatie of bestuur wil een duidelijke keuze maken voor verantwoord houten papiergebruik ? Via het ‘FSC convenantsysteem’ kan u vorm geven aan uw engagement én u in de praktijk laten ondersteunen. Hiermee geeft uw bedrijf, organisatie of bestuur een duidelijk signaal vóór meer verantwoord beheerde bossen wereldwijd! Volg het voorbeeld van tal van andere bedrijven, organisaties en overheden en kies voor houten papierproducten uit verantwoord bosbeheer. De reden op de achtergrond Jaarlijks verdwijnt meer dan 13 miljoen hectare bos, grotendeels in de tropen. Ook in gematigde en boreale streken staan bossen vaak onder grote druk. Dit terwijl bossen van levensbelang zijn. Niet enkel voor dieren en planten is het bos onmisbaar, ook voor vele mensen. Zo is naar schatting 90% van de 1.2 miljard mensen die in extreme armoede leven op een of andere manier direct of indirect afhankelijk van bossen. Slecht of onverantwoord bosbeheer is in vele gevallen een belangrijke oorzaak. Bovendien draagt onverantwoord bosbeheer bijna voor een kwart bij aan de emissie van broeikasgassen.

De oplossing Het kan echter anders, namelijk door gebruik te maken van houten papierproducten afkomstig uit verantwoord bosbeheer. Er is niets fout met het gebruik van hout en papier, want het gaat om een natuurlijke, perfect hernieuwbare grondstof. Voorwaarde is wel dat het afkomstig is uit verantwoord bosbeheer. Het label van de Forest Stewardship Council kan deze garantie geven: het FSC label biedt de zekerheid dat het hout of het hiervan afgeleide product afkomstig is uit verantwoord bosbeheer. Onder het FSC systeem wordt het

bosbeheer strikt gecontroleerd op basis van strenge sociale, ecologische en economische eisen. Door voor producten met dit FSC label te kiezen, kan men bijdragen in het behoud en het verantwoorde beheer van de bossen wereldwijd.

Dankzij uw engagement Door het ondertekenen van een convenant engageert men zich tot een verantwoord gebruik van houtproducten en papierproducten. Organisaties, instellingen en bedrijven kunnen op deze manier mee helpen streven naar een meer duurzame samenleving, waarin mens en milieu met elkaar in evenwicht zijn. Een convenant kan voor ondertekenaars een praktisch middel zijn om de eigen doelstelling, bijvoorbeeld in het kader van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, in de praktijk om te zetten. In een convenant legt men vast welke doelen men stelt ten aanzien van het toepassen van FSC hout en verantwoord papiergebruik in de organisatie, en dit binnen een bepaald tijdskader. Het convenant is ambitieus maar ook realistisch, en wil vooral een duidelijk signaal geven aan de houten papiermarkt: vraag creëert aanbod, en dus is elk convenant een stimulans voor meer duurzaam beheerde bossen.

Voor wie? Elk bedrijf, organisatie of overheid kan een FSC convenant afsluiten met FSC België.

Voor welke producten? Een FSC convenant kan worden afgesloten voor alle papier- en houtproducten. Meestal wordt er gekozen voor een convenant dat beide productgroepen insluit, wanneer dit niet relevant is voor een bepaalde organisatie kan steeds voor een enkel convenant worden gekozen.

Welk engagement? Door een FSC convenant te ondertekenen streeft een organisatie ernaar zijn verantwoord papier- en houtgebruik te maximaliseren. Uiteraard wordt hierbij rekening gehouden met de economische realiteit en haalbaarheid. Belangrijk hierbij is dat er vooruitgang wordt geboekt doorheen de tijd, op een realistische en significante manier.

Een convenant op maat! Geen twee bedrijven of instellingen zijn dezelfde. Daarom wordt een FSC convenant steeds op maat van het bedrijf, organisatie of overheid opgesteld. Elke partner heeft zijn eigen kenmerken en mogelijkheden en het is belangrijk hiermee rekening te houden.

Concreet Indien u interesse heeft in een FSC convenant, of graag wat extra informatie wenst, kan u steeds contact opnemen met FSC België. We zullen u zo snel mogelijk verder informeren. Bij een eerste gesprek worden de mogelijkheden van een FSC convenant op een rijtje gezet. FSC Convenanten worden over de hele wereld afgesloten en willen bedrijven, organisaties en instellingen ertoe aanzetten een meer verantwoord aankoopbeleid te voeren op vlak van hout-en papierproducten. Door deze FSC convenanten kunnen we aan bosbeheerders overal ter wereld aantonen dat de vraag naar producten uit duurzaam bosbeheer bestaat en blijft groeien. Op deze manier worden ze ervan overtuigd ook hun bossen te laten certificeren onder het FSC keurmerk.

- 53 -

KBC ging zijn FSC engagement aan in 2007, zowel voor verantwoord

papiergebruik als voor het gebruik van FSC hout. Voor zijn papiergebruik werkt KBC rond drie facetten: tegengaan van papierverspilling, gebruik maken van gerecycleerd en/of FSC gelabeld papier. In totaal gebruikte KBC in 2008 3417 ton papier, waarvan het grootste deel handelsdrukwerk en blanco print- en copypapier. De overgang naar gerecycleerd en/of FSC papier is vandaag al quasi gerealiseerd (meer dan 90%). Enkel wanneer voor heel specifieke toepassingen geen duurzaam papier op de markt beschikbaar is (bijvoorbeeld doorschrijfpapier) of in uitzonderlijke gevallen met kleine oplage, wordt afgeweken van de algemene aanpak.

Midden 2008 ondertekende Stad Gent het FSC convenant. Al sinds 1999 gebruiken de verschillende stadsdiensten FSC hout waar mogelijk. Ze gaan echter verder dan wat de samenwerkingsovereenkomst voorschrijft. Het FSC subsidiereglement en het vragen van duurzaam hout in bestekken voor afgeleide producten zoals kantoormeubilair zijn daar het beste bewijs van. Het papierverbruik in 2006 bedroeg 611 ton, waarvan 65% post consumer gerecycleerd papier of FSC gelabeld papier. In de toekomst zal dit aandeel nog verder opgetrokken worden, zoals overeengekomen in het convenant.

- 54 -

Tetra Pak is wereldleider op vlak van verpakkingssystemen, en heeft in het verleden al vaak inspanningen geleverd naar het traceren van hun kartonvezels. De eerste FSC gelabelde verpakkingen, met name de Tetra Recart™ verpakkingen, werden eind 2007 in het Verenigd Koninkrijk gelanceerd en zijn nu in meerdere landen op de markt. Sinds midden 2008 kan in Brazilië nagenoeg het hele Tetra Pak productengamma FSC gelabeld worden. De eerste FSC gelabelde Tetra Pak-verpakkingen op de Belgische markt worden in de loop van 2010 verwacht. Binnen de firma zal voortaan enkel nog gekozen worden voor FSC gelabeld hout en papier, aangezien dit de grootste garanties geeft dat de producten afkomstig zijn uit een duurzaam beheerd bos.

Unizo is de Unie van Zelfstandige Ondernemers en ondertekende midden 2009 het FSC convenant. In een eerste fase zal de convenant over de volgende papiergroepen handelen: print- en kopieerpapier, enveloppen en hygiënisch papier. Daarnaast werd in het convenant opgenomen dat onderzocht wordt hoe op korte termijn ook extern drukwerk op FSC gelabeld papier kan. Wanneer hout gebruikt wordt, zal voor FSC hout worden gekozen. De FSC convenant met Unizo werd ondertekend door Karel van Eetveld (gedelegeerd bestuurder), in het bijzijn van Kris Peeters (Vlaams Minister President).

Elk bedrijf, organisatie of overheid (klein of groot) kan een convenant aflsluiten met FSC België voor verantwoord papier- en/of houtgebruik.

- 55 -

SGS-COC-001256

B.V. Handelsonderneming van Felix Clercx Postbus 56, 5700 AB Helmond T: +31 (0) 492 531944 F: +31 (0) 492 531945 E: [email protected]

Uw hardhoutspecialist

Een greep uit ons assortiment ruw constructiehout:

Uitgebreid programma FSC gecertificeerd hardhout - Duurzaamheidklasse 1: uitermate geschikt voor toepassing in Grond-, Weg- en Waterbouw - Zowel ruw als geschaafd direct uit voorraad leverbaar - Meer dan 100 kopmaten: van 6 x 100 tot 205 x 205 mm! - Alles zowel in volle bundels als bestekmatig te verkrijgen en dus naar wens invulbaar

www.felixwood.com - 56 -

%&/,)065 %&/,$3"4 &3#GECERTIlCEERD3'3 #/#

"IJ#RASPASSEERTHOUTUITALLEHOEKENVANDEWERELD (ET WORDT ER VERZAAGD GEDROOGD BEHANDELD OF GESCHAAFD#RASISFABRIKANTVANHALFFABRIKATENVOOR DEHOUTVAKMANÏNVERDEELTALLESTERKEMERKENINDE AFBOUW )NHETASSORTIMENTHOUT SCHAAFWERK PLAATMATERIAAL PLAFONDS WANDEN PARKET DEUREN GEVELBEKLEDING ENTUINHOUT

XXXDSBTCF Adv_FSC_Cras.indd 1

#RAS7AREGEM #RAS3PARTAN(EULE #RAS"RUGGE #RAS/OSTENDE #RAS-ERELBEKE #RAS2ELEGEM #RAS"ERINGEN #RAS#HARLEROI #RAS$OTTIGNIES

15/09/2009 10:07:47

Welke houtsoorten komen in aanmerking voor

gevelbekleding ?

Hoe scoort

houtskeletbouw op vlak van energieprestaties?

Hoe een

houten terras onderhouden?

Wat met de isolatie van houten

buitenschrijnwerk?

Welke

houtsoort zit in de lift?

- 57 -

Heeft u nog andere over voor binnen- en buitentoepassingen?

vragen

houtgebruik

Houtnieuws

Lees er alles over in , hét vakblad voor de professionals in de hout-en bouwsector, voorschrijvers en designers. Maak kennis met het magazine via de vernieuwde website

www.houtnieuws.be

Schrijf u alvast in via www.houtnieuws.be en ontvang onze gratis newsletter!

Colofon © Deze handleiding ‘Bouwen met FSC hout’ is een uitgave van FSC Belgium.

Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van FSC Belgium (Fair Timber vzw). De redactie stelde deze uitgave zorgvuldig en naar beste weten samen, maar kan niet instaan voor de juistheid van de weergegeven informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen gebaseerd op de informatie in deze uitgave. Exemplaren van deze gids kunnen steeds worden besteld via FSC België.

™ FSC, A.C. All rights reserved FSC-SECR-0045 Tekst en redactie Maarten Debecker, Geertrui Goyens, Bart Holvoet (FSC België). FSC België dankt de bedrijven en organisaties die via hun getuigenis of foto’s een bijdrage leverden aan de totstandkoming van deze gids. Vormgeving Maarten Debecker (FSC België)

Deze gids kwam mede tot stand:

Druk Goekint Graphics (SGS-COC-003216) Papier Satimat Green 250 g/m² (cover) en 150 g/m² (binnenwerk), geproduceerd door Arjowiggins Graphic en aangeleverd door Antalis (SGS-COC-002147)

- 58 -

FSC on product logo aub

Op zoek naar F

SC producten?

www.ikzoek

fsc.be

FSC Belgium (Fair Timber vzw) Dutselhoek 47 | 3220 Holsbeek T +32 (0)16 22 61 37 | F +32 (0)16 30 83 66 [email protected] | www.fsc.be www.ikzoekfsc.be

VAN DRIMMELEN - 59 -

over duurzaamheid gesproken ... Werken met hout is werken met het milieu. Zorg voor het milieu zien wij dan ook als een vanzelfsprekende verantwoordelijkheid. Houtgroep Van Drimmelen heeft voor elke toepassing – of het nu gaat om plaatmateriaal, gevelbekleding, betonmultiplex, naaldhout of hardhout – een grote hoeveelheid producten met het FSC©-keurmerk in haar assortiment. Bovendien leveren wij prefab constructies als bergingen en stelkozijnen met FSC©-keurmerk.

- 60 -

- 61 -

HANDLEIDING BOUWEN MET FSC HOUT VAN BELEID TOT REALISATIE

Recommend Documents