HANDELINGSGERICHT WERKEN (HGW) MASTERCLASS VOOR SIMEA HGW & leerlingen met een communicatieve beperking 15 april 2016, 10.45 – 14.45 Congrescentrum De Werelt te Lunteren Noëlle Pameijer, GZ-, school-, kinderpsycholoog samenwerkingsverband Unita
Doelen & opzet n
n
n
n
Uitgangspunten HGW: recente ontwikkelingen, successen en valkuilen? Werkwijze in samenwerking met school, ouders en leerling? Opdrachten: wat doen we al HG? wat kan meer HG en hoe? Opzet: interactieve theorieoverdracht & opdrachten tussendoor
Startopdracht 1.
2.
HGW is voor mij als leerkracht, ambulant of intern begeleider, zorgcoördinator, management, logopedist, school maatschappelijk werker, orthopedagoog/psycholoog of …… Vraag voor deze masterclass
HGW in PO & VO HGW beoogt kwaliteit onderwijs en begeleiding voor alle leerlingen te verbeteren. Het concretiseert passend onderwijs en doeltreffende leerlingbegeleiding, zodat team effectief kan omgaan met overeenkomsten en verschillen tussen leerlingen. Planmatige en cyclische werkwijze waarbij onderwijsprofessionals 7 uitgangspunten toepassen.
Uitgangspunten
1. 2.
3.
4. 5. 6. 7.
Doelgericht werken: doelen formuleren & evalueren Onderwijs/opvoedbehoeften: wat heeft leerling nodig om … (doel te behalen) Opvoeders (leraren & ouders) en behandelaars doen ertoe: wat hebben zij nodig om …? Wisselwerking: afstemming behoeften zodat … Positieve kind, leerkracht en ouders benutten om … Samenwerken kind, leraar & ouders zodat … Systematiek & transparantie zodat …
Mindmap HGW www.nto-effekt.nl
HGW als gezamenlijk kader Voor alle professionals in & rondom school Doelen: - We streven hetzelfde na - We spreken dezelfde taal -
Met behoud van discipline-eigen kennis (we gaan niet op elkaars stoel zitten)
Zonder doelen, geen feedback 1.
2.
3.
Feed up (FU): waar willen we heen (doel): wat zien/horen/merken we dan? (afspraken: …) Feedback (FB): hoe staan we ervoor? Hoe dichtbij doel zijn we al? (complimenten voor ..) Feed forward (FF): wat is volgende stap? Hoe verder om nog dichterbij doel te komen? (aanspreken: nu nog …) 8
HGW spiegel & effectieve feedback Uitgangspunt HGW/HGD/HGA FEED UP: Waar willen wij heen?
1. Doelgericht werken 2. Onderwijsbehoeften 3. Opvoeders doen ertoe: ondersteuningsbehoeften? 4. Wisselwerking & afstemming 5. Positieve benutten 6. Samenwerken in team, met elkaar, kinderen, ouders, professionals 7. Systematisch & transparant
Wat doe ik/ doen wij al? FEED BACK
Wat kan meer HGW? FEED FORWARD
Leren van & met elkaar Balend leren Leren van missers
Fouten = kansen om van te leren!
Stralend leren Leren van succes ervaringen
Deel 1: Uitgangpunten n
Recente ontwikkelingen
n
Successen
n
Valkuilen en missers
1. Doelgericht werken op 2 niveaus 1.
2.
Overleg/team: wat is doel overleg? Wie heeft welke vragen? Casus: doelen kind, onderwijs en opvoeding? 1. Wat willen we bereiken met dit kind, deze leerkracht en deze ouders? 2. SMARTI (korte snelle) doelen: wat zien en horen we dan?
2. Onderwijs& opvoedbehoeften Welke extra ondersteuning is nodig? 1.
2.
3.
Lange termijn doel (OPP) à korte termijn doelen leren en/of gedrag Klein/snel doel: wat zie, hoor en merk je als dit kind dit doel behaald heeft? Wat heeft hij/zij nodig doel te halen?
Eerst doel, dan pas hulpzinnen Instructie … - Opdrachten/leeractiviteiten/leeromgeving … - Feedback … - Leerkracht … - Andere kinderen … - Ouders … - Logopedist … * Wat doen jullie al? Ga daarmee door! En wat kan nog beter? Hoe maken we dat haalbaar? Grenzen school? * Zijn er nog meer kinderen die dit nodig hebben? -
14
Wie is welkom? n
n
Joost: heeft ADHD, is hyperactief, heeft ODD, gaat discussies aan, pikt instructies onvoldoende op, ruzies in pauzes, ouders zijn erg druk, komen zelden op besprekingen op school Joris: een energieke enthousiaste jongen, heeft behoefte aan autonomie, een leerkracht nodig die gedragsregels consistent hanteert, korte opdrachten, beweging tussendoor, toezicht pauze, ouders betrokken, werken beiden, hebben een herinnering nodig, dan komen ze op afspraken op school
3. Afstemming & Wisselwerking n
n
n
Dit kind, deze groep, leerkracht, ouders, logopedist: stimulerend & belemmerend? Van overzicht à inzicht (analyse) à uitzicht (aanbevelingen) Praten over en observeren: hoe is de afstemming?
Maak in groepjes een mindmap n
n
Met 7 takken, per uitgangspunt 1, gebruik verschillende kleuren Bij de eerste 3, per tak: Wat doen we al handelingsgericht? Voorbeelden, symbool? n Wat kan handelingsgerichter? Hoe? Suggesties, symbool? n
4. Leraar doet ertoe n n
n
n
Leraar kan het verschil maken Relatie doet ertoe …. vooral bij de kwetsbare leerlingen Leraar staat model voor beeld van leerling à effect op groep (Koomen e.a., 2011) Relatie is te verbeteren (Hattie: 0.72)! 18
Wat heeft leerkracht nodig om …? Van behoeften leerling à ondersteuningsbehoeften leerkracht: wat heb jij nodig om te bieden wat kind nodig heeft? - kennis … - vaardigheden … - extra materiaal …. - professional cluster 2…. - …….. Ondersteuningsbehoeften verschillen sterk
5. Aandacht voor positieve Sterke kanten kind, leraar, groep & ouders: zoek, zie/hoor, benoem, schrijf op & benut ze (5x) Waarom? n Realistischer beeld kind, onderwijs, opvoeding n Hogere doelen leerling (OPP) n Verhoogt gevoel van competentie leerling, leerkracht en ouders à motivatie neemt toe n Samenwerking/relatie verbetert enorm n Benutten in aanpak à grotere kans van slagen
6. Samenwerken n
n
n
n n
Leerkracht/school: onderwijsprofessionals, verantwoordelijk voor onderwijs Ouders: ervaringsdeskundigen, verantwoordelijk voor opvoeding Kinderen hebben goede ideeën en oplossingen! Professional cluster 2 = Gezamenlijk belang: het kind
Samenwerken n
n
n
Wat zijn vragen, wensen, verwachtingen? Meedoen met analyse, doelen & oplossingen: kind, ouders, leerkracht, logopedist e.a. = mede-onderzoeker We denken met elkaar mee, maar gaan niet op elkaars stoel zitten
Waarom ouderbetrokkenheid? n
n
Omdat (Marzano, 2007, Hattie, 2013, Mitchell, 2014): n Hoger welbevinden, betere leerprestaties, minder gedragsproblemen kind n Grotere tevredenheid ouders n Leerkrachten meer plezier in hun werk! Ouderbetrokkenheid is belangrijk kenmerk van Passend Onderwijs
24
Onderwijsondersteunend gedrag van ouders 1. Opvoedgedrag van ouders - - -
Op tijd bed/op school, gezond eten, geen verzuim TV, games, lezen, bibliotheek, musea Achter schoolbeleid staan, leerkracht ondersteunen
2. Betrokkenheid bij school - - -
Belangstelling, vorderingen, goed gedrag op school waarderen, inzet leraar waarderen & compliment geven Thuis extra oefenen, helpen met huiswerk Meedenken bij aanpak kind, kennis met school delen
3. Verwachtingen leren (OPP) & gedrag: hoog maar realistisch Wat hebben ouders nodig om … (ondersteuningsbehoeften)
10 aandachtspunten communicatie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Gemeenschappelijk belang Eigen rollen school, ouders en deskundigen Doelen van het overleg zijn helder Zorgen en positieve aspecten Gedrag op school kan anders zijn dan thuis Kinderen/leerlingen erbij betrekken Samen analyse maken en doelen Wat hebben kind en ouders nodig (behoeften) Route van school en SWV: de stappen (als à dan) Goede afspraken (wie, wat, waarom, wanneer & hoe)
26
Ook leerling betrekken n
n n
n n
n
IVRK (2014, # 12): recht kinderen om geïnformeerd én gehoord te worden Meedoen in analyse, doelen & oplossingen Grip leerling: wat bespreek je met wie, waarom, wanneer, hoe? Tips leerling? Behoud vertrouwen, bewaak privacy Wat wil jij dat ik je leraar en ouders vertel of vraag? Wat kan je zelf doen? Oefen even. Vraag kind om feedback!
Kindplan: samen aan de slag Nu kan ik Ik ga al …. … Straks kan ik …
Evaluatie
Leerkracht helpt me door …
Ouders helpen door …
Vriendje, IB, AB, ZC, logo helpt door …
7. Systematisch en transparant n n
n
n
n
Stappenplan, heldere route (als à dan) Duidelijk wie, wat, waarom, wanneer en hoe We zeggen wat we doen en we doen wat we zeggen Metacommunicatie; ik vraag/vertel nu dit, omdat/ zodat … Beschikbare wetenschappelijke kennis toepassen
Let op die formulieren! n
n
n
n n n n
Formulier is een middel, geen doel Doel groepsoverzicht (leerlingen): zicht op groep (overeenkomsten en verschillen?) Doel groepsplan (leerkracht): grip op groep (wat ga ik de komende periode doen?) OPP i.p.v. HP? Formulieren als houvast/geheugensteun Voorkom herhaling en overschrijven Geef ruimte: wat moet en wat mag?
Vervolg mindmap n
n
Met 7 takken, per uitgangspunt 1, gebruik verschillende kleuren Bij de andere 4, per tak: Wat doen we al handelingsgericht? Voorbeelden, symbool? n Wat kan handelingsgerichter? Hoe? Suggesties, symbool? n
Deel 2: Werkwijze HGW
32
Samen puzzelen in overleg of team n
n n n
Doelen overleg: vragen & beslissingen? Overzicht: wat gaat goed en wat moeilijk? Inzicht: hoe zou dat kunnen komen? Uitzicht: wat gaan we doen, doel en hoe?
Nog meer informatie of onderzoek nodig? 33
Filmpje pilot: Leila n
n
n n
Leerling die meer nodig heeft dan het basisaanbod van de school (de boot) Lorentzschool werkt al jaren handelingsgericht Jeugdhulp de school in (ITB) Heel kort: beelden MDO, uitleg, IB, leerkracht, leerling en moeder, www.swvunita.nl 34
Werkwijze 1.
2.
School, ouders, leerling vullen (samen) aanmeldformulier in Reden van aanmelding en vragen?
Plannen: wie erbij? Iemand uit netwerk? à
35
In stappen 3.
Doelen: vragen & beslissingen?
Formulier aanvullen (overzicht) 5. Analyse (inzicht): kind, onderwijs & opvoeding? 6. Doelen en behoeften (uitzicht): kind, onderwijs & opvoeding? 4.
36
Samen visualiseren Leerling: + ? Doel & OWB ?!
?!
Onderwijs: + ? Doel & OSB
Opvoeding: + ?! Doel & OSB
?!
37
Hoe doelen behalen? 7.
Onderwijs/opvoedbehoeften kind: n n n n n n
Instructie/uitleg/feedback … Opdrachten/activiteiten Andere kinderen .. Leerkracht die … Ouders die … Logopedist 38
Vervolg 8.
Ondersteuningsbehoeften leraar & ouders n n
Kennis of vaardigheden … Ondersteuning bij, met of door …
Antwoord op vraag/beslissing 10. Afspraken & evaluatie overleg 11. Voortgang, monitoring, evaluatie 9.
39
Opdracht Bespreek met elkaar: n
Herkenbaar?
n
Wat spreekt aan en waarom?
n
Wat spreekt niet aan en waarom niet?
Afronding Masterclass n
‘Morgen’ ga IK …. n n n n n n
Wat? Waarom? Doel? Hoe? Met wie? Evaluatie?
Doelen behaald? n
n
n
Uitgangspunten HGW: recente ontwikkelingen, successen en valkuilen Werkwijze in samenwerking met school, ouders en leerling HGW als kader, zicht op wat je al HG doet en wat beter kan
Meer weten? Voor teams PO en VO: boeken HGW n Digitale HGW-BIB! (
[email protected]) n
n
Voor psychologen/orthopedagogen:
n
Voor ouders:
