Fiscale Handboeken
HANDBOEK SUCCESSIERECHTEN
Dirk D E
GROOT
intersentia Antwerpen - Cambridge
INHOUD I. Inleiding: kenmerken en toepassingsgebied
1
1.
1 1 2
2. 3.
Kenmerken 1.1. Indirecte belasting 1.2. Belasting op de overgang van goederen door overiijden 1.3. Ontstaan van defiscaleschuld op het moment van het overlijden 1.4. Verkrijgingsbelasting 1.5. Progressieve belasting 1.6. Fiscale saisine 1.7. Gewestelijke belasting Onderscheid successierecht - recht van overgang bij overlijden Onderscheid overgang door het overiijden - overgang naar aanleidingvan
II. 1.
2.
de belasting onderworpen verkrijgingen De wettelijke erfopvolging 1.1. Algemeen 1.2. Bijzonderheden 1.2.1. Verwerping 1.2.2. Onwaardigheid 1.2.3. Inkortingen inbreng 1.2.4. Terugkeer 1.2.5. Erfrecht de Staat Testamentaire erfopvolging 2.1. geldigheid 2.2. Herroeping 2.3. Verwerping 2.4. Opschortende en ontbindende voorwaarde; tijdsbepaling; machtiging de overheid 2.5. Alternatief en facultatief legaat 2.6. Beding van aangroei of van terugvalling van legaat en erfstelling over hand 2.7. Dadingen met betrekking tot de erfopvolging
lntersentia
2 3 3 3 3 4 8 11 11 11 11 11 12 12 13 13 13 13 14 14 14 15 15 16
Handboek successierechten
3. 4.
2.8. Ten gunste van derden bedongen lasten 2.9. Inbreng en inkorting Contractuele erfstellingen Met verkrijgingen door overlijden gelijkgestelde verkrijgingen onder de levenden
17 18 19 20
III. Met verkrijgingen door overlijden gelijkgestelde verkrijgingen
21
1. 2.
23 24 24 26
3. 4. 5.
6.
De afwezige Schuldbekentenissen 2.1. Alleen bij testament erkende schulden 2.2. Schuldbekentenis onder de levenden Sommige schenkingen van roerende goederen onder opschortende voorwaarde Huwelijksovereenkomsten Schenkingen in de loop van de drie jaar voor het 5.1. Algemeen 5.2. Toepassingsvoorwaarden 5.2.1. Schenking 5.2.2. Schenking binnen de drie jaar voor het overlijden 5.2.3. Schenking niet onderworpen aan het evenredig schenkingsrecht 5.2.4. Geen andere fictiebepaling van toepassing 5.2.5. Begiftigde nog in leven 5.2.6. Een verdachte periode van zeven jaar in Vlaanderen 5.3. Bewijs van de schenking 5.4. Schuldenaar van de rechten Bedingen ten behoeve van een derde 6.1. Algemeen 6.2. Toepassingsvoorwaarden 6.2.1. Voorwaarden in hoofde van de bedinger 6.2.2. Voorwaarden in hoofde van de derde-verkrijger A. De derde-verkrijger moet bepaald of bepaalbaar zijn B. De verkrijger moet uiteraard nog in leven zijn: een dode komt niet tot de nalatenschap C In principe is de verkrijger geen partij bij de overeenkomst 6.2.3. Tijdstip van opeisbaarheid van het beding 6.2.4. Gratis voorded 6.2.5. Sommen, renten of waarden
26 27 31 31 31 31 32 33 34 34 34 34 35 36 36 37 37 37 37 38 38 39 39 40
lntersentia
Inhoud I
6.3.
7.
Uitzonderingen 6.3.1. Evenredig schenkingsrecht 6.3.2. Wettelijke verplichting 6.3.3. Groepsverzekeringscontract of voorzorgsfonds 6.3.4. Derde persoon als bedinger Levenslange rechten beschouwd als volle eigendom 7.1. Algemeen 7.2. De bedoelde handelingen nader bekeken 7.2.1. Verkrijgingen onder bezwarende titel van roerende of onroerende goederen of inschrijving van effecten, door de overledene voor het vruchtgebruik en door een derde voor de blote eigendom 7.2.2. Verdeling of met verdeling gelijkstaande akte waarin aan de overledene een vruchtgebruik, een rente of elk ander levenslang recht wordt toebedeeld 7.2.3. Verkoop of afstand bezwarenden titel door de overledene met voorbehoud van vruchtgebruik of een ander levenslang recht 7.3. De medecontractant van de overledene 7.3.1. Medecontractant nog in leven 7.3.2. Erfgenaam, legataris, begiftigde of tussenpersoon 7.4. Tegenbewijs 7.5. Tempering
IV. Samenstelling 1.
de belastbare grondslag
Successierecht 1.1. Actief 1.1.1. Begrip en overzicht 1.1.2. Implicaties van het huwelijksvermogensrecht 1.1.3. Voorwaardelijke, betwiste en eventuele rechten A. Voorwaardelijke goederen B. Betwiste goederen C. Eventuele rechten 1.1.4. Achtereenvolgende overgangen door overiijden 1.1.5. Overige specifieke bepalingen 1.2. Passief. 1.2.1. De op de dag van het overlijden bestaande schulden van de overledene A. Begrip en overzicht B. betwiste en eventude schulden
lntersentia
40 40 40 41 42 43 43 44
44
46
47 48 48 48 49 52 53 53 53 53 55 56 57 57 57 58 58 59 59 59 60
Handboek successierechten
2.
C. Schulden die voor onbestaande worden gehouden D. Bijzonder geval: belastingschulden 1.2.2. Begrafeniskosten Recht van overgang bij overüjden
V. Raming 1. 2. 3.
het actief
61 62 62 63
het passief
65
Principe: verkoopwaarde Voorafgaande schatting Uitzonderingen 3.1. Waarde op het moment van een latere gebeurtenis 3.2. Bijzondere waarderingsregels 3.2.1. Raming van genoteerde effecten 3.2.2. Forfaitaire raming 3.2.3. Nominale waarde
65 67 68 68 69 69 70 72
VI. Aangifte
73
1. 2. 3.
73 75 76 76 77 77 78 78 78 79 79 79 80 80 81 82 83 83 83 84 84 85 85 86
4.
5.
Verplichting tot aangifte en vorm Termijn voor het indienen van de aangifte Personen die de aangifte moeten indienen 3.1. Overlijden van een rijksinwoner 3.2. Overlijden van een niet-rijksinwoner 3.3. Bijkomende aangifte 3.4. Bijzondere gevallen Bevoegd kantoor 4.1. Overüjden van een rijksinwoner 4.2. Overüjden van een niet-rijksinwoner 4.3. Bijzondere gevallen Inhoud van de aangifte 5.1. Identificatie van de overledene 5.2. De aangevers 5.3. Woonstkeuze 5.4. 5.5. Weergave van de devolutie 5.5.1. Wettelijke devolutie. 5.5.2. Testament of contractuele erfstelling 5.6. Opgave van het actief en passief van de nalatenschap 5.6.1. Indeling 5.6.2. Actief A. individuele aangifte B. globale aangifte
lntersentia
Inhoud
6.
C. Afzonderlijke opgave van handels-, nijverheidsof landbouwbedrijf bij grote nalatenschappen D. Artikel 60/1 W.Succ 5.6.3. Passief 5.7. Schenkingen binnen drie jaar voor het overlijden 5.8. Fictiebepalingen 5.9. Vruchtgebruik of fideï-commis 5.10. Verzekeringspolissen met betrekking tot lichamelijke roerende goederen Onregelmatigheden in de aangifte
VII. Vereffening van de rechten
2.
3.
4.
Vlaams Gewest - Algemeen Vlaams gewest - Bepaling van de nettogrondslag 2.1. Omslag het passief 2.1.1. Bijdrage in het passief 2.1.2. De regel van het netto-overschot 2.1.3. De omslag van het passief concreet 2.2. Lasten die als legaten te beschouwen zijn 2.3. De waarde van renten, pensioenen, vruchtgebruik en blote eigendom die van de nalatenschap afhangen 2.4. Schenkingen binnen drie jaar voor het overlijden 2.5. Overlijden van de verkrijger van een vruchtgebruik, rente of pensioen 2.6. De verwerping van de nalatenschap Vlaams Gewest - Tarief 3.1. Algemeen 3.2. en samenwonenden... 3.2.1. Tariefstructuur 3.2.2. Verkrijgingen waarvoor dit tarief geldt A. B. Gehuwden C. Samenwonenden D. Stiefouders en stiefkinderen E. Sommige gewezen partners F. Zorgkinderen 3.2.3. Toepassing van dit tarief 3.3. Tussen broers en zussen 3.4. Tussen anderen 3.5. Bijzondere regels Vlaams Gewest verrninderingen 4.1. Vrijstelling de nettowaarde de gezinswoning
lntersentia
87 87 88 88 89 90 90 90 93 93 94 94 94 94 95 97 97 98 99 99 99 99 100 100 100 100 101 102 103 103 103 104 104 105 106 106
Handboek successierechten
4.2.
4.3.
4.1.1. Algemeen 4.1.2. Opmerkingen Vrijstelüng voor bepaalde gehandicapte verkrijgers 4.1.1. Omschrijving van de gehandicapte persoon 4.1.2 Bedrag van de vrijstelling 4.1.3. Aanvraag van de vrijstelling Legaten aan het Vlaamse Gewest en de Vlaamse Gemeen-
106 107 108 108 109 109 110
4.4.
5. 6.
7.
Maatschappelijke rechten in vennootschappen opgericht met doel het financieren en realiseren van serviceflats 4.5. De vrijstelling van VEN-gronden 4.6. De vrijstelüng voor bossen 4.7. De vermindering voor familiale ondernemingen en familiale vennootschappen 4.7.1. Begrippen 4.7.2. Voorwaarden voor de toepassing van het verlaagde tarief 4.7.3. Waarop is het verlaagde tarief van toepassing? 4.8. De verminderingen voor kleinere nalatenschappen en jonge erfgenamen 4.8.1. In rechte lijn en tussen echtgenoten en samenwonenden 4.8.2. Tussen broers en zusters 4.8.3. Alle anderen 4.9. Vermindering wegens nieuwe overdracht binnen het jaar 4.10. Vermindering wegens legaten aan welbepaalde besturen, instellingen en rechtspersonen 4.11. Vermindering wegens elders betaalde successierechten Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Algemeen Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Tarief 6.1. Overzicht 6.2. Belangrijkste verschillen inzake de toepassing van de tarieven Brussels Gewest en verminderingen 7.1. VrijsteUingen. 7.1.1. Abattementen en bij-abattementen (art. W.Succ.) 7.1.2. Vrijstelüng voor legaten aan bepaalde instellingen 7.2. Verminderingen 7.2.1. kinderlast 7.2.2. Artikel de vermindering voor de KMO
111 111 111 112 113
114 114 116 116
117 117 118 118 120 121 121 121 121 122 122 122
lntersentia
Inhoud
7.2.3.
Artikel het bijzondere tarief voor de verkrijging van de woning van de overledene
124
VIII. Betaling van de rechten en boeten
127
1.
127 127 128 129 129 129 130 130 130 131
2.
3. 4.
bijdrage 1.1. Verplichting 1.2. Bijdrage Termijn van betaling 2.1. Regel 2.2. Uitzonderingen Moratoire interesten Wijze van betaling 4.1. Algemeen 4.2. Bijzondere wijze van betaling
IX. Waarborgen van de Staat
133
1. 2. 3.
133 134 135
Algemeen voorrecht Wettelijke hypotheek Borgstelling.
X. Aan derden opgelegde de rechten te verzekeren 1. 2. 3.
4.
teneinde de juiste heffing van
Verplichting tot kennisgeving tot informatieverstrekking Verplichtingen in hoofde van houders van gesloten koffers, omslagen of colli's en de verhuurders van brandkasten 3.1. Het bijhouden van registers 3.2. Inventarisatie Verplichtingen opgelegd aan de gemeenten
137 137 138
139 140 141
XI. Bewijs- en controlemiddden
143
1. 2.
143 143 143 144 145 145 145 146
Bewijslast Bewijsmiddelen 2.1. Algemeen 2.2. Proces-verbaal 2.3. De algemene antimisbruikbepaling 2.3.1. Inleiding 2.3.2. Tekst van de bepaling 2.3.3. Algemene bespreking
lntersentia
Handboek successierechten
2.3.4.
Specifieke in de sfeer van het successierecht 2.4. Overlegging van handelsboeken 2.5. Wettelijke vermoedens van eigendom van roerende en onroerende goederen 2.5.1. Artikel 108 W.Succ 2.5.2. Artikel 109 W.Succ 2.5.3. Artikel 110 W.Succ 2.6. Controleschatting 2.7. Bewijs van de schulden 2.7.1. Algemeen 2.7.2. Uitzonderingen
147 148 148 149 150 150 151 152 152 152
XII. Sancties
155
1. 2.
155 157
Fiscale boeten Correctionele straffen
XIII. Teruggave
159
1.
159 159 159 160 160 160
Gevallen waarin teruggave kan worden verkregen 1.1. Onregelmatig geheven 1.2. Bewijs van schulden 1.3. Terugkeer van een afwezige 1.4. In het buitenland betaalde rechten 1.5. Ten onrechte aangegeven goederen 1.6. Vermindering van de actieve samenstelling van de nalaten1.7. 1.8. 1.9. 1.10.
2.
Verandering in de devolutie Misslag in de aangifte Onzekerheid overeenkomstig artikel 49 W.Succ Familiale ondernemingen of vennootschappen (Vlaams Gewest) Attest van gehandicapte erfgenaam 1.12. Latere vervulling van de voorwaarden voor de vrijstelling van bosgronden Bepaling van het bedrag van schuldvorderingen 1.14. Ambtshalve begroting 1.15. Kind, verwekt bij het overlijden 1.16. Nieuw overiijden binnen het jaar. 1.17. Toepassing van artikel 67 W.Succ Modaliteiten van de teruggave
160 161 161 161 162 162 162 162 163 163 163 163 163
lntersentia
Inhoud
XIV. Vervolgingen en gedingen
165
1. 2.
165 165
Administratieve procedure Gerechtelijke procedure
XV. Verjaring
167
1. 2.
167 167 167 167 168 169 169
3.
Algemeen Verjaringstermijnen 2.1. Invordering 2.1.1. twee jaar 2.1.2. Termijn van 2.1.3. Termijn van tien jaar. 2.1.4. Gemeenrechtehjke verjaringstermijn 2.2. Teruggave Stuiting van de verjaring 3.1. Invordering 3.2. Teruggave
169 169 170
XVI. Taks tot vergoeding van de successierechten
171
1. 2. 3. 4. 5. 6.
171 172 172 173 173 173
Begrip en belastingschuldigen Belastbare grondslag Aangifte Tarief Betaling Diversen
XVII. kredietinstellingen en verzekeringsondernemingen
175
XVIII. Taks op de coördinatiecentra
177
lntersentia
