Nummer 132
December 2005
Katern in Kerkinformatie 174 - Oktober 2009
Adviseur, vraagbaak, coach, cursus- of gespreksleider… De gemeenteadviseur is er voor de plaatselijke gemeente
Den Hoorn, Texel
katern met o.a. • De dienstverlening door de gemeenteadviseurs • Hulp bij andere manier van vieren in Dedemsvaart • Begeleiding bij het bezinningsproces in Amstelveen-Buitenveldert • Ondersteuning bij opzetten werkgroep ‘de arme kant’ in Dokkum
Katern in Kerkinformatie 174
Oktober 2009
De gemeenteadviseurs en de dienstverlening
De gemeenteadviseurs zijn het gezicht van de dienstverlening door de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk. Zij zijn er voor advisering en begeleiding op maat. Elke gemeente die een beroep doet op de dienstverlening kan de ondersteuning die nodig is ontvangen. Het werk van de gemeenteadviseurs is dus heel divers! Ze zijn voor alle vragen om begeleiding en ondersteuning bereikbaar via het centrale telefoonnummer (030) 880 18 80.
verlening vanuit de Solidariteitskas kan een lager uurtarief berekend worden. In samenhang met de invoering van betaalde dienstverlening is de quotumheffing - het vaste percentage dat de gemeenten moeten betalen voor het bovenplaatselijke werk omlaag gegaan. In de praktijk blijkt dat dit tarief veel lager is dan voor gelijksoortige en gelijkwaardige
advisering en begeleiding buiten de kerk wordt gevraagd. De verhouding tussen de geboden kwaliteit en de prijs wordt in de meeste gevallen als heel gunstig beoordeeld. Op www.pkn.nl > Actief in de kerk > Gemeenteadviseur meer over het werk van de gemeenteadviseur.
De dienstverlening aan plaatselijke gemeenten is voor een groot deel gratis; het wordt betaald uit het quotum. Dat geldt voor de dienstverlening op het terrein van kerkbeheer en Kerk in Actie/Interactief. Ook een groot deel van de dienstverlening door de gemeenteadviseurs valt hieronder, waaronder de intake en korte adviestrajecten. Het tarief van de betaalde dienstverlening voor de plaatselijke gemeenten is € 55,- per uur, in 2010 € 60,- per uur. De kostprijs ligt hoger, maar door subsidie op betaalde dienst-
Dedemsvaart: andere manier van vieren Gemeenteadviseur Els Deenen werd vorig jaar oktober benaderd door de kerkenraad van de gereformeerde kerk in Dedemsvaart die ‘samen op weg’ is met de hervormde gemeente. Aanleiding was dat een groepje jonge gezinnen uit de gemeente met een zekere onvrede zat. Het gebeurt in iedere gemeente. Met het wisselen der generaties wordt soms anders aangekeken tegen de invulling van de eredienst. Ieder beleeft het op zijn of haar manier, en soms lijkt het even niet meer aan te sluiten. Het eerste geluid werd opgepikt rond april 2008. Edy Bouman, op dat moment scriba van de kerkenraad, vernam dat deze leden - dertigers en veertigers met kinderen - op zoek waren naar een andere manier van vieren. Zo waren ze gaan ‘shoppen’ buiten de eigen kerkelijke deur, maar dat leverde hen vanuit de verbondenheid met de eigen gemeente gemengde gevoelens op.
Werkgroep Het signaal werd serieus opgepakt en besproken in de kerkenraad met de twee predikanten, ds. P.J. de Buck en ds. G.B. Huiskamp. In eerste instantie reageerde men een beetje verbaasd. Er waren toch al bijzondere diensten in de gemeente, zoals
bijvoorbeeld een speciale jongerendienst. Om de vraag serieus te nemen en de mogelijkheden stukje bij beetje in kaart te brengen, werd besloten tot de oprichting van de werkgroep ‘Anders Kerken’ waarin ook enkele gemeenteleden plaatsnamen. Ter oriëntatie ging men ook kijken bij andere gemeenten, zoals in Hoogeveen en Zwolle. Gemeenteadviseur Els Deenen was onder de indruk van de bevlogenheid waarmee de werkgroep in Dedemsvaart er iets van wilde maken. Wel adviseerde ze om wat meer structuur in het geheel te brengen. Zo wees ze op de basiscursus liturgie die twee weken later in Hoogeveen gepland stond. In die cursus van drie dagdelen krijgen de deelnemers een duidelijk overzicht van de elementen, achtergronden en de betekenis van de liturgie. Zo komen bijvoorbeeld het Dienstboek, de orde van dienst en de gang van het kerkelijk jaar aan bod. Door het volgen van die cursus weet je beter waar je het over hebt als je bezig bent met kerkdiensten.
2
Vier mensen uit de voorbereidingsgroep meldden zich spontaan voor deze cursus aan, waaronder Marja Bouman: ‘We hebben er veel van opgestoken. Het is goed om je eens bewust te verdiepen in het hoe en waarom van de eredienst. En in de cyclus van het kerkelijk jaar. We besteden nu bijvoorbeeld meer gericht aandacht aan de nood in de wereld.’ Het contact en de samenwerking met Els Deenen vond ze prettig en leerzaam.
Goede muziek Het lukte goed om de eerste dienst ‘Anders Kerken’ op te zetten. Deze werd een daverend succes. Dat kwam volgens predikant Gerrit Huiskamp onder meer door de goede muzikanten die men in de zogeheten EPNband bij elkaar wist te brengen. ‘Mijn indruk was dat het de jongeren in de dienst vooral om de muziek gaat. Een goede band doet dan veel. We hebben daarnaast het geluk dat we een professionele musicus in de
Katern in Kerkinformatie 174
gemeente hebben die heel goed liederen uit bijvoorbeeld het Liedboek kan bewerken.’ Gemeenteadviseur Els Deenen reageert. ‘Wat ik heel bijzonder vind, is dat het zo goed lukte om zelfs mensen van buiten de eigen gemeente te activeren. Ook mensen die normaal niet naar de kerk gaan. En het resultaat klonk inderdaad als een klok.’ De tweede dienst volgde enkele maanden later. ‘Een toegankelijke dienst met spontaniteit, inhoud, vrolijke muziek en taal die iedereen begrijpt en aanspreekt tot creëren. ‘t Is gewoon anders...’ aldus de aankondiging.
Ook op Hyves Ds. Gerrit Huiskamp vertelt dat de jongeren op een eigentijdse manier en breed reclame voor de diensten maken, op Hyves en andere plekken op internet. Zo lezen we: ‘In het Gereformeerd Kerkelijk Centrum in Dedemsvaart vindt zondag 30 augustus een dienst plaats, georganiseerd door de werkgroep Anders Kerken. Deze dienst wordt
Oktober 2009
begeleid door de EPN-band. Anders Kerken en de EPN-band bestaan uit leden van verschillende kerkelijke achtergronden. Thema is: ‘Anders kerken… en maandag?” Het enthousiasme waarmee een en ander wordt gepromoot, blijkt aanstekelijk. De predikant heeft dan ook een boodschap voor andere gemeenten op dit gebied: ‘Leg je oor goed te luisteren in de kerk. En laat het daar niet bij, maar doe er ook iets mee!’ De gemeenteadviseur is in alle gevallen bereikbaar voor vragen en ondersteuning. Wilt u meer lezen over deze thematiek? Kijk dan eens op de website www.pkn.nl/tussengeneratie. Max Mesman
3
Katern in Kerkinformatie 174
Oktober 2009
Amstelveen-Buitenveldert: begeleiding bij het bezinningsproces De protestantse gemeente Amstelveen-Buitenveldert telt zes wijkgemeenten. Dat die zes wijken qua financiën niet langer haalbaar zijn, is duidelijk. Dat betekent onder meer dat er kerken dichtgaan. Om verantwoord om te gaan met zo’n ingrijpend besluit, is besloten tot een gemeentebreed bezinningsproces op de vraag hoe Amstelveen-Buitenveldert kerk wil zijn in de toekomst. Daar is de hulp van gemeenteadviseur Bram Schriever bij ingeroepen. Ds. Marianne Bogaard is predikant van deze protestantse gemeente. ‘We wilden erg graag externe begeleiding hebben voor het bezinningsproces. Daarom hebben we een gemeenteadviseur in de arm genomen. Dat is iemand van buiten de eigen gemeente, maar toch met kennis van zaken. We zijn het proces gestart met Otto Sondorp die later is opgevolgd door Bram Schriever. Samen met mij en nog een predikant zit hij in de kerngroep. Daarnaast is er een taakgroep waarin mensen uit alle zes wijkgemeenten zitting hebben. We hebben het bezinningsproces bewust losgekoppeld van alle organisatorische vragen.’ Toch blijkt dat nog niet zo eenvoudig. Het besluit over de kerkgebouwen is inmiddels genomen; twee van de zes kerkgebouwen moeten worden afgestoten. Een van de twee is al verkocht; het wordt een joodse synagoge. ‘Deze stap was onvermijdelijk’, vindt Marianne Bogaard, ‘maar we merken wel dat deze besluitvorming nu ook weer nadere vragen oproept. Want hoe kunnen we toch missionair aanwezig blijven in een wijk waar we geen kerkgebouw meer hebben staan?’
Verschillende fasen Voor het bezinningsproces was in eerste instantie één jaar uitgetrokken. Dat blijkt niet helemaal haalbaar. ‘De eerste fasen verliepen voorspoedig. Allereerst hebben we in alle groepen binnen de wijkgemeenten nagedacht over wat voor gemeente we zijn, en wat voor gemeente we willen zijn. Daarvoor hebben we gebruikgemaakt van de map ‘Bronnen voor beleid’, een uitgave van de dienstenorganisatie.* Daar kwam uit dat we binnen de wijkgemeenten nu vooral nadruk leggen op pastoraat en prediking,
gesprek gegaan over wat voor gemeente we willen zijn. Nynke Dijkstra van het team Missionair Werk & Kerkgroei van de Protestantse Kerk heeft met ons een ambtsdragersdag georganiseerd over gastvrij gemeentezijn. Naar aanleiding van die dag hebben alle wijkkerkenraden een aantal beleidspunten naar voren gebracht.’ Fase 3 zou een onderzoek door Motivaction moeten worden dat de samenleving van Amstelveen-Buitenveldert in kaart zou brengen: wie zijn de mensen in en rond de wijkgemeenten en hoe is hun relatie tot kerk en geloof? Maar de subsidie is nog niet rond. De gemeente hoopt een soortgelijk onderzoek te kunnen laten uitvoeren. Fase 4 moet aanknopingspunten voor beleid geven die worden aangeboden aan de algemene kerkenraad, die deze vervolgens zal moeten vertalen naar het algehele beleid in Amstelveen-Buitenveldert. terwijl we alle zes heel sterk de wens hebben om meer naar buiten te treden, meer gastvrij gemeente te zijn. Voor de tweede fase, dit voorjaar, is in alle wijkgemeenten een klankbordgroep in het leven geroepen die aan de hand van het ‘handboek Gezonde gemeente’ van Robert Warren** een scan heeft gemaakt van de gemeente. Ook de wijkkerkenraden hebben dat gedaan. De uitkomst was dat alle zes wijkgemeenten qua profiel vrij veel op elkaar lijken, en ook dat ze alle zes in de middenmoot zitten. Dat riep onmiddellijk de vraag op of we ons niet meer zouden willen profileren. Het punt van gastvrij gemeentezijn kwam weer boven. Vervolgens hebben we twee mensen uitgenodigd. Prof. Henk de Roest heeft een lezing gehouden, en we zijn met hem in
4
Vertrouwen gewonnen ‘Het is ontzettend plezierig dat we ondersteuning van buitenaf hebben in de persoon van de gemeenteadviseur’, vindt Marianne Bogaard. ‘Hij is erg procesmatig, en daar plukken we de vruchten van. Hij helpt bij het maken van schema’s en kan ideeën concretiseren. Verder is het erg goed dat hij echt een “buitenstaander” is. Zo kunnen we organisatorische problemen buiten de deur houden in dit bezinningsproces. Als die de kop opsteken, roept hij dat het daar nu niet om gaat en dat we scherp moeten blijven. Hij is er echt voor het proces en houdt ons goed bij de les. Hij weet waar we wat moeten halen. Hij helpt ons aan de nodige informatie en weet de juiste mensen te vinden. Dat ver-
Katern in Kerkinformatie 174
ruimt onze blik enorm. Hij heeft echt veel vertrouwen gewonnen in onze gemeente. Het voordeel van een gemeenteadviseur is dat deze van buiten komt, maar toch weet wat er speelt in de gemeente. Vertrouwdheid tegenover gezonde afstand dus.’
Oktober 2009
* ‘Bronnen voor beleid’ is een losbladig werkboek dat de gemeente wil helpen bij het maken van beleid en bij
** Robert Warren: ‘Handboek gezonde gemeente’, Uitgeverij Ekklesia, Gorinchem, prijs € 14,90.
het schrijven van een beleidsplan. Prijs € 15,95. Te bestellen via
[email protected],
Janet van Dijk
tel. (030) 880 13 37. U betaalt geen verzendkosten.
Vijfhuizen: eens een ander gezicht voor een cursusgroep De protestantse gemeente Vijfhuizen biedt veel cursussen aan. Volgens scriba Jannie Stolmeijer is dat met name te danken aan de creatieve predikant, ds. Mieke van Santen. De meeste cursussen worden gegeven door ds. Van Santen zelf. Maar voor de cursus ‘Woorden vinden voor je eigen geloof’ is besloten een gemeenteadviseur in te schakelen zodat er ook eens een ander ‘gezicht’ voor de groep staat. ‘De cursus “Woorden vinden voor je eigen geloof” was een groot succes’, vertelt Jannie Stolmeijer. ‘We hadden een groep van 18 deelnemers tussen de 20 en 80 jaar, die alle zeven bijeenkomsten geweest zijn. Leuk was dat het een heel diverse groep was, waarin ook mensen van buiten de kerk zaten.’
Dat laatste is in Vijfhuizen trouwens niet eens zo bijzonder. ‘We zien vaker dat mensen van buiten de kerk op een of andere manier participeren binnen onze gemeente. Vijfhuizen is een heel sociale gemeenschap, en onze kerk is in het dorp goed zichtbaar; we doen veel aan open kerkzijn.’
‘God is liefde. Hij leidt mij op mijn levenspad en Hij houdt mij vast. Bij Hem mag ik schuilen.’
‘God betekent voor mij almachtige liefde die ik probeer te delen en te vermenigvuldigen.’
Deze cursus begeleidde de predikant samen met gemeenteadviseur Burret Olde. En dat ging heel goed, vindt Jannie Stolmeijer. ‘Hij bracht de ideeën in, zij hield het tempo erin. Bijzonder was dat de gemeenteadviseur zich kwetsbaar opstelde in deze cursus; dat gaf veel openheid bij de deelnemers en gaf vertrouwen. Dat maakte denk ik ook dat we steeds zo’n open gesprek konden voeren.‘
‘Mijn geloof is gevormd door worsteling en overgave. Ik ben tot in mijn diepste diepten gekend en aanvaard.’ ‘Het doel van de cursus was dat we aan het eind ervan allemaal een “geloofsvisitekaartje” zouden schrijven. En dat is heel goed gelukt.’ Burret Olde zelf vertelt naar aanleiding van deze cursus dat hij het geweldig vindt dat mensen, soms eerst aarzelend, in gesprek gaan over hun geloof. ‘Het geloofsgesprek is een versterking van het gemeentezijn én een basis voor missionair kerkzijn.’
‘Ik geloof in een God die me vasthoudt als ik los moet laten.’ Het is voor Vijfhuizen niet bij deze begeleiding door de gemeenteadviseur gebleven; hij gaat de gemeente nu ook begeleiden bij het bijwerken van het beleidsplan. Janet van Dijk
5
Katern in Kerkinformatie 174
Oktober 2009
Geldermalsen: visie op gemeentezijn vertaald in beleidsplan De wijkgemeente Oost van de hervormde gemeente Geldermalsen is op zoek gegaan naar een visie op de toekomst van de gemeente. Dat betekende even stilstaan met elkaar, in plaats van altijd maar druk te zijn met activiteiten. Hulp van buitenaf bleek gewenst, en gemeenteadviseur Aart Peters – voor de gemeente geen onbekende – werd erbij gehaald. Paul Verburg, voorzitter van de kerkenraad, vertelt dat de gemeente graag fundamenteel stil wilde staan bij wie ze is, waar ze vandaan komt en waar ze naartoe wil. ‘Dat proces wilden we aangaan ten bate van het beleidsplan waar we ons mee bezig moesten gaan houden. Zo’n beleidsplan is ook nog eens verplicht, dus het formele argument was er ook.’ Die ‘pas op de plaats’ is niet verkeerd geweest, vindt Verburg. ‘Er is in een kerkelijke gemeente veel te regelen en veel te organiseren, en dan is het goed je eens af te vragen of je nog wel de goede keuzes maakt. Als je alleen maar op uitvoerend niveau bezig bent, leidt dat niet tot groei, verbreding en verdieping. Een beleidsplan kan je helpen om keuzes te maken die daar wel aan bijdragen.’ Om met de meer fundamentele vragen aan de gang te gaan, ging de kerkenraad ruim een jaar geleden met gemeenteadviseur Aart Peters in gesprek. ‘We hebben met name gekeken naar onze ervaringen, maar Op weg met beleid
De cd-rom ‘Op weg met beleid’ is een handig hulpmiddel voor de plaatselijke gemeente als het gaat om het opstellen van een beleidsplan. Een menu leidt de gebruiker stap voor stap door het proces heen. Het materiaal bevat - een overzichtelijk stappenplan; - een toelichting op de onderdelen van een beleidsplan; - een handige inhoudsopgave met hyperlinks en verwijzingen, zodat u met een paar muisklikken uw eigen weg in de uitgebreide informatie vindt; - werkbladen die u zelf verder kunt invullen en uitwerken; - veel achtergrondinformatie en praktische tips, met verwijzingen naar ‘Bronnen voor beleid’, het werkboek voor beleidsontwikkeling (zie bericht op pag. 4). Het materiaal is op basis van ervaringen in de praktijk ontwikkeld en uitgewerkt. Zie pagina 8 voor bestelmogelijkheden.
ook gelet op ons gevoel erbij. We waren dat niet gewend, waren altijd maar druk met activiteiten. Nu stonden we stil: wat is de kerk die ons voor ogen staat? En hoe vertalen we dat naar de gemeente?’
Sturend en ondersteunend De bijeenkomsten in de kerkenraad leverden een visie op het kerkzijn van de gemeente op. Verburg: ‘We hebben toen gesteld dat we gelijk maar door moesten pakken en dat ook in een beleidsplan vertalen.’
6
Er werd een commissie in het leven geroepen, bestaande uit de predikant, enkele kerkenraadsleden en enkele gemeenteleden. Verburg werd als voorzitter van de kerkenraad ook voorzitter van de commissie. ‘Als commissieleden waren we allemaal onbekend met het maken van een beleidsplan voor een kerk. Omdat we het graag goed en grondig aan wilden pakken zodat er niet een beleidsplan zou verschijnen dat in een la verdwijnt, hebben we Aart Peters gevraagd dat proces vervolgens ook te begeleiden.
Katern in Kerkinformatie 174
Ik heb daartoe eerst een paar gesprekken met hem gevoerd: hoe gaan we dit aanpakken? Aart Peters kwam met de cd-rom ‘Op weg met beleid’ (zie kader) waarin stap voor stap staat uitgeschreven hoe je tot een beleidsplan komt. Dat zijn we gaan volgen, met zijn suggesties daarbij.’ Peters had een sturende en ondersteunende rol. De eerste paar bijeenkomsten van de commissie was hij erbij, daarna kon de commissie het allemaal zelf doen. Op de achtergrond had hij wel steeds een toegevoegde rol: hij las mee met de stukken die geproduceerd werden, en stelde kritische vragen
Oktober 2009
daarbij. ‘Heel verhelderend’, vindt Verburg. Gemeenteadviseur Aart Peters had verder nog een rol bij een tussentijdse terugkoppeling van de commissie naar de kerkenraad en als gespreksleider bij een gemeenteraadpleging.
Externe expertise ‘Voor dit proces was de rol van een extern adviseur echt wezenlijk’, zegt Verburg. ‘We hebben op cruciale momenten de nodige ondersteuning gehad. Ik weet niet of we anders al zover zouden zijn, en - belangrijker - of het beleidsplan er dan zo
zou uitzien als het er nu uitziet. Het beleidsplan geeft inzicht in alle aspecten van het kerkenwerk. We hebben veel meer grip op het kerkenwerk gekregen. Dat is al winst. De inhoudelijke discussies die we als commissie voerden waren ook heel belangrijk. We hebben voor de komende jaren een richting bepaald. We kunnen nu elk jaar een activiteitenplan opstellen met prioriteiten voor één jaar.’ Janet van Dijk
Dokkum: ook voor diaconale vragen Toen in 2005 in vier fabrieken in Dokkum ontslagen vielen, ontstond in de protestantse gemeente van Dokkum het plan om een werkgroep ‘de arme kant van Dokkum’ in het leven te roepen. Maar hoe doe je dat? De gemeenteadviseur werd erbij gehaald vanwege zijn expertise op dit gebied. Ds. Jenny van der Veen van de protestantse gemeente Dokkum is betrokken bij mensen die behoren tot de arme kant van Nederland. ‘Een van de dingen die belangrijk zijn als het gaat om de arme kant, is bewustwording. Daar maken we ons als werkgroep ook sterk voor: mensen ervan bewust maken dat armoede geen schande is maar onrecht.’ Gemeenteadviseur Pieter Vos werd erbij gehaald om te helpen de werkgroep op te zetten. Ds. Van der Veen: ‘Pieter Vos is gepokt en gemazeld als het gaat om dit soort diaconale zaken. Hij heeft ons richtlijnen gegeven hoe we de werkgroep het beste op konden zetten. Er zitten niet alleen kerkmensen in, maar ook bijvoorbeeld mensen van de Cliëntenraad en ervaringsdeskundigen. We halen hem er altijd bij als er lastige discussies zijn met betrekking tot de arme kant. Gelukkig kun je ook voor dit soort diaconale vragen bij de gemeenteadviseur terecht.’ De werkgroep is inmiddels al een paar jaar een feit. ‘We hebben geprobeerd de protestantse gemeenten in en rond Dokkum warm te maken om zich in te zetten voor de arme kant. Dat ging en gaat niet altijd even makkelijk. Er is veel schaamte rond het onderwerp, en diakenen komen ook niet zo snel in aanraking met de mensen om wie het gaat; de drempel om om hulp te vragen is hoog. Als werkgroep willen we kerken in de omgeving opmerkzaam maken op de arme kant en
Functionaris ‘stille armoede’
Noord-Friesland wordt gebruikt als proeftuin om stille armoede beter te signaleren en begeleiden. Het gaat om een proef voor drie jaar. Deze aanpak past in de hernieuwde aandacht vanuit het maatschappelijk activeringswerk van de Protestantse kerk.
hopen we de mensen om wie het gaat op het spoor te komen.’ Ds. Van der Veen wil graag kwijt dat het erg belangrijk is dat kerkelijke gemeenten een
7
beroep kunnen doen op iemand die verstand heeft van diaconaat. ‘Zeker in deze tijd van economische crisis. Het moet ons in de kerk immers gaan om de ander. Dat is niet vanzelfsprekend. Soms ook heel lastig. Omdat het niet alleen om het doen van barmhartigheid gaat, maar ook om het doen van gerechtigheid. En het vraagt lef om politieke en sociale vragen aan de orde te stellen in de kerk. Dat lijkt een beetje te verdwijnen in kerkelijk Nederland en dat baart me zorgen.’ Janet van Dijk
Katern in Kerkinformatie 174
Oktober 2009
Voor alle artikelen geldt dat ze te bestellen zijn via
[email protected] of tel. (030) 880 13 37, en dat geen verzendkosten in rekening worden gebracht.
cd-rom ‘Op weg met beleid’ Wij geloven - materiaal voor verdieping in de gemeente Digitale handreiking op cd voor het ontwikkelen van een beleidsplan. Beleid en planning zijn van groot belang bij de ontwikkeling van de gemeente. Een beleidsplan is een middel dat in dienst staat van de beleidsontwikkeling in de gemeente. Het kan een nuttig instrument zijn om afspraken die in de gemeente worden gemaakt, vast te leggen en als uitgangspunt te nemen voor nieuwe activiteiten. Zie ook het bericht op pag. 6. Prijs € 15,-.
Handreiking waarmee het thema van de Startzondag, ‘wij geloven’, op meer momenten in het jaar handen en voeten kan krijgen, bijvoorbeeld in gesprekskringen, groothuisbezoeken, een themabijeenkomst of de opening of sluiting van een vergadering. De handreiking biedt liederen, geloofsbelijdenissen, bijbelteksten en gebeden; suggesties voor werken met teksten, met ‘verbeelding’ en met korte vragen; korte werkvormen, suggesties voor bijbellezen en een bijbelstudie. Prijs € 4,50; vanaf 10 exemplaren € 3,50 per stuk.
dvd ‘Heilige teksten’ Een dvd met vier afleveringen van het IKON-programma ‘Het Vermoeden’ waarin bekende Nederlanders uit diverse religieuze tradities praten over hun heilige tekst. De uitzendingen kunnen in een groep worden bekeken en daarna besproken.Met Jan Greven (onder meer oud-hoofdredacteur van Trouw), Sara Kroos (cabaretière), Jaap Schouten (oud-onderwijsman) en Han Wilmink (kookdominee). Inclusief handreiking om er in groepjes over door te praten. Prijs € 14,95.
Wandelgids ‘Zij lopen, maar worden niet moe’ Een wandelboekje langs protestantse bezienswaardigheden in vier grote steden in ons land. Met dit boekje in de hand kunt u letterlijk op weg in de steden Groningen, Deventer, Dordrecht en Middelburg om het protestantse erfgoed te bekijken. In elk van de vier steden zijn wandelroutes uitgezet die leiden langs prachtige kerken en andere gebouwen, door tuinen en hofjes, langs gevelstenen en bijzondere beelden. Een ringbandje maakt het kleurrijke boekje handzaam en daarmee uitstekend geschikt om in de hand mee te nemen tijdens de routes. Verder bevat het boekje bevat vele foto’s van de protestantse bezienswaardigheden. Prijs € 8,95.
Pastorale handreikingen digitaal beschikbaar De serie ‘handreikingen voor het pastoraat’ is nog steeds erg populair. Een aantal handreikingen waren echter verouderd en zijn weer helemaal up-to-date gemaakt, zoals ‘Levensmoe’, ‘Pastoraat en gebed’, ‘Pastoraat en rouwenden’ en ‘Bezoeken van oudere mensen’. Ze worden beschikbaar gesteld op de website, als pdf. U kunt ze gratis downloaden en uitprinten. Zie www.pkn.nl/pastoraat > handreikingen.
Spel Samenspraak levenskaart Kaartspel dat uitnodigt om geloof te delen. Met dit spel kan op speelse wijze met deelnemers vanaf twaalf jaar een gesprek over geloof en leven worden gevoerd op bijvoorbeeld een gemeenteavond, bij een groothuisbezoek of op een school. Prijs € 12,50.
Boekje ‘Alles wat adem heeft’ Een korte inleiding over de psalmen en de rol die zij dankzij Calvijn zijn gaan spelen in de protestantse kerkdiensten in Nederland. Verder bevat het een aantal bewerkingen van psalmteksten, uit de tijd van Calvijn tot eigentijdse bewerkingen van hedendaagse dichters als Karel Eykman en Huub Oosterhuis. Portretjes van mensen die, professioneel of als hobby, bezig zijn met de psalmen geven het boekje een persoonlijk tintje. Om zelf te lezen, uit te zingen, uit voor te lezen, om weg te geven. Prijs € 4,50, vanaf 10 exemplaren € 4,-.
8
