Handboek voor de HATTRICK Coach docent I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach II. Trainingsmateriaal voor de cursus VoetbaLLL Coach

Handboek voor de HATTRICK Coach docent I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach II. Trainingsmateriaal voor de cursus VoetbaLLL Coach

Veronika Avila Holger Bienzle Alexandre Labatut Roberta Lo Bianco Tom Mitchell Maren Satke Karim Sefiat Craig Winstanley

HATTRICK-Website: www.hattrick-project.eu

Dit project werd medegefinancierd door de Europese Commissie (Referentie: 502368-LLP-1-2009-1-AT-GRUNDTVIG-GMP) Deze publicatie bevat slechts de zienswijze van de auteur. De Commissie is niet verantwoordelijk voor de wijze waarop de informatie wordt gebruikt.

Handboek voor de HATTRICK Coach docent: I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach II. Trainingsmateriaal voor de cursus VoetbaLLL Coach

Auteurs: Veronika Avila Holger Bienzle Alexandre Labatut Roberta Lo Bianco Tom Mitchell Maren Satke Karim Sefiat Craig Winstanley

Redacteur: Maren Satke Productie: word up Werbeagentur Uitgever: ¡ Unternehmensberatungsgesellschaft mbH Wipplingerstraße 32/23–26, 1010 Wien www.dieberater.com © 2011 ¡ Unternehmensberatungsgesellschaft mbH

Noot van de samenstellers: Het project Hattrick richt zich met name op jonge voetballers van het mannelijke geslacht en hun trainers. Om deze reden is er geen onderscheid gemaakt tussen mannelijke en vrouwelijke aanduidingen in dit document

Projectcoördinator ¡ Wenen / Oostenrijk www.dieberater.com

Partners BUPNET Duitsland www.bupnet.de Centrum voor Europese Studies en Opleidingen Nederland www.ceso.nl CENTRO STUDI ED INITIATIVE EUROPEO Italië www.cesie.org SCOP ADREP Frankrijk www.adrep.fr Euroinform Bulgarije www.euroinformbg.com Doncaster College Het Verenigd Koninkrijk www.don.ac.uk

I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach II. Trainingsmateriaal voor de cursus VoetbaLLL Coach

I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach ................ 2 1. Introductie........................................... 2 2. HATTRICK: Voetbal – opleiding – integratie............................................. 3 2.1 HATTRICK PROJECT doelgroepen en producten.................................. 3 3. De rol van de coach............................. 4

4.3 De structuur van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach........... 9 4.4 Betrokkenheid van de coaches in de workshops voor spelers ............ 9 4.5 Individuele coaching...................... 10 4.6 Voorwaarden voor een succesvolle cursusopzet .................................. 10 5. Voorbeeld: modulepresentatie van de cursus HATTRICK Coach....................... 11

4. Inhoud en structuur van de cursus HATTRICK Coach................................... 5 II. Cursusmateriaal voor VoetbaLLL Coach4.1 Doelstellingen van de cursus cursus....................................................... 13 HATTRICK VoetbaLLL Coach .......... 5 4.2 Algemeen overzicht van trainings 1. Cursusactiviteiten in de modules van modules en competenties in de de HATTRICK Coach-cursus................. 13 cursus HATTRICK coach................. 6

Hattrick Handboek voor de HATTRICK Coach docent

1.1 Voordat u verdergaat met het onderwerp ..................................... 13 1.2 Overzicht van de cursusactiviteiten voor de HATTRICK Coach-cursus.... 13 2. Praktische spellen die met het voetbalteam kunnen worden uitgevoerd............................................ 14 3. Theorie.................................................. 17 3.1 Teamwerk en team building........... 17 3.2 Leiderschap................................... 18 3.3 (L)earn Respect.............................. 19 3.4 Motivatie........................................ 20 3.5 Communicatie................................ 24 3.6 Conflictbeheer................................ 25 4. Referenties........................................... 28

1

I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach 1. Introductie Dat sport een educatieve dimensie bezit, is een onbetwistbaar feit. Sport biedt iemand de kans tot “harmonieuze ontwikkeling”. Sport bevordert educatieve waarden als fair play, opoffering, gelijkheid en samenwerking. Sport is een hulpmiddel voor culturele en educatieve vernieuwing, omdat lichamelijke beweging een persoon in staat stelt om te groeien en zich te ontwikkelen.

I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach

Sport is een belangrijke factor voor integratie, participatie in het maatschappelijke leven, tolerantie en acceptatie van verschillen en regels respecteren. Sport biedt een kans om te groeien en is een school van het leven die belangrijke waarden en vaardigheden onderricht, zoals: ontwikkeling van het vermogen om in een groep te functioneren, het ontdekken van eigen talenten, meer inzicht in de relatie tussen oorzaak en gevolg, het nemen van beslissingen en dat men zich aan de regels moet houden, maar wel vrij mag en durft te denken. Voetbal is in dat opzicht uniek. Al meer dan een eeuw is het wereldwijd de meest beoefende sport en populair bij alle lagen van de bevolking. De passie voor deze sport wordt gedeeld door mensen overal ter wereld, in het stadion, thuis, op het werk, op de voetbalclub en op straat. De impact die het “spelletje” heeft op ons dagelijkse leven maakt het een krachtig hulpmiddel bij belangrijke discussies over Een leven Lang Leren (levenslag leren) en integratie. Via het “HATTRICK VoetbaLLL Project“ worden de in voetbal verworven transversale competenties gerealiseerd en systematisch uitgebreid door training en coachingsessies. Het project introduceert de mogelijkheid voor Een leven Lang Leren in voetbalclubs en opent nieuwe wegen naar onderwijs. De strategie van HATTRICK is tweevoudig: 1. Het aanbod van HATTRICK VoetbaLLL Workshops voor voetballers in de leeftijdscategorie van 15 tot 25 jaar. Deze workshops behan2

delen thema’s die specifiek gericht zijn op deze leeftijdsgroep, waaronder speciaal geselecteerde en ontwikkelde activiteiten om de doelstellingen van het HATTRICK project te realiseren. 2. HATTRICK stelt voetbalcoaches in staat om hun spelers te ondersteunen bij het proces van individuele ontwikkeling, Een leven Lang Leren en integratie. Het document –Handboek voor de VoetbaLLL Coach / Docent- richt zich op de kwalificatie voor voetbalcoaches in het HATTRICK-project. Deze handleiding is bedoeld voor trainers, docenten en/of personen die voetbalcoaches onderrichten, zodat deze groep in staat is om HATTRICK-workshops te geven en HATTRICK-activiteiten met hun voetbalteam uit te voeren. Dus om ze de mogelijkheid te bieden zich te ontwikkelen als leidsman en steunpunt voor de spelers bij hun verdere integratie en sociale vaardigheden. Dit handboek bevat: ■■ Een

korte introductie van het HATTRICK-project en zijn doelstellingen (hoofdstuk 2) Informatie over de rol van de coach, als beschreven in de literatuur, m.b.t. de doelstellingen van HATTRICK (hoofdstuk 3). ■■ Een overzicht van de inhoud en de structuur van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach en de link naar de VoetbaLLL Workshops (hoofdstuk 0). ■■ Een algemeen overzicht van de thematische, voor de cursus HATTRICK Coach ontwikkelde modules en een lijst met diverse trainingsactiviteiten die door de coachtrainers wordt aangeboden aan de specifieke doelgroep (= voetbalcoaches). ■■ Een voorbeeld van een modulepresentatie van de cursus HATTRICK Coach ■■ Een overzicht van de trainingsactiviteiten voor de coachcursus (waaronder activiteiten voor de evaluatie) ■■ Een overzicht van praktische activiteiten. Deze zijn toegevoegd aan de toolkit voor spelers, maar kunnen ook nuttig zijn voor voetbalcoaches.

input van de inhoud van iedere module, bestemd voor de coachtrainers of voor gebruik als ondersteunende literatuur.

Op de extra CD: ■■ Beschrijving

van trainingsactiviteiten die de coachtrainers kunnen gebruiken tijdens de cursus ■■ Een lijst met activiteiten die door de coachtrainers gebruikt kan worden voor de evaluatie tijdens de cursus HATTRICK Coach.

2. HATTRICK: Voetbal – opleiding – integratie Het basisidee van HATTRICK is om de potentie die jonge migrantenvoetballers laten zien op het veld te gebruiken voor de (her)intreding in het gewone en het beroepsonderwijs ter verbetering van hun maatschappelijke integratie. HATTRICK streeft naar een systematische uitbreiding van een reeks aan in voetbal verworven en in het beroepsleven noodzakelijke competenties en probeert op deze wijze nieuwe informele wegen te openen naar scholing. Door voetbalclubs te onderzoeken als nieuwe leerplaatsen wil het project kansarme jongeren stimuleren om weer te gaan studeren, om ze zo te helpen bij hun maatschappelijke integratie. 2.1 HATTRICK PROJECT doelgroepen en producten HATTRICK houdt zich bezig met: ■■ Jonge

1. HATTRICK ontwikkelt en toetst voor allochtone voetballers in de leeftijdscategorie van 15 tot 25 jaar “VoetbaLLL (Voetbal en Een leven Lang Leren)” Workshops, waarin: ■■ Transversale

door voetbal ontwikkelde vaardigheden zichtbaar worden gemaakt. ■■ Wegen naar scholing en training worden (her)opend (dus ook voor hen). ■■ De totale maatschappelijke integratie wordt verbeterd. 2. Voetbalcoaches moeten een trainingsprogramma volgen, genaamd “VoetbaLLL Coach Course” waarin zij hun vaardigheden verder ontwikkelen, zodat zij in staat zijn om hun spelers te ondersteunen bij het integratieproces van Een leven Lang Leren. De eerste stap in het trainingsproces van het HATTRICK-project is de betrokkenheid van voetbalcoaches, ze te introduceren met het concept van het HATTRICK-project, ze bekent te maken met de doelen en thema’s en ze als deskundigen op het gebied van coaching en samenwerking met voetbalteams bij het project te betrekken. De gekozen thema’s voor de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach zijn nauw verbonden met die voor de HATTRICK VoetbaLLL Workshops voor spelers. ■■ In de eerste fase van de cursus komen de coaches en de cursus-


■■ Theoretische

leider een specifiek thema overeen waar zij aan willen werken. ■■ Dit thema wordt getraind m.b.t. de structuur van iedere module (zie hoofdstuk 4, pagina 3) ■■ De praktische activiteiten in de cursus HATTRICK Coach worden eerst getoetst en vervolgens uitgevoerd met de spelers. Dit is de belangrijkste link tussen de coaches en de kwalificatie van de spelers.

allochtonen ■■ Jonge mannen met een allochtone achtergrond ■■ Andere jonge mannelijke volwassenen met een sociaaleconomische achterstand, weinig opleiding of die uitgesloten dreigen te worden van Een leven Lang Leren. ■■ Voetbalcoaches die met deze doelgroep werken

Afbeelding 1 geeft een overzicht van het kwalificatieproces in de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach.

Het onderzoek naar voetbalclubs als mogelijke nieuwe leerplaatsen vindt plaats aan de hand van een tweevoudige trainingsstrategie:

Hoofdstuk 4.3 van dit handboek bevat een gedetailleerde beschrijving van de inhoud en de structuur van de cursus HATTRICK Coach. Zelf3

1 Haal de coaches over om deel te nemen aan de coachcursus Laat ze de waarde van de cursus inzien 2 Introductie tot het HATTRICK-trainingsconcept (waaronder kwalificatie voor coaches EN spelers) 3 Beslissing over de competenties waarop de coaches zich tijdens de cursus willen richten Beslissing over een thema


A C O A C H E S

B

Module 1

Module 2

Module 3

Module 4

Teambuilding 1. Introductie 2. Oefeningen 3. Nabeschouwing 4. Practical activity form the toolkit – practising with learners (=coaches) coaches receiving introduction how to deal with this topic with the players

C Praktische activiteiten met de spelers Afbeelding 1: Procedure voor de cursus HATTRICK Coach è stappen

reflectie en leren omgaan met je eigen rol als voetbalcoach zijn een van de belangrijkste onderdelen van de coachcursus. Het volgende hoofdstuk geeft een korte introductie op de rol van een coach als gezien in de literatuur en m.b.t. de HATTRICK-doelstellingen.

weerslag zullen vinden in hun dagelijkse leven. Het veld wordt een leerplaats, een plek van groeien en delen, waar de spelers dankzij de hulp van de coach kunnen opgroeien met meer zelfkennis en meer begrip voor anderen. Coaches moeten erop letten dat zij bij de omgang met hun team een balans vinden tussen de technische en de sociale aspecten. Daarom moet er een evenwicht worden gevonden tussen de technische/theoretische en de communicatieve/sociale vaardigheden. De individualiteit van de spelers kan ook een aanwijzing zijn voor culturele en maatschappelijke diversiteit. Dit is omdat de spelers tevens deel uitmaken van een bredere sociaal-culturele omgeving die invloed kan hebben op hun persoonlijkheid en gedrag. Normen en waarden, ideeën over een succesvolle wedstrijd/prestatie, communicatiestijl, voetbal en teamsamenwerking kunnen van persoon tot persoon verschillen. Binnen deze context helpen de coaches het team een nieuwe omgeving te creëren, één die gebruik maakt van de input van alle teamleden en waarin diversiteit wordt geaccepteerd en sprake is van maatschappelijke integratie. Het is belangrijk om te onderstrepen dat het traditionele autoritaire beeld van coaches en directeuren buiten de wereld van het professionele voetbal tot het verleden behoort. De rol van de hedendaagse coach lijkt meer op die van een goede leraar of communicator die in staat is om zijn gevolg op een vrije en onbevangen wijze iets te

3. De rol van de coach De rol van de coach, vooral in de context van de “maatschappelijk kansarmen”, is zowel die van leraar als van motivator en hij of zij wordt een rolmodel voor de spelers. De coach moet zich zodanig gedragen, dat hij de spelers stimuleert. Hij of zij motiveert de spelers om deel te nemen aan activiteiten op het veld die uiteindelijk hun 4

Afbeelding 2: Wie is de coach?

Het HATTRICK-project sluit aan op dit perspectief, d.w.z. de voetbalcoach niet alleen zien als leraar die voetbal onderricht, maar ook als potentieel ondersteuner in het integratieproces en idealiter als een motivator voor jonge spelers, zodat ze de mogelijkheid wordt geboden op Een leven Lang Leren. Maar voetbaltrainers in de lagere amateursklasse zijn meestal aangesteld om hun voetbalervaring en -expertise. Daarom ontberen zij vaak de kwalificaties die nodig zijn om ook op te treden als coach voor Een leven Lang Leren en integratie. Dit is een enorme gemiste kans, omdat jonge mensen vaak geneigd zijn eerder naar hun voetbalcoach te luisteren dan hun leraar op school. De cursus HATTRICK Coach adresseert deze belangrijke doelgroep met het doel ze te kwalificeren, zodat ze voor de spelers van hun team kunnen optreden als Een leven Lang Leren coach.

■■ Sportmanschap ■■ Communicatieve ■■ Teamwork

vaardigheden

en teamspirit

■■ Conflictmanagement ■■ Zelfmanagement

Tijdens de interviews waren de coaches duidelijk over welke trainingen nuttig waren om zich te kunnen voorbereiden op het werken met de doelgroepen. De belangrijkste punten waren: meer inzicht in culturele verschillen en manieren om teamwork te stimuleren. Dit programma komt tegemoet aan de behoeften van de coaches, omdat het ze de kans biedt om nieuwe vaardigheden te ontwikkelen als leidsman. In de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach worden de competenties verdeeld over 4 trainingsmodules, waarbij iedere module gericht is op een speciaal thema of een specifieke vaardigheid (-> zie p.3 voor een algemeen overzicht van trainingsmodules en competenties). Module 1: Teambuilding & teamwork Module 2: Leiderschap stimuleren Module 3: (L)earn Respect

4. Inhoud en structuur van de cursus HATTRICK Coach 4.1 Doelstellingen van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach Onderzoek binnen het HATTRICK-partnership heeft geresulteerd in een behoefte analyse waarin de belangrijkste educatieve doelen zijn vastgelegd. De resultaten van interviews met voetbalcoaches, spelers en functionarissen toonden aan dat de coaches zich meer moeten richten op competenties als: ■■ Sociale

vaardigheden ■■ Interculturele vaardigheden ■■ Algemene waarden

Module 4: Motivatie creëren Iedere module is gericht op het ontwikkelen van specifieke vaardigheden, waaronder het uitwerken van nieuwe ideeën en het nadenken over de rol als coach. In aanvulling op de specifieke competenties, levert iedere module “overlappende vaardigheden”, zoals communicatieve vaardigheden, werken in groepsverband, respect voor anderen, enz.


leren. De coach van vandaag de dag moet wederzijds respect tonen, vertrouwensrelaties opbouwen met spelers en kunnen omgaan met de sociaal-culturele diversiteit binnen zijn team. Hij/zij kan ook de katalysator zijn voor empowerment en de motivator voor persoonlijke ontwikkeling en integratie in alle segmenten van de maatschappij.

De cursusleider moet zich er echter wel van bewust zijn dat de coaches uit verschillende sociale milieus afkomstig zijn en niet allemaal over hetzelfde opleidingsniveau beschikken, zodat het voor de één minder moeite kost om onze doelen en identiteit te herkennen dan voor de ander. Alle coaches, ongeacht hun achtergrond of ervaring, zullen profijt hebben van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach. 5

4.2 Algemeen overzicht van trainingsmodules en competenties in de cursus HATTRICK coach Presentatie van het HATTRICK-project – geïntegreerd in de eerste module


Module nr. 1 Teambuilding en teamwork Doelstelling

Het verbeteren van communicatieve vaardigheden Het ontwikkelen van het vermogen de groep en zijn dynamiek te observeren Het stimuleren van zelfreflectie m.b.t. de eigen rol binnen de groep/samenwerken in groepsverband

Methode

Interactieve groepsessie Actieve participatie, discussie, informele educatie, praktische training

Leermateriaal/activiteit

1. Groepsdiscussie: Wat maakt een team goed of slecht? 2. Casestudy over groepsdynamiek/groepsontwikkeling 3. “Eggxercise” 4. We vullen elkaar aan 5. Papieren torens

Leerresultaat voor coaches

Begrijpen de verschillende stadia van teambuilding, de dynamiek en de rolverdeling binnen een team Kunnen omgaan met de diversiteit in een team Verkrijgen meer inzicht in de voordelen van teamwork Verkrijgen meer inzicht in de praktische/toegepaste activiteiten ter uitbreiding van de teamontwikkeling

Overdracht op spelers – op het veld – professionele leven/ carrière

Ondersteun de spelers bij hun ontwikkeling tot een goede teamspeler – zowel in het voetbalteam als in hun professionele leven

Duur

Max. 120 min.

Benodigdheden

Informele ruimte, pennen en papier, PowerPoint, schrijfbord, voetbalveld, kegels, shirts, fluitje, kleuren en flip-over.

Module nr. 2 Leiderschap stimuleren

6

Doelstelling

Het geven van meer inzicht in de verschillende stijlen van leiderschap Het leren omgaan met conflictmanagement

Methode

Interactieve groepsessies, actieve participatie, brainstorming, focusgroep Forum theater/rollenspel Praktische training

6. Brainstorming: Wat is leiderschap? 7. Presentatie van de filmclip: “Remember the Titans”, gevolgd door een discussie en vragen – 8. Groepsdiscussie over conflictmanagement 9. Verschillende soorten leiderschap 10. Kwaliteiten, kenmerken en rollen van sportleiders 11. Vertrouw mij 12. Workshop over conflicttransformatie 13. Geweldloze conflictoplossing Augusto Boal oppress theater 14. “Conflict is…..“


Leren het belang van communicatie in combinatie met hun rol als leider Leren omgaan met conflictsituaties binnen het team Zijn in staat om verschillende stijlen van leiderschap te onderscheiden, kennen hun eigen stijl en weten hoe ze ermee om moeten gaan


Toon de spelers hoe zij effectief kunnen communiceren Leer de spelers vaardigheden m.b.t. conflictenafhandeling in verschillende situaties Laat ze het belang inzien van de regels voor het samen leven en het elkaar respecteren

Duur

Max. 120 min.

Benodigdheden

Informele ruimte, pennen en papier, flip-over, videoscherm, projector, laptop, filmclip, voetbalveld, ballen.

Module nr. 3 (L)earn Respect Doelstelling

Het ontwikkelen van interculturele competenties en het gebruik van diversiteit als een leermogelijkheid voor het team.

Methode

Interactieve groepsessie, actieve participatie, focusgroep, praktische training, kleine werkgroep, (na)bespreking


15. G roepsdiscussie over “culturele verschillen in normen/waarden en gedrag gekoppeld aan de term respect” 16. Casestudies respect verdienen 17. Focusgroep over (L)earn Respect 18. “Check uw stereotypen” 19. Vertegenwoordigt u een cultuurtype? Ontdek uw cultuurtype 20. Dezelfde stijl – verschillende cultuur 21. Waardecapaciteit 22. Ontdek het potentieel van diversiteit 23. Crossculturele betekenis 24. Interculturele simulatie voor HATTRICK VoetbaLLL Coaches



7


Worden zich bewust van de culturele verschillen Kennen de verschillende betekenis van respect in de verschillende culturen Definiëren een algemeen concept van “respect” Tonen respect voor andere culturen en gedragingen


Ondersteun de spelers in het opkomende besef en begrip voor verschillende culturen en gedragingen Help de spelers bij de integratie in het team, op het veld, in het dagelijkse leven

Duur

Max. 120 minuten

Benodigdheden

Informele ruimte, pennen en papier, flip-over, projector, laptop, PowerPoint, voetbalveld, 2 ballen, 8 hordes, 2 draden


Module nr. 4 Motivatie creëren

8

Doelstelling

Het ontwikkelen van coachingvaardigheden om de coach voor te bereiden op zijn rol als medeleraar voor volwassenen Ontwikkelen en leveren strategieën om de spelers tot leren te motiveren

Methode

Interactieve groepsessie, actieve participatie, discussie, reflectie, praktische training


25. Motivatie (creëren) 26. Hoe analyseren wij de verschillende motivaties van spelers? 27. Strategieën vinden – Hoe verbetert een coach de motivatie van spelers 28. Visualisatie


Kennen de strategieën voor motivatie en weten deze te gebruiken in trainingssituaties met hun voetbalteam Begrijpen het belang van persoonlijke ontwikkeling, voor zich zelf en voor hun spelers


Wees een goed rolmodel voor uw spelers en het benadruk het belang van hun persoonlijke acties, zelfontwikkeling en leerproces voor hun persoonlijke en professionele dagelijkse levenSpelers realiseren zich dat zij van een studie kunnen profiteren. Help spelers bij het ontwikkelen en overdragen van eigenwaarde en zelfmanagement Toon ze dat zij doelen kunnen bereiken en zowel succesvol kunnen zijn in voetbal als in hun werk leven

Duur

Max. 120 minuten

Benodigdheden

Informele ruimtes, voetbalveld, ballen, flip-over, pennen en papier

4.4 Betrokkenheid van de coaches in de workshops voor spelers

De structuur van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach bestaat uit 4 modules. Iedere module richt zich op een specifiek thema (4.1) of competentie (of een combinatie van vaardigheden) en is onderverdeeld in een meer op de inhoud georiënteerde leersessie en een praktische trainingsessie, zodat de deelnemende coaches een compleet inzicht krijgen van het programma.

Er is een relatie tussen de thema’s die behandeld worden in de VoetbaLLL Workshops en die van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach. De inhoud van coachcursus kan met de spelers op het veld worden geoefend d.m.v. activiteiten die bij de toolkit voor de spelers zijn inbegrepen.

De cursusleider volgt tijdens de uitvoering van de cursus HATTRICK Coach de volgende structuur bij de presentatie van de modules: 1. Introductie 2. Trainingsactiviteiten 3. Reflectie 4. Praktische activiteiten 5. Reflectie 6. Evaluatie In hoofdstuk 5 vindt u een voorbeeld van een modulepresentatie. Iedere module streeft naar het ontwikkelen van specifieke competenties m.b.v. verschillende methoden, zoals casestudies, focusgroepen, discussies en brainstorming. Dit zijn actieve methoden in lijn met de hoofddoelstellingen van de cursus, waaronder de ontwikkeling van nieuwe ideeën en beschouwingen over de rol als coach. Meer informatie over deze methoden vindt u in de toolkit voor spelers. De modules eindigen met een praktische sessie op het veld, waar de coaches de nieuw verworven vaardigheden zullen toetsen. De praktische activiteiten bij de toolkit van de spelers inbegrepen. Er zijn twee momenten waarop de praktische activiteiten met het team op het veld kunnen worden uitgevoerd: a) Tijdens de coachcursus b) Tijdens de reguliere training met het team

De volgende schematische weergave illustreert dat de link (het verbeteren van de competenties van een speler) tussen de modules voor coaches en de VoetbaLLL Workshops voor spelers de praktijk is. De coaches werken, nadat zij de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach hebben voltooid, samen met de spelers in de VoetbaLLL Workshops, waar zij de opgedane kennis in praktijk brengen en vervolgens een sessie uitvoeren die gericht is op de meest relevante competenties die de spelers zich eigen moeten maken.

Modules Cursus Football Coach

VoetbaLLL Workshops

Leiderschap stimuleren (M2) Motivatie creëren (M4)

Geoefend

Zelfmanagement Zelfmotivatie

(L)earn Respect (M3)

Geoefend

Interculturele competenties (L)earn Respect – Fair play Communication skills

Teambuilding (M1)

Geoefend

Teamwork, Teambuilding


4.3 De structuur van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach

Afbeelding 3: Voorbeeld link tussen de cursus VoetbaLLL Coach en de VoetbaLLL Workshop in het HATTRICK-project

HATTRICK biedt in aanvulling op de cursusmodules individuele coachingsessies voor voetbaltrainers (4.5). 9

4.5 Individuele coaching HATTRICK biedt in aanvulling op de cursusmodules de mogelijkheid tot individuele coachingsessies voor voetbaltrainers. Deze sessies kunnen worden benut om de individuele uitdagingen te bespreken waar de voetbalcoaches in de dagelijkse werkzaamheden met hun team mee worden geconfronteerd. Als boven vermeld (4.3) zouden voetbalcoaches diverse activiteiten moeten oefenen met hun team. De individuele sessies bieden de coaches de mogelijkheid om hun ervaringen te bespreken met het toetsen van teamoefeningen en feedback te geven aan de cursusleider.


4.6 Voorwaarden voor een succesvolle cursusopzet ■■ Interactief

Zorg voor een interactieve opzet om formele lessen en passief luisteren te vermijden. Het is belangrijk om de spelers te stimuleren na te denken over hun ervaring. Het aanmoedigen van nieuwe ideeën en gedachten is een belangrijke oefening. ■■ Zelfreflectie

over de rol van de coach als trainer De cursus richt zich op het stimuleren van zelfreflectie bij coaches over hun rol als trainer en benadrukt het educatieve proces en het begrip voor de verdere ontwikkeling van hun positie als rolmodel voor hun spelers.

■■ Op

het veld en in een grote informele ruimte Het is belangrijk om voor de coaches een sfeer te creëren die past bij het informele karakter van het leerproces. Theoretische elementen worden geminimaliseerd en in plaats daarvan concentreren we ons op dynamische activiteiten. Er zijn enkele oefeningen en activiteiten op het veld die de coaches in staat stellen om wat zij hebben geleerd in praktijk te brengen.

■■ Links

naar praktische aspecten van het coachwerk Alle thema’s zijn gekoppeld aan het praktische aspect van coaching, zodat het vermogen van de coaches om de educatieve waarden over te dragen d.m.v. praktische activiteiten wordt ontwikkeld.

10

Door erkenning van deze link zullen zij in uiteindelijk staat zijn hun vaardigheden in het begeleiden van spelers uit de doelgroep te verbeteren. Coaches moeten het gevoel hebben dat zij kunnen profiteren van hun deelname aan de workshop en hun waardevolle vaardigheden verbeteren. ■■ Maak

gebruik van de expertises van de coach

De coaches zijn eigenlijk de hoofdrolspelers van de cursus, die gericht is op hun ervaring. Zij komen met de concrete situaties die met anderen worden gedeeld. Het is belangrijk dat de ervaring van de coach(es) in het omgaan met echte situaties (dus niet alleen theorie) in de cursus wordt geïntegreerd. De ervaringen van coaches moeten ten volle worden benut als een belangrijke hulpbron die de basis vormt van de cursus. ■■ Praktische

training met het team

Iedere module van de cursus voorziet in een praktische sessie, waarin de coaches de mogelijkheid hebben om enkele oefeningen uit de modules in praktijk te brengen met hun spelers. De praktische activiteiten worden tijdens de modules geïntroduceerd en kunnen met een paar spelers of met de deelnemers van de groep (de coaches zelf) worden getoetst. Het is een soort huiswerk voor de coaches om deze activiteiten opnieuw te oefenen, maar dan tijdens de reguliere training met hun team - los van de cursus HATTRICK VoetbaLLL Coach. Hun ervaringen kunnen vervolgens worden besproken tijdens de individuele coachinglessen of in de volgende cursusmodule. Het is een mogelijkheid om te toetsen wat zij hebben geleerd voordat de HATTRICK VoetbaLLL Workshops starten. ■■ Een

module duurt ongeveer 2 uur

Voor iedere module staat een maximale tijd van 2 uur, wisselend tussen binnenactiviteiten (discussies, focusgroepen, reflecties en films) en buitenactiviteiten (praktische activiteiten). Deze tijd is inclusief een evaluatieoefening. Deze activiteit hangt af van de soort en het aantal deelnemende coaches.

module eindigt met een evaluatie Een evaluatie aan het einde van iedere module is een belangrijk hulpmiddel om de besproken thema’s nogmaals te analyseren en te zien wat de coaches hebben geleerd. Het is tevens een goede manier om hun progressie bij te houden.

5. Voorbeeld: modulepresentatie van de cursus HATTRICK Coach Als beschreven in 4.3, moet bij de uitvoering van een module van de cursus HATTRICK Coach de volgende structuur worden aangehouden: 1. Introductie 2. Trainingsactiviteiten 3. Reflectie 4. Praktische activiteiten 5. Reflectie 6. Evaluatie De volgende tabel geeft een overzicht van een mogelijke procedure voor een module. De auteurs van deze handboeken willen beklemtonen dat dit de ideale structuur is van een trainingsmodule. In een echte trainingsituatie kunnen er zich omstandigheden voordoen die invloed hebben op de mogelijkheden van de cursusleider. De trainingsopzet kan van situatie tot situatie verschillen en is in grote mate afhankelijk van de groep en/of de coaches. Het is uiteraard aan de cursusleider om de tijd/duur en de inhoud van de oefeningen te bepalen, afhankelijk van de groep, hun behoeften en de trainingscondities.


■■ Iedere

11

Tabel 1: “Voorbeeld presentatie module 3 (L)earn Respect

Module 3: Respect leren Getrainde competenties: Algemene normen en waarden / Interculturele competenties


Onderdeel

12

Inhoud

Duur

1. Introductie Uitleg doelstellingen Discussie met de coaches: Input: ■■ Culturele diversiteit in een voetbalteam: hulpbron of beperking ■■ Kennis van de cultuur of het land van uw team Noteer de verschillende meningen op de flip-over en laat de deelnemers vragen stellen.

Ongeveer 15 minuten

2. Trainingsactiviteiten

Vind gemeenschappelijke waarden in individuele normen Vraag de deelnemers om de 3 belangrijkste waarden wat betreft hun cultuur in combinatie met voetbal op papier te zetten. Vraag ze vervolgens om deze waarden samen met een andere cursist te delen en 3 gemeenschappelijke overeenkomsten te vinden. Daarna komen 2 andere paren samen die over slechts 3 gemeenschappelijke waarden gaan onderhandelen, enz. Aan het einde zijn er 2 grote groepen die een gezamenlijke beslissing hebben genomen over wat voor hen de 3 belangrijkste waarden in het voetbal zijn.

Ongeveer 30 minuten

Onderdeel

Inhoud

Duur

3. Reflectie

Hoe vond u het om gemeenschappelijke waarden te zoeken/bespreken in een groep van 2? Hoe ging het onderhandelen in een grote groep over de gemeenschappelijke waarden u af? Had u het gevoel dat er naar u werd geluisterd? Hebt u zich gerealiseerd dat enkele van uw eigen waarden overeenkwamen met die van anderen?

Ongeveer 20 minuten

4. Praktische activiteit(en)

De cursusleider moet m.b.v. de toolkit voor de spelers praktische activiteiten vinden die gerelateerd zijn aan de inhoud van de modules. De toolkit bevat een algemeen overzicht met alle praktische activiteiten voor spelers, geclassificeerd op competenties die bij de spelers ontwikkeld zouden kunnen worden. De cursusleider moet de praktische activiteiten introduceren aan de coaches, die deze vervolgens zelf moeten uitproberen op het veld, samen met een paar spelers, om hun nieuw verworven kennis te toetsen. Lijst met praktische activiteiten è Zie pagina 24-27

Ongeveer 30 minuten

5. Reflectie

Ga terug naar de flip-over en check gezamenlijk of alle vragen beantwoord kunnen worden en of de deelnemers hun mening willen veranderen, enz.

Ongeveer 10 minuten

6. Evaluatie

Mood space Ongeveer De trainer in het midden met de deelnemers in een cirkel om hem/haar heen. De trainer geeft commentaar over de work- 10 minuten shop. Als de deelnemers het daarmee eens zijn, schuiven ze dichter naar hem/haar toe. Om de beurt geeft iedere deelnemer zijn/haar mening over de workshop en de anderen bewegen zich naar hem/haar toe of van hem/haar af, al naargelang zij het met de spreker eens zijn.

II. Cursusmateriaal voor VoetbaLLL Coach-cursus

Het volgende onderdeel van de handleiding bevat de cursusmaterialen die kunnen worden gebruikt in de vier modules van de HATTRICK coachcursus. In de brochure vindt u een korte inleiding en een overzicht van de cursusactiviteiten. Op de bijbehorende cd vindt u alle activiteiten en oefeningen. Hoofdstuk 2 is gekoppeld aan de toolkit voor de HATTRICK VoetbaLLL Workshops voor spelers. Hierin vindt u uiteenlopende praktische spellen en oefeningen die optioneel kunnen worden gebruikt in de Coach-cursus. Dit overzicht van activiteiten wordt gevolgd door theorie. 1.1 Voordat u verdergaat met het onderwerp Aan het begin van de eerste HATTRICK-Coach-cursus is het raadzaam de eerste sessie te beginnen met een korte inleiding van het HATTRICK-project, waarin de doelen van het project en de vaardigheden die tijdens de cursus worden aangeleerd worden uiteengezet:

De cursusactiviteiten die op de volgende pagina’s worden beschreven, volgen de vier modules, die zijn gericht op de vier hoofdonderwerpen/vaardigheden en die kunnen worden gebruikt in verschillende fasen van de coachcursus (inleiding, reflectie, oefeningen…) Specifieke activiteiten die kunnen worden gebruikt voor evaluatie zullen worden behandeld. 1.2 Overzicht van de cursusactiviteiten voor de HATTRICK Coachcursus Dit is een kort overzicht van de activiteiten en oefeningen die kunnen worden gebruikt in de HATTRICK Coach-cursus. U vindt een gedetailleerde beschrijving van alle activiteiten op de aanvullende cd. Cursusactiviteiten module 1 1. Groepsdiscussie: wat maakt een team goed of slecht? 2. Groepsdynamiek/groepsontwikkeling 3. Oefening 4. We vullen elkaar aan 5. Papieren torens

Discussie openen: Vraag voetbalcoaches naar hun verwachtingen van het HATTRICK-project en hun motivatie om deel te nemen aan de coach-cursus.

15 minuten – Waarom denkt u dat voetbal is gekozen als medium om aan de projecten te voldoen? – Wat denkt u dat uw rol als coach is tijdens de cursus? Geef voorbeelden van hoe u uw rol zou toepassen. – Kent u mensen in de club die aan de doelgroepcriteria zouden voldoen of zouden kunnen profiteren van de cursus? – Ten slotte, kunt u uw eigen doelstellingen voor de cursus vaststellen?

Cursusactiviteiten module 2 6. Brainstormen: wat is leiderschap? 7. Presentatie van het filmfragment uit: “Remember the Titans”, gevolgd door discussie en vragen (PowerPoint) 8. Groepsdiscussie over conflictbeheer


1. Cursusactiviteiten in de modules van de HATTRICK Coach-cursus

9. Verschillende leiderschapsvormen 10. Kwaliteiten, karaktereigenschappen en rollen van leiders in de sport 11. Vertrouw mij 12. Workshop over conflicttransformatie 13. OPLOSSING VAN NIET-GEWELDADIGE CONFLICTEN Augusto Boal oppress theatre - Forumtheater 14. “Conflict is ...“ 13


Cursusactiviteiten module 3

14

15. Culturele verschillen en overeenkomsten over waarden en gedrag gekoppeld aan de term “respect” 16. Casusstudies – respect verdienen 17. Focusgroep over respect verdienen/leren 18. ”Welke stereotypen kent u?” – Activiteit over culturele stereotypen en persoonlijke ervaringen met diversiteit 19. Vertegenwoordigt u een cultuurtype? Wat is uw cultuurtype? 20. Zelfde stijl – andere cultuur: hoe wordt met voetbal omgegaan in verschillende landen/culturen 21. Waarde 22. De potentie van diversiteit ontdekken 23. Multiculturele betekenis van de term respect 24. Interculturele simulatie voor HATTRICK VoetbaLLL Coaches Hatt en Trickerstan

2. Praktische spellen die met het voetbalteam kunnen worden uitgevoerd Dit is een algemeen overzicht van de praktische spellen die de coaches kunnen gebruiken om hun nieuw verworven vaardigheden tijdens de cursus te testen. Zie de HATTRICK VoetbaLLL Workshop Toolkit voor praktische spellen die geschikt zijn voor integratie in de coachcursus. WSonderdeel / element

Vaardigheid

Te gebruiken oefeningen

Inleiding

Zelfmanagement

4. Kruiwagenrace 5. La ola vertrouwensloop 6. Draai het kleed

Intercultureel en sociaal

19. Ken je buurman

Cursusactiviteiten module 4

Communicatie

25. Motivatie/motivatie creëren 26. Hoe kunnen we de verschillende motivaties van spelers analyseren? 27. Strategieën vinden: hoe een coach de motivatie van spelers kan verbeteren 28. Visualisatie

3. Tikkertje hand in hand 7. Vouwregel 14. Mijnenveger 19. Ken je buurman

Gezamenlijke waarden en sportiviteit

12. Op afstandsbediening

Teamgeest en samenwerking

1. Houten man 2. Menselijke veer 3. Tikkertje hand in hand 4. Kruiwagenrace 5. La ola vertrouwensloop 6. Draai het kleed 7. Vouwregel 12. Op afstandsbediening 14. Mijnenveger

Vaardigheid


Activiteiten die kunnen worden gebruikt voor evaluatie 29. Stemmingsruimte 30. Opvolgende evaluatie 31. Dartbordevaluatie 32. Dobbelsteenevaluatie 33. Netwerk voor evaluatie 34. Creatief denken – evaluatie

WSonderdeel / element

Vaardigheid


Zelfmanagement

13. Penalty-ei-trap 18. Penaltykennisquiz 27. Straatvoetbaltricks 30. Panna respectbattle 36. Vier (multi) doelspel 37. Spel op de middenlijn


18. Penaltykennisquiz 29. Bafa’-bal

Communicatie

27. Straatvoetbaltricks 28. Ultieme frisbee-voetbal 29. Bafa’-bal 36. Vier (multi) doelspel 37. Spel op de middenlijn 38. Balspel zonder handen


28.Ultieme frisbee-voetbal 30. Panna respectbattle


12. Op afstandsbediening 14. Mijnenveger 16. Emmer op de voet 25. M ijn droomcoach / mijn droomouder 33. D oelen stellen / volledige waarde contract 34. Test en discussie 35. Groepsidentificatie 36. Vier (multi) doelspel 37. Spel op de middenlijn 38. Balspel zonder handen

WSonderdeel / element Reflectie

Vaardigheid


Zelfmanagement

26. Doel raken/schot in de roos 35. Groepsidentificatie


20. Documentatie

Communicatie

14. Mijnenveger 20. Documentatie 21. Discussie: Is oneerlijkheid toegestaan? 24. Hoe voetbal mij kan helpen 26. Doel raken/schot in de roos 33. Doelen stellen / volledige waarde contract 34. Test en discussie 35. Groepsidentificatie


12. Op afstandsbediening 21. Discussie: Is oneerlijkheid toegestaan? 24. Hoe voetbal mij kan helpen 33. Doelen stellen / volledige waarde contract


12. Op afstandsbediening 14. Mijnenveger 33 34. Test en discussie 35. Groepsidentificatie


WSonderdeel / element Praktijk training Onderdeel A Aan voetbal gerelateerd

15


WSonderdeel / element Praktijk training Onderdeel B Niet aan voetbal gerelateerd

16

Vaardigheid


Zelfmanagement

16. Emmer op de voet 22. Potlooddeal 37. Spel op de middenlijn


8. Voetbal tegen racisme 20. Documentatie 23. Lichaam en taal 29. Bafa’-bal

Communicatie

8. Voetbal tegen racisme 15. B – creatief 16. Emmer op de voet 17. Win-win armworstelen 20. Documentatie 21. D iscussie: Is oneerlijkheid toegestaan? 22. Potlooddeal 23. Lichaam en taal 24. Hoe voetbal mij kan helpen 25. M ijn droomcoach / mijn droomouder 29. Bafa’-bal 31. Het net 32. Rivier met krokodillen 34. Test en discussie 37. Spel op de middenlijn 38. Balspel zonder handen


21. D iscussie: Is oneerlijkheid toegestaan? 24. Hoe voetbal mij kan helpen 32. Rivier met krokodillen


15. B – creatief 16. Emmer op de voet 17. Win-win armworstelen 25. M ijn droomcoach / mijn droomouder 29. Bafa’-bal 31. Het net 34. Test en discussie 37. Spel op de middenlijn 38. Balspel zonder handen

WSonderdeel / element Evaluatie

Vaardigheid


Zelfmanagement

16. Emmer op de voet 22. Potlooddeal 26. Doel raken/schot in de roos 35. Groepsidentificatie


9. Kledingsvoorschriften 11. Religie: discussie met spelers over cultureel bewustzijn 19. Ken je buurman 23. Lichaam en taal

Communicatie

9. Kledingsvoorschriften 10. Punctualiteit (discussie met spelers over cultureel bewustzijn) 11. Punctualiteit (discussie met spelers over cultureel bewustzijn) 14. Mijnenveger 16. Emmer op de voet 19. Ken je buurman 22. Potlooddeal 23. Lichaam en taal 24. Hoe voetbal mij kan helpen 25. Mijn droomcoach / mijn droomouder 26. Doel raken/schot in de roos 33. Doelen stellen / volledige waarde contract 34. Test en discussie 35. Groepsidentificatie


10. Punctualiteit (discussie met spelers over cultureel bewustzijn) 12. Op afstandsbediening 24. Hoe voetbal mij kan helpen 33. Doelen stellen / volledige waarde contract


12. Op afstandsbediening 14. Mijnenveger 16. Emmer op de voet 25. Mijn droomcoach / mijn droomouder 33. Doelen stellen / volledige waarde contract 34. Test en discussie 35. Groepsidentificatie

hoofd bieden. Dit is het afstemmen van de doelen van elk individueel teamlid op die van het gehele team.

In dit hoofdstuk wordt de theoretische basis gelegd voor het uitvoeren van alle vier modules in de HATTRICK Coach-cursus. Dit kan nuttig zijn bij het voorbereiden van modules en kan als aanvullend referentiemateriaal voor de coaches dienen als ze hun theoriekennis willen uitbreiden.

Activiteiten voor team building mogen niet zijn gericht op het creëren van een gevoel van onderlinge afhankelijkheid onder teamleden, maar het tegenovergestelde. Het doel is elk teamlid ervan te doordringen dat hij of zij een zeer belangrijke schakel in het team is en dat als hij of zij niet doet van hem of haar wordt verwacht, het hele team faalt.

3.1 Teamwerk en team building

Concurrentiestrijd is overigens een van de belangrijkste aspecten van activiteiten voor team building. Het team is hierdoor in staat een omgeving te creëren waarin coördinatie en gezonde concurrentie centraal staan. Tegelijkertijd moet de concurrentiestrijd binnen het team onder controle worden gehouden. Als dit uit de hand loopt, zullen niet alleen de teamleden hieronder lijden, maar zal het team in zijn geheel tegenslagen te verwerken krijgen. Teamleden zullen niet de uitdagingen aangaan waar het team mee te maken krijgen, maar elk teamlid zal een uitdaging vormen voor elk ander teamlid. Dit levert steeds meer interne strijd op, wat uiteindelijk zal leiden tot het uiteenvallen van het gehele team.

Het concept van team en teamwerk is door velen besproken, onderzocht, gediscussieerd en geobserveerd. Er zijn een aantal boeken over teamwerk en teamgeest op de markt. Op het absolute basisniveau is een team een groep mensen die samenkomen om naar een gezamenlijk doel te streven. Het is specifiek een combinatie van respect, vertrouwen en plezier in een groep individuen die samenwerken om afgesproken gezamenlijke doelen te halen. Het is geen simpel concept en is vaak ongrijpbaar voor sommige teams en coaches, maar wanneer het goed werkt, vergroot het de kansen op winst en verbetert het de toewijding van het team. Het opbouwen van de teamgeest is een van de meest bevredigende ervaringen voor een coach. De bouwstenen van de teamgeest omvat andere aspecten van teammanagement, waaronder motivatie en doelen stellen, management van spelers en samenhang. De activiteiten voor team building zijn noodzakelijk om de teamleden een saamhorigheidsgevoel te geven, waardoor ze beter samenwerken als goed gecoördineerd team. Als deze activiteiten goed worden uitgevoerd, kunnen ze inderdaad bijdragen aan een extreem sterke teamgeest. Het voornaamste doel van elke team building is individuen aan te sporen het doel van het team voor ogen te houden bij het nemen van zelfs de kleinste professionele beslissing. De teamleden kunnen dan ook beter met elkaar interacteren en collectief alle uitdagingen het

Bovendien is het zeer belangrijk dat activiteiten voor team building zorgvuldig en met opzet worden gekozen. Niet elke dergelijke activiteit is geschikt voor elk team. Een goede selectie van dergelijke activiteiten zal niet alleen de beste resultaten opleveren, maar ze zullen ook de effectiviteit van andere dergelijke activiteiten in het team verbeteren. Een goede team building is dan ook de sleutel tot het succes van elk team.


3. Theorie

Wanneer we kijken naar de groepsdynamiek, zien we dat een verzameling mensen als een groep wordt gedefinieerd als de leden: ■■ Met

elkaar interacteren ■■ Sociaal tot elkaar zijn aangetrokken ■■ Doelen of doelstellingen delen ■■ Een gedeelde identiteit hebben die hen van andere groepen onderscheidt Hoe zou u een team maken van de spelers? 17

Overweeg de fasen van teamontwikkeling: 1. Vormen – individueel gedrag identificeren, eerste activiteiten voor team building; 2. Bestormen – potentiële problemen die kunnen ontstaan binnen een groep van deze aard; 3. Normen – hoe kan voetbal normen bevorderen, 4. Presteren – hoe weet u of een groep/team deze fase heeft bereikt?


De bovenstaande stappen kunnen worden gevolgd wanneer de coaches de ontwikkeling van het team evalueren. 3.2 Leiderschap Leiderschap wordt gedefinieerd als het „proces van sociale invloed waarin één persoon de hulp en ondersteuning van andere kan inroepen om een gezamenlijke taak uit te voeren”1. Er zijn ook definities waarin volgers zijn opgenomen. Alan Keith zei dat „Leiderschap uiteindelijk draait om het creëren van een manier waarop mensen kunnen bijdragen aan een buitengewone prestatie.2“ De democratische leider neemt beslissingen door een team te raadplegen zonder de leiding over de groep te verliezen. De democratische leider laat het team beslissen hoe de taak zal worden aangepakt en wie welke taak zal uitvoeren. Een goede democratische leider moedigt deelname aan, maar verliest nooit uit het oog dat hij of zij de verantwoordelijkheid van het leiderschap draagt. De democratische leider waardeert groepsdiscussies en inbreng van het team. De democratische leider motiveert het team door hen zichzelf te laten leiden. De leider en de groep kunnen samen het probleem analyseren en samen de te volgen koers bepalen. De leider voert een aantal taken uit, maar niet alle, en helpt de groep op weg, ondersteunt hen en respecteert anderen. De autocratische leider domineert teamleden en neemt zelf beslissingen zonder de inbreng van groepsleden te vragen of toe te staan. 1 “An Integrative Theory of Leadership” door Martin Chemers. Uitgever: Lawrence Erlbaum Associates. Gepubliceerd in: Mahwah, NJ. Publicatiejaar: 1997 2 “The Leadership Challenge” door Alan Keith van Genentech.

18

Autocraten bepalen tijdschema’s en taken vast en vragen daarna pas om suggesties/bezwaren. Dit type leider zal snel complimenten geven en afstraffen. Dit resulteert in een passieve weerstand van teamleden en vereist constante druk om taken te laten uitvoeren. Sommige gevallen vereisen urgente actie en de autocratische stijl kan dan de beste zijn. De meeste mensen zijn bekend met autocratisch leiderschap en accepteren het. De laissez-faire leider voert minimale leiderschapstaken uit en laat de groep hun eigen rollen bepalen en hun eigen werk op hun manier uitvoeren zonder zijn/haar inmenging. De laissez-faire techniek is doorgaans alleen geschikt wanneer een team van zeer gemotiveerde en vaardige mensen wordt geleid dat uitstekende resultaten in het verleden heeft behaald. Wanneer een leider heeft vastgesteld dat zijn/ haar team zelfverzekerd, vaardig en gemotiveerd is, is het vaak het beste om een stap terug te nemen en hen de taak te laten uitvoeren. Inmenging kan immers weerstand opwekken en de groep minder effectief laten functioneren. Charismatische leiders kunnen doorgaans goed luisteren en zijn goed in het verzamelen van informatie. Ze richten zich graag tot veel verschillende personen om nieuwe ideeën op te doen. Charismatische leiders creëren een gevoel van richting voor hun organisatie dat motiveert en inspireert. Charismatische leiders drukken concepten eenvoudig uit, zodat iedereen het begrijpt. Ze gebruiken positieve taal en maken vaak gebruik van anekdotes, symbolen en metaforen om hun punt duidelijk te maken. Ze geven het goede voorbeeld, tonen empathie, blijven optimistische, laten iedereen zich belangrijk voelen en bouwen zelfvertrouwen op. Charismatische leiders zetten vraagtekens bij de status quo, nemen risico en varen wel bij innovatie en verandering. Leiderschap en samenhang Taaksamenhang is essentieel voor het “saamhorigheidsgevoel” van het team. Leiderschap heeft grote invloed op de samenhang van het team. Samenhang is een dynamisch proces dat wordt weerspiegeld in de neiging van een groep om elkaar te steunen en als één front hun doelen en doelstellingen te bereiken.

De trainers moeten het volgende overwegen, volgens de stelling van Carron3: samenhang Verwijst naar hoe goed de teamleden zich voelen in elkaars gezelschap. In een recreatiesport is het mogelijk dat de spelers goed met elkaar kunnen opschieten en genieten van het spel, ongeacht of ze winnen of verliezen.

■■ Taaksamenhang

Verwijst naar hoe goed de groep of teamleden samenwerken om gezamenlijke doelen en doelstellingen te bereiken.

Patience

Empowerment

Persistence

Attentiveness Forgiveness

Approachability

Discretion

Consistency

Commitment

Leiderschapstijlen:4

Empathy

Characteristics

Global focus AUTOCRATIC

Afbeelding 5: Kenmerken van effectieve sportleiders5:

3.3 (L)earn Respect PERFECT LEADERSHIP DEMOKRATIC

DELEGATIVE

Voor training van een groep met diverse culturen, is een model van cultuuranalogie dat het concept het beste samenvat: de ijsberg. De ijsberg leent zich hiervoor misschien het beste als voorbeeld van zowel een zichtbare als onzichtbare structuur6:

Afbeelding 4: Leiderschap beïnvloedt de samenhang van een team!

Waarom het ijsbergmodel? De ijsberg, zoals hierboven vermeld, heeft een zichtbare top. Dit zijn de cultuurgebieden die we fysiek kunnen waarnemen. Daarnaast zien we vaker wel dan niet de elementen waarmee we in aanraking komen wanneer we voor het eerst met een nieuw land of cultuur te maken krijgen. Dergelijke „zichtbare“ elementen zijn: muziek, kleding, dans, architectuur, taal, eten, gebaren, begroetingen, gedrag, geloofsuiting, kunst en meer. Het kan bovendien betrekking hebben op gedrag, zoals een rood verkeerslicht nege-

3 CARRON‘S MODEL van factoren die de samenhang beïnvloeden: “Social Psychology of Sport by Carron”, A. V. (1980). Ithaca, NY: Movement. 4 Bron: http://jalalonmanagementmatters.blogspot.com/2010/01/leadership-styles-part-i.html; Leiderschapstijlen – deel I.

5 Sugarman, Karlene. Kenmerken van leiderschap: http://www.psywww.com/sports/leader.htm 6 http://www.kwintessential.co.uk/cultural-services/articles/interculturaliceberg-model.html


■■ Sociale

Objectivity

19

manier van leven, etc.) en de diversiteit te gebruiken om het doel te halen. De coach moet erop wijzen dat respect voor elkaar de basis van het team. Elke speler heeft een eigen persoonlijk/cultureel verhaal. De relatie met de spelers zal sterker worden wanneer u deze verhalen kent.


Leer verschillen te accepteren om het team succesvol te maken, niet alleen op professioneel niveau (een goede relatie tussen spelers heeft een positieve invloed op de resultaten van het team), maar met name op persoonlijk niveau. 3.4 Motivatie Het team/de spelers motiveren

Afbeelding 6: Dit ijsbergmodel

Er is geen perfecte methode voor het motiveren van spelers, aangezien dit verschilt van persoon tot persoon. Het kan ook afhankelijk zijn van de huidige situatie, zoals de positie van het team in het klassement.

ren, op de vloer spugen, in het openbaar roken of in de rij staan voor de bus. Alles, afhankelijk van uw eigen cultuur, kan op u overkomen als vreemd, onbeschoft, dom of gewoon raar.

Om te kunnen motiveren, is het van essentieel belang dat de coach de componenten van motivatie kent en weet hoe deze in een clubomgeving kunnen worden toegepast.

Geen van de zichtbare elementen kan ooit worden begrepen zonder de achterliggende reden te kennen. Deze redenen zijn verborgen aan de onderkant van de ijsberg, de onzichtbare kant. Deze onzichtbare elementen zijn de onderliggende oorzaken van wat zich aan de zichtbare kant afspeelt. Wanneer u denkt aan cultuur, omvat de onderkant van de ijsberg dingen als geloofsovertuiging, wereldbeeld, regels voor relaties, familie, motivaties, tolerantie voor veranderingen, houding ten opzichte van regels, communicatiestijlen, denkwijzen, comfortabel met risico´s, het verschil tussen openbaar en privé, verhouding tussen man en vrouw, en meer.

Er zijn extreem hoge motivatieniveaus nodig om herhaaldelijk hoogwaardige trainingen uit te voeren en wedstrijden te spelen die nodig zijn voor voetbal op het hoogste niveau. Bovendien is het vasthouden van de motivatie gedurende een zwaar seizoen, perioden van gedwongen rust of een blessure en daaropvolgende tegenslagen in de competitie en de training, een karaktereigenschap die de topvoetballers onderscheiden van de rest.

Het ijsbergmodel is belangrijk om de diversiteit van mensen te begrijpen. In een voetbalteam moeten coaches in staat zijn om met de diversiteit van de spelers om te gaan (cultuur/land van herkomst/denkwijze/ 20

Gedrag kan intrinsiek, extrinsiek worden gemotiveerd of gedemotiveerd. Veel van het onderzoek naar motivatie in de sport is gericht op twee algemene motivatietypen, namelijk intrinsiek en extrinsiek. Intrinsieke motivatie verwijst naar het meedoen aan een activiteit voor de inherente bevrediging en plezier die hieraan kunnen worden ontleend. Extrinsieke motivatie heeft betrekking op het meedoen aan een activiteit om beloning te krijgen of straf te vermijden. Het derde

Er zijn vier typen extrinsieke motivatie: externe, geïntrojecteerde, geïdentificeerde en geïntegreerde regeling, samen met drie typen intrinsieke motivatie (IM): IM te weten, IM stimulans te ervaren en IM doelen te bereiken. Samen met motivatie zijn dit acht typen motivatie. De motieven zijn gebaseerd op een continuüm van zelfvastberadenheid in min of meerdere mate. De motivatie van een speler evalueren kan een belangrijke stap zijn in de ontwikkeling en het succes van zowel de speler als het team. De aard van motivatie Motivatie betreft energie, initialisatie, richting en vasthoudendheid – alle aspecten van activering en intentie. In de echte wereld wordt motivatie hoog gewaardeerd vanwege de gevolgen. Het is dan ook met name in rollen als manager, leraar, coach en ouder van belang anderen te mobiliseren om in actie te komen. Mensen worden gemotiveerd om in actie te komen door zeer verschillende factoren met zeer uiteenlopende ervaringen en gevolgen. Spelers kunnen werkelijk een activiteit waarderen of eraan deelnemen, omdat er een sterke externe dwang is.

Ze kunnen tot actie worden bewogen door nieuwsgierigheid en interesse of door omkoping. Ze kunnen zich gedragen vanuit een persoonlijke toewijding aan het leveren van uitmuntende prestaties of vanuit een angst om te worden beoordeeld. Deze contrasten tussen interne motivaties en externe druk zijn niet ongebruikelijk. Uit vergelijkingen tussen spelers met een authentieke motivatie (door zichzelf opgelegd) en spelers die louter extern tot actie worden bewogen, blijkt doorgaans dat de eerstgenoemden meer interesse, plezier en zelfvertrouwen hebben dan de laatstgenoemden. Dit levert betere prestaties, vastberadenheid en creativiteit op, een verhoogde vitaliteit, zelfvertrouwen en algemeen welzijn op. Dit is zelfs te merken wanneer de spelers hetzelfde niveau hebben van vaardigheden of voortvarendheid voor de activiteit. Daarnaast ervaren intrinsiek gemotiveerde personen plezierige emoties en voelen ze zich vrij en ontspannen. Ze ervaring weinig spanning of druk en zijn gericht op hun taak. Er zijn twee belangrijk componenten van motivatie. Het eerste betreft gedrag dat op zichzelf betrekking heeft om plezier en bevrediging te ontlenen aan de activiteit en wordt intrinsieke motivatie. Deze vorm van motivatie zal waarschijnlijk optreden wanneer de activiteit interessant en uitdagend is en spelers duidelijke feedback en vrijheid geeft om de taak te kunnen uitvoeren. Spelers die na de training verschillende vaardigheden oefenen zijn intrinsiek gemotiveerd.

EXTRINSIEKE MOTIVATIE AMOTIVATIE Gevoelens van hulpeloosheid

EXTERNE REGULERING

GEÏNTROJECTEERDE REGULERING

GEÏDENTIFICEERDE REGULERING

GEÏNTEGREERDE REGULERING


motivatietype, demotivatie, verwijst naar het gebrek aan intentie om deel te nemen aan de activiteit. Sporters voelen zich zeer gedemotiveerd.

INTRINSIEKE MOTIVATIE Kennis Prestatie Stimulans

 ZELFVASTBERADENHEID  Afbeelding 7: Het continuüm van zelfvastberadenheid

21

Intrinsieke motivatie


Het feit dat de meeste mensen veel inzet en toewijding vertonen in hun leven meer normaal dan uitzonderlijk is, toont zeer positieve en vasthoudende kenmerken van de menselijke aard aan. Mensen zijn nieuwsgierig, zelfgemotiveerd, geïnspireerd, leergierig, doen hun best, leren nieuwe vaardigheden en passen hun talent toe. Het is ook duidelijk dat de menselijke geest kan worden klein gekregen of vernietigd en dat mensen soms groei en verantwoordelijkheid afwijzen. Misschien weerspiegelt geen enkel fenomeen de positieve potentie van de menselijke aard in zo’n hoge mate als intrinsieke motivatie; de inherente neiging te zoeken naar nieuwe dingen en uitdagingen, zijn of haar vaardigheden uit te breiden en te oefenen, te verkennen en te leren. Intrinsieke motivatie is de natuurlijke neiging naar assimilatie, beheersing van een vaardigheid, spontane interesse en verkenning die zo essentieel is voor cognitieve en sociale ontwikkeling en is de basis van plezier en vitaliteit in het leven. En toch, ondanks het feit dat mensen rijkelijk zijn uitgerust met intrinsieke motivatie, is nu bewezen dat het onderhouden en verbeteren van deze inherente neiging ondersteunende omstandigheden vereist, aangezien deze redelijk direct kan worden verstoord door uiteenlopende niet-ondersteunende omstandigheden. Ryan en Deci‘s (2000) theorie over intrinsieke motivatie betreft niet de oorzaak vanintrinsieke motivatie, maar onderzoekt de omstandigheden die deze natuurlijke neiging verwezenlijken en ondersteunen in plaats van onderdrukken en verminderen. Intrinsieke motivatie (IM) verwijst dan ook naar het deelnemen aan een activiteit dat puur voor het plezier en de bevrediging wordt gedaan die uit deze activiteit kunnen worden ontleend. Wanneer een speler intrinsiek is gemotiveerd, zal hij of zij het gedrag vrijwillig tonen zonder materiële beloningen of externe beperkingen. Spelers die naar de training gaan omdat ze het interessant en bevredigend vinden meer te leren over hun sport of spelers die hun sport 22

uitoefenen omdat ze graag continu zichzelf proberen te verbeteren, zijn intrinsiek gemotiveerd voor hun sport. Extrinsieke factoren, zoals beloond worden met geld voor het deelnemen aan een interessante activiteit kan leiden tot een verlaagde intrinsieke motivatie bij de spelers in vergelijking met spelers die niet worden beloond. Positieve feedback over prestaties verhoogt de intrinsieke motivatie, terwijl negatieve feedback de intrinsieke motivatie verlaagt. IM komt voor uit de aangeboren psychologische behoeften aan competentie en zelfvastberadenheid. Activiteiten waardoor mensen zich competent en zelfvastberaden voelen zullen worden uitgevoerd vanwege IM. Er zijn drie IM-typen: IM te weten, IM doelen te bereiken en IM stimulans te ervaren. Mensen die het ene type van intrinsieke motivatie prefereren boven een ander type, kunnen de voorkeur geven aan sportactiviteiten die hierop aansluiten. Intrinsieke motivatie te weten IM te weten heeft betrekking op verkenning, nieuwsgierigheid, leerdoelen, IM te leren en de behoefte te weten en te begrijpen. Het kan worden gedefinieerd als het uitvoeren van een activiteit vanwege het plezier en de bevrediging die iemand ervaart tijdens het leren, verkennen of proberen te begrijpen van iets nieuws. Atleten zijn bijvoorbeeld intrinsiek gemotiveerd te weten wanneer ze naar nieuwe trainingstechnieken zoeken, puur omdat ze er genoegen in hebben iets nieuws te leren. Spelers die spelen omdat ze graag meer over het spel willen leren, zijn intrinsiek gemotiveerd te weten. Intrinsieke motivatie doelen te bereiken IM doelen te bereiken kan worden gedefinieerd als deelnemen aan een activiteit voor het plezier en de bevrediging die wordt ervaren wanneer iemand probeert zichzelf te overtreffen of iets te bereiken of te creëren. De focus ligt op het proces om een doel te bereiken en niet op het eindresultaat. Dit concept heeft betrekking op effectieve motivatie, motivatie om een vaardigheid te beheersen en intrinsieke uitdaging. Leren moeilijke trainingstechnieken te beheersen om persoonlijke bevrediging te ervaren is een voorbeeld van intrinsieke motivatie om succes te behalen op sportgebied.

IM stimulans te ervaren treedt op wanneer iemand deelneemt aan een activiteit om een plezierig stimulerend gevoel te krijgen (bijvoorbeeld zintuiglijk plezier, esthetische ervaringen, maar ook plezier en spanning) dat wordt ontleend aan iemands deelname aan de activiteit. Zoeken naar de dynamische en holistische sensatie van flow en gevoelens van opwinding in IM, esthetisch stimulerende ervaringen en ultieme ervaringen zijn voorbeelden van deze vorm van IM. Spelers die deelnemen aan hun sport om spannende ervaringen te beleven zijn intrinsiek gemotiveerd om stimulans te ervaren. Extrinsieke motivatie In tegenstelling tot intrinsieke motivatie, heeft extrinsieke motivatie (EM) betrekking op uiteenlopend gedrag dat als middel om het doel te bereiken wordt gebruikt en niet voor het eigen belang. Door extrinsieke motivatie kunnen spelers zich gespannen en onder druk voelen, met name als het doel dat ze nastreven buiten hun macht ligt. Sociale goedkeuring is bijvoorbeeld afhankelijk van anderen en ligt daardoor in hoge mate buiten iemands macht. Oorspronkelijk dacht men dat EM verwees naar niet-zelfvastberaden gedrag, dat alleen kon worden opgewekt door externe factoren (bijvoorbeeld beloningen). Recentelijker is echter vastgesteld dat er in feite vier verschillende extrinsieke motivatie zijn die kunnen worden gerangschikt volgens een continuüm van zelfvastberadenheid. In volgorde van lagere naar hogere niveaus van zelfvastberadenheid zijn dit: externe regulering, introjectie, identificatie en integratie.7 Externe regulering is het klassieke voorbeeld van extrinsieke motivatie. Het verwijst naar gedrag dat door externe factoren wordt beheerst, zoals materiële beloningen of beperkingen die door anderen zijn opgelegd. Spelers die aan een sport deelnemen om complimenten van 7 Ryan, R. en Deci, E. (2000). Theorie over zelfvastberadenheid en het mogelijk maken van intrinsieke motivatie, sociale ontwikkeling en welzijn. American Psychologist, 55, 68–78.

hun coach te krijgen of omdat ze door hun ouders zijn aangespoord, worden gemotiveerd door externe regulering. In dit geval wordt de sport niet voor het plezier beoefend, maar om een beloning te krijgen (bijvoorbeeld complimenten) of negatieve gevolgen te vermijden (bijvoorbeeld kritiek van ouders). Introjectie vindt plaats wanneer een persoon externe regulering aanneemt, maar deze niet als zijn of haar eigen accepteert. Deze vorm van regulering is afkomstig vanuit de persoon, maar wordt relatief extern beheerd. Met introjectie is de voorheen externe motivatiebron een interne bron geworden, zodanig dat de daadwerkelijke aanwezigheid niet meer nodig is om het gedrag te vertonen. In plaats hiervan wordt dit gedrag aangestuurd door interne druk, zoals schuldgevoel of angst. Het is alsof spelers de externe controlebron door een interne hebben vervangen en beginnen druk op zichzelf te leggen om dit gedrag te blijven vertonen. Spelers die een sport beoefenen omdat ze de druk voelen in goede conditie te verkeren vanwege esthetische redenen, voelen zich beschaamd wanneer ze niet de beste vorm hebben of voelen zich schuldig en bezorgd als ze een training missen. Dit zijn voorbeelden van geïntrojecteerde regulering. Motivatie is intern, maar niet werkelijk zelfvastberaden. Identificatie verwijst naar de identificatie van een persoon met de waarde van het gedrag. De persoon voelt dat de oorzaak van het gedrag van binnen uit komt. Integratie is het hoogste niveau van geïnternaliseerde extrinsieke motivatie. Naast de identificatie met de waarde van het gedrag, is het volledig geïntegreerd met andere aspecten van iemands zelf. De persoon ervaart het gedrag dan ook volledig als onderdeel van zijn identiteit. Het onderscheidt zich echter van intrinsieke motivatie, aangezien de persoon niet deelneemt aan de activiteit uit interesse, maar omdat het belangrijk is om zijn persoonlijke doelen te bereiken.


Intrinsieke motivatie stimulans te ervaren

Terwijl externe regulering en introjectie worden beschouwd als externe vormen van regulering, worden identificatie, integratie en intrinsieke motivatie beschouwd als interne vormen van regulering. 23


Indien motivatie een terloopse invloed heeft op de vasthoudendheid, kan het mogelijk zijn de motivatie van atleten en hun vasthoudendheid in sport in het algemeen te verhogen. Dit kan specifiek op voetbal gericht worden gedaan, door de coaches te helpen meer autonoom ondersteunend te worden en zo atleten zich competent en autonoom te laten voelen. Het is belangrijk de spelers te leren om te gaan met het verhoogde niveau van competentie en autonomie en proactiever te worden in hun sportomgeving. Een ander belangrijke kwestie is de spelers te motiveren door voetbal, hen te betrekken bij hun persoonlijke ontwikkeling, hen te motiveren nieuwe leermethoden te volgen en hen te ondersteunen in bij hun integratie in het programma van Een Leven Lang Leren. De coach moet bovendien bereid zijn de spelers tactische en technische kennis mee te geven en vooral de fundamentele principes die zowel op het veld als in hun persoonlijke leven nuttig zijn, zoals nederigheid, eerlijkheid en respect voor hun teamgenoten en tegenstanders met het besef dat de mens vóór de speler komt. De coach moet zorgen dat ze een goed gevoel over zichzelf en het team hebben. Een coach moet ook onthouden dat iemands eigenwaarde los moet staan van hun sportprestaties. Of ze nu goed of slecht spelen, winnen of verliezen, ze zijn nog steeds unieke, waardevolle mensen en de coach moet dit altijd duidelijk maken. Dat is waarom de coach als rolmodel zo belangrijk is. De coach moet de spelers het goede voorbeeld geven, altijd een goede houding, goede communicatievaardigheden, geduld, respect voor anderen, etc. tentoonspreiden. Conclusie Motivatie is een belangrijk middel om succes te behalen. Het is grotendeels afhankelijk van de persoonlijkheid en houding van de coach en de middelen die hij gebruikt om spelers te motiveren zichzelf te verbeteren en de middelen te accepteren waarmee ze zich kunnen ontwikkelen. Over het algemeen moet de coach proberen te begrijpen wat motivatie is en op welke manier niet voldoende of extrinsiek 24

gemotiveerde spelers kunnen worden veranderd in intrinsiek gemotiveerde, succesvolle spelers. Ten slotte stelt Bill Beswick (Beswick 2010) dat de sterkste motivatie van de speler moet zijn te willen winnen. In een teamsport moet de motivatie van de spelers zijn dat ze samen willen winnen. 3.5 Communicatie Parker (2003) zegt dat “open communicatie een absolute vereiste is voor geslaagd…teamwerk” (p. 117).8 Een team communiceert goed wanneer alle teamleden hun gedachten, ideeën en meningen uiten en elk teamlid luistert en open staat voor wat anderen zeggen, of hij of zij het nu daarmee eens is of niet. Wideman (2000) presenteert een analoog die de perfecte manier lijkt om het belang van communicatie en de kwaliteit die nodig is om effectief te zijn uit te leggen. Communicatie is zoals motorolie: het moet worden aangebracht op de machine, anders zal de machine niet starten of zal sneller defect raken. En de olie, net zoals communicatie, moet continu worden aangevuld en regelmatig worden vervangen door nieuwe olie, omdat de oude olie niet meer bruikbaar is. Maar wat betreft de kwaliteit van de olie? Te weinig of te dun toevoegen en de olie heeft niet het beoogde effect. Te dik of te veel en alles raakt verstopt (Wideman, 2000). Olie is communicatie en de machine is het team. De eerste stap is te begrijpen wat effectieve communicatie is. Bethel (2000) legt uit dat effectieve communicatie de boodschap vereenvoudigt en niet compliceert. Daarom is het niet alleen belangrijk gedachten via communicatie uit te drukken, maar ze ook te uiten op een manier die gemakkelijk wordt begrepen. Effectieve communicatie binnen een team is een essentieel element van succes. Een team deelt gezamenlijke doelen en iedereen moet met de neus dezelfde richting op staan om deze doelen te bereiken. “Doelen zijn de lijm die een team bij elkaar houdt... 8 Cross-functional teams” door Glen M. Parker (2003), working with Allies, Enemies and other strangers, Jossey Bass (pagina 181)

Communicatie is niet beperkt tot verbaal uitgedrukte ideeën, instructies of meningen. Niet-verbale boodschappen, waaronder gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal, zijn een nog belangrijker element van communicatie. Boodschappen die worden uitgedragen door coaches, zowel verbaal als niet-verbaal, moeten positief zijn. Er is geen ruimte voor ongeduld en frustratie wanneer men probeert iets effectief aan te leren, en die emoties mogen niet worden geuit in welke vorm van communicatie dan ook. Er is een aantal kritieke factoren voor de meest effectieve communicatie van coaches. Elke boodschap die ze willen uitdagen moet zorgvuldig worden overwogen. De timing van de boodschap is belangrijk, net zoals de duidelijkheid waarmee deze wordt uitgedrukt. Er moeten consistente verklaringen zijn om iemand de boodschap te laten begrijpen en hun leven of prestaties te verbeteren. Een andere belangrijke factor van effectieve communicatie is uw positieve communicatie ontroerend of boeiend te maken. De persoon moet begrijpen wat hem wordt aangeleerd, geloven dat het waar is en het accepteren als een stap in de goede richting. Wanneer de boodschap wordt uitgedragen met energie en enthousiasme, zal het waarschijnlijker zijn dat deze wordt geaccepteerd en onthouden. Een andere geweldige leermethode is de persoon op een zintuiglijke manier erbij te betrekken. Hoe meer zintuigen we gebruiken om iets te leren, hoe waarschijnlijker zal het zijn dat we dit begrijpen en onthouden. Coaches van elk type kunnen sommige van deze basis communicatie vaardigheden in de praktijk oefenen. Hoe hechter de band met de spelers, hoe effectiever de aansporing tot verandering en groei zal zijn. Een goede coach heeft goede communicatievaardigheden.

Coaches hebben vaak een communicatiestijl die competitief of samenwerkend is. Competitieve communicators zijn enigszins agressief en zien de spelers als een bedreiging of vijand, terwijl een samenwerkende communicator, wat geschikter is, assertief is en net agressief. Hij of zij zoekt naar wederzijds acceptabele oplossingen. Door assertief te zijn wordt uw zelfvertrouwen in het onderwerp onderstreept en raken spelers niet beledigd of ontmoedigd. 3.6 Conflictbeheer Conflicten zijn onvermijdelijk in de interactie met anderen. Doorgaans vinden we een conflict niet positief. Op de vraag waaraan ze denken bij het woord conflict, antwoorden mensen vaak met termen als overstuur, strijd, onrust, woede, afgeleid, etc. Als gevolg vermijden mensen conflicten liever. Hoe complex dit ook mag zijn, een conflict is een mogelijkheid voor zowel groeien als leren. Zolang het conflict effectief wordt opgelost, kan het leiden tot persoonlijke en professionele groei. In veel gevallen kunnen vaardigheden om conflicten op te lossen het verschil maken tussen positieve en negatieve resultaten. Door een conflict goed op te lossen, kunt u ook veel problemen die dit aan het oppervlak heeft gebracht oplossen en profiteert u van voordelen die u niet in eerste instantie had verwacht: ■■ Meer

begrip: de discussie die nodig is om een conflict op te lossen geeft mensen meer inzicht in de situatie en hoe ze hun eigen doelen kunnen bereiken zonder die van anderen te ondermijnen. ■■ Meer samenhang in de groep: wanneer een conflict effectief is opgelost, kunnen teamleden een sterker wederzijds respect opbouwen en weer vertrouwen krijgen in hun vermogen om samen te werken. ■■ Meer zelfkennis: Door conflicten leggen mensen hun doelen onder de loep, zodat ze begrijpen wat het meest belangrijk is voor hen, hun focus kunnen verscherpen en hun effectiviteit kunnen verbeteren.


Zonder teamcommunicatie ontstaat er verwarring, misverstanden en ongelukkige leden. Via groepscommunicatie kunnen teamleden zich vrij uitdrukken en kan nauwkeurige en uitgebreide informatie worden gegeven. Communicatie in een team creëert een omgeving van veiligheid en zekerheid. Wanneer een groepslid zich vrij voelt om zijn mening te uiten, voelt hij zich veilig in die groep.

Indien conflicten echter niet effectief worden afgehandeld, kunnen de gevolgen schadelijk zijn. Doelen die in strijd zijn met elkaar kunnen snel omslaan in persoonlijke afkeer. Het teamwerk verslechtert. Talent 25

wordt verspild wanneer mensen geen affiniteit meer voelen met hun werk. En dit kan gemakkelijk eindigen in een neerwaartse spiraal van negativiteit en tegenverwijten. Als u uw team effectief wilt laten functioneren, moet u deze neerwaartse spiraal zo snel mogelijk stoppen.


Conflictstijlen In de jaren zeventig identificeerden Kenneth Thomas en Ralph Kilmann vijf hoofdstijlen om met conflicten om te gaan die variëren in de mate van samenwerking en assertiviteit. Ze beargumenteerden dat mensen doorgaans een voorkeur hebben voor een conflictoplossingstijl. Ze hebben echter ook opgemerkt dat verschillende stijlen het meest nuttig waren in verschillende situaties. Het Thomas-Kilmann Conflict Mode Instrument (TKI) helpt u te identificeren welke stijl uw voorkeur geniet wanneer er een conflict ontstaat. De stijlen van Thomas en Kilmann zijn: Competitief: mensen die neigen naar een competitieve stijl staan stevig in hun schoenen en weten wat ze willen. Ze handelen doorgaans vanuit een machtpositie, die ze zich hebben aangemeten door hun positie, rang, expertise of overtuigingskracht. Deze stijl kan nuttig zijn wanneer er een noodgeval is en snel een beslissing moet worden genomen, de beslissing niet populair is of men zich verdedigt tegen iemand die probeert de situatie op egoïstische wijze uit te buiten. Het kan ook het gevolg hebben dat mensen zich gekwetst, ontevreden en haatdragend voelen wanneer deze stijl in minder urgente situaties wordt gebruikt. Samenwerkend: mensen neigen naar een samenwerkende stijl om te proberen aan de behoeften van alle betrokkenen te voldoen. Deze mensen kunnen zeer assertief zijn, maar in tegenstelling tot de competitieve communicator, werken ze effectief samen en erkennen ze dat iedereen belangrijk is. Deze stijl is nuttig wanneer u uit verschillende meningen de beste oplossing moet smeden, er eerder conflicten in de groep zijn geweest of de situatie te belangrijk is om simpele concessies te doen. 26

Concessies: mensen die liever concessies doen om een oplossing te vinden die ten minste voor een deel bevredigend zijn voor iedereen. Iedereen moet iets opgeven en degene die de concessies doet verwacht ook iets op te geven. Concessies zijn nuttig wanneer de negatieve gevolgen van een conflict ernstiger zijn dan de gevolgen van terreinverlies wanneer gelijkwaardige tegenstanders niet verder komen en een deadline nadert. Meegaand: deze stijl geeft de bereidheid aan waarmee aan de behoeften van andere wordt voldaan ten koste van de eigen behoeften. Degene die hieraan de voorkeur geeft, weet vaak wanneer hij of zij moet toegeven aan anderen, maar kan worden overgehaald een positie op te geven, zelfs wanneer dit niet wordt geëist. Deze persoon is niet assertief, maar werkt in hoge mate samen. Een meegaande stijl is geschikt wanneer de problemen meer betekenen voor de andere partij, vrede meer waard is dan winnen of u in de positie wilt verkeren later een tegengunst te kunnen opeisen. Mensen zijn hiertoe later mogelijk niet bereid en over het algemeen levert deze benadering niet de beste resultaten op. Vermijden: mensen die naar deze stijl neigen, proberen het conflict helemaal te vermijden. Deze stijl wordt gekenmerkt door het delegeren van controversiële beslissingen, het accepteren van standaard beslissingen en het niet willen kwetsen van iemands gevoelens. Deze stijl kan geschikt zijn wanneer een overwinning mogelijk is, de controversie gering is of iemand anders in een betere positie verkeert om het probleem op te lossen. In veel situaties is dit echter een zwakke en niet-effectieve benadering. Wanneer u de verschillende stijlen begrijpt, kunt ze gebruiken om na te denken over de meest geschikte benadering (of een combinatie van benaderingen) voor de situatie waarin u zich bevindt. U kunt ook nadenken over uw eigen instinctieve benadering en leren hoe u deze kunt aanpassen wanneer dat nodig is. Het zou ideaal zijn als u een benadering kiest die bij de situatie past, het probleem oplost, de legitieme belangen van anderen respecteert en beschadigde werkrelaties herstelt.

In een voetbalteam kunnen vaak conflicten optreden en is de rol van coach niet eenvoudig, omdat hij naast de technische kwesties vaak te maken heeft met een complexe relationele dynamiek. Hij moet de gevoelens en emotionele behoeften van de spelers leiden.

Nu probeert u de achterliggende belangen, behoeften en bezwaren te achterhalen. Vraag naar het standpunt van de ander en bevestig dat u zijn of haar mening respecteert en u zijn of haar medewerking nodig hebt om het probleem op te lossen.

Het is belangrijk deze conflicten op te lossen om mogelijke resultaten te vermijden die het spel van het team negatief zouden kunnen beïnvloeden.

Probeer zijn of haar motivaties en doelen te begrijpen en evalueer hoe uw acties deze negatief zouden kunnen beïnvloeden.

Gebruikmaken van het hulpmiddel: een conflictoplossingproces Op basis van deze benaderingen kunt u bij een conflict beginnen met te identificeren wat de overheersende conflictstijl is die door u en uw team wordt toegepast. Hieronder vindt u een aantal suggesties die u aan de spelers kunt voorleggen: Stap één: schets de situatie Zorg ervoor dat mensen begrijpen dat het conflict een wederzijds probleem kan zijn dat het beste kan worden opgelost door er over te praten en te onderhandelen dan te reageren met rauwe agressie. Als u betrokken bent bij het conflict, moet u het feit benadrukken dat u uw mening over het probleem geeft. Luister actief naar de andere partij, zodat u het standpunt van de ander hoort en begrijpt. ■■ Herhalen ■■ Anders

formuleren ■■ Samenvatten Zorg er tevens voor dat wanneer u spreekt, u een volwassen, assertieve benadering kiest en u niet onderdanig of agressief gedraagt. Stap twee: informatie verzamelen

■■ Luister

met empathie en bekijk het conflict vanuit het standpunt van de ander. ■■ Identificeer problemen duidelijk en beknopt. ■■ Spreek vanuit de ik-vorm. ■■ Blijf flexibel. ■■ Licht gevoelens toe. Stap drie: overeenkomen wat het probleem is Dit klinkt als een logische stap, maar vaak ondervinden mensen problemen door onderliggende behoeften, belangen en doelen zeer verschillend. U moet overeenkomen wat de problemen zijn die u probeert op te lossen voordat u een wederzijds acceptabele oplossing kunt vinden. Soms zien mensen verschillende problemen die wel aan elkaar zijn gerelateerd. Als u niet een gezamenlijk begrip van het probleem kunt bereiken, dan moet u minstens begrijpen wat de ander als het probleem beschouwt. Stap vier: brainstormen over mogelijke oplossingen


In deze situatie kan de coach bijdragen door de aandacht van het team constant op het gezamenlijke doel te houden. De coach moet conflicten tussen spelers onder controle houden door neutraal te blijven en hen de conflicten zelf te laten oplossen door hen op het belang van respect voor elkaars standpunt te wijzen.

Richt u op werkgerelateerde kwesties en maak de discussie niet persoonlijk.

Als iedereen tevreden is met de oplossing, zal het helpen als iedereen een redelijke inbreng in het bedenken van oplossingen heeft gehad. Brainstorm over mogelijke oplossingen en sta open voor alle ideeën, inclusief de ideeën die u nog nooit eerder hebt overwogen. Stap vijf: onderhandelen over een oplossing In deze fase kan het conflict worden opgelost: beide partijen hebben een beter begrip voor het standpunt van de ander en een wederzijds bevredigende oplossing kan duidelijk zijn voor iedereen. 27

U kunt echter ook de echte verschillen tussen uw standpunten hebben ontdekt. Dit is een situatie waarin een techniek als win-winonderhandeling nuttig kan zijn om een oplossing te vinden die, tot op zekere hoogte, bevredigend voor iedereen is.


Hier gelden drie vuistregels: blijf kalm, wees geduldig, toon respect…

28

4. Referenties Farinelli, G.: Pedagogia dello sport ed educazione della persona, Perugia, Morlacchi, 2005, p. 26 Theorie Team building Frank S. Pyke, redacteur: “Better Coaching: Advanced Coach’s Manual” NETTEAM: “Understanding Team Work And Its Basic Tenets” http://www.netteam.biz/understanding-team-work-and-its-basictenets.html NETTEAM: “Understanding The Need Of Team Building Activities“ http://www.netteam.biz/understanding-the-need-of-team-buildingactivities.html Leiderschap Carron, A. V.: Cohesiveness in sport groups: interpretations and considerations, in “Journal of Sport Psychology”, 5, p. 371–380, 1983 Carron, A. V.: CARRON‘S MODEL of Factors Affecting Cohesion, Social Psychology of Sport (1980). Ithaca, NY Chemers, Martin: An Integrative Theory of Leadership. Uitgever: Lawrence Erlbaum Associates. Gepubliceerd in: Mahwah, NJ. Publicatiejaar: 1997 Keith, Alan: The Leadership Challenge Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Leadership

Wikieducator: http://wikieducator.org/Leadership_styles http://davidpiccione.com/blog/what-is-leadership/ Sugarman, Karlene. Leadership Characteristics http://www.psywww.com/sports/leader.htm http://jalalonmanagementmatters.blogspot.com/2010/01/leadership-styles-part-i.html; Leadership Styles – Part I. (L)earn Respect http://www.kwintessential.co.uk/cultural-services/articles/intercultural-iceberg-model.htm Motivatie Carling, Chris: MOTIVATION & SOCCER PERFORMANCE (http://www. soccerperformance.org/specialtopics/motivation.htm) Forzoni, Roberto: “Motivation in Football”, SPORTWETENSCHAPPEN, BRUNEI UNIVERSITEIT http://www.robertoforzoni.com/sport/football/faca-insight-magazine/ http://www.robertoforzoni.com/sport/football/faca-insight-magazine-2/ Communicatie Parker, Glen, M.: Cross-functional teams. (2003), Working with Allies, Enemies and other strangers, Jossey Bass. Pyke, Frank S.: Better coaching: advanced coach’s manual by Australian Sports Commission Wideman, M.: “Communication: The project life blood” geopend op 20-03-2007 (2000) Conflictbeheer Noble, Cinnie: Conflict Management Through Coaching, gepubliceerd in Canadian HR Reporter, 24 september 2001. Thomas, Kenneth W., Kilmann Ralph H.: Thomas-Kilmann Conflict Model ,Instrument—TKI, Mountain View, CA: CPP, Inc., 1974–2009 MINDTOOLS: http://www.mindtools.com/pages/article/newLDR_81. htm

Handboek voor de HATTRICK Coach docent I. Opzet cursus VoetbaLLL Coach II. Trainingsmateriaal voor de cursus VoetbaLLL Coach

Recommend Documents