FSC-GELABELD HOUT IN OPENBARE WERKEN

FSC-GELABELD HOUT IN OPENBARE WERKEN

FSC Trademark © 1996 Forest Stewardship Council A.C. FSC-SECR-0019

Voor meer informatie in verband met FSC kan men terecht bij: WWF- België, E.Jacqmainlaan 90, 1000 Brussel - Sabien Leemans: contactpersoon lokale overheden: tel: 02/340.09.90, [email protected] - Bart Holvoet: FSC contactpersoon: tel: 02/340.09.85, [email protected]

Met de financiële steun van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap.

Inleiding

Steeds meer kiezen Vlaamse gemeenten, OCMW’s, provinciale en gewestelijke overheidsdiensten voor duurzaam geproduceerd hout. Het FSC-label is een keurmerk dat garandeert dat hout afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen. De principiële keuze voor FSC-gelabeld hout is één zaak, maar de concrete toepassing ervan vraagt nog heel wat inspanningen. Deze map, werd opgesteld om verantwoordelijken en medewerkers van technische diensten een leidraad te bieden bij het realiseren van projecten met FSC-gelabeld hout. De technische map werd opgemaakt naar aanleiding van het vormingsmoment voor openbare technische diensten, georganiseerd door WWF in samenwerking met de Vlaamse Provincies in september 2001 en geactualiseerd in januari 2005, naar aanleiding van het DULOMI project “Promotie van duurzaam houtgebruik bij lokale overheden en specifieke doelgroepen”.

1

INHOUD

1.

ALGEMENE INFO .......................................................... 4

Wat is duurzaam houtgebruik? ......................................................................................... 4 Wat is FSC? ......................................................................................................................... 4 De 10 Principes & Criteria van FSC ................................................................................. 4 Cijfergegevens ..................................................................................................................... 6 Certificeringsinstellingen.................................................................................................... 6 Wat is Chain of custody ?................................................................................................... 6 Hoe kan men FSC-gelabeld hout herkennen ? ................................................................. 7

2.

VEELGESTELDE VRAGEN ............................................... 9

Is hout met FSC label duurder ? ....................................................................................... 9 Is certificering wel nodig voor bossen in gematigde streken? ......................................... 9 Is FSC-gelabeld hout voldoende beschikbaar op de markt ?.......................................... 9 Is het FSC systeem betrouwbaar ? .................................................................................... 9 Leidt voorschrijven van FSC-gelabeld hout tot concurrentievervalsing ? .................. 10

3.

DE BELEIDSKEUZE VOOR FSC-GELABELD HOUT.......... 11

4.

HOE INSCHRIJVEN IN DE BESTEKKEN ? ..................... 12

Clausule.............................................................................................................................. 12 Het belang van de chain of custody ................................................................................. 12 Eerder technische vereisten en andere eigenschappen voorschrijven dan een houtsoort ............................................................................................................................ 13 Juridische aspecten ........................................................................................................... 13

5.

TIPS VOOR HET REALISEREN VAN CONCRETE PROJECTEN ................................................................ 14

Informeren van het personeel .......................................................................................... 14 Informeren van bedrijven en aannemers........................................................................ 14 Levertijden......................................................................................................................... 15 Meerprijs............................................................................................................................ 15 Het gebruik van minder gekende/toegepaste houtsoorten ............................................ 15 Maak de zoektocht gerichter............................................................................................ 15 Hoe kan ik zeker zijn of het gebruikte hout inderdaad FSC-gelabeld is? ................... 16 Opvolging........................................................................................................................... 16 Voorbeeldprojecten........................................................................................................... 16

2

6.

BESCHIKBAARHEID FSC-GELABELD HOUT.................. 18

7.

MINDER GEKENDE HOUTSOORTEN EN HUN TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN ................................. 19

8.

VERKOOPPUNTEN FSC-GELABELD HOUT .................... 20

9.

VOORBEELDPROJECTEN ............................................. 21

10.

SENSIBILISERING VAN BURGERS EN SPECIFIEKE DOELGROEPEN ........................................................... 24

Subsidiereglement voor FSC-gelabeld hout.................................................................... 24 Artikels over FSC.............................................................................................................. 24 Info-avonden over FSC..................................................................................................... 24 Gebruik van het FSC-logo................................................................................................ 25 Welk communicatie materiaal is er verkrijgbaar bij WWF? ....................................... 27

11.

WAT KAN WWF VOOR U DOEN? .................................. 28

12.

MEER INFO................................................................. 29

3

1. ALGEMENE INFO Wat is duurzaam houtgebruik? Hout is zowel vanuit technisch als vanuit milieu- en gezondheidsstandpunt een uitstekend bouwmateriaal, dat al eeuwenlang haar deugdelijkheid bewezen heeft. Wat het technische aspect betreft moet u er rekening mee houden dat elke houtsoort specifieke eigenschappen (natuurlijke duurzaamheid, sterkte, elasticiteit gewicht, hardheid,…) heeft en dat niet elke soort geschikt is voor elke toepassing. Voor wat het milieu- en gezondheidsstandpunt betreft, zijn er twee voorwaarden om van een duurzaam of bio-ecologisch verantwoord houtgebruik te kunnen spreken: 1. Het hout moet uit verantwoord bosbeheer gewonnen worden (FSCgelabeld of equivalent) 2. Het hout mag niet geïmpregneerd zijn met voor het milieu schadelijke pesticiden1

Wat is FSC? FSC staat voor “Forest Stewardship Council” of “Raad voor Duurzaam Bosbeheer”. Het is een internationale NGO met hoofdzetel in Mexico, die ondersteund wordt door talrijke sociale organisaties en milieubewegingen (waaronder WWF), houtinvoerders, -handelaars en verwerkers, bosbeheerders, organisaties voor de rechten van inheemse volkeren enz. FSC bestaat uit drie kamers, die elk evenveel stemrecht hebben: een economische, ecologische en sociale kamer. De opdracht van FSC bestaat erin om overal ter wereld een bosbeheer te promoten dat ecologisch verantwoord is, een sociale dimensie heeft en economisch haalbaar is.

De 10 Principes & Criteria van FSC FSC heeft algemene Principes en Criteria opgesteld voor verantwoord bosbeheer (zie kader volgende pagina). Deze gelden voor alle bostypes, zowel tropische, boreale als gematigde. Deze algemene P&C worden vervolgens uitgewerkt op lokaal niveau door nationale FSC-werkgroepen. Dergelijke groepen zijn reeds werkzaam in een twintigtal landen, waaronder ook België. Verschillende landen zijn reeds klaar met hun nationale criteria en hebben ze voorgelegd aan FSCInternational. De FSC-criteria voor België zijn reeds goedgekeurd door FSC-International, maar er zijn wel nog een aantal aanpassingen nodig voor de definitieve goedkeuring. Dit gaat o.a. over het opstellen van duidelijke indicatoren.

1

Voor meer info hierover kunt u terecht bij VIBE vzw, o.a. de publicatie “Duurzaam zonder verduurzaming –Technische fiches over constructieve houtbescherming, leidraad voor houtgebruik zonder preventieve chemische verduurzaming”[email protected], tel: 03.281.74.44, www.vibe.be

4

De 10 FSC-Principes 1.

Respect voor wetten en FSC-Principes

Het gevoerde bosbeheer zal alle bestaande wetten van het land respecteren evenals alle internationale verdragen, die door dit land werden ondertekend, en de FSC-Principes en Criteria.

2.

Eigendomsrechten, gebruiksrechten en verantwoordelijkheden

Eigendomsrechten en gebruiksrechten van het land en het bos dienen duidelijk gekend en wettelijk gedocumenteerd te zijn.

3.

Rechten van de inheemse bevolking

Wettelijke rechten zowel als gebruiksrechten van inheemse volkeren op hun land en hun grondstoffen dienen gerespecteerd te worden.

4.

Relaties met lokale gemeenschappen en rechten van de bosarbeiders

Bosbeheerswerkzaamheden dienen het sociale en economische welzijn op lange termijn te verzekeren van bosarbeiders en lokale gemeenschappen, die in of aan de rand van het bos wonen.

5.

Voordelen van het bos

Bosbeheerswerkzaamheden dienen een efficiënt gebruik te stimuleren van de veelvuldige producten en diensten die het bos leveren kan, teneinde de ecologische en economische productiviteit te vrijwaren.

6.

Milieufactoren

Elk bosbeheer dient de ecologische functies en de integriteit van het bos te vrijwaren door het behoud te verzekeren van de biologische diversiteit en door unieke en kwetsbare ecosystemen en landschappen, evenals de natuurlijke hulpbronnen water en bodem, te vrijwaren.

7.

Bosbeheersplan

Een bosbeheersplan, waarin de lange termijn doelstellingen en middelen van het beheer worden vermeld, dient opgesteld en bijgehouden te worden.

8.

Opvolging en evaluatie

Monitoring en evaluatie van het bosbeheer dient op gepaste tijdstippen plaats te vinden teneinde informatie te verschaffen over bostoestand, houtopbrengsten, beheersactiviteiten en hun sociale en ecologische impact.

9.

Behoud van bossen met een hoge beschermingswaarde

Het beheer van bossen met een hoge beschermingswaarde dient gericht te zijn op het behoud en de versterking van de eigenschappen waardoor deze bossen gekenmerkt worden. Beslissingen over (het beheer van) deze bossen dienen altijd te worden genomen in het kader van het voorzorgsprincipe.

10. Plantages Plantages moeten gepland en beheerd worden in overeenstemming met de Principes 1-9 en met het Principe 10 en de bijhorende criteria. Plantages kunnen verscheidene socio-economische voordelen bieden en kunnen bijdragen om aan de wereldwijde vraag naar bosproducten te voldoen, maar zij moeten het beheer van natuurlijke bossen complementeren, de druk op natuurlijke bossen verminderen en hun herstel en bescherming bevorderen.

5

Cijfergegevens Momenteel is er wereldwijd al 46,94 miljoen ha bos gecertificeerd2. De geografische spreiding is als volgt: - Europa: 58% - N-Amerika: 21% - Z-Amerika: 14% - Azië-Pacific: 4% - Afrika: 3% In België zijn 4 bossen gecertificeerd, namelijk het Meerdalwoud, het Vlaamse en het Brusselse gedeelte van het Zoniënwoud en het Heverleebos, met een totale oppervlakte van 5.999 ha. Momenteel bereidt de Vlaamse overheid een groepscertificeringsproject voor voor alle domeinbossen.

Certificeringsinstellingen FSC certificeert niet zelf. Deze verantwoordelijkheid wordt overgedragen aan geaccrediteerde certificeringsorganismen. Momenteel zijn er 15 organisaties bevoegd om te certificeren voor FSC3. De rol van de certificeerder bestaat erin om op het terrein na te gaan of de Principes en Criteria van FSC wel degelijk worden toegepast en het label toe te kennen aan het hout dat uit die bossen afkomstig is.

Wat is Chain of custody ? Om de geloofwaardigheid van het FSC-label te verzekeren is het belangrijk dat er een goede controle is ! Enerzijds dient te worden gecheckt of het bosbeheer wel voldoet aan de FSC principes en criteria die zijn uitgewerkt. Maar om de geloofwaardigheid van het label te garanderen moet ook de handelsketen worden gecontroleerd. Elke schakel in de handelsketen moet een audit ondergaan, die moet garanderen dat FSC-gelabeld hout wel degelijk afkomstig is van FSCgecertificeerde bossen. Deze keten wordt de Chain of Custody (CoC) genoemd. Het certificaat dat een bedrijf in de handelsketen na de audit behaalt, wordt chain of custody certificaat genoemd. Enkel bedrijven die een chain of custody certificaat hebben, mogen FSC-gelabelde producten verkopen. Koopt een bedrijf FSC-gelabeld hout aan voor het maken van bv. een speeltoestel, maar heeft het bedrijf zelf geen CoC certificaat, dan mag het speeltoestel niet verkocht worden als zijnde FSC-gelabeld. De claim dat het om FSC-gelabeld hout gaat, vervalt.

2 3

www.certified-forests.org , 01 december 2004 www.fsc.org, per 04 december 2004

6

Hoe kan men FSC-gelabeld hout herkennen ? Er zijn diverse zaken waaraan men FSC-gelabelde producten kan herkennen: - Chain of Custody-Certificaat (CoC) Zoals in de vorige paragraaf beschreven, garandeert de chain of custody certificering de consument dat FSC-gelabelde producten inderdaad afkomstig zijn uit een bos dat FSC-gecertificeerd is. De handelaar, zagerij, schrijnwerker, enz. krijgt na de controle een certificaat waardoor het hout of houten product met een FSC-label kan worden verkocht. Op dit certificaat wordt een specifiek Chain of Custody-nummer vermeld. Elk bedrijf heeft zijn eigen nummer. Een CoC-nummer wordt steeds als volgt vermeld: eerst de afkorting van het certificeringsorganisme, dan het soort certificaat (CoC) en ten slotte het nummer eigen aan het bedrijf. Een voorbeeld: SGS-CoC-007 Iedereen die FSC-gelabeld hout verkoopt, is verplicht een Chain of Custodycertificaat te hebben ! Iedereen kan FSC-gelabeld hout aankopen, maar wil men een claim op het hout of het product plaatsen dat het FSC-gelabeld is of wil men het verkopen als FSC-gelabeld hout, dan is een COC-audit noodzakelijk. - Facturen Zoals hierboven reeds hebben, FSC-gelabeld factuur gecontroleerd immers niet uitsluitend

vermeld, mogen enkel bedrijven die een CoC certificaat hout verkopen. Naast het certificaat moet steeds de worden. Bedrijven met een CoC certificaat verkopen FSC-gelabelde producten.

Alle facturen voor FSC-gelabelde producten moeten: - Vermelden dat het product FSC-gelabeld is - Het Chain-of-Custody nummer van het bedrijf dragen. -

Het FSC-label

Het FSC-label is de duidelijkste aanwijzing dat de aankoop van een product een verantwoord bosbeheer steunt. Hoewel het ‘Chain of Custody’-nummer en de FSC-vermelding op de factuur wél verplicht zijn in het FSC-systeem, is dat niet het geval voor het FSC-label. U kunt dus FSC-producten in de handel vinden zonder dit label. De reden daarvoor is dat het vooral bij half-afgewerkte producten (vb. gezaagd hout) technisch moeilijk is een label aan te brengen.

7

100% Producten met een 100% FSC-label zijn afkomstig uit FSCgecertificeerde bossen.

Recycled Producten met een Recycled FSC-label steunen het hergebruik van grondstoffen en bestaan enkel uit post-consumer gerecycleerd hout of houtvezels.

Mixed Sources Producten met een Mixed Sources FSC-label steunen de ontwikkeling van verantwoord bosbeheer wereldwijd. Het hout komt uit FSCgecertificeerde bossen, gecontroleerde bronnen en/of gerecycleerd materiaal. De gecontroleerde bronnen werden door onafhankelijke bedrijven gecontroleerd volgens FSC-normen, met als doel illegaal gekapt hout, hout uit bedreigde en zeer waardevolle bossen, GGO’s (genetisch gemodificeerde organismen) en schendingen van de mensenrechten uit te sluiten. Het recyclageteken geeft aan dat het product post-consumer gerecycleerd materiaal bevat.

8

2. VEELGESTELDE VRAGEN Is hout met FSC label duurder ? FSC-gelabeld hout is in veel gevallen niet beduidend duurder dan niet gelabeld hout. Of er een meerprijs is of niet hangt af van de houtsoort: - Europees naaldhout:geen meerprijs - Tropisch hout: in de meeste gevallen is er een meerprijs In landen zoals Zweden staat het bosbeheer al op een behoorlijk peil en vergt de stap naar certificering geen grote bijkomende investering. Tropisch hout is momenteel eigenlijk onverantwoord goedkoop en kan enkel aan zo’n lage prijzen op de markt gebracht worden door de veel voorkomende illegale houtkap, door het feit dat er aan roofbouw gedaan wordt, door het feit dat er geen rekening gehouden wordt met sociale criteria (rechten van inheemse volkeren, arbeidsomstandigheden van bosarbeiders), enz. In dat perspectief bekeken zou zelfs een vrij belangrijk prijsverschil geen probleem mogen zijn. De omschakeling van illegaal

naar

verantwoord

bosbeheer

kost

immers

terecht

geld

en

duurzame

ontwikkeling

ondersteunen vergt ook op dat vlak een inspanning.

Is certificering wel nodig voor bossen in gematigde streken? Ja, niet enkel in de tropen, maar ook in Canada, Finland en Rusland komt onverantwoorde exploitatie van waardevolle oorspronkelijke bossen regelmatig voor. Ook bij ons in België moet het bosbeheer op meerdere plaatsen verbeterd worden. Het verhogen van de natuurwaarde van bossen door bijvoorbeeld meer inheemse soorten aan te planten en het bevorderen van de sociale functie van bossen (recreatie) zijn twee belangrijke aandachtspunten.

Is FSC-gelabeld hout voldoende beschikbaar op de markt ? Ja, voor allerlei toepassingen (tuinhout, buitenschrijnwerk, constructiehout, planken vloeren, …) zijn er houtsoorten te vinden met FSC label. Ook plaatmaterialen (OSB, multiplex, MDF) en afgewerkte producten zoals tuinmeubelen zijn beschikbaar (zie verder: Beschikbaarheid van FSC-gelabeld hout).

Is het FSC systeem betrouwbaar ? Ja. FSC is het enige label voor hout en afgeleide producten (papier, enz.) waar zowel de milieubeweging (o.a. Greenpeace, Friends of the Earth, WWF) als de sociale beweging (o.a. KWIA, 11.11.11) en de bedrijfswereld (o.a. IKEA, Assi Domän, Kinnarps) achterstaan. Certificering van bossen gebeurt daarenboven niet door FSC zelf, maar door een onafhankelijke derde partij (de certificeringsinstellingen). Consultatie met alle belangengroepen (lokale milieuorganisaties of sociale bewegingen, de overheid, de omwonenden enz.) is een belangrijk onderdeel van elke controle. De certificering gebeurt dus onafhankelijk en transparant.

9

Leidt voorschrijven van FSC-gelabeld hout tot concurrentievervalsing ? Neen. Er is geen enkel juridisch probleem om sociale of ecologische criteria te eisen op voorwaarde dat die duidelijk zijn en op voorhand aangekondigd worden. Om bevoordeling van bepaalde labels t.o.v. andere te voorkomen, wordt de formulering in het bestek zo opgemaakt dat FSC-gelabeld hout “of een equivalent” moet gebruikt worden. In bijlage vermeldt men dan duidelijk de voorwaarden waaraan een geloofwaardig certificeringssysteem moet voldoen (zie: De beleidskeuze voor FSC-gelabeld hout).

10

3. DE BELEIDSKEUZE VOOR FSC-GELABELD HOUT Door FSC-gelabelde producten voor te schrijven en toe te passen kunnen lokale overheden hun verantwoordelijkheid opnemen en verantwoord bosbeheer wereldwijd ondersteunen. Het FSC label garandeert immers de herkomst uit een goed beheerd bos. Alle gemeenten en provincies die de Samenwerkingsovereenkomst ondertekenen, engageren zich voor het gebruik van duurzaam geëxploiteerd hout (cluster vaste stoffen, niveau 1). Ruim 70% van de gemeenten en alle provincies ondertekenden de samenwerkingsovereenkomst. Er zijn ook een aantal gemeenten die i.v.m. het gebruik van FSC-gelabeld hout een gemeenteraadsbeslissing hebben goedgekeurd. Dit houdt een engagement in voor het gebruik van FSC-gelabeld hout, los van het al dan niet ondertekenen van de Samenwerkingsovereenkomst.

11

4. HOE INSCHRIJVEN IN DE BESTEKKEN ? In het kader van het DULOMI-project “Promotie van duurzaam houtgebruik bij lokale overheden en specifieke doelgroepen” kan WWF gemeenten onder meer ondersteunen voor het opmaken van bestekken. Bij WWF kan men terecht voor informatie i.v.m. welke houtsoorten met FSC-label beschikbaar zijn voor welke toepassingen, enz. De belangrijkste aandachtspunten i.v.m. het voorschrijven van FSC-gelabeld hout in de bestekken, worden hier weergegeven.

Clausule De volgende clausule kan in de bestekken worden ingesloten4: “Alle hout en producten van hout moeten voorzien zijn van een ‘FSC’-label (‘FSC’: Forest Stewardship Council’) of een equivalent label dat aantoont dat het hout afkomstig is van bossen waarvan het duurzaam beheer door een onafhankelijke instelling volgens internationaal erkende criteria werd gecertificeerd, tenzij de aanbieder kan aantonen dat de technische bepalingen van het bestek het leveren van dergelijk hout op dit moment uitsluit.” Bijlage : Criteria waaraan een systeem moet voldoen om als gelijkwaardig met FSC erkend te worden: • geloofwaardig zijn én voor de administratie/opdrachtgever én voor de verbruiker én voor de milieubeweging • operationeel zijn op internationaal vlak • gebaseerd zijn op objectieve en verifieerbare criteria, die het resultaat zijn van een brede consultatie met de opdrachtgever/administratie, met de verbruiker én met de milieubeweging • niet discriminerend zijn voor bepaalde bostypes of categorieën van bosbeheerders, waar ook ter wereld • een minimumniveau van ecologisch en sociaal beheer als vereiste stellen, beheer waartoe de bosbeheerder zich bewust en vrijwillig moet engageren • gebaseerd zijn op betrouwbare en onafhankelijke controle • transparant zijn, zodat al een zelfcontrole tegen misbruiken is ingebouwd • institutioneel en politiek aangepast zijn aan de lokale omstandigheden • doelgericht, efficiënt en economisch rendabel zijn • leiden tot een label op of bij het product, waardoor het product uit verantwoord beheerde bossen op een betrouwbare manier kan onderscheiden worden van andere producten • traceerbaarheid van de gecertificeerde producten garanderen (CoC)

Het belang van de chain of custody Het gebeurt dat bedrijven een offerte indienen, zonder te weten wat FSC-gelabeld hout is en waar het te verkrijgen is. Dat kan bij de uitvoering van de werken problemen met zich meebrengen. Om dit te vermijden kan men vragen aan de aannemer of schrijnwerker om bij het indienen van de offerte reeds aan te geven bij welke houtleverancier hij het hout zal aankopen en een copie van het CoC certificaat van deze leverancier toe te voegen bij de offerte. Dankzij het groepscertificeringssysteem voor CoC wordt het ook voor kleinere bedrijven haalbaar om een CoC certificaat te behalen. Hierdoor zijn er momenteel ook meer en meer schrijnwerkers die een CoC certificaat kunnen voorleggen. Het is daarom ten zeerste aan te raden te werken met bedrijven die een CoC certificaat kunnen voorleggen, niet enkel tot en met de houthandel maar ook in de verdere schakels

4

Handleiding bij de Samenwerkingsovereenkomst. Contracttekst 2002-2004. p57.

12

van de keten. Enkel op die manier is er een 100% betrouwbare garantie dat er werkelijk FSC-gelabeld hout gebruikt is en hebt u volgens de FSC regelgeving het recht om hierover te communiceren door bv. een bord met het FSC-logo bij de realisatie te plaatsten.

Eerder technische vereisten en andere eigenschappen voorschrijven dan een houtsoort Vooral wanneer men niet in detail op de hoogte is van wat er met een FSC-label beschikbaar is, is het ten zeerste aan te raden om duidelijke technische en andere gevraagde eigenschappen op te sommen in het lastenboek, veeleer dan alleen één bepaalde houtsoort. Een veel voorkomend probleem is immers dat in het bestek een bepaalde houtsoort wordt voorgeschreven (bv.meranti) en tevens het FSC-label. Wanneer de aannemer met deze voorschriften op zoek gaat, loopt hij tegen het probleem op dat er wel meranti verkrijgbaar is, én wel FSC-gelabeld hout, maar niet de combinatie FSC-gelabeld meranti. Constructiehout kan bv. als volgt worden omschreven in een lastenboek : • • • •

Europees of Noord-Amerikaans naaldhout Sterkte-eisen : eventueel verwijzen naar sterktesortering of vermelden "even sterk als Oregon-select & merch. – 63 x 180 mm" Duurzaamheid : verwijzen naar een bepaalde norm of vermelden "geschikt voor deze toepassing" of verduurzaamd met vb. boorzouten Eventueel esthetische aspecten

De provincie West-Vlaanderen gebruikt de volgende formulering5:

“Het te gebruiken hout dient het FSC-label of een gelijkwaardig eco-label te dragen. Indien de gevraagde houtsoorten niet onder het FSC-label verkrijgbaar zijn, mogen gelijkwaardige houtsoorten, die voldoen aan de vereiste technische kenmerken en kwaliteiten voorgesteld worden (op voorwaarde dat deze wel het FSClabel dragen). “

Juridische aspecten Het is geen probleem om bepaalde sociale en ecologische criteria voorop te stellen op voorwaarde dat ze duidelijk zijn en op voorhand aangekondigd worden. Om te vermijden dat er sprake is van bevoordeling van bepaalde labels t.o.v. andere, wordt in het bestek gesteld dat er FSC-gelabeld hout moet gebruikt worden, of een equivalent, met in bijlage de voorwaarden waaraan een label moet voldoen (zie clausule).

5

Provinciaal domein Tillegem, Herbouwen bakhuis en ombouwen bergplaatsen tot sanitair landschapswacht, Lot 01 Ruwbouw en Afwerking, Ceenaeme en Neels, Architecten –en ingenieursbureau.

13

5. TIPS VOOR HET REALISEREN VAN CONCRETE PROJECTEN Bij het voorschrijven en gebruiken van FSC-gelabeld hout, kan men best een aantal regels hanteren die het succes van een project in de hand werken. De volgende praktische tips kunnen problemen voorkomen en u helpen bij het realiseren van concrete projecten.

Informeren van het personeel Het is belangrijk dat iedereen voldoende geïnformeerd is over het aankoopbeleid van de gemeente voor wat betreft hout. Hiervoor kan een werkvergadering georganiseerd worden, waarin algemene informatie gegeven wordt over FSC en ook praktische zaken (welke houtsoort voor welke toepassingen, het opmaken van bestekken, waar is FSC-gelabeld hout te verkrijgen enz.) aan bod komen. Dergelijke bijeenkomsten kunnen bijgewoond worden door een medewerker van WWF voor inhoudelijke ondersteuning.

Informeren van bedrijven en aannemers Het is aan te raden de bedrijven en aannemers waar regelmatig mee wordt samengewerkt, op de hoogte te stellen van het nieuwe aankoopbeleid inzake hout en hen te informeren waar zij meer informatie kunnen bekomen over FSC en het behalen van een CoC certificaat. Ook is het belangrijk om de weerstand die bij sommige aannemers bestaat in verband met het gebruik van FSC-gelabeld hout te overwinnen. Die weerstand kan te maken hebben met (een combinatie van) onderstaande redenen6: • Onbekendheid met het certificaat of de meerwaarde er niet van in zien • FSC-gelabeld hout is in bepaalde gevallen iets duurder dan niet gelabeld hout • FSC-gelabeld hout moet van een andere afnemer komen dan waar normaal gezien mee wordt samengewerkt • In het verleden is tevergeefs gezocht naar FSC-gelabeld hout; er wordt verondersteld dat het er nu ook niet zal zijn • Het hout is van een onbekende houtsoort Bovenstaande punten kunnen er toe bijdragen dat bij de uitvoering van het project problemen ontstaan. Maak dus uw wensen vroegtijdig kenbaar. Tussen het aangeven van de keuze voor materiaal en het daadwerkelijk bestellen van het materiaal zit vaak een lange tijd. Het is daarom belangrijk om ook in de loop van het project in gesprek te blijven. In de hierna volgende tekst worden bepaalde van bovenstaande problemen en mogelijke oplossingen verder behandeld.

6

Toepassing van duurzaam geproduceerde houtsoorten in de bouw –Een inventarisatie van knelpunten en antwoorden- Milieudefensie, November 2000.

14

Levertijden Op tijd bestellen is zeer belangrijk! Omdat het aanbod FSC-gelabeld hout op de markt (voor bepaalde toepassingen) nog beperkt is, is het mogelijk dat er een langere levertijd is dan voor niet gelabeld hout. Alle partijen moeten dus op de hoogte zijn van de langere levertijden zodat op tijd besteld kan worden. Duidelijke afspraken tussen de bouwheer, de aannemer en de leverancier, zijn in ieder geval zeer belangrijk. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om opties te nemen, waarbij de handelaar zich engageert om de koper voorrang te geven voor de aankoop van bepaalde producten die hij in voorraad heeft.

Meerprijs Doordat goed bosbeheer kosten met zich meebrengt is FSC-gelabeld hout in de regel iets duurder dan niet gelabeld hout. Bouwers zijn gevoelig voor de prijs en zijn vaak geneigd te kiezen voor de goedkoopste optie. Vaak wordt dit prijsargument aangevoerd tijdens de onderhandelingen. Wanneer deze prijs echter wordt afgewogen op het gehele duurzaam bouwen project is deze meerprijs weinig relevant. De meerprijs van FSC-gelabeld hout is afhankelijk van de houtsoort, herkomst en tussenhandel. Veel houtsoorten, vooral uit de gematigde streken maar ook een aantal tropische houtsoorten, zijn niet of nauwelijks duurder. Ook is het zo dat die meerprijs een consequentie is van de keuze voor goed bosbeheer. De omschakeling van illegaal naar verantwoord bosbeheer kost immers terecht geld en duurzame ontwikkeling ondersteunen vergt ook op dat vlak een inspanning.

Het gebruik van minder gekende/toegepaste houtsoorten Al te vaak zijn mensen ingesteld op het gebruik van een beperkt aantal houtsoorten, zoals bv. meranti voor buitenschrijnwerk. Het overdadig gebruik van bepaalde houtsoorten creëert echter een enorme druk op deze soorten. Om deze reden is het aan te raden een breder aantal houtsoorten te gebruiken dan momenteel wordt gedaan. Door het certificeringsproces komen per definitie minder gekende/toegepaste houtsoorten op de markt. Certificering ondersteunen omvat het gebruik van minder gekende soorten, uiteraard op een verantwoorde manier (zie: Minder bekende/toegepaste houtsoorten en hun toepassingsmogelijkheden).

Maak de zoektocht gerichter Hoewel het aanbod (zowel in hoeveelheid als in aantal soorten) toeneemt, zijn, zoals reeds aangegeven, niet alle houtsoorten met een FSC-label op de markt verkrijgbaar. Om de zoektocht van verwerkende bedrijven naar FSC-hout te vergemakkelijken kan u hen een lijst doorspelen met importeurs en handelaren die reeds FSC producten aanbieden (zie: Verkooppunten FSC-gelabeld hout).

15

Hoe kan ik zeker zijn of het gebruikte hout inderdaad FSC-gelabeld is? Indien FSC-gelabeld hout is voorgeschreven, moet de garantie worden geboden dat het gebruikte hout wel degelijk FSC-gelabeld is. Bedrijven die beschikken over een CoC certificaat worden hieromtrent gecontroleerd en geven u de nodige garanties (zie ook Hoe FSC-gelabeld hout herkennen?). Tot op heden is het zo dat bij bijna alle projecten met FSC-gelabeld hout de handelsketen niet volledig gesloten is. Het hout werd gekocht bij een handelaar met een CoC certificaat, maar de verdere schakels (aannemer, schrijnwerker, enz.) hadden dit certificaat niet. In deze gevallen moet de gemeente wel voor zichzelf de garantie verkrijgen dat het gebruikte hout FSC-gelabeld is, via het opvragen van de aankoopfacturen van het hout. Wanneer de gemeente echter wil communiceren over dit project (via infopanelen of het aanbrengen van het logo) dan is dit volgens de FSC-regelgeving niet mogelijk. De “claim” dat een product FSC-gelabeld is, vervalt immers wanneer de keten niet volledig gecontroleerd is via de chain-of-custody certificering. Sinds kort is het ook voor kleinere bedrijven mogelijk om op een eenvoudige manier een CoC certificaat te behalen, via groepscertificering voor bedrijven. Hierdoor zijn er nu al heel wat schrijnwerkerijen die een CoC certificaat kunnen voorleggen, wat vroeger niet het geval was. We raden gemeenten dan ook sterk aan om enkel te werken met bedrijven die een CoC certificaat kunnen voorleggen. Op deze manier worden de inspanningen van deze bedrijven beloond en spoort u andere bedrijven aan om ook een CoC certificaat te behalen. Daarenboven kan er dan naar de buitenwereld gecommuniceerd worden dat bij het project FSC-gelabeld hout gebruikt werd en heeft de gemeente zekerheid dat het gebruikte hout inderdaad FSC-gelabeld is.

Opvolging Het is belangrijk om een interne monitoring procedure op te stellen om te bekijken hoe het hout-aankoopbeleid wordt toegepast. Het is duidelijk dat de hoeveelheden FSC-gelabeld hout die gebruikt wordt, moet toenemen in vergelijking met de hoeveelheid niet gelabeld hout.

Voorbeeldprojecten Indien er binnen de gemeentelijke diensten nog weinig of geen ervaring is met het gebruik van FSC-gelabeld hout, kan men best stapsgewijs te werk gaan en in overleg kiezen voor een haalbaar voorbeeldproject.7 De ervaring die daarbij opgedaan wordt, is belangrijk voor de uitbreiding van dat initiatief. Het beste kiest men voor een (bouw)project waarbij een relevante hoeveelheid gemakkelijk 7

Werk maken van een duurzaam beleid. Het gebruik van duurzame grondstoffen: FSC-gelabeld hout. -Een praktische hulp voor gemeenten- Provincie Limburg, 2000.

16

beschikbaar FSC-gelabeld hout kan worden toegepast. Het beste kiest men ook voor een project dat goed “zichtbaar” is, dat als voorbeeld kan dienen voor volgende projecten en dat men bij de realisatie ervan kan voorstellen via een inhuldiging of persmoment. Zo wordt ook de bevolking en de houtsector geïnformeerd over het concrete duurzaam beleid dat de gemeente voert en kan het gemeentelijk beleid terzake als voorbeeld dienen.

17

6. BESCHIKBAARHEID FSC-GELABELD HOUT Er zijn nog geen cijfers in verband met de beschikbaarheid van FSC-gelabelde producten op de Belgische markt. Voor Nederland bestaan er wel cijfers: in 2001 was 469.000 m³ rondhoutequivalent (rhe) FSC-gelabeld hout op de markt beschikbaar8, wat overeenkomt met 7% van het totale verbruik van timmerhout en houtproducten. Dit is een belangrijke toename t.o.v. 1999, toen het aandeel FSC-hout werd geschat op 4%. Daarnaast waren naar schatting 31.000 m³ rhe FSC gecertificeerde tuinmeubelen beschikbaar (in 1999 was dit slechts 14.000 m³ rhe). Voor het jaar 2003 wordt verwacht dat het beschikbare volume FSC-hout zal toegenomen zijn tot 605.000 m³ rhe, ofwel ruim 8% van het totale houtverbruik in Nederland. De positieve evolutie zoals die zich in Nederland voordoet, is ook in België waar te nemen: de beschikbaarheid van FSC-gelabeld hout neemt toe. Voor de meeste toepassingen zijn FSC-gelabelde houtsoorten te vinden. Onderstaande tabel geeft een overzicht van het aanbod. Een greep uit de beschikbare FSC-gelabelde houtsoorten en producten -

Plaatmateriaal: OSB, MDF, multiplex, zacht board

-

Timmerhout: vuren, grenen, lariks

-

Buitenschrijnwerk: Gevelbeplanking: ceder, louro gamela, lariks, … Ramen: sapupira, jatoba, gelamelleerd eucalyptus

-

Plankenvloeren: jatoba, ipé, europese eik, grenen ….

-

Tropisch hardhout voor waterwerken: cumaru, cupiuba, guariuba, massaranduba, karri, angelim vermelho, piquia, sucupira vermelho, ...

-

Terrassen: massaranduba, louro itauba, cumaru, robinia, ….

-

Speeltoestellen, zitbanken en tafels: lariks, jatoba, eucalyptus, teak, guariba, ipé, itauba, …

-

Fineer

-

Gefineerde platen

-

Fineerparket : esdoorn, kersen …

Gekende tropische hardhoutsoorten zoals meranti, bangkirai, iroko e.d. zijn niet in deze tabel terug te vinden. Deze houtsoorten zijn momenteel immers nog niet beschikbaar met FSC-label. De meeste tropische hardhoutsoorten die beschikbaar zijn met FSC-label, zijn zogenaamde “minder gekende houtsoorten” (zie volgende paragraaf).

8

FSC in de Markt. De beschikbaarheid van FSC-gecertificeerd hout op de Nederlandse Markt in 20002003. E. Wakker, M. Kriesch, M. van Dorp, AIDEnvironment, 2002.

18

7. MINDER GEKENDE HOUTSOORTEN EN HUN TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN - Waarom minder gekende houtsoorten gebruiken? Het gebruik van minder gekende of minder toegepaste houtsoorten (LKS = lesser known species) is niet nieuw, maar actueel geworden door de vernieuwde interesse voor verantwoord bosbeheer. Het feit dat we spreken over minder gekende soorten illustreert vooral dat we niet gewoon zijn ze te gebruiken, want die soorten zijn wel “gekend” en in veel gevallen ook uitgebreid bestudeerd. Als we een flink eind teruggaan in de tijd zien we dat de Inuït enkel overleefden wegens hun zeer grondige kennis van de verschillende grondstoffen die hen omringden. Noord-Amerikaanse indianen kenden hun buffels letterlijk van binnen en van buiten. De kolonisten in Amerika kenden na korte tijd alle boom- en houtsoorten uit hun leefomgeving en de mogelijke toepassingen. Momenteel beschikken wij over wereldwijd bereikbare grondstoffen en hoogwaardige technologieën. Toch gebruiken we bepaalde grondstoffen veel te éénzijdig, waardoor de “uitverkorenen” sterk onder druk kunnen komen. Waarom gebruiken we houtsoort X wel en houtsoort Y niet?

Tropische bossen in bv. Afrika en Latijns-Amerika zijn heel heterogeen qua soortensamenstelling. Het is niet ongewoon dat op 1 ha bos slecht 2 exemplaren van dezelfde soort voorkomen. Indien we (zoals momenteel het geval is) enkel geïnteresseerd zijn in een zeer beperkt aantal soorten, zoals bv. sipo en sapelli, dan wordt bij de exploitatie van die bossen dus grote delen bos opengesteld en vernietigd (via het aanleggen van uitsleepwegen wordt gemiddeld 12% van de bosoppervlakte vernietigd), om er slechts 2 bomen per ha uit te halen. Een dergelijke exploitatie kan men uiteraard niet “duurzaam” noemen. Vandaar dat door certificering van verantwoord bosbeheer minder gekende houtsoorten op de markt komen. Een andere reden voor het op de markt verschijnen van minder gekende hardhoutsoorten met FSC-label, is dat momenteel de grootste oppervlakten FSCgecertificeerd bos in de tropen te vinden zijn in Latijn Amerika, terwijl de bij ons meer gekende soorten uit Afrika en Azië momenteel nog niet met FSC-label beschikbaar zijn. Technische informatie over minder gekende houtsoorten op de FSC databank Op de website van WWF: www.wwf.be/fsc is een FSC database te vinden. In deze database vindt men technische informatie over minder gekende houtsoorten die met het FSC-label op de Belgische markt te verkrijgen zijn. Er zijn twee manieren om de database te doorzoeken: op houtsoort of op toepassing. Telkens kan men een technische fiche van de houtsoort downloaden, en een foto van de houtsoort bekijken, indien die beschikbaar is. -

19

8. VERKOOPPUNTEN FSC-GELABELD HOUT Een 72 tal Belgische bedrijven (houtinvoerders en –handelaars) hebben momenteel een individueel CoC-certificaat9. Daarnaast hebben reeds een 40tal kleine houtbedrijven (kleinere houthandelaren en schrijnwerkerijen) een CoC certificaat behaald via de groepscertificeringsprojecten van De&D en Qualibouw. Op de website van WWF vindt men de lijst van de Belgische bedrijven die een CoC certificaat hebben, met contactadressen en beknopte informatie i.v.m. de producten die ze aanbieden (www.wwf.be>Onze actiegebieden>Bossen>Online publicaties). Deze lijst wordt regelmatig aangepast. - De leveranciersgids op de FSC databank Op de FSC database van WWF (www.wwf.be/fsc ) is ook een leveranciersgids te vinden. In deze leveranciersgids vindt men informatie over de beschikbaarheid van FSC-gelabelde producten bij de erkende houtimporteurs en handelaren (met een FSC Chain of Custody certificaat). Er is ook informatie te vinden over welke bedrijven werken in FSC-gelabeld hout kunnen uitvoeren (erkende schrijnwerkers en aannemers met een FSC CoC certificaat). Van elke leverancier kan men een document met meer informatie downloaden.

9

www.fsc-info.org, per 24 januari 2005

20

9. VOORBEELDPROJECTEN Er zijn verschillende steden en gemeenten en ook provincie besturen die reeds projecten gerealiseerd hebben met FSC-gelabeld hout. November 2004 Gemeente Antwerpen (A)

• • • • • • • • • • •

Project/Toepassing podia daktimmerwerk trap Ecohuis renovatie vloeren voetbalkantine en kleedkamers buitenschrijnwerk (ramen gemeentehuis) bruggen op kinderboerderij Speeltoestellen (2 projecten) buitenmeubilair bruggen en waterwerken Hof ter Saksen: bovenstructuur looppad en steiger isolerende binnenramen (Begijnhof) fietsenstalling aanlegsteiger “Venetië van het Noorden” buitenschrijnwerk herstellingswerken reservaat de Westhoek : uitkijkplatform bruggen en waterwerken pergola parkinrichting interieurbouw (tentoonstellingspanelen) dakterras terras taverne

•

bruggen

•

• • • • • • • •

tuinhuisje hondentoiletten buitenschrijnwerk (7 projecten) vloerplaten kastjes voor gierzwaluwen niet gespecifieerd anti-parkeerpaaltjes bloembakken

• • • • • • • •

Huldenberg (VB)

• •

buitenschrijnwerk (ramen gemeentehuis) brugje over de Ijse in de Dode Bemde

•

grenen massaranduba massaranduba niet tropisch niet tropisch palen: piquia, vloer: paraju massaranduba angelim vermelho triplex massaranduba, cumaru, massaranduba, sucupira vermelho angelim vermelho, sucupira vermelho, guariuba. grenen grenen sapupira, jatoba OSB grenen niet gespecifieerd angelim vermelho grenen (behandeld met boorzouten) sapupira

Hove (A) Kontich (A)

• • • • •

buitenmeubilair terras Compostbakken oeverversterking damwandplanken als keermuur (open wachtbekken Sint-Anna) daktimmerwerk interieur compostbakken kippenhokken zitbanken buitenschrijnwerk buitenschrijnwerk steunpalen (bomen) aankoop hout voor eigen werkplaats interieurbouw Vlonders Hendrikaplein Pergola’s Park Zonnebloem gevelbeplanking daktimmerwerk (2 projecten)

• • • • • •

niet gespecifieerd niet gespecifieerd massaranduba (paraju) jatoba karri massaranduba

• • • • • • • • • • • • • •

niet gespecifieerd niet gespecifieerd grenen grenen grenen sapupira niet gespecifieerd grenen sapupira, multiplex grenen massaranduba massaranduba jatoba RNG

Baarle-Hertog (A) Bornem (A) Beringen (L) Beveren (OV)

Brugge (WV)

Dendermonde (OV) De Panne (WV) Duffel (A) Edegem (A)

Gent (OV)

Haacht (VB) Hasselt (L) Herent (VB)

Kortrijk (WV)

Leuven (VB)

Lier (A) Malle (A) Menen (WV) Mol Mortsel (A) Nieuwpoort (WV) Oud-Turnhout (A)

• • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • •

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Toegepaste houtsoorten grenen lariks jatoba grenen OSB gelamelleerd eucalyptus karri robinia niet gespecifieerd niet gespecifieerd karri

21

Peer (L)

Provincie Antwerpen

• • • • • •

•

•

• Provincie Limburg

Sint Truiden (L)

niet gespecifieerd niet gespecifieerd sapupira grenen

• • • •

angelim vermelho cupiuba sucupira amarela guariuba

• •

louro gamela gelamelleerd grenen

• • •

lork grenen diverse spaander en multiplexplaten

•

Louro gamela

•

sapupira

•

lork

• • • • •

• • • • •

•

timmerhout (uitbreiding atelier PTI Eeklo)

•

•

oeverversterking (6 projecten, o.a.in Lede, Bazegem, Gavere, Lebbeke, Maldegem) oeverversterking en keermuur vernieuwing loopbrug “Hollandergatkreek” gemeente Sint-Janin-Eremo terras, vlonders en wandelpad brug over de Lieve te Lovendegem - liggers - dekdelen en andere hout Vlonder (provinciaal domein Kessel-Lo) Ingang provinciehuis Bergplaats/werkplaats en garage bij hoeve Hagereke (Provinciaal Domein De Palingbeek) - vloerplaat - vloer - kapconstructie - buitenschrijnwerk Poorten en wegwijzers, Hof van Coolhem anti-parkeerpaaltjes gevelbeplanking gemeentehuis daktimmerwerk restauratiewerken ontmoetingsruimte ‘De Mispel’ en jeugdhuis ‘Den Halm’ (dakwerken) daktimmerwerk (6 projecten) verbouwing tot toegankelijkheid sporthal Nieuw Sint-Truiden (hellende vlakken) renovatie dak school Gelinden

•

angelim vermelho ceder grenen sapupira planchetten grenen (onbehandeld) grenen (behandeld met boorzouten) karri

• •

karri karri

•

karri

• • • •

angelim vermelho massaranduba Robinia itauba

• • • • • • • • •

grenen OSB grenen sapupira Massaranduba angelim vermelho ceder niet gespecifieerd grenen

• •

Europees naaldhout massaranduba

• •

Rumst (A) Sint-Amands (A)

• • • •

grenen

• •

Puurs (A) Riemst (L)

niet gespecifieerd

•

•

•

Provincie VlaamsBrabant Provincie WestVlaanderen

Domein Rivierenhof: nieuw clublokaal korfbalclub: - gevelbekeleding - dakspantligger Sportcentrum Peerdsbos: drankpaviljoen: - gevel - constructiehout

•

Gevelbekleding sanitaire blokken camping Domein Zilvermeer (Mol) Zwembad prov. school Voeren buitenschrijnwerk (ramen) Bio-ecologische conciërgewoning Diepenbeek (gevelbeplanking en timmerwerk) Dakconstructie sanitair gebouw Nieuwenhoven Vistrap op de Demer in Bilzen Prov. school Lommel: gevelbeplanking Speeltoestellen prov. School Voeren buitenschrijnwerk (ramen) (2projecten) bekleding buitenzijde loods

•

Provincie OostVlaanderen

Kinderdagverblijf “Pinochio” (recht van opstal) Antiparkeerpaaltjes Zandbank buitenschrijnwerk (ramen) verbouwing blokhut in Domein De Averechten, Heist op den Berg (deuren en binnenwand) Wandelbrug (Domein Vrieselhof, Oelegem)

• • •

• • • • •

• • •

22

• Tienen (VB) Turnhout (A) Veurne (WV) Vilvoorde (VB) Wevelgem (WV)

Wommelgem (A) Ministerie v/d Vlaamse Gemeenschap vzw Natuurpunt – Afdeling KleinBrabant Regionale Milieuzorg en vzw Natuurpunt c.v. Zonnige Kempen Zottegem

• • • • • • • • • • • • •

- timmerwerk - bevloering zolder overdekking academie beeldende kunsten - timmerwerk buitenmeubilair terrassen knuppelpaden wegkapel oeverversterking grote vijver Hanssenspark buitenbeplanking bergingshok bij sporthal nieuwe zitbanken schommels, speeltorens, voetbaldoelen (7 projecten) banken kleedkamers sporthal buitenschrijnwerk (ramen) (2 projecten) verbouwingswerken sporthal Gullegem antiparkeerpaaltjes Informatiepanelen rond thuiscomposteren

• •

grenen OSB platen

• • • • • •

grenen grenen massaranduba angelim vermelho grenen karri

• • •

grenen zitting: itauba, poten: cumaru massaranduba

• • • • • • •

sapupira sapupira multiplex niet gespecifieerd grenen (palen) multiplex (panelen) massaranduba/angelim vermelho

•

voetgangersbrug in natuurreservaat “de stropers” te Stekene

•

terras in speeltuin “Sint-Pieters-Burcht” te Puurs

•

karri

•

nieuwe kantoorgebouw van Regionale Milieuzorg (te Houthalen) – berging Buitenschrijnwerk van 12 wooneenheden en 16 carports (Herselt) terras aan de bibliotheek

•

niet gespecifieerd

•

sapupira

•

massaranduba

• •

Bovenstaande lijst is niet volledig, maar is gebaseerd op de resultaten van een enquête10, aangevuld met data die WWF verkreeg via contacten met steden en gemeenten. Een aantal voorbeeldprojecten staan meer uitgebreid beschreven met een foto op de website van WWF: www.wwf.be.>Wat kan jij doen>als lokale overheid>duurzaam houtgebruik>voorbeeldprojecten.

10

Ervaring met en gebruik van FSC-gelabeld hout door locale overheden in Vlaanderen –Resultaten van een enquête van de Vlaamse Provincies in samenwerking met WWF-Belgium, draft mei 2001.

23

10. SENSIBILISERING DOELGROEPEN

VAN

BURGERS

EN

SPECIFIEKE

Lokale overheden spelen een essentiële rol bij het informeren van de bevolking over het belang van verantwoord bosbeheer en de aankoop van gelabelde houtproducten. Dit is belangrijk omdat een stijgende vraag naar FSC-gelabeld hout een belangrijke stimulans is voor zowel houtverwerkende bedrijven als boseigenaren om mee te stappen in het certificeringsproces. De verschillende doelgroepen die kunnen bereikt worden, zijn o.a. culturele-of milieuverenigingen, lokale milieuraden, lokale houthandelaren en houtverwerkende bedrijven, architecten, boseigenaren enz. In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van wat gemeenten kunnen doen om burgers en specifieke doelgroepen te sensibiliseren.

Subsidiereglement voor FSC-gelabeld hout Gemeenten kunnen een subisidie geven aan inwoners die FSC-gelabeld hout gebruiken. Een voorbeeld van subsidieregement is te vinden in bijlage 5. De gemeente Kortenberg heeft reeds een subsidieregement voor FSC-gelabeld hout voor haar inwoners. http://www.kortenberg.be/milieu/FSChoutsubsidie.htm. Ook de gemeente Beringen stelde recent een subsidiereglement voor FSC-gelabelde hout op.

Artikels over FSC Een voor de hand liggende manier om inwoners te informeren over FSC-gelabeld hout is het publiceren van artikels hierover in het informatieblad. Een aantal voorbeeldartikels hiervoor vind je in bijlage 6. Gemeenten die dat wensen, kunnen de tekst van een artikel altijd doorsturen naar WWF om het eens na te lezen. Ook de provincie Antwerpen heeft een aantal voorbeeldartikels op hun forum voor duurzaamheidsambtenaren: http://www.provant.be/forum/index2.html Bij WWF kunt u een FSC-logo pakket krijgen met een goede copie van het logo en enkele regels voor het gebruik ervan. Het FSC-logo is immers beschermd en op het gebruik ervan staan strikte regels (zie verder “Gebruik van het FSC-logo”).

Info-avonden over FSC Voor gemeenten die hun bevolking willen informeren en sensibiliseren over het gebruik van FSC-gelabeld hout, kunnen info-avonden georgansiseerd worden rond dit thema. Dit kan interessant zijn voor een lokale Natuurpunt afdeling, de leden van de Mina-raad, 11.11.11 werkgroep, enz. In het kader van het DULOMI project ““Promotie van duurzaam houtgebruik bij lokale overheden en specifieke doelgroepen” kan dit kostenloos gebeuren. Er kunnen ook info-avonden

24

georganiseerd worden voor specifieke doelgroepen, zoals architecten, lokale handelaren, bouwers en verbouwers enz.

Gebruik van het FSC-logo FSC is een wereldwijd systeem, en de organisatie en zijn leden dragen geloofwaardigheid hoog in het vaandel. Concreet houdt dit in dat het FSC logo niet zo maar door iedereen op eender welke manier kan worden gebruikt. Op het gebruik van het logo staan strikte regels die werden opgesteld door FSCInternational. In België zijn het de certificeerders (voor bedrijven die een CoC certificaat hebben) en WWF11 (voor niet gecertificeerde bedrijven en organisaties) die toestemming moeten geven over het logogebruik. Indien u vragen heeft of indien u merkt dat u aan bepaalde voorwaarden om het logo te gebruiken niet voldoet, contacteer dan WWF, dan kan er samen gekeken worden naar een oplossing. Het FSC-logo in publicaties en op beurzen Neem als lokale overheid bij een eerste promotioneel gebruik van het logo (vb. gemeentelijk infoblad, infostanden, ...) contact op met WWF. De lokale overheid krijgt dan het FSC-logopakket met een goede copie van het logo via mail toegestuurd. Bij dit logopakket zijn eveneens de duidelijke richtlijnen opgenomen waaraan elk logogebruik moet voldoen (grafische voorschriften). Er wordt indien mogelijk ook gevraagd een kopie van de publicaties naar WWF te sturen (voor archivering).

Het FSC logo op de realisatie of een info-bord bij de realisatie Iedereen kan FSC-gelabeld hout aankopen, maar wil men een claim op het hout plaatsen dat het FSC-gelabeld hout is of wil men het verkopen als FSC-gelabeld hout, dan is een COC-audit noodzakelijk Wanneer het FSC-gelabeld hout aangekocht wordt door de gemeente en vervolgens verwerkt wordt door de eigen diensten, hoort deze schakel nog tot de handelsketen en is zij nog onderworpen aan de regels voor een COC-audit. Wat zijn de mogelijkheden ? • Indien de leverancier van het hout geen CoC certificaat heeft, kan het logo NIET gebruikt worden en kan er ook geen infobord geplaatst worden bij de realisatie. •

11

Indien de leverancier van het hout een CoC certificaat heeft, kan hem gevraagd worden om het logo aan te brengen op het hout dat wordt gebruikt. In de meeste gevallen wordt het hout geleverd zonder FSC-logo. Zeker wanneer het hout nog moet worden verwerkt, zal de leverancier niet spontaan WWF vertegenwoordigt momenteel FSC in België.

25

een logo op het product aanbrengen. Indien u in dit geval een infobord bij de realisatie wenst te plaatsen, kan u de FSC contact persoon (bij WWF) contacteren die met u zal bekijken of en op welke manier dit kan. In elk geval moet er voldoende documentatie voorhanden zijn om te kunnen aantonen dat het gebruikte hout FSC-gelabeld is: Op de aankoopfacturen moeten volgende zaken vermeld worden : - CoC nummer van de leverancier - Vermelding dat het geleverde hout FSC-gelabeld is - Hoeveelheid, houtsoort, en de vermelding van het project waarvoor het hout werd geleverd •

U laat een audit uitvoeren van het project. Dit is niet evident, maar wanneer het om grote projecten gaat, is dit ten zeerste aangeraden. Voordeel hierbij is dat u op dat moment alle rechten hebt om het FSC-logo en bijhorende claims te gebruiken. Een infobord bij de realisatie plaatsen is op dat moment zeker toegelaten. De manier waarop het logo wordt gebruikt, wordt besproken met het certificeringsorganisme die de audit heeft uitgevoerd.

Wanneer het werk wordt uitgevoerd door een aannemer, zijn er de volgende mogelijkheden: •

Wanneer de aannemer of schrijnwerker die het werk uitvoert een CoC certificaat bezit, is er geen probleem. Er kan een logo aangebracht worden op de realisatie of een infobord geplaatst worden bij de realisatie. De gemeente legt hiervoor een afschrift van de factuur van het bedrijf voor aan WWF met daarop de vermelding dat het gaat om een FSC-gecertificeerde houtsoort of product, aantallen, afmetingen, eventueel houtsoort en de chain of custody nummer van het bedrijf. De andere mogelijkheid is dat de aannemer of schrijnwerker zelf (na goedkeuring door zijn certificeerder) op de bouwplaats een bord plaatst met de mededeling “Bedrijf X plaatste hier FSCgecertifideerde ramen in opdracht van gemeente Y”.

•

Wanneer de aannemer of de schrijnwerker waarmee gewerkt wordt geen eigen COC-certificaat kan voorleggen, mag het FSC logo NIET aangebracht worden op een infobord of op de realisatie zelf. Deze situatie zal in de nabije toekomst in de positieve zin evolueren, gezien er voor kleine bedrijven op dit moment aangepaste COC-procedures zijn uitgewerkt die de administratie en de kost voor de kleine bedrijven om het CoC certificaat te behalen, verminderen. Er zijn momenteel al verschillende schrijnwerkers en aannemers die een CoC certificaat bezitten en het is dan ook ten zeerste aan te raden met hen samen te werken om deze situatie te vermijden. Het blijft in elk gaval belangrijk om de aankoop van FSC-gelabeld hout door de aannemer te verifiëren via de facturen om zekerheid te hebben dat er inderdaad FSCgelabeld hout gebruikt is door de aannemer, zoals gevraagd werd in het bestek.

26

Welk communicatie materiaal is er verkrijgbaar bij WWF? WWF heeft voor de communicatie i.v.m. FSC ook materiaal ter beschikking. Zo zijn er : • Voorbeeldartikels die u kunt overnemen in uw publicaties • Vlaggen met het FSC-logo die u kunt uitlenen voor op standen • Folders voor het grote publiek ivm FSC-hout

27

11.

WAT KAN WWF VOOR U DOEN?

In het kader van het DULOMI project ““Promotie van duurzaam houtgebruik bij lokale overheden en specifieke doelgroepen” kan WWF kostenloos gemeenten ondersteunen bij het gebruik van FSC-gelabeld hout in openbare werken: Helpdesk: Tel: 02/340.09.90, [email protected] Een antwoord op alle mogelijke vragen i.v.m. FSC-gelabeld hout (beschikbaarheid, hoe inschrijven in bestekken, chain-of-custody, minder gekende houtsoorten, aanvraag van brochures en documentatiemateriaal, enz.)

Trajectbegeleiding Gemeenten kunnen voor bepaalde projecten intensief en individueel begeleid worden: vorming op maat voor het gemeentelijk technisch personeel, informatievergadering met architect en aannemer voor het bespreken van een bepaald project, een gezamenlijk bezoek aan lokale houthandelaren om hen te informeren over FSC en het engagement van de gemeente, begeleiding bij het opmaken van bestekken en het zoeken naar leveranciers, enz. Geïnteresseerde gemeenten kunnnen WWF contacteren voor meer informatie.

Info-avonden over FSC en verantwoord bosbeheer Voor gemeenten die hun bevolking willen informeren en sensibiliseren over het gebruik van FSC-gelabeld hout, kunnen info-avonden georgansiseerd worden rond dit thema. Dit kan interessant zijn voor een lokale Natuurpunt afdeling, de leden van de Mina-raad, 11.11.11 werkgroep, enz. Er kunnen ook info-avonden georganiseerd worden voor specifieke doelgroepen, zoals architecten, lokale handelaren, enz.

28

12.

MEER INFO

www.wwf.be Website van WWF-Belgium. Alle informatie i.v.m. FSC kan men vinden bij duurzame ontwikkeling > voor lokale overheden > bos en hout www.wwf.be/fsc De FSC-databank van WWF-Belgium. Hier vindt men zowel informatie over minder gekende houtsoorten als een leveranciersgids. www.fsc.org Website FSC International www.fsc-info.org Website waar men kan nakijken of leveranciers een CoC certificaat hebben (klik op “Go to search dialog” en kies “chain of custody certificate holders” www.certified-forests.org Website waar u de meest recente informatie kunt vinden i.v.m. de oppervlakte FSC-gecertificeerde bossen per land, per regio, per bostype enz. Er zijn ook kaarten en powerpointpresentaties op te vinden (in het Engels). www.fscnl.org Website FSC Nederland, met databank van beschikbare FSC-producten www.panda.org/forests4life/ Website bossenprogramma WWF International

Publicaties beschikbaar bij WWF-Belgium •

FSC, voor een verantwoord bosbeheer wereldwijd (4p.) Sensibilisatiebrochure voor het grote publiek i.v.m. FSC-gelabeld hout

•

Lokale overheden kunnen het verschil maken! De rol van lokale overheden bij het promoten van verantwoord bosbeheer (20p.) Een brochure voor lokale overheden over gebruik van FSC-gelabeld hout in openbare werken, certificering van gemeentelijke bossen en sensibilisering. Met fact-sheets over activiteiten van lokale overheden in Frankrijk, Duitsland, Spanje, Zwitserland, UK, Denemarken, Zweden, Nederland en België.

•

Duurzaam houtgebruik – Een handleiding voor leerkrachten TSO en BSO Een cd rom met technische info over FSC-gelabeld hout en milieuvriendelijke behandeling van buitenschrijnwerk en een pedagogische leidraad deze thema’s.

29