Groesbeek mei 2013 JAARVERSLAG 2012

JAARVERSLAG 2012

Groesbeek mei 2013

Stichting Oosterpoort Wooncombinatie Atelierweg 12 6562 AS GROESBEEK Inschrijving KvK voor Centraal Gelderland nr.10016860 Inschrijving Nationaal Register Volkshuisvestinginstellingen : nr. 15874 E-mail : [email protected] internet : www.oosterpoortwoon.nl

INHOUDSOPGAVE

Deel 1 Bestuurs- en volkshuisvestingsverslag VOORWOORD 1.

2.

3.

4.

5.

MAATSCHAPPELIJK ONDERNEMEN 1.1 Naar een nieuw Ondernemingsplan 2013-2016 1.2 Belanghoudersparticipatie 1.3 Visitatie VERSLAG VAN DE RAAD VAN TOEZICHT 2.1 Toezicht 2.2 Klankbord 2.3 Werkgever 2.4 Samenstelling Raad van Toezicht 2.5 Honorering 2.6 Slotwoord CORPORATE GOVERNANCE 3.1 Naleving van de Governancecode Woningcorporaties 3.2 Naleving van de Aedescode 3.3 Interne beheersing 3.4 Integriteit ORGANISATIE EN MEDEWERKERS 4.1 Organisatieontwikkeling 4.2 De organisatiestructuur 4.3 Personeel 4.4 Ondernemingsraad VOLKSHUISVESTINGSVERSLAG 2012 5.1 Participatie 5.2 Leefbaarheid 5.3 Welzijn, wonen en zorg 5.4 Samenstelling, kwaliteit en energielabeling van het woningbezit 5.5 Huurprijsbeleid 5.6 Woningtoewijzing 5.7 Bijzondere toewijzing 5.8 Huurbetaling 5.9 Samenwerking met huurdersorganisaties 5.10 Samenwerking met gemeenten 5.11 Klachtenmanagement 5.12 Vastgoedontwikkeling 5.13 Verkoopbeleid 5.14 Financiën 5.15 Verklaring van het bestuur en de Raad van Toezicht

BIJLAGEN Bijlage 1 Verbindingen Bijlage 2 Woningtoewijzing per gemeente

Deel 2 Jaarrekening 2012

5 5 6 7 8 8 10 11 12 13 14 15 15 16 16 17 19 19 21 21 23 25 25 25 27 28 32 33 35 37 37 38 40 40 42 44 46

48 54

VOORWOORD Voor u ligt het jaarverslag over het jaar 2012. Het afgelopen jaar was voor ons een jaar van transitie, een transitie die ook in 2013 een vervolg kent. We zijn hard aan het werk de bouwcorporatie om te vormen tot een corporatie die maatschappijgedreven is en waarbij de klant centraal staat. Tegelijkertijd bleef ‘onze winkel’ in 2012 natuurlijk gewoon open: we zorgden voor goed en betaalbaar wonen in de gemeenten Groesbeek, Heumen en Ubbergen. We hebben steeds minder nieuwbouwprojecten, maar we zijn wel heel erg trots op die projecten waar we mee bezig zijn. De eerste oplevering van de grootschalige herstructurering in Stekkenberg-West heeft plaatsgevonden. In oktober kon Oosterpoort de eerste bewoners blij maken met hun nieuwe woning. De woningen op de Stekkenberg worden verwarmd en gekoeld door middel van een zogenaamd Warmte-Koude-Opslagsysteem. In Malden is het herstructureringsproject aan de Broekkant opgeleverd. Ook daar is sprake van woningen met een duurzame energievoorziening. Beide systemen bieden de bewoners veel comfort en een besparing op hun energierekening. Het thema ‘de ouder wordende samenleving’ vraagt steeds meer onze aandacht. Samen met gemeenten, zorg- en welzijnsorganisaties maken we arrangementen die ertoe moeten leiden dat huurders langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Waar we ook trots op zijn, is de verkoop van onze huurwoningen. In 2011 wezen we een groot aantal extra woningen aan voor de verkoop. Hiermee kregen huishoudens met een bescheiden middeninkomen meer mogelijkheden om te kopen. Het is duidelijk dat we met de verkoop van huurwoningen in een behoefte voorzien. Zowel in 2011 als in 2012 was het aantal verkochte woningen boven verwachting hoog. Onze dagelijks werk gaat door, maar we moeten een aantal zaken heroverwegen. De buitenwereld van corporaties was het afgelopen jaar volop in beweging en we verwachten dat de dynamiek alleen maar zal toenemen. Zo is in Den Haag het afgelopen jaar een nieuw regeerakkoord gesloten. Vanaf 2013 ondervinden wij daar in alle hevigheid de gevolgen van. Het rijksbeleid is erop gericht dat corporaties steeds meer de focus leggen op hun kerntaken. Vanuit onze maatschappelijke gedrevenheid kiezen wij echter bewust voor een bredere taakopvatting. We beperken ons bewust niet tot het bouwen en beheren van woningen. De vraag is echter in hoeverre we dit kunnen volhouden in het licht van de nieuwe regelgeving. Ook de financiële mogelijkheden zijn beperkter dan een aantal jaren geleden. De eisen van kredietverstrekkers en het WSW zijn sterk aangescherpt en in het regeerakkoord is een flinke verhoging van de verhuurdersheffing vastgelegd. Hierdoor moeten we onze doelen deels bijstellen, de besluiten hierover nemen we in de loop van 2013. Daarnaast moeten we ervoor zorgen dat we met minder middelen onze doelen realiseren. Dat is ook de reden voor samenwerking met marktpartijen om ons bezit veel goedkoper te gaan onderhouden. Ook hiervoor geldt: besluitvorming vindt in 2013 plaats. Gezien deze context hebben we de komende jaren een behoorlijke slag te maken. We willen Oosterpoort ontwikkelen tot een toekomstbestendige organisatie die flexibel inspeelt op veranderingen in de buitenwereld. Dit vraagt om het maken van nóg scherpere keuzes. Deze maken we in ons nieuwe ondernemingsplan 2013-2016. Bij het maken van onze keuzes staan de behoeften en wensen van onze klant voorop. Eugène Janssen directeur-bestuurder

1.

MAATSCHAPPELIJK ONDERNEMEN

1.1

Naar een nieuw Ondernemingsplan 2013-2016

Oosterpoort is een maatschappijgedreven corporatie die zorgt voor goed en betaalbaar wonen. Waar betrokken medewerkers samen met (maatschappelijke) partners werken aan vitale kernen. Dit is de missie van Oosterpoort. Deze missie hebben we geconcretiseerd in ons ondernemingsplan 2009-2012 ‘Pand Klant Wijk’, door deze te vertalen naar een gewenste identiteit en vijf basistaken. De basistaken vertalen we jaarlijks naar ambities, doelen en inspanningen voor de hele organisatie. In 2012 zijn we begonnen met een nieuw ondernemingsplan voor de periode 2013–2016. We wilden in dit ondernemingsplan zoveel mogelijk de gevolgen van het regeerakkoord Rutte 2 verwerken. Daarom is dat ondernemingsplan nog net niet afgerond in 2012. Het nieuwe ondernemingsplan ligt in het verlengde van ‘Pand Klant Wijk’ en bovenstaande missie blijft daarin gehandhaafd. De klant staat voorop Bij het maken van onze keuzes staan de behoeften en wensen van de klant centraal. We gaan hierbij niet meer uit van dé klant, maar onderscheiden verschillende doelgroepen. Immers: zoveel klanten, zoveel wensen. Onze prioriteit ligt bij onze klanten die het minst zelfredzaam zijn, of de laagste inkomens hebben. De wensen van onze doelgroepen vertalen we door naar onze aanpak voor gebieden en voor woningen, diensten en dienstverlening. Ontwikkeling organisatie Om onze ambities te kunnen vervullen, is het essentieel dat we ook onze eigen organisatie aanpassen. We werken de komende jaren aan een toekomstbestendige organisatie, onder meer door de financiële weerbaarheid te vergroten. Ook wordt de organisatie kleiner en flexibeler. We doen zelf datgene waar we goed in zijn en laten aan andere partijen over wat zij beter of goedkoper kunnen. We zoeken steeds meer de samenwerking met partners en werken samen in co-creatie. Dit alles vergt een flinke omslag in ons denken en doen. Maatschappijgedreven In het ondernemingsplan gaan we verder in op onze prioriteiten en geven we in grote lijnen aan voor welke (forse) opgave we de komende vier jaar staan. Het ondernemingsplan biedt ‘ruimte binnen de kaders’. Binnen die kaders formuleren we jaarlijks concretere doelstellingen in het jaarplan. Hiermee voorzien we in een dynamische werkwijze die past bij een omgevingsgerichte organisatie. In onze missie staat dat wij een maatschappijgedreven woningcorporatie zijn. Voor ons betekent dit: • Wij zijn een woningcorporatie die vanuit gedrevenheid maatschappelijke prestaties levert. We gaan regelmatig in gesprek met onze klanten en stakeholders. Op basis daarvan definiëren we onze maatschappelijke opgave en organiseren we een bijpassende aanpak. • We leggen periodiek verantwoording af aan de buitenwereld over ons beleid en onze prestaties. • Onze oriëntatie op de samenleving is breed en kan per gebied verschillen. De brede klantvraag bepaalt onze opgave, ons doen en laten. • Typische uitingen van ons maatschappelijk ondernemerschap zijn: meebewegen met de veranderende maatschappij en creativiteit in het zoeken naar oplossingen voor uiteenlopende en urgente klantvragen. Visie Onze klant staat centraal. Onze core business is het verhuren, beheren en onderhouden van woningen en het leveren van bijpassende diensten en dienstverlening. Wij vinden dat ons aanbod van producten, diensten en dienstverlening per gebied kan verschillen. Onze klantvisie kenmerkt zich door: • klantgedreven werken; • een regionale klantbenadering; • een doelgroepspecificatie op basis van inkomen en zelfredzaamheid; • verschillende vormen van participatie. Onze visie op producten en diensten kenmerkt zich door: 5

• • •

maatwerk per klantgroep; een solide uitgangspositie; scherpe kosten–kwaliteitverhouding.

Onze visie op gebied kenmerkt zich door: • goede basiskennis van onze kernen; • afbakening van ons werkgebied; • anticiperen op vergrijzing en ontgroening; • samen met maatschappelijke partners. Strategie Schematisch ziet onze strategie er als volgt uit:

1.2

Belanghoudersparticipatie

Op 9 oktober 2012 organiseerden we een stakeholdersbijeenkomst in het kader van het opstellen van een nieuw ondernemingsplan. We hebben toen onze belanghouders geïnformeerd en om input gevraagd. Om te zorgen dat de deelnemers maximale inbreng konden leveren hebben we de bijeenkomsten in twee sessies georganiseerd, één voor de professionele organisaties (onder andere zorg/welzijn en gemeenten) en één voor de belangengroepen (onder andere huurdersbelangenverenigingen, de Katholieke Bond voor Ouderen en gemeenteraadsleden). De bijeenkomst startte met een presentatie door de directeur-bestuurder. Hij schetste een beeld van de koers die Oosterpoort wil inzetten in het nieuwe ondernemingsplan. Na de presentatie gingen we in twee workshops aan de slag. Een belangrijk doel van deze workshops was om te achterhalen over welke thema’s belanghouders inbreng kunnen en willen leveren bij de realisatie van ons ondernemingsplan. Per workshop hebben we één thema behandeld, namelijk ‘krimp’ en de ‘ouder wordende samenleving’. We gebruikten een interactieve werkvorm, waarin de deelnemers werd gevraagd op post-its de volgende zinnen aan te vullen:

6

Op het gebied van krimp dan wel de ouder wordende samenleving • kan mijn organisatie Oosterpoort de komende jaren helpen bij…. • kan Oosterpoort ons de komende jaren helpen bij…. • kunnen wij elkaar de komende jaren helpen bij…. Een greep uit de input: • Belangenorganisaties kunnen Oosterpoort ondersteunen met informatie en advies over woningen voor mensen met beperkingen, bijvoorbeeld door in een vroeg stadium te adviseren bij bouwtekeningen. • Bij het ontwikkelen van maatwerk voor de diverse doelgroepen is het belangrijk voor een goede match tussen vraag en aanbod te zorgen. Hier kunnen we gezamenlijk een bijdrage aan leveren. • Door samen de maatschappelijke opgave in kaart te brengen en ‘out of the box’ te denken, kunnen we gezamenlijk tot nieuwe oplossingen komen. • Versterking van de sociale samenhang is belangrijk. Dit kan onder andere door gemeenschappelijke ruimtes in zorgcomplexen beschikbaar te stellen voor activiteiten. • Het samen op peil houden van voorzieningen wordt als belangrijk ervaren. Een mooi voorbeeld hiervan is de Buurtmarkt Breedeweg, een initiatief van Pluryn. Deze winkel is ook een ontmoetingspunt voor de buurt. • Voor veel gemeenten en instellingen is krimp een uitdaging. Door kennis en ervaring te delen, kunnen we gezamenlijk expertise ontwikkelen. Duidelijk is dat alle deelnemers het belangrijk vinden dat we elkaar actief op blijven zoeken, om zo onze maatschappelijke opgaven beter te kunnen realiseren. Ook gaven diverse deelnemers aan dat we het niet bij deze bijeenkomst moeten laten. Zij zien graag dat wij op structurele basis stakeholdersbijeenkomsten organiseren en de uitkomsten daarvan terugkoppelen. We kijken terug op een geslaagde bijeenkomst, die veel informatie opleverde over de ideeën en wensen van onze stakeholders. 1.3

Visitatie

Oosterpoort heeft zich in 2010 laten visiteren. De visitatierapporten staan op onze website. In 2012 is verder gewerkt aan de verbeterpunten. Voorbeelden hiervan zijn: duidelijker invulling geven aan onze ambitie als maatschappelijk ondernemer, een inhaalslag waar het gaat om aanbrengen van energiebesparende maatregelen en meer betrokkenheid organiseren bij onze belanghouders. In 2014 vindt de volgende visitatie plaats.

7

2.

VERSLAG VAN DE RAAD VAN TOEZICHT

De Raad van Toezicht (RvT) onderscheidt in haar toezichthoudende taak drie rollen: • toezicht • klankbord • werkgever Deze rollen en het functioneren zijn vastgelegd in de statuten en in het reglement ‘Rollen en regels Governancecode en reglement bestuur en toezicht’. 2.1

Toezicht

De RvT moet toezicht houden op Oosterpoort. Hij ziet toe op de (realisatie van) de strategie, de financiële risicobeheersing en de invulling van de volkshuisvestelijke en maatschappelijke taken. Daarnaast houdt de RvT ook toezicht op de verbindingen van Oosterpoort en in het bijzonder de dochtermaatschappijen. De RvT beschikt over een aantal instrumenten om toezicht te houden: • Besluitvormingsproces Goedkeurings-, schorsings- en informatiebevoegdheden over bestuursbesluiten in de Toegelaten Instelling en bij dochtermaatschappijen; RvB-schema en directiestatuut • Wettelijk kader BBSH-voorschriften, rapportages van externe toezichthouders zoals WSW, CFV en ministerie, accountantscontrole • Beheersings- en toetsingsinstrumenten ondernemingsplan, beleidsplan, kadernota, jaarplan, jaarbegroting en meerjarenbegroting, trimesterrapportages, jaarverslag, treasuryrapportages, benchmarkinformatie van CFV. • Overleg met externen huurdersorganisaties, bewonerscommissies, gemeenten, andere externe stakeholders, ondernemingsraad Vergaderingen en besluiten De RvT fungeert als een college met gemeenschappelijke verantwoordelijkheid. Alle leden van de RvT zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de besluiten die de meerderheid van de RvT neemt. In 2012 waren er zeven officiële vergaderingen waarbij de directeur-bestuurder telkens aanwezig was. Afhankelijk van het onderwerp was ook een lid van het managementteam aanwezig. Belangrijke besluiten in de vergaderingen waren in 2012 de bespreking en goedkeuring van de jaarstukken 2011, het treasuryjaarplan 2012, de financiële kadernota 2013, de begroting 2013, de meerjarenbegroting 2013–2022 en het jaarplan 2013. Ook belangrijk was de goedkeuring van besluiten van de directeur-bestuurder als aandeelhouder in Oosterpoort Holding BV en haar werkmaatschappijen. De RvT stond in 2012 uitvoerig stil bij de volgende onderwerpen: • trimesterrapportages (voortgang jaarplan, begroting, projectontwikkeling etc.); • voortgang en projectopdrachten van diverse nieuwbouw- en herstructureringsprojecten (planning, financiering, risicobeheersing, etc.); • managementletter en Accountantsverslag van Ernst & Young; • toezichtbrief van de Minister; • rapportages van het Centraal Fonds Volkshuisvesting: continuïteitsoordeel 2012, solvabiliteitsoordeel 2012, Corporatie in Perspectief; • rapportage van het WSW (kredietwaardigheid en faciliteringsvolume); • jaarverslag van de Klachtencommissie van Oosterpoort; • periodieke monitoring van de financiële positie;

8

• • • • • • • • • • • • • •

voortgang van het noodplan verkoop; geactualiseerd Treasurystatuut; Voorzieningenhart Groesbeek-Noord; derivatenproblematiek (Vestia) en het risicoprofiel bij Oosterpoort; Passend Wonen in Heumen; honorering RvT en fiscale wijzigingen; samenwerkingsovereenkomst met drie strategische ketenpartners en selectie ketenpartners; kosten algemeen beheer; prestatieafspraken met de gemeente Heumen; hoofdlijnen en contouren nieuw ondernemingsplan 2013-2016; onderzoek gezamenlijk Klant Contact Centrum met Standvast Wonen; profielschets RvT; beloning directeur Verbindingen en overschrijding Balkenendenorm; plan van aanpak evaluatie holding.

Leden van de RvT kunnen lid zijn van een kerncommissie: de audit- of remuneratiecommissie. Deze commissies bereiden besluiten van de RvT voor en voeren deze, indien nodig, uit. Zij rapporteren over hun adviezen en bevindingen aan de RvT. Hun taken zijn vastgelegd in een reglement. De Auditcommissie richt zich in het bijzonder op het toezicht op bestuurswerkzaamheden over de: • begroting, meerjarenbegroting en jaarrekening; • werking van de interne risicobeheersings- en controlesystemen, waaronder het toezicht op de handhaving van de relevante wet- en regelgeving en het toezicht op de werking van gedragscodes; • financiële informatieverschaffing door het bestuur; • naleving van aanbevelingen en opvolging van opmerkingen van accountants; • relatie met de externe accountant waaronder zijn onafhankelijkheid; • financiering; • toepassing van informatie- en communicatietechnologie (ICT). In 2012 kwamen de leden van de Auditcommissie drie maal bij elkaar om te vergaderen. Bij twee vergaderingen was de accountant aanwezig. Onderwerpen van gesprek waren: managementletter interim controle van de accountant, procesaudits van de controller, jaarstukken en (meerjaren)begrotingen van Oosterpoort en haar dochtermaatschappijen, oordeelsbrieven van CFV en WSW, actuele fiscaliteiten, administratieve organisatie, en de samenstelling auditcommissie in 2012. De Remuneratiecommissie heeft onder meer als taak: • Een voorstel doen voor de selectiecriteria en de benoemingsprocedure van de leden van de RvT en de directeur-bestuurder. • Een voorstel doen voor een profielschets van de RvT. • Werven, selecteren en voordragen van leden voor de RvT. Als de benoeming betrekking heeft op een bindende voordracht vanuit de huurdersvertegenwoordiging, dan neemt een afvaardiging van de desbetreffende huurdersorganisatie deel aan de wervings- en selectieprocedure. • Een voorstel doen aan de RvT over het bezoldigingsbeleid ten aanzien van de directeurbestuurder; • Een bezoldiging voorstellen voor de directeur-bestuurder op basis van de beoordeling door de selectie- en remuneratiecommissie van het functioneren van de directeur-bestuurder. De RvT stelt uiteindelijk de bezoldiging vast. • Opstellen van het remuneratierapport van de RvT; hierin staat beschreven hoe het bezoldigingsbeleid voor het bestuur in het afgelopen boekjaar in praktijk is gebracht en welke eventuele voorgenomen wijzigingen er zijn. In 2012 vergaderde de Remuneratiecommissie twee keer. Belangrijkste gespreksonderwerpen waren enerzijds het vervullen van de werkgeversrol naar de bestuurder en het realiseren van een SMART geformuleerd jaarplan voor de directeur-bestuurder, inclusief de wijze van monitoring en de bezoldiging. Anderzijds boog de commissie zich over de arbeidsovereenkomst, inclusief salariëring, van de directeur Verbindingen.

9

Accountant De huidige accountant Ernst & Young is in 2003 na een uitgebreide selectieprocedure aangesteld als accountant van Oosterpoort. Vier jaar later, in 2007, vond een evaluatie van de dienstverlening van de accountant plaats. Hierbij werd gekeken naar controle, rapportages, controleteam, advies, contacten met RvT en kosten. Ernst & Young is toen voor een periode van vier jaar herbenoemd. Begin 2011 is het contract met twee jaar verlengd. In 2013 vindt opnieuw een uitgebreide selectie plaats tussen meerdere accountantskantoren.

Corporate Governance Oosterpoort voldoet in nagenoeg alle bepalingen aan de Governancecode. Voor een nadere toelichting op de Governance bij Oosterpoort verwijzen we naar hoofdstuk 3.

Integriteit Oosterpoort heeft een integriteitscode die ook de RvT in acht neemt. Onderdeel van deze integriteitscode is de door de RvT goedgekeurde klokkenluidersregeling. In het verslagjaar vonden geen transacties plaats, waarbij tegenstrijdige belangen van leden van de RvT of bestuur een rol speelden die van materiële betekenis waren voor Oosterpoort. De RvT stelde op basis van de criteria vermeld in artikel III.2.2 van de Governancecode vast dat de leden onafhankelijk ten opzichte van elkaar, het bestuur en Oosterpoort hebben kunnen opereren. Zelfevaluatie In 2012 vond geen zelfevaluatie plaats. Om enkele nieuwe leden wat meer tijd te geven ervaring op te doen in de raad, werd afgesproken de evaluatie later in het jaar te houden. Doordat andere onderwerpen alle aandacht opeisten, is de evaluatie doorgeschoven naar april 2013. 2.2

Klankbord

Bijwonen bijeenkomsten Leden van de RvT namen deel aan vergaderingen van de huurdersverenigingen, het gezamenlijk overleg met de huurdersorganisaties, bijeenkomsten met stakeholders, themabijeenkomsten en aan diverse seminars.

Overleg met de huurdersorganisaties In november 2012 vond het jaarlijks overleg tussen de RvT en de huurdersorganisaties plaats. De opkomst was groot en men vond het een zinvolle bijeenkomst in een prettige sfeer. Als belangrijkste onderwerpen kwamen aan de orde: • de zienswijze van de RvT op de veranderingen van een doe- naar een regieorganisatie; • de visie van de RvT op de ketensamenwerking; • de derivatenpositie van Oosterpoort en de visie van de RvT hierop; • de verhouding en prestatieafspraken tussen Stichting Oosterpoort en Oosterpoort Holding BV; • statutenwijziging als gevolg van de Herzieningswet en een geringere omvang van de RvT; • overige onderwerpen als het regeerakkoord, de personeelswisselingen binnen Oosterpoort en communicatie. De leden die plaatsnemen in de RvT op voordracht van een huurdersorganisatie overleggen periodiek met ‘hun’ huurdersvereniging. Overleg met OR Een delegatie van de RvT had in 2012 twee maal overleg met de OR. Gespreksonderwerpen waren vooral de organisatieontwikkeling en veranderopgaven.

10

2.3

Werkgever

De RvT is werkgever van de directeur-bestuurder. Naam directeur-bestuurder: Geboortedatum Werkzaam bij Oosterpoort: - in functie directeur Bedrijfsvoering - in functie directeur-bestuurder Duur van benoeming Nevenfuncties

Eugène Janssen 1954 1-08-2008 1-11-2009 Onbepaald Bestuurslid Stichting Maat

Salariëring directeur-bestuurder Bestuursbeloning Vast inkomen Pensioenkosten Vergoedingen en werkgeverslasten Totaal

Totaal 2012 in € 134.000,32.000,8.000,174.000,-

Totaal 2011 in € 129.000,30.000,8.000,167.000,-

Het vaste inkomen van de heer Janssen is gebaseerd op het beloningsbeleid van Oosterpoort, rekening houdend met de ‘Balkenendenorm’ en de WOPT (De Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens). De verhoging in 2012 was een normale periodieke verhoging. Er is geen prestatiebeloning uitgekeerd. De vermelde pensioenkosten zijn inclusief werkgeverslasten. De hoogte van de bestuursbeloning over 2012 leidt niet tot een overschrijding van de WOPT-norm. Overschrijding WOPT (Wet Openbaarmaking uit Publieke middelen gefinancierde Topinkomens) In 2012 werd de WOPT-norm in twee gevallen overschreden. In het eerste geval gaat het om een medewerker in dienst bij een dochtermaatschappij van Oosterpoort. Specificatie van deze beloning is als volgt:

Vast inkomen Pensioenkosten Vergoedingen en werkgeverslasten Totaal

Totaal 2012 in € 153.000,46.000,18.000,-

Totaal 2011 in € 154.000,46.000,17.000,-

217.000,-

217.000,-

Al langere tijd komt de beloning van deze medewerker boven de Balkenendenorm uit. De hoogte van zijn beloning kwam voort uit afspraken bij zijn aanstelling in 2002 en paste binnen de beloningsstructuur van toen. In de huidige omstandigheden is deze beloning echter niet meer passend. De corporatie en de betreffende medewerker hebben nu afspraken gemaakt over een aanpassing van de beloning aan de Balkenendenorm (vanaf 1 januari 2013). De aanpassing betreft de totale honorering en is dus inclusief salaris, werkgeversdeel van de pensioenlasten en alle bijkomende kosten. De basis voor deze aanpassing is het maatschappelijk debat over het belonen van topfunctionarissen. Elk jaar maakt Oosterpoort de honorering bekend in het jaarverslag. Deze transparantie leidde tot vragen en speculaties. Dit maakte duidelijk dat een bijstelling van de beloning maatschappelijk dringend gewenst was. De RvT is verheugd over de gemaakte afspraken. In het tweede geval gaat het om een manager met wie de arbeidsovereenkomst in 2012 is ontbonden en waarmee nu een vaststellingsovereenkomst is gesloten.

11

Specificatie van deze beloning is als volgt:

Vast inkomen Ontslagvergoeding Pensioenkosten Vergoedingen en werkgeverslasten Totaal

2.4

Totaal 2012 in € 60.000,147.000,14.000,9.000,-

Totaal 2011 in € 78.000,0,17.000,7.000,-

230.000,-

102 000,-

Samenstelling Raad van Toezicht

Profielschets De RvT gebruikt (voor het beoordelen van) de samenstelling van de raad een ‘profielschets’. Deze omvat: • algemeen kwaliteitsprofiel RvT • afzonderlijke kwaliteitsprofielen leden van de RvT • afzonderlijk kwaliteitsprofiel voorzitter RvT De profielschets is in 2012 geactualiseerd. Uitgangspunt is dat de RvT uit generalisten bestaat die gezamenlijk een multidisciplinair team vormen. Van de leden wordt verwacht dat zij op collegiale wijze een scherpe dialoog kunnen voeren. Zij moeten weten waarop ze behoren te sturen en moeten de juiste vragen kunnen stellen. De leden moeten, bij voorkeur, zowel afkomstig zijn uit bedrijfsleven, publieke sector als non-profitsector. Naast de kwaliteiten die voor iedere toezichthouder vereist zijn, moet in de RvT als geheel de volgende deskundigheid aanwezig zijn: volkshuisvesting, vastgoed, financieel-economisch/fiscaal, juridisch, strategie en organisatie. Voor deze disciplines en voor de voorzittersrol bestaan actuele kwaliteitsprofielen. De RvT is van mening dat bovenstaande disciplines goed verdeeld en geborgd zijn binnen de huidige RvT. Aftreden leden De heer J. Kersten is in december 2012 afgetreden vanwege het bereiken van het einde van zijn zittingstermijn. Hij was niet herkiesbaar. De heer Peters, die volgens het rooster in 2013 zou aftreden vanwege het bereiken van de maximale zittingstermijn, trad eind 2012 om persoonlijke redenen vervroegd af.

Werving nieuwe leden In het najaar van 2012 is een wervings- en selectieprocedure uitgevoerd voor een nieuw lid van de RvT. De werving gebeurde via de regionale media (dagblad De Gelderlander en de drie lokale huis-aanhuisbladen). Bij de werving is nadrukkelijk gekeken naar een meer dan gemiddeld oog voor maatschappelijk ondernemen en kennis en ervaring op fiscaal/financieel gebied. De wervings- en selectiecommissie bestond uit drie leden van de RvT. De directeur-bestuurder had een adviserende stem. Er waren 27 kandidaten, met 4 van hen voerde de commissie een gesprek. De commissie en voltallige RvT kozen unaniem voor de heer M. Kniest als beoogd nieuw lid. Zijn formele benoeming vond in de laatste vergadering van 2012 plaats.

Herbenoemd Mevrouw Harbers is voor een periode van vier jaar herbenoemd.

12

De samenstelling van de RvT is eind 2012 als volgt: Lid RvT

Geboorte Datum 1947

Dhr. A. Godfroij (Voorzitter) Mevr. E. Harbers (vicevoorzitter)** Dhr. W. de Bie ***

1951

Dhr. R. Stevens

1964

Mevr. L Roefs* Dhr. M. Kniest

1955 1962

1965

Beroep Emeritus Hoogleraar Strategisch Management Advocaat Consultant/Interimbestuurder Senior-Adviseur/ Interim-bestuurder Bestuurder Forensisch accountant

Jaar van benoeming 2011

Aftredend in 1): 2015 A/H

2008

2015 A

2009

2013 A/H

2011

2015 A/H

2011 2012

2015 A/H 2016

* Op voordracht van Huurdersbelangenvereniging Heumen ** Op voordracht van Huurdersvereniging Het Tegenwicht *** Op voordracht van Huurdersbelangenvereniging Het Blok 1) De leden van de RvT worden voor een periode van vier jaar benoemd. Herbenoeming kan hoogstens één keer voor een nieuwe periode van vier jaar. Het rooster van aftreden is in 2012 opnieuw vastgesteld. A Aftredend en niet herkiesbaar; A/H Aftredend en herkiesbaar

Lid RvT Dhr. A. Godfroij

Mevr. E. Harbers Dhr. W. de Bie Dhr. R. Stevens Mevr. L Roefs Dhr. M. Kniest

Relevante nevenfuncties Voorzitter RvT RIBW Nijmegen en Rivierenland (tot september 2012, visitator bij Raeflex: visitaties woningcorporaties) Voorzitter klachtencommissie NIM Voorzitter RvT Zorggroep Zuid-Gelderland Voorzitter Vacpuntwonen Lid Provinciale Staten van Limburg voor de PvdA Geen

De samenstelling van de kerncommissies is eind 2012 gewijzigd en ziet er per 1-1-2013 als volgt uit: Kerncommissie Auditcommissie Remuneratiecommissie

2.5

Lid RvT De Bie, Kniest en Stevens (voorzitter) Godfroij, Roefs en Harbers (voorzitter)

Lid werkorganisatie directeur-bestuurder, manager FCI, controller directeur-bestuurder

Honorering

De vergoedingen van de leden van de RvT waren in 2012 gebaseerd op de adviesregeling Honorering Toezichthouders in Woningcorporaties en zijn tot en met 2012 gefixeerd. De totale vergoeding voor de RvT bedroeg in 2012 € 53.000,- (in 2011 € 56.000,-). Lid Voorzitter Regulier lid

Bandbreedte in € 9.000,- en 11.250,6.000,- en 8.000,-

Vergoeding in € 10.125,6.750,-

Per 1 januari 2013 is het honorarium van de RvT-leden aangepast: • Verlaging van de bedragen volgens de eind 2012 gepubliceerde beloningsstaffel van Minister Blok, waarbij het honorarium van de voorzitter maximaal 7,5 procent en dat van de leden maximaal 5 procent bedraagt van de normatieve bestuursvergoeding van € 85.000,-. 13

• Toepassing van de verplichte BTW met ingang van 1 januari 2013. Met ingang van 1 januari 2013 zien de bedragen er als volgt uit:

Voorzitter RvT Lid RvT

2.6

Oud (tot 1-1-2013) in € 10.125,6.750,-

Nieuw (vanaf 1-1-2013) in € 6.375,4.250,-

BTW in € 1.338,75 892,50

Nieuw incl. BTW in € 7.713,75 5.142,50

Slotwoord

In dit jaarverslag treft u het volkshuisvestingverslag en de jaarrekening 2012 aan, zoals deze zijn vastgesteld door het bestuur en gecontroleerd door Ernst & Young Accountants. De Auditcommissie heeft in haar vergadering van 6 mei 2013 in aanwezigheid van de accountant de jaarstukken besproken en heeft in een gezamenlijke reactie met de directeur-bestuurder een positief advies afgegeven voor goedkeuring. In de bijeenkomst van 27 mei 2013 heeft de RvT op basis van het verslag van de Auditcommissie en de directeur-bestuurder van gedachten gewisseld over de jaarrekening, het accountantsverslag en het interne beheersingssysteem. Daarna heeft de RvT de jaarstukken goedgekeurd. Deze goedkeuring strekt tot decharge van het bestuur voor het gevoerde beleid. Namens de Raad van Toezicht, Arnold Godfroij Voorzitter

14

3.

CORPORATE GOVERNANCE

3.1

Naleving van de Governancecode Woningcorporaties

Governancestructuur Oosterpoort heeft haar Governancestructuur ingericht volgens het tweelagen-bestuursmodel, te weten een RvT en een directeur-bestuurder. Het kader van de Governance ligt vast in de statuten van Oosterpoort en het reglement ‘Rollen en regels Governancecode en reglement bestuur en toezicht’. Dit reglement staat op onze website. Hier zijn ook alle andere Governancedocumenten te vinden waarvan de Governancecode publicatie op internet aanbeveelt. Verder liggen Governance-elementen besloten in het instemmings- en adviesrecht van de drie huurdersorganisaties zoals vastgelegd in de samenwerkingsovereenkomst. Oosterpoort is 100 procent aandeelhouder van de dochtermaatschappij Oosterpoort Holding BV. Oosterpoort Holding BV is 100 procent aandeelhouder van de werkmaatschappijen: • Oosterpoort Projectontwikkeling BV • Oosterpoort Maatschappelijk Vastgoed BV • Oosterpoort Energie BV • Oosterpoort Marktverhuur BV Stichting Oosterpoort is enig aandeelhouder van de holding en wordt in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders vertegenwoordigd door de directeur-bestuur. De directie van de holding en haar werkmaatschappijen is in handen van een directeur Verbindingen. De RvT van Stichting Oosterpoort houdt toezicht op alle BV’s.

‘Pas toe of leg uit’-principe De nieuwe Governancecode Woningcorporaties geldt vanaf 1 juli 2011. Oosterpoort voldoet aan de dwingend voorgeschreven bepalingen ten aanzien van de Beloningscode voor bestuurders, de honorering van toezichthouders en de (maximale) zittingstermijn van toezichthouders. Daarnaast werkt Oosterpoort al enige tijd met een toetsingskader voor investeringen en verbindingen. Voor investeringen is het beleidsdocument ‘Projectmatig werken in vastgoedprojecten’ leidend en voor de verbindingen heeft Oosterpoort het toetsingskader vastgelegd in de ‘Businessplannen 2011-2013’ van Oosterpoort Holding BV en haar dochtermaatschappijen. Voor het overige voldoet Oosterpoort bijna helemaal aan de (vernieuwde) Governancecode. We wijken op twee punten af:
Wij passen het benoemen van de bestuurder voor vier jaar met de mogelijkheid voor herbenoeming voor telkens vier jaar niet toe. Oosterpoort ziet in deze regeling geen meerwaarde voor de continuïteit van de organisatie.
Het bestuur en de Auditcommissie rapporteren niet afzonderlijk aan de RvT over de ontwikkelingen in de relatie met de externe accountant. Bovendien woont de accountant de vergadering waarin de RvT het jaarverslag goedkeurt, niet bij. Bij Oosterpoort vindt rapportage naar de RvT in onderling overleg plaats. De manager Financiën, Control en ICT is hierbij betrokken evenals de controller (indien nodig). Wij vinden dit een efficiënte en praktische werkwijze, waarbij ieder zijn eigen verantwoordelijkheid heeft. Dit geldt ook voor het bijwonen van de vergaderingen van de RvT door de accountant. De huidige werkwijze, waarbij de accountant en vertegenwoordigers van de RvT in de Auditcommissie de jaarstukken bespreken en toelichten, bevalt iedereen tot nu toe goed.

15

3.2

Naleving van de Aedescode

Oosterpoort onderschrijft de Aedescode. De bepalingen in de code passen heel goed bij missie, beleid en activiteiten van Oosterpoort, zoals geformuleerd in ons ondernemingsplan ‘Pand, Klant, Wijk’. Maatschappelijke doelstelling Onze visie op maatschappelijk ondernemen is vastgelegd in ons ondernemingsplan. Onze maatschappelijke prestaties maken wij zichtbaar in ons volkshuisvestingsverslag. Belanghouders Wij voeren regelmatig overleg met onze belanghouders (zie elders in dit jaarverslag). Klanten We hebben de samenwerkingsovereenkomst met onze huurdersorganisaties geëvalueerd en begin 2011 verlengd met vier jaar. Voor inspraak bij herstructurering hebben we gezamenlijk een protocol voor bewonersparticipatie opgesteld. Bestuur en toezicht De bestuurlijke organisatie is ingericht volgens de Governancecode. Integer ondernemen Integer ondernemen is één van de kernwaarden van Oosterpoort. Wij hebben een integriteitscode en een klokkenluidersregeling. Inzet van middelen De bedrijfsvoering is doelmatig. Er vinden periodiek interne audits plaats en jaarlijks verzorgt de accountant een kritische toetsing. Verantwoording en rapportage Wij hebben ons in 2010 laten visiteren, hieruit zijn verbeteracties naar voren gekomen. Ook in 2012 hebben we aan deze acties gewerkt. 3.3

Interne beheersing

Beleidscyclus De beleidscyclus van Oosterpoort ziet er als volgt uit: Meerjarencyclus: Ondernemingsplan 2009-2012 → Meerjarenactiviteitenplan Jaarcyclus: Financiële kadernota → Jaarplan + Begroting → Afdelingsplannen → Trimesterrapportages → Jaarverslag → Evaluatie Planning- en controlcyclus De belangrijkste bedrijfsprocessen zijn beschreven en vastgelegd in het professionele softwarepakket MAVIM. Voor het beheer en actueel houden van de procesbeschrijvingen hebben we een procesmanagementsysteem. Oosterpoort heeft een controleplan waarin we uiteenzetten hoe we risico’s en beheersingsmaatregelen in kaart brengen en hoe we ons risicomanagement implementeren. Voor alle processen hebben we de risico’s en bijbehorende beheersmaatregelen beschreven. Wij hanteren een auditschema waarmee we volgens een planning van ongeveer drie jaar alle bedrijfsprocessen actualiseren. Tegelijkertijd toetst onze controller die processen op hun effectiviteit. In 2012 voerde hij enkele audits uit op kritische processen (zoals de EU- toewijzing en WKAverplichtingen).

16

De accountant besteedde tijdens de interim controle bijzondere aandacht aan de volgende processen: • Planning & Control; • beheer van projecten en onderhoud; • processen verhuur en woningverkopen; • toetsing woningtoewijzing aan de EU-maatregel; • geautomatiseerde omgeving; • de mogelijkheid tot het vormen van voorzieningen; • de opvolging van de bevindingen uit de managementletter 2011. Hiermee toetst hij de werking van de bedrijfsprocessen. Op basis van deze controle heeft de accountant vastgesteld dat het niveau van administratieve organisatie en interne controle bij Oosterpoort toereikend is. Zijn aanbevelingen richten zich op verdere verbetering van het niveau van de interne beheersing. Risicomanagement Oosterpoort onderkent het belang van risicomanagement en deelt haar risico’s in naar strategische, tactische en operationele risico’s. De indeling op deze drie niveaus is gebaseerd op advies van de accountant (managementletter van de interimcontrole). Daarnaast passen we ook risicomanagement toe in de bedrijfsprocessen. Vooral risicomanagement bij projectontwikkeling, verkoop en onderhoud vinden we erg belangrijk. We monitoren de risico’s bij projectontwikkeling continu. De pijlers onder het risicomanagement van projecten zijn: • zorgvuldig selecteren van relaties; • zwaardere eisen aan ontwikkelaars/bouwers stellen; • meer sturen op regie, waarbij we risico’s bij anderen onderbrengen; • aanscherpen van de interne afstemmings- en besluitvormingsprocedure. De focus ging in 2012 uit naar majeure projecten als herstructurering Stekkenberg, vermindering van de omvang van grondposities en het verminderen van de risico’s in de tot stilstand gekomen herontwikkelingslocaties (Drulse Beek, Ooijse Graaf en Leuth-Zuid). De voortgang van verkoop van nieuwbouwwoningen en de verkoop van bestaand bezit zijn op de voet gevolgd. Het noodplan verkoop is naar genoegen gerealiseerd. Rapportage hierover vond periodiek plaats vanuit de Holding naar directeur-bestuurder en RvT. De onderhoudsuitgaven worden maandelijks gemonitord en afgezet tegen de begrote cijfers. Indien nodig passen we beheersmaatregelen toe en rapporteren we naar management, directeurbestuurder en RvT. Risicomanagement is een vast onderdeel in de rapportages van Oosterpoort. In de trimesterrapportage gaan we in op risicobeheersing, waarbij we een aantal risico’s en hun bijbehorende beheersing benoemen. In de financiële kadernota benoemen we themarisico’s in de doorkijk naar 2020. In de projectenrapportages gaan we tot slot in op vastgoedgerelateerde risico’s. Deze rapportages vormen de basis om tot integraal risicomanagement te komen.

3.4

Integriteit

Integriteitscode ‘Zo houden wij het zuiver’ Integer handelen geldt voor iedereen binnen Oosterpoort. Het management geeft daarbij het goede voorbeeld. Samen met de medewerkers en de RvT zetten zij zich in om binnen Oosterpoort openheid en transparantie te bevorderen. De integriteitscode is hierbij een instrument om vraagstukken die binnen de organisatie (kunnen) spelen, bespreekbaar te maken. Alle medewerkers en leidinggevenden geven zo goed mogelijk invulling aan de zeven kwaliteiten van integriteit uit onze integriteitscode. De mate waarin dit lukt, bepaalt in feite of we met elkaar kunnen spreken van een integere organisatie.

17

Kwaliteit 1: We zijn helder Kwaliteit 2: We geven het goede voorbeeld Kwaliteit 3: We nemen verantwoordelijkheid Kwaliteit 4: We zijn betrokken Kwaliteit 5: We zijn zichtbaar Kwaliteit 6: We maken zaken bespreekbaar Kwaliteit 7: We zijn aanspreekbaar op ons gedrag De integriteitscode van Oosterpoort is geen dichtgetimmerd en uitputtend reglement. Er staat niet per onderwerp in wat precies wel en niet mag. Tijdens onze bewustwordingsbijeenkomsten werd namelijk duidelijk dat in de praktijk altijd lastige situaties zullen blijven bestaan die niet vooraf in regels te vatten zijn. Onze integriteitscode biedt daarom aan de ene kant ruimte voor ieders eigen verantwoordelijkheid en aan de andere kant handvatten in de vorm van duidelijke richtlijnen en afspraken. Hierbij is de belangrijkste richtlijn: Bij twijfel, overleg! Klokkenluidersregeling Oosterpoort beschikt over een klokkenluidersregeling. De regeling biedt medewerkers de mogelijkheid om vermoedens van misstanden te melden. Eventuele meldingen handelen wij zorgvuldig af en waar nodig nemen we repressieve en/of preventieve maatregelen. In 2012 is een anonieme melding bij het Meldpunt Integriteit Woningcorporaties van het Ministerie van BZK gedaan. In deze melding werden vermoedens geuit over het mogelijk oneigenlijk doorzakken van woningbezit van Oosterpoort in een afzonderlijke BV, belangenverstrengeling bij de verhuur van deze woningen en het aanbestedingsbeleid rondom de selectie van de drie strategische ketenpartners. Deze melding is besproken in de RvT van april 2012. Wij hebben het Ministerie van BZK uitgebreid geïnformeerd en van antwoorden voorzien. Onze reactie was voor hen voldoende om geen vervolgonderzoek te doen en daarmee is de melding afgedaan.

18

4.

ORGANISATIE EN MEDEWERKERS

4.1

Organisatieontwikkeling 2012

Sterk veranderende context We hebben tegenwoordig te maken met een snel en sterk veranderende externe context. Dit is een ontwikkeling die zich - naar het nu laat aanzien - de komende jaren zal voortzetten. De externe ontwikkelingen die de koers van Oosterpoort beïnvloeden zijn onder meer: Financieel van aard: • strengere financiële beoordeling woningcorporaties door WSW en CFV; • bijdragen aan rijksfinanciën: onder andere Rutte 1 (700 miljoen voor de sector), het lenteakkoord van 2012 (800 miljoen voor de sector) en Rutte 2 (Lente-akkoord verhoogd naar 1,7 miljard voor de sector). Inhoudelijk van aard: • regionale woningmarktontwikkeling: potentiële krimp in de kernen verder van Nijmegen, potentiële groei in kernen die dichterbij liggen; • vergrijzing en ontgroening; • veranderingen in regelgeving: onder andere regeerakkoord Rutte 2 en de begrenzing van de doelgroep sociale verhuur; • technologische ontwikkelingen: onder andere digitalisering klantvraag en opkomst social media. Leiden de financiële ontwikkelingen ertoe dat we op korte termijn geen geld meer zouden hebben om onze ambities waar te maken? Zouden we op iets langere termijn zelfs niet meer aan onze volkshuisvestelijke doelen kunnen voldoen? Nee, dat niet. Maar de financiële en inhoudelijke ontwikkelingen zorgen ervoor dat onze volkshuisvestelijke en maatschappelijke doelen en ambities belangrijker worden dan ooit. Dit betekent voor ons maar één ding: we moeten onze werkzaamheden, manier van werken en de organisatie drastisch veranderen, zodat we wel aan onze doelen en ambities kunnen blijven voldoen. De veranderopgave In 2011 zagen we dit ‘zwaard van Damocles’ al hangen. We zijn toen gestart met een intensieve veranderopgave. Deze veranderopgave werd in de loop van 2012 alleen maar belangrijker en bepaalde in dit jaar dan ook in grote mate onze agenda. De veranderopgave is gericht op een combinatie van doorontwikkelingen voor onze organisatie, op strategie, processen en systemen, personeel, cultuur en leiderschap. De eerste helft van 2012 hebben we gebruikt om de ontwikkelrichting (ook wel bekend als de ‘van → naar-beweging’) scherp te krijgen en te vertalen naar concrete veranderprogramma’s. De tweede helft van 2012 zijn we deze veranderprogramma’s gaan effectueren.

Een overzicht van de veranderprogramma’s Klant in beeld Opdracht: Zet de klant centraal in ons doen en laten. In 2012 bestond dit programma uit: • ontwikkelen en implementeren van de klantvisie; • ontwikkelen van producten, diensten en dienstverlening die passen bij verschillende klantgroepen en de veranderende klantvraag, waaronder de voorbereiding van een KlantContactCentrum; • ontwikkelen van visie en beleid op de ouder wordende samenleving, waaronder projectplan en onderzoek naar Passend Wonen (Heumen, start van een samenwerkingsproject met de gemeente Ubbergen en de ZZG in Ooij).

19

Ketensamenwerking Opdracht: ontwikkelen van integrale, structurele, projectgebonden vorm van samenwerking bij vastgoedprojecten met partners uit de keten om zo een optimale verhouding tussen prijs en kwaliteit, volkshuisvestelijke doelen en maatschappelijke opgaven te (blijven) realiseren. In 2012 bestond dit programma uit: • selectie van ketenpartners (drie landelijke strategische partners en tien bovenlokale partners); • in mei tekenden we met de drie strategische partners een samenwerkingsovereenkomst; deze moet leiden tot een (onderhouds)aanpak voor de hele levenscyclus van onze woningen. In eerste instantie is dit een intentieovereenkomst, die we in 2013-2016 om willen zetten in daadwerkelijke verregaande vormen van samenwerking. Gebiedsgedreven werken Opdracht: Gebiedsgedreven werken is integraal werken voor onze klanten, die (gaan) wonen in gebieden waar wij woningen bezitten. Samen met onze (maatschappelijke) partners werken we daar aan onze opgave: wonen, leefbaarheid, openbare ruimten, diensten en dienstverlening. In 2012 bestond dit programma uit: • ontwikkelen van een visie op en beeld bij Gebiedsgedreven werken; • vier pilots Gebiedsgedreven werken; in Beek, Berg en Dal, Breedeweg en Stekkenberg. Portfolio Opdracht: Op lange termijn beheren en ontwikkelen van ons woningbezit in omvang en kwaliteit, gericht op klantgroepen. Dit moeten we op zo’n manier doen dat we hiermee onze volkshuisvestelijke doelstellingen en ambities realiseren. In 2012 bestond dit programma uit: • Op basis van woningmarktoriëntatie hebben we een (voorlopige) portefeuillestrategie naar verschillende gebieden (stadsranden, grote kernen en plattelandskernen) ontwikkeld. • Verkoopbeleid: het kader voor de lange termijn is vastgesteld, maatregelen voor de korte termijn hebben we geïmplementeerd en het uitvoeringsprogramma wordt uitgewerkt. • Een beperkt aantal thema’s is benoemd (van kwaliteit en energie tot huurprijs), deze gaan we in 2013 uitwerken. Integrale bedrijfsvoering: Opdracht: optimaliseren van de ondersteunende processen voor het richten en inrichten van onze organisatie. In 2012 bestond dit programma uit: • Vaststellen van plan van aanpak voor ‘Sturen op resultaten’. Dit is de voorloper van ‘integrale bedrijfsvoering’ waarin verbeteracties voor bedrijfsvoering zijn opgenomen, in het bijzonder voor financiële sturing. • Implementeren van verbeteracties uit ‘Sturen op resultaten’. • Doorontwikkelen van ‘Sturen op resultaten’ naar veranderprogramma ‘Integrale Bedrijfsvoering’. • Vaststellen plan van aanpak voor ‘Integrale Bedrijfsvoering’. Bij de uitwerking van elk van de veranderprogramma’s bekijken we ook hoe we onze werkwijze moeten veranderen om tot optimale resultaten en organisatiekwaliteit te komen. Hiervoor zijn we op zoek naar een andere organisatievorm. We willen ons doorontwikkelen naar een maatschappelijke ontwikkelaar, waarbij het thema ‘regie-organisatie’ centraal staat. Dit is geen doel op zich, maar het resultaat van bovengenoemde veranderprogramma’s. In 2013 zetten we de ideeën hierover om naar besluitvorming en vervolgens naar realisatie. Een belangrijk traject dat als een rode draad door de veranderopgave heen loopt is Oosterpoort Draait Door. Dit is een intern traject waarbij we medewerkers prikkelen zelf een bijdrage te leveren aan de veranderopgave, om zo meer duidelijkheid, gevoel bij en betrokkenheid te creëren. In dit kader hebben we verschillende personeelsbijeenkomsten over de veranderopgave gehouden, vanuit het MT maar ook voor en door medewerkers.

20

In 2013 gaan we de veranderopgave verder uitwerken. Tijdens de verbouwing blijft de winkel gewoon open. Af en toe levert dat helaas ook onduidelijkheden op. We verwachten dat de totale implementatie en gewenste veranderingen ons nog meerdere jaren bezighouden. 4.2

De organisatiestructuur

In 2012 zag de organisatiestructuur er als volgt uit: 1. Geld 2. Procedures 3. Controller 4. Interne klant 5. Administratie, control

Vastgoedontwikkeling 1. Focus 2. Werkwijze 3. Rol 4. Type klant 5. Kerntaken

1. Pand 2. Projecten 3. Projectontwikkelaar 4. Co-producent 5. Nieuwbouw, verkoop, herstructurering

Directeur-bestuurder

FCI

1. Beleid 2. Inhoud en proces 3. Adviseur 4. Management 5. Strategie, beleid

Staf

Klant & Woning 1. Klant 2. Procedures 3. Front-office 4. Klant 5. Verhuur, onderhoud, mutaties, woonservice

Wijkontwikkeling & Buurtbeheer 1. Wijk 2. Processen 3. Ontwikkelaar/beheerder 4. Wijkbewoner 5. Leefbaarheid, overlast, wonen-zorg-welzijn participatie

In 2013 wordt de organisatiestructuur opnieuw bezien. Als het nodig blijkt in het licht van de doorontwikkeling naar een maatschappelijk ontwikkelaar, dan worden aanpassingsvoorstellen gedaan.

4.3

Personeel

Per 31 december 2012 hebben 66 medewerkers een arbeidsovereenkomst bij Oosterpoort. Zij bekleden 58,4 formatieplaatsen. Per genoemde datum heeft Oosterpoort 12 medewerkers (ongeveer 7,5 fte’s) ingehuurd. De samenstelling binnen het vaste personeelsbestand is als volgt:

Percentage mannen Percentage vrouwen Gemiddelde leeftijd Gemiddeld aantal dienstjaren Percentage deeltijd Vast contract Tijdelijk contract

31-12-2012 31-12-2011 31-12-2010 50% 48% 53% 50% 52% 47% 44,4 jaar 43,9 jaar 42,9 jaar 10,6 jaar 9,9 jaar 9,1 jaar 48% 49% 51% 88% 88% 85% 12% 12% 15%

Mutaties In 2012 nam Oosterpoort één nieuwe medewerker in dienst. Twee medewerkers verlieten de organisatie.

21

Stages Oosterpoort neemt haar maatschappelijke verantwoordelijkheid door diverse stageplaatsen aan te bieden. Er waren drie (afstudeer)stages van de Hogeschool en het ROC en er waren snuffelstages bij de onderhoudsdienst en de afdeling VGO. Daarnaast hebben we ook een ervaringsplaats voor een toekomstige student. Opleidingen In 2012 investeerde Oosterpoort ruim drie procent van het bruto jaarloon in het opleiden en ontwikkelen van haar medewerkers (2011: 3,5 procent, 2010: 3,6 procent). Personeelsoverleg In 2012 waren er diverse gezamenlijke personeelsbijeenkomsten onder leiding van de directeurbestuurder. Hierbij kwamen onder meer de volgende onderwerpen aan de orde: • organisatieverandering • koers Oosterpoort • vertrek manager In 2012 kwamen de MT-tours terug, werd veel gebruikgemaakt van intranet en hadden alle afdelingen, weliswaar met een wisselende frequentie, door het jaar heen overleg. Ziekteverzuim/Arbodienst Het percentage ziekteverzuim (het aantal ziektedagen ten opzichte van het totaal aantal werkbare dagen) exclusief zwangerschap- en bevallingsverlof bedraagt op 31 december 2012 4,2 procent (2011 2,2 procent, 2010 4,7 procent, 2009 4,6 procent). De meldingsfrequentie (het aantal ziekmeldingen in een jaar gedeeld door het aantal medewerkers) bedraagt 1,4. In de jaren hiervoor lag deze boven de 1,5. Vanwege een aantal langdurig zieke medewerkers verdubbelde het ziekteverzuimpercentage ziekteverzuim bijna. Eind 2012 kwam de dalende lijn terug. Mede door ondersteuning van het inzetbaarheidsbeleid blijven de cijfers acceptabel. Dit beleid stimuleert leidinggevenden en medewerkers om bij verzuim met elkaar in gesprek te blijven. Zo kunnen we verzuim, waar mogelijk, in de toekomst voorkomen of verkorten en re-integratie in eigen of aangepast werk bevorderen. In 2012 is een medewerker van een andere corporatie bij Oosterpoort bezig met een re-integratietraject. Op deze manier proberen we, over en weer, elkaar van dienst te zijn en ons maatschappelijk in te zetten. Oosterpoort heeft een contract met de ArboUnie voor de ziekteverzuimbegeleiding. Wij hebben met hen ook afspraken over de Arbowetgeving en de Wet Verbetering Poortwachter. De ArboUnie begeleidt bijvoorbeeld Risico Inventarisaties en Evaluaties en voert werkplekonderzoeken en Periodieke Medische Onderzoeken uit.

BHV Elf medewerkers van Oosterpoort volgen jaarlijks de herhalingscursus Bedrijfshulpverlener. Hierdoor voldoet elke vestiging aan de wettelijke verplichting. Daarnaast zijn zes medewerkers bevoegd een AED te bedienen. Er is een calamiteitencoördinator in de organisatie die beleid ontwikkelt en in het bijzonder bij grootschalige rampen en storingen handelt. Agressie, geweld, ongewenst gedrag Bij de vertrouwenspersoon kwam geen melding binnen van ongewenst gedrag.

22

4.4

Ondernemingsraad

Samenstelling 2012 De samenstelling van de OR zag er in 2012 als volgt uit: Eric Arts Boudewijn van Berkum Henk Linders Annegrèd Laurant Jent Jansma

Voorzitter Secretaris Vicevoorzitter Lid Lid

Per 12 december 2012 trad Annegrèd Laurant formeel terug als OR-lid vanwege het aflopen van haar arbeidsovereenkomst in het voorjaar van 2013. Advies- en instemmingaanvragen OR 2012 • advies op inzet adviseur voor een tweetal veranderprogramma’s • voorstel buitengewoon verlof 2013 • CAO Woondiensten 2012, standaard kader- en vangnetbepalingen • benoeming lid van de RvT • inzet adviseur voor de actualisatie van het functiehuis Overige thema’s 2012 • transparantie opleiding- en carrièremogelijkheden bij Oosterpoort • scholing leden OR op het gebied van Arbobeleid • Uitvoering RI&E (Risicoinventarisatie en –evaluatie) kantoor Pannenstraat en Atelierweg • huisvestingsvraagstuk • veranderopgave Cursussen OR 2012 Voorjaar 2012 volgden twee leden van de OR een cursus op het gebied van Arbobeleid. De bij deze cursus opgedane kennis pasten zij toe op de in 2012 uitgevoerde Risicoinventarisatie en -evaluatie (RI&E) in het kantoor Pannenstraat en Atelierweg. Verder wonnen de betrokken OR-leden informatie in en gaven zij advies over het klimaat in het kantoor Pannenstraat. Dit resulteerde in het plaatsen van ventilatie-units. Op 8 juni beraadde de OR zich, onder deskundige begeleiding van FNV Formaat, op haar rol binnen de organisatieverandering.

Overleg OR-Directie In 2012 was zes keer formeel overleg tussen de OR en de directie. De verslagen hiervan zijn te vinden op intranet. Daarnaast is er eens in de twee weken overleg tussen de voorzitter en secretaris van de OR en de directie om elkaar op de hoogte te houden van de laatste ontwikkelingen. Tot slot waren er nog enkele informele bijeenkomsten met de directie waarin de voortgang van de veranderopgave is besproken ‘met de benen op tafel’ (dus geen formeel verslag). Op 16 mei en 22 juni vond een apart overleg plaats tussen OR, directeur, enkele stafleden en een gespreksleider van Formaat over wederzijdse ervaringen en verwachtingen. Hieruit kwamen ook enkele werkafspraken.

23

Overleg OR-Raad van Toezicht In 2012 was twee keer overleg tussen de OR en een delegatie van de RvT. Gespreksonderwerpen waren hoofdzakelijk de organisatieontwikkeling en veranderopgave. Ambities Ondernemingsraad 2013 • huisvestingsvraagstuk voor de kantoren aan de Atelierweg en Pannenstraat • voortzetting voorgenomen rolaanpak tussen OR en directie over de veranderopgave • advisering over de voorgenomen organisatieverandering en alle onderliggende veranderonderdelen • bespreken mogelijkheden van ‘Het Nieuwe Werken’ • verder vorm geven aan transparantie in de opleiding- en carrièremogelijkheden binnen en buiten Oosterpoort • evaluatie staf • afsluiting RI&E Pannenstraat

24

5.

VOLKSHUISVESTINGSVERSLAG 2012

5.1

Participatie

Bij Oosterpoort staat de klant centraal. In onze manier van werken is bewonersparticipatie belangrijk. Dit uit zich onder andere in klant- en gebiedsgedreven werken. We kijken hoe en op welke manier participatie hierin een rol kan vervullen. In een later stadium gaan we kaders en beleid ontwikkelen. In 2012 richtten we ons vooral op bewonersparticipatie zoals we die nu al kennen. We werken samen met huurdersorganisaties, bewonerscommissies, projectcommissies, bewonersplatforms en wijkraden. Onze sociaal wijkconsulenten proberen bewoners te activeren hun wijk leefbaar te houden. Zij zijn ook het directe aanspreekpunt voor de diverse bewonerscommissies van de wooncomplexen. Minstens één keer per jaar overleggen zij met de bewonerscommissies. Hierbij is de opzichter niet-planmatig onderhoud van de afdeling Klant en Woning ook betrokken. In Groesbeek zijn elf bewonerscommissies, in Heumen zeven en in Ubbergen vier. Het werkgebied van een bewonerscommissie is nogal divers: de meeste commissies horen specifiek bij een complex, enkele zijn actief voor een hele wijk. Afhankelijk van de onderwerpen wordt vaak of minder vaak overlegd. In de volgende paragraaf kunt u lezen wat Oosterpoort in 2012 deed in het kader van leefbaarheid. Ook daarin wordt duidelijk dat de eigen kracht van bewoners en saamhorigheid steeds belangrijker wordt bij de activiteiten die Oosterpoort in dit kader onderneemt. Geregeld worden juist activiteiten ondernomen met het doel participatie van de grond te krijgen om de sociale cohesie in een wijk of gebied te bevorderen.

5.2

Leefbaarheid

In 2012 is Oosterpoort begonnen met gebiedsgedreven werken. Oosterpoort heeft gebiedsregisseurs in dienst. Zij werken samen met andere maatschappelijke partners om de leefbaarheid in een gebied te verbeteren en de kernen vitaal te houden. Dit gebeurt vanuit de maatschappelijke opgave in een gebied. Belangrijk hierbij is de input vanuit de dorpen en wijken. Signalen over veiligheid, overlast, een schone omgeving en vernielingen zeggen veel over de leefbaarheid in een gebied. De sociaal wijkconsulenten van Oosterpoort sluiten daarom regelmatig aan bij leefbaarheidsactiviteiten van derden. Soms organiseren zij samen met bewoners activiteiten. Op deze manier blijven we in contact met de wijk en houden we zicht op de formele en informele structuren in wijken. •

•

•

In Groesbeek Noord zijn veel programma’s actief waarin Oosterpoort een rol speelt. Voorbeelden zijn de herstructurering van Stekkenberg-West, de realisatie van een nieuw voorzieningenhart, de totstandkoming van het Avonturenbos, een gebiedspromotiecampagne en in het sociale domein het programma Kracht van de Wijk. Trekkers van deze programma’s zijn de gemeente, Oosterpoort en de Stichting Primair Onderwijs Groesbeek (SPOG). Maar ook veel andere partijen zijn actief op het gebied van welzijn en zorg. In 2013 wordt dit verder uitgebouwd. Er komt een integrale gebiedsvisie voor Groesbeek Noord, waarin de lopende en geplande ontwikkelingen worden geïntegreerd. Het Avonturenbos is nog net in 2012 gereed gekomen. De stichting Avonturenbos zorgt voor beheer, onderhoud en educatie. In 2013 richt de stichting zich samen met de wijk op verdere participatie in dit project. In samenwerking met diverse organisaties zijn activiteiten georganiseerd. Daarnaast heeft de Werkgroep Milieueducatie Groesbeek (WMG) in het kader van de landelijke Natuurdag met zijn leden (ouders en kinderen) verschillende werkzaamheden uitgevoerd. In de wijk Mariëndaal in Groesbeek is vanuit burgerinitiatief ‘Het Groeske’ - in overleg met de gemeente - een project gestart om speeleilanden te ontwikkelen. Dit gebeurt rondom het bovengronds halen van de Groesbeek. Oosterpoort heeft hierin een ondersteunende rol. 25

•

•

•

•

•

•

•

•

•

• • •

In Breedeweg is gestart met de realisatie van een wijkpunt. De medewerkers van instellingen op het gebied van welzijn, wonen en zorg weten steeds beter wat ieders functie inhoudt. Daardoor kunnen zij hun werkzaamheden beter op elkaar afstemmen en gezamenlijk de klant zo goed mogelijk van dienst zijn. In de loop van het jaar is een groep medewerkers van verschillende maatschappelijke instellingen gaan meedenken over een onderzoek om klantvragen van bewoners in Breedeweg naar boven te halen. Gezamenlijk is dit ‘belevingsonderzoek’ ontwikkeld op basis van een open interviewmethode. Deelnemende bewoners konden zo hun verhaal vertellen. Samen met stichting Maat heeft Oosterpoort hierin een regisserende rol. In 2013 wordt het onderzoek afgerond. De uitkomsten worden gebruikt als input voor het herijken van de wijkanalyse voor Breedeweg (opgesteld in 2010). In Breedeweg is de ‘Buurtmarkt’ geopend. Cliënten van Pluryn runnen deze buurtwinkel met vier onderdelen: bakkerij, verkoop streekproducten, supermarkt en koffiecorner. Oosterpoort schonk een overbodig geworden bestelbus waarmee de cliënten nu boodschappen aan huis kunnen bezorgen. In het kader van NL Doet is in samenwerking met bewoners uit het complex Antoniushof Breedeweg, de bewonerscommissie, medewerkers van de gemeente Groesbeek en Oosterpoort de tuin opnieuw aangelegd. In Berg en Dal is een burendag gehouden. Diverse professionals zoals SWG, Oosterpoort, ZZG werkten daarbij samen met bewonersorganisaties. Ze faciliteerden en stimuleerden hen bij de gezamenlijke organisatie van deze burendag. De jeu de boulesbaan in het kader van NL Doet in mei, was het begin van een mooie samenwerking tussen diverse partijen. Samen met de strategische ketenpartner Hurks vastgoedontwikkeling Eindhoven B.V. wil Oosterpoort tot een gebiedsvisie komen. Diverse onderzoeken zoals woningmarktanalyse, inventarisatie van voorzieningen en woningen, onderzoek naar de beleving van inwoners, onderzoek naar mening en werkwijze van actieve partijen in Berg en Dal zijn opgehaald en worden geanalyseerd. Na deze probleemanalyse wordt in 2013 bepaald welke strategie(ën) wordt of worden uitgevoerd om de vitaliteit in Berg en Dal te verbeteren. In Beek is de gebruikersgroep Kulturhus Beek opgericht. Medewerkers van de afdeling Wijken van Oosterpoort hebben meegedacht om tot een betere samenwerking tussen de gebruikers te komen. Dit moet de functionaliteit van het Kulturhus in Beek ten goede komen. Oosterpoort denkt ook mee bij de planvorming van het centrumplan Beek. Hierbij richten we ons op de versterking van de voorzieningen in de kern Beek. Aandachtspunt voor Oosterpoort ligt daarbij op het gebied van welzijn, wonen en zorg. Dit traject krijgt verder vorm in 2013. Bij de realisatie van het Kulturhus in Kekerdom heeft Oosterpoort meegedacht over de functies van het Kulturhus en over het enthousiasmeren en stimuleren van betrokkenen om zelf na te denken over het ontwikkelen van activiteiten. Het Kulturhus kan daarmee een levendig middelpunt van Kekerdom worden. In juni 2012 is het gebouw feestelijk geopend. Om de cohesie in Ooij te bevorderen is samen met de nieuwe bewoners in de Ooijse Graaf een bijeenkomst georganiseerd. Daarin werd met de gemeente en Oosterpoort gepraat over de manier waarop invulling kan worden gegeven aan het (langdurig) braakliggend bouwterrein. Aan ’t Grind in Malden is Oosterpoort samen met gemeente en bewoners begonnen de straat op te knappen. Dit moet tot een betere uitstraling van het straatbeeld leiden. Samen met de gemeente, bewonersplatform en bewoners wordt nog steeds invulling gegeven aan de ‘rolschaatsbaan’ en het speeltuintje bij het herstructureringsproject het Jachthuis. In Maldensveld was Oosterpoort betrokken bij de herinrichting van de openbare ruimte.

Overlast Oosterpoort heeft veel aandacht voor overlast in het kader van leefbaarheid. Bekende voorbeelden van overlast zijn verwaarloosd tuinonderhoud (inclusief achterompaden), geluidsoverlast, en asociaal gedrag van bewoners. Maar ook gevallen waarbij de nadruk op zorg ligt kunnen tot overlast behoren. Denk daarbij aan vervuiling/verwaarlozing, verslaving en multiprobleemgevallen. In 2012 bemiddelden we in totaal bij 166 zorg-/overlastgevallen. Hiervan zijn 97 gevallen afgehandeld (60 procent). De andere gevallen (69 stuks) zijn nog niet afgehandeld of zijn langlopende gevallen die we blijven volgen. Ten opzichte van 2010 steeg het aantal zorg-/overlastgevallen fors. Van 97 gevallen in 2010 naar 166 in 2012.

26

In de gemeente Groesbeek waren 89 zorg-/overlastgevallen, in de gemeente Heumen 29 en in de gemeente Ubbergen 48. In de gemeente Groesbeek zien we een verdubbeling van het aantal gevallen, in de gemeente Heumen is het aantal gevallen gelijk gebleven en in de gemeente Ubbergen is het aantal gevallen met circa 20 procent gedaald. Lokale (zorg)netwerken In het kader van zorgelijke situaties, al dan niet voortkomend uit overlast, draaien medewerkers van Oosterpoort mee in verschillende formele overlegstructuren in de drie gemeenten. Zo zijn er bijvoorbeeld de leefbaarheids- en zorgnetwerken. Daarnaast zijn er contacten met zorg- en welzijnsorganisaties. De deelnemers in het netwerk bespreken zorgwekkende situaties en begeleiden die waar mogelijk naar de juiste (zorg)instanties. Op initiatief van de gemeente vond in Groesbeek een mini-symposium plaats met als doel het bedenken van een structuur waarin het lokale zorgnetwerk vorm en inhoud krijgt. In 2013 moet dit zijn beslag krijgen. Het Lokaal Zorgnetwerk in de gemeente Ubbergen, tot vorig jaar het OPUN-overleg, is nu geformaliseerd. Ook vond evaluatie plaats aan de hand van de nieuwe werkwijze. Er zitten meer partijen aan tafel en zij pakken zaken voortvarend op. Het lokaal zorgnetwerk in Heumen is in 2012 geëvalueerd. Aan de hand van deze evaluatie zijn kleine aanpassingen gedaan op het gebied van structuur. 5.3

Welzijn, wonen en zorg

Ons uitgangspunt is dat ouderen, mensen met een handicap en anderen die zorg of begeleiding nodig hebben zolang mogelijk zelfstandig in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen. Er zijn echter onvoldoende woningen in onze woningvoorraad specifiek voor deze doelgroep geschikt. Ook de nieuwbouwmogelijkheden zijn beperkt. We zoeken daarom naar oplossingen in de huidige voorraad: hoe zijn bestaande woningen passend te maken? Passend zit hem niet alleen in de woning. Bij de ouder wordende samenleving zorgt een optimale mix van welzijn, wonen, zorg en woonomgeving voor het ‘passend’ zijn van de woningvoorraad. Dit kunnen wij als Oosterpoort dan ook niet alleen; we moeten hierin samenwerking zoeken met partners en dat doen we dan ook binnen de drie gemeenten. In de gemeente Heumen zijn we het meest vergevorderd. Daar is het programma Passend Wonen in uitvoering, opgesteld door de initiatiefpartners gemeente, Malderburch en Oosterpoort. Ook andere partners op het gebied van welzijn, wonen en zorg zijn hierbij betrokken, zowel aan de vraag- als aanbodkant. Binnen het programma worden in 2012 en 2013 projecten uitgevoerd. Oosterpoort is trekker van het project ‘Aanpassen huurwoningen voor 75-plussers’. Dit project wordt door Oosterpoort gezien als een pilot. De resultaten maken duidelijk wat mensen in hun woning nodig hebben om zo lang mogelijk zelfstandig te wonen. De pilot wordt gebruikt voor het opstellen van een conceptaanpak die in een later stadium uitgerold wordt in ons hele werkgebied. In Heumen maakt Oosterpoort deel uit van de Werkconferentie Welzijn, Wonen, Zorg. In dit samenwerkingsverband zijn verder onder meer gemeente, zorginstellingen, ouderenbonden en maatschappelijke organisaties vertegenwoordigd. Vanuit de werkconferentie werken projectgroepen aan concrete doelen. Oosterpoort werkte mee aan: • Het project ‘Wij blijven hier wonen’ Dit project is in de afrondende fase. Het is gericht op het ontwikkelen van bewustwording bij ouderen over mogelijke aanpassingen van hun woning zodat ze langer zelfstandig kunnen blijven wonen. • De werkgroep ‘Is er een steen verlegd?’ Deze werkgroep evalueert de eerdere projecten die opgezet zijn vanuit de werkconferentie en meet het bereikte effect. • De werkgroep Dagbesteding Deze werkgroep werkt aan het vaststellen van doelstellingen en uitgangspunten om in een pilot vorm te geven aan ‘dagbesteding nieuwe stijl’, pijlers hiervan zijn ‘ontmoeten voor iedereen’, ‘ertoe doen’ en ‘ondersteuning en/of zorg krijgen die nodig is’. 27

Evaluatie van het functioneren van de klussendienst Deze evaluatie leidde tot de instandhouding en professionalisering van de Klussendienst Heumen. De klussendienst wordt in ieder geval de komende twee jaar gecontinueerd. Enkele partners, onder wie Oosterpoort, leveren hiervoor een financiële bijdrage. Bovendien krijgen huurders van Oosterpoort een korting van 50 procent op het uurloon.

•

In de gemeente Ubbergen richten we ons samen met de gemeente en ZZG-Zorggroep op de kern Ooij. Deze kern fungeert als proeftuin om te kijken wat mensen nodig hebben om zo lang mogelijk zelfstandig te wonen. Samen met de partners op welzijn-, wonen- en zorggebied werken gemeente, Oosterpoort en ZZG aan een programma voor deze kern: ‘Ouder worden in Ooij’. Hiervoor is een intentieovereenkomst getekend. De inzet is tweeledig: het verbeteren van de samenwerking tussen professionals en het formuleren van actiepunten die bewoners gaan uitwerken. Een eerste bijeenkomst met ouderen werd zeer druk bezocht en was succesvol. Alles is erop gericht om vanuit de vraag van de ouderen te werken. De samenwerking loopt door in 2013. In Groesbeek werken partijen samen onder de vlag van stichting Maat. Ook hier is het gezamenlijk doel dat inwoners van Groesbeek zelfstandig kunnen wonen in een eigen, passende woning. Het accent van de integrale dienstverlening (informatie over de onder andere de wijk Stekkenberg en klantvragen in de Breedeweg) ligt hier op preventie, samenhang, participatie en zelfredzaamheid. Het scheiden van wonen en zorg is vanwege maatregelen op indicatiegebied een belangrijk thema. In 2012 hebben we goed naar de ontwikkelingen gekeken en de vragen vanuit zorginstellingen. In 2013 gaan we hiervoor kaders ontwikkelen, in afstemming en samenwerking met stakeholders.

5.4

Samenstelling, kwaliteit en energielabeling van het woningbezit

5.4.1 Samenstelling woningbezit

Op 31 december 2012 heeft Oosterpoort 5035 verhuureenheden in bezit, onderverdeeld in: Verhuureenheid Woningen Onzelfstandige woningen Woonwagens Maatschappelijke ruimtes Commerciële ruimtes Garages Totaal

31-12-2012 4913 26 6 13 15 62 5035

31-12-2011 4829 26 6 14 15 67 4957

31-12-2010 4814 22 6 7 4 71 4924

De woningvoorraad is als volgt te verdelen naar woningtype en bouwjaar: Woningtype Eengezinswoningen Appartementen Totaal

31-12-2012 71% 29% 100%

Bouwjaar Vóór 1945 1946 – 1965 1966 – 2012 Totaal

31-12-2012 0,2% 23,4% 76,4% 100,0%

5.4.2 Kwaliteit van het woningbezit De onderhoudstoestand van de gehele woningvoorraad is matig tot goed. Inspecties en signalen van bewoners bepalen de kwaliteit. Er is een verschil tussen de buiten- en de binnenschil van de woningen. De volgende typering is van toepassing:

28

•

•

Buitenschil van de woning: goed Uitgezonderd de woningen met de strategie sloop/nieuwbouw en de woningen die opgenomen zijn in de pilotprojecten ketensamenwerking. Hier vindt geen planmatig onderhoud meer plaats. Binnenkant van de woning: matig tot goed Vooral in het ouder woningbezit waar weinig mutaties plaatsvonden is een flinke investering nodig om de kwaliteit weer op niveau te krijgen.

Oosterpoort werkt op basis van raamovereenkomsten samen met lokale en regionale bedrijven voor de uit te voeren werkzaamheden. In zo’n raamovereenkomst en in het onderhoudskader staat aan welke kwaliteitseisen producten minimaal moeten voldoen. Daarnaast staan er prijsafspraken in voor de verschillende werkzaamheden. Het jaar 2012 was, wat betreft het regulier planmatig onderhoud, geen bijzonder druk jaar. In 2011 werd de schildercyclus verlengd van zes naar zeven jaar. Hierdoor kwamen in 2012 minder complexen in aanmerking voor planmatig onderhoud dan normaal gesproken. Gemiddeld vindt jaarlijks onderhoud plaats aan 57 complexen, dit jaar waren dat er 21. Daar staat tegenover dat we in 2012 voor het eerst bij 133 van de 1619 in aanmerking komende woningen energetische maatregelen aanboden. Als gevolg daarvan waren de werkzaamheden veel omvattender dan gebruikelijk. Voorheen bleven de werkzaamheden veelal beperkt tot schilderwerk, vervangen van dakgoten en voeg- en straatwerk. Dit jaar werden daken en kozijnen vervangen en isolatiewerkzaamheden uitgevoerd.

5.4.3 Uitgaven onderhoud

Oosterpoort verdeelt onderhoud in drie categorieën: klachten en mutatie, badkamer-, keuken- en toiletrenovaties (BKT-renovaties), en planmatig en contractonderhoud. Klachten- en mutatieonderhoud Klachten- en mutatieonderhoud zijn curatief klantgestuurd onderhoud. Het gaat hierbij om herstelwerkzaamheden na een melding of mutatie. Onderdelen van een woning moeten tot het einde van de exploitatieduur functioneren. Onderhoud is afhankelijk van hoe lang de woning nog mee moet gaan.

Klachtenonderhoud Aantal opdrachtbonnen Kosten per bon Mutatieonderhoud Aantal mutaties Kosten per mutatie

2012 € 1.102.316 5604 € 197 € 316.737 279 € 1.135

BKT-renovaties Badkamer-, keuken- en toiletrenovaties komen zowel bij mutatie als bij klachtenonderhoud voor. De werkzaamheden beperken zich tot het vervangen van sanitair, keukenblok, tegels en kleine bouwkundige aanpassingen. Overige kosten vallen onder mutatie- of klachtenonderhoud.

Uitgaven

2012 € 903.817

Planmatig en contractonderhoud Bij planmatig (preventief) onderhoud worden voornamelijk werkzaamheden aan de buitenzijde van woningen uitgevoerd. Deze werkzaamheden worden per straat of complex ingepland en uitgevoerd. In 2012 is aan planmatig en contractonderhoud ongeveer € 3,5 miljoen uitgegeven.

29

2012 € 230.615 € 730.790 € 899.119 € 380.680 € 186.930 € 718.631 € 413.460 € 3.560.225

Schilderwerk Vervanging van verwarmingsinstallaties Vervanging kozijnen, ramen en deuren Dakbedekking Metselwerk Onderhoudscontracten (cv, lift, tuin, etc.) Overigen Totaal

5.4.4 Energie bestaand bezit

Oosterpoort is een aantal jaren geleden begonnen met het aanbrengen van isolerende maatregelen in de bestaande woningen. Hiermee wil Oosterpoort alle woningen minimaal op energielabel C brengen. Dat gebeurt vanuit de wens om bij te dragen aan het ‘Aanbod aan de Samenleving’; meer dan 20 procent CO2-reductie creëren in de periode tot en met 2018. In 2011 is het ‘energiebeleid bestaande woningvoorraad’ herijkt. Het kent drie doelstellingen: • waarborgen betaalbaarheid van de totale woonlasten; • bijdragen aan een betere woonkwaliteit/wooncomfort; • verminderen van de CO2-uitstoot van het woningbezit. De hoofdlijnen uit het beleid zijn: • De totale investering aan energiemaatregelen bedraagt € 15,9 miljoen. • Het aantal woningen dat aangepakt wordt bedraagt 1619 planmatig en 288 projectmatig, uitgaande van een inschatting medio 2012 gebaseerd op referentiewoningen. • De energiemaatregelen worden voor het merendeel planmatig en projectmatig uitgevoerd, gekoppeld aan de schildercyclus. • De energiemaatregelen worden versneld uitgevoerd in 14 jaar (2 schildercycli), waarbij het streven is de eerste 7 jaar 70 procent uit te voeren en de tweede 7 jaar de resterende 30 procent. • De huurverhoging bedraagt 85 procent van de investering (was 70 procent). • De onrendabele investering bedraagt 15 procent (was 30 procent). In 2012 zijn de volgende complexen/woningen aangepakt: Project Col. Ekmanstraat, Baron van Voorst Hoge Horst, Plakseweg, Reestraat Fretstraat 1-19 Eik 2-6, Esdoorn 2-6, Kerk 14, Kruk29Acacia, Berk, Gouden, Hemel Oranjelaan 20-42 Kon. Wilhelminastraat, Pr. Mauritsstraat Pr. Mauritsstraat 5-47 Past. van Tielstraat 5 -35 Margrietstraat 2-12, 3-7 De Hoge Kamp 20-34 Rijksweg 92 Kon. Julianastraat 18 t/m 32 Pr. Irenestraat Broekstraat 44 Totaal en gemiddeld %

Aantal huurders 2 1 5 11 24 10 23 18 4 6 14 1 8 5 1 133

30

Aantal deelnemers 0 1 2 1 12 9 11 17 0 4 8 1 4 4 0 74

Percentage deelname 0% 100 % 40 % 9% 50 % 90 % 48 % 94 % 0% 67 % 57 % 100 % 50 % 80 % 0% 56 %

De verdeling van de energielabels per 31 december 2012 is als volgt:

Totaal

Verdeling labels eind 2007 (nulmeting)

Verdeling labels 31-12-2012

39

206

278

1038

1252

1136

1502

1108

866

664

495

352

336

185

4768

4689

Het CO2-verbruik is ten opzichte van eind 2007 (nulmeting) met 13,5 procent afgenomen. 5.4.5 Energie nieuwbouw

Ook voor nieuwbouw heeft Oosterpoort een beleidskader voor energiebesparing. Hierin staan de belangrijkste uitgangspunten voor het toepassen van energiemaatregelen in nieuwbouw. Bij nieuwbouwprojecten kiest Oosterpoort in principe voor duurzame warmteopwekking, tenzij het aantoonbaar niet mogelijk of rendabel is. Oosterpoort streeft naar maximale energiereductie tegen minimale kosten, dit vereist een gebalanceerde maatregelenmix. Afwegingen voor toepassing van duurzame warmteopwekking vinden plaats op basis van de volgende randvoorwaarden: Energetisch uitgangspunt: • De maatregelen die Oosterpoort neemt, voldoen minimaal aan de geldende EPC-normen uit het Bouwbesluit (wettelijke verplichting). De huidige EPC-norm is 0,8. Voor nieuw te bouwen woningen is ons kader een EPC van 0,6. Uitgangspunten toekomstvast bouwen: • Oosterpoort realiseert woningen die beperkt afhankelijk zijn van aardgas. We kiezen voor warmtesystemen die werken op alternatieve energiebronnen zoals aard- en zonnewarmte. • De (collectieve) warmtesystemen beschouwen we als integraal onderdeel van de woning, ook al zijn collectieve installaties fysiek buiten de woning gepositioneerd. De financiële consequenties hiervan vertalen we door naar het woningbouwproject. Financiële uitgangspunten: • De aansluitkosten op het warmtesysteem brengen we (eenmalig) ten laste van de ontwikkelaar van de woning. In dit geval is dat Oosterpoort. De doorbelasting van deze investering naar de woning gebeurt via de zogenaamde bijdrage aansluitkosten (BAK). Deze bijdrage wordt meegenomen in de stichtingskosten en daarmee in het onrendabele deel van een woning. Organisatorisch kader: • Oosterpoort heeft een Energie BV opgericht voor de exploitatie van warmtesystemen. Bij de realisatie van nieuwbouwprojecten vindt steeds afstemming plaats tussen Oosterpoort en de Energie BV. Die afstemming is noodzakelijk om diverse combinaties van maatregelen en collectieve installaties door te rekenen en om de exploitatie in de (financiële) bedrijfsvoering van de Energie BV in te passen. De Energie BV trekt hiervoor deskundigheid en capaciteit aan (extern).

31

5.5

Huurprijsbeleid

De verhuur van woningen is de primaire doelstelling van Oosterpoort. We geven hier invulling aan met oog voor de behoeften van onze huurders en voor onze financiële continuïteit. Het huurprijsbeleid 2012 van Oosterpoort bestaat uit de volgende punten: • We streven naar een gemiddeld huurprijsniveau van 72 procent van maximaal redelijk voor onze woningvoorraad in het goedkope en betaalbare segment. • We positioneren een mutatie- of nieuwbouwwoning in principe op 72 procent van maximaal redelijk. Vervolgens hanteren wij de volgende opslagmogelijkheden: - WOZ-waarde ten opzichte van de WWS-punten: -10 procent / -5 procent / +5 procent / +10 procent - ontwikkeld zorgarrangement: +3 procent - aanwezigheid gemeenschappelijke huiskamer/recreatieruimte: +3 procent - hoge mate (80 procent) van rolstoeltoegankelijkheid: +3 procent • We maken een integrale afweging in ons Strategisch Voorraad Beleid (SVB). Op basis hiervan kunnen we ervoor kiezen de gewenste (berekende) streefhuur aan te passen, dan wel een andere prijsstrategie te volgen. • Wij voeren ons huurbeleid door bij mutaties en de jaarlijkse huurverhoging. Op die momenten kunnen we de huurprijs wijzigen. • We werken met vaste bedragen bij individuele verzoeken tot het aanbrengen van geriefsverbeterende voorzieningen (cv, isolatie en dergelijke). • Voor 30 woningen aan de Malderhof in Malden is de streefhuur gesteld op 60 procent van maximaal redelijk. De streefhuur zou anders ver boven de grens van betaalbaar komen. Vanwege de zorgcomponent die bij deze woningen zit, is ervoor gekozen deze woningen niet over te dragen aan Marktverhuur. • Vanwege de slechte verhuurbaarheid van de woningen Vijverhof is besloten deze bij mutatie niet te verhogen, maar het huidige huurprijsniveau te handhaven, zijnde € 433,- ofwel 61 procent van maximaal redelijk. Huurverhoging 2012 Alle woningen hebben een inflatievolgende huurverhoging gekregen van 2,3 procent. Uitzonderingen zijn een aantal die in een herstructureringstraject zijn opgenomen, te weten: • 170 woningen in de wijk Stekkenberg in Groesbeek; • 4 woningen aan de Stationsweg in Groesbeek; • 6 woningen aan de Jan Arntzstraat in Kekerdom. Tegen de huurverhoging van 1 juli 2012 zijn geen bezwaarschriften ingediend. Huurprijsopbouw woningbezit De aantallen huurwoningen zijn gebaseerd op de woningen die Oosterpoort beheert, inclusief de 277 huurwoningen die via Marktverhuur BV verhuurd worden. Goedkoop

Betaalbaar

Middelduur

Duur

Totaal

Groesbeek Ubbergen Heumen

tot € 366,37 465 66,1% 128 18,2% 110 15,6%

tot € 561,98 1846 48% 917 24% 1088 28%

tot € 664,66 89 31% 127 44% 70 24%

boven € 664,66 47 64% 16 22% 10 14%

2447 1188 1278

Totaal Oosterpoort

703

3851

286

2012

100,0%

100%

32

100%

73

100%

4913

5.6

Woningtoewijzing

De landelijke, regionale en lokale beleidskaders voor woningtoewijzing staan in de Huisvestingswet, Algemene Wet Inkomensafhankelijke Regelingen (AWIR), Wet op de huurtoeslag, Huisvestingsverordening Stadsregio Arnhem Nijmegen 2007 en in de lokale huisvestingsconvenanten van de drie gemeenten waar Oosterpoort werkzaam is. Voor het woonruimteverdeelsysteem gelden de kenmerken uit de KAN-verordening van 2007. Daarnaast heeft Oosterpoort prestatieafspraken gemaakt met de gemeenten over de invulling van het lokale maatwerk. Voor het verdeelsysteem hanteerde Oosterpoort in 2012 de volgende regels: • We bieden woningen aan zonder beperkingen ten aanzien van de grootte van het huishouden, met uitzondering van enkele woningen met minimaal vier slaapkamers. • Oosterpoort stelt bij de woningtoewijzing eisen aan het inkomen conform de EU-regelgeving. Dat wil zeggen dat we woningen met een huurprijs onder de € 664,66 aanbieden aan woningzoekenden met een verzamelinkomen van maximaal € 34.085,- bruto per jaar. • Wij zijn met de gemeenten overeengekomen dat wij de, door de Stadsregio vrijgegeven, 30 procent maatwerk primair gebruiken om vrijkomende woningen te labelen voor starters. Hiermee bieden wij hen meer kansen op de krappe woningmarkt. • We wijzen woningen gelabeld voor rollator, rolstoel of verzorgd wonen, toe aan mensen met een indicatie hiervoor. De gemeenten geven deze indicaties af. • Woningzoekenden die een woonruimte accepteren met een oppervlakte van 40 m2 of kleiner, behouden hun opgebouwde meettijd. Hun status wijzigt van starter naar doorstromer. • Wij hanteren afwijkende toewijzingsregels voor vrijkomende woonwagens. • We vervullen de taakstelling voor statushouders binnen de door de Stadsregio vrijgegeven 30 procent maatwerk. • We sluiten zeer gewilde woningen uit voor urgenten (maximaal 30 procent van het woningaanbod). • We maken gebruik van de diensten van Enserve bij (regionale) urgentieaanvragen. Hiervoor hebben we een aparte dienstverleningsovereenkomst met Enserve. • De regionale klachtencommissie neemt klachten op het gebied van de woonruimteverdeling in behandeling. Deze commissie werkt onder de Stadsregio.

Nieuwe verhuringen In onderstaande tabel staan de nieuwe verhuringen van de laatste vijf jaar. Definitie nieuwe verhuring: elk nieuw gesloten huurcontract (dus inclusief nieuwbouw, tijdelijke verhuur en woningruil).

Groesbeek Heumen Ubbergen Totaal

2012 223 84 75 382

2011 136 130 65 331

2010 220 78 103 401

2009 153 103 78 334

2008 155 92 116 363

De in bovenstaande tabel vermelde 382 nieuwe verhuringen betreft 279 verhuringen in de bestaande voorraad en 103 verhuringen van nieuwbouwwoningen: • De Tuier Groesbeek: 31 woningen • De Stekkenberg: 58 woningen • Broeksingel: 5 woningen • Schoonenburg: 6 woningen • Kamerbewoning Malden (nieuw): 3 eenheden Naast bovengenoemde nieuwe verhuringen vonden nog ‘verkoopmutaties’ plaats. In 2012 zijn 79 woningen verkocht waarvan 15 aan zittende huurders en 64 bij mutatie. Als deze 64 mutatiewoningen niet verkocht waren maar verhuurd, was de mutatiegraad over 2012 hoger geweest.

33

Mutatiegraad De mutatiegraad binnen de bestaande woningvoorraad bedraagt: 2012 5,7% 5,3% 6,7% 5,7%

Groesbeek Heumen Ubbergen Totaal Oosterpoort

2011 5,6% 6,1% 5,4% 5,7%

2010 6,4% 5,8% 5,3% 6,0%

2009 6,1% 6,0% 5,4% 5,8%

2008 4,7% 5,9% 6,7% 5,7%

Advertenties en woningaanbieding In onderstaande tabel is te zien hoeveel advertenties geplaatst zijn voor woningen in een gemeente, hoeveel reacties daar gemiddeld op kwamen en welk percentage van de reacties afkomstig is uit de eigen gemeenten.

% reacties uit de gemeente

Aantal advertenties

Gemiddeld aantal reacties per advertentie

% reacties uit de gemeente

Aantal advertenties

Gemiddeld aantal reacties per advertentie

% reacties uit de gemeente

Ubbergen

Gemiddeld aantal reacties per advertentie

2010 2011 2012

Heumen

Aantal advertenties

Groesbeek

182 118 154

43 39 29

26% 25% 21%

90 131 76

42 31 45

24% 25% 22%

53 64 53

60 33 54

12% 12% 10%

De aanbiedingsgraad van een woning is het aantal keer dat een woning aangeboden wordt, voordat hij opnieuw verhuurd is.

Aanbiedingsgraad woningzoekende uit de regio

Aantal advertenties

Aanbiedingsgraad woningzoekende uit de gemeente

Aanbiedingsgraad woningzoekende uit de regio

Aantal advertenties

Aanbiedingsgraad woningzoekende uit de gemeente

Aanbiedingsgraad woningzoekende uit de regio

Ubbergen

Aanbiedingsgraad woningzoekende uit de gemeente

2010 2011 2012

Heumen

Aantal advertenties

Groesbeek

182 118 154

1,7 1,9 1,9

3,8 5 3,7

90 131 76

1,9 1,8 2,1

2,7 2,8 3,6

53 64 63

2,3 2 1,5

3,6 3,8 4,0

Verhuur starters en lokaal woningzoekenden In onderstaande tabellen is per gemeente te zien welk percentage van de verhuurde woningen is verhuurd aan starters en welk percentage aan woningzoekenden uit eigen gemeente. verhuurd aan

2012

2011

2010

2009

2008

Groesbeek

% starters

28%

22%

21%

26%

23%

Heumen

% starters

27%

27%

31%

35%

34%

Ubbergen

% starters

27%

48%

22%

24%

19%

34

verhuurd aan

2012

2011

2010

2009

2008

Groesbeek

% woningzoekenden eigen gemeente

53%

68%

69%

69%

66%

Heumen

% woningzoekenden eigen gemeente

54%

50%

68%

74%

49%

Ubbergen

% woningzoekenden eigen gemeente

37%

48%

59%

48%

65%

Meettijd In onderstaand overzicht staat de benodigde meettijd in jaren voor een woning per gemeente. Voor doorstromers geldt de woonduur in jaren, voor starters is dit inschrijftijd. Er bestaat nog altijd een groot verschil in benodigde meettijd tussen starters en doorstromers.

Groesbeek Heumen Ubbergen

Meettijd in jaren Doorstromer Starter Doorstromer Starter Doorstromer Starter

2012 16 7 10 7 19 6

2011 19 7 16 7 16 6

2010 14 8 11 7 16 9

EU-beschikking Vanaf 1 januari 2011 is Oosterpoort gehouden aan de EU-beschikking. Dit betekent dat 90 procent van de huurwoningen onder de liberalisatiegrens (€ 664,66) moet worden toegewezen aan huishoudens met een maximaal verzamelinkomen van € 34.085,- per jaar. Dit geldt zowel voor woningen van de stichting als van de Marktverhuur BV. Van de te verantwoorden woningen voldoet 91 procent aan de inkomenstoets conform de EU-beschikking. Toewijzingen met maandhuur

Onder de norm Boven de norm Totaal • • • •

5.7

Verhuurd door Stichting Inkomen Inkomen < € 34.085,- > € 34.085,331 24 331 24

Verhuurd door Marktverhuur BV Inkomen Inkomen Totaal < € 34.085,- > € 34.085,42 373 13 37 42 13 410

Van de woningen die via de stichting zijn verhuurd is bij 24 huishoudens vastgesteld dat het gezamenlijk huishoudinkomen boven de EU-norm ligt. 19 van deze woningen zijn verhuurd aan stadsvernieuwingsurgenten met terugkeergarantie in de projecten Stekkenberg en Broekkant. 2 woningen in het complex Kempkesplein waren al in 2010 toegewezen. 3 verhuringen aan huishoudens uit bijzondere doelgroepen: 2 verzorgd wonen geïndiceerden en 1 aangepaste eengezinswoning. Bijzondere toewijzing

De Stadsregio schrijft voor dat maximaal 30 procent van de nieuwe verhuringen lokaal maatwerk mag zijn. Oosterpoort heeft in prestatieovereenkomsten met de gemeenten afgesproken hoe zij dit maatwerk invult:

35

• • • • • •

toewijzing van bepaalde woningen aan starters; toewijzing van betaalbare nieuwbouw met inkomenseisen (een bovengrens); toewijzing van vrijkomende huurwoningen van het voormalige woonwagencentrum; toewijzing aan statushouders; toewijzing van rolstoelgeschikte woningen en woningen die door de gemeente voor meer dan € 6800,- zijn aangepast, aan WMO-geïndiceerden met een lokale binding; overige bijzondere toewijzingen.

De volgende tabel geeft weer welk percentage woningen voor lokaal maatwerk is toegewezen. De in de tabel vermelde cijfers zijn exclusief kamerverhuur. 2012

Groesbeek

Heumen

Ubbergen

28%

27%

27%

Woonwagens

0%

0%

0%

Taakstelling: statushouders

1%

3%

2%

Aangepaste woningen (WMO) boven bepaald bedrag

0%

2%

0%

Bijzonder overig

4%

1%

0%

32%

33%

29%

Starters

Totaal

Statushouders In onderstaande tabel is terug te lezen of Oosterpoort erin geslaagd is de haar toegewezen vergunninghouders huisvesting te bieden. 2012 Groesbeek Heumen Ubbergen

Nog open

Taakstelling

Geplaatst

Rest taakstelling

0 0 -1

7 5 3

6 6 2

1 -1 0

Souterrain van de woningmarkt In de gemeenten Groesbeek, Ubbergen en Heumen zijn nauwelijks dak- en thuislozen. Oosterpoort wil in KR-8 verband participeren aan stedelijke projecten voor deze doelgroep. Daarnaast heeft Oosterpoort goede contacten met Stichting het Tweede Huis in Overasselt. Deze stichting biedt opvang aan mensen die tijdelijk geen woning meer hebben of niet meer thuis kunnen wonen. Gehandicapten Oosterpoort past regelmatig woningen aan in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Huurders die beperkingen ondervinden in het gebruik van hun woning kunnen op basis van een indicatie (afgegeven door het CIZ of door het WMO-loket van de gemeente) hun woning aan laten passen. Wij hebben met de gemeenten afspraken over woningen met een aanpassing van meer dan € 6800,-, die niet gelabeld zijn als ROWO-, nultrede- of ‘verzorgd wonen’-woning. Bij mutatie wijzen we deze woningen in overleg met de gemeente toe. Geïndiceerde rollator, rolstoel en verzorgd wonen Oosterpoort labelt haar seniorenwoningen op basis van een criterialijst. In 2012 waren er vier mogelijkheden: ‘gewone’ seniorenwoning, rolstoeltoegankelijke en -doorgankelijke woning, rollatortoegankelijke en -doorgankelijke woning of ‘verzorgd wonen’-woning. Bij mutatie wijzen wij deze woningen met voorrang toe aan mensen die een indicatie voor een desbetreffende woning hebben. Deze vorm van toewijzing viel onder het reguliere aanbiedingsmodel zoals de regels van de Stadsregio voorschreven. Daarnaast hebben wij een aantal reguliere huurwoningen in het kader van de WMO aangepast voor rolstoelgebruik. 36

5.8

Huurbetaling

Oosterpoort besteedt veel aandacht aan het op orde houden van de huurachterstand. De afgelopen jaren is het percentage huurders met huurachterstand dan ook fors gedaald. Dit komt vooral door het persoonlijke contact met huurders. Ook is er goede samenwerking met de gemeenten en houden we scherpe controle op bewindvoerders en betalingsregelingen. Daarnaast was er ook aandacht voor zogenoemde slepers; huurders die hun huur steevast te laat betalen. Ook hier leidde persoonlijk contact tot aanpassing van betaalgedrag. De totale huuromzet (inclusief vergoedingen) bedroeg € 23.895.465. De totale huurachterstand bedroeg € 74.175,- ofwel 0,31 procent van de te innen huren en vergoedingen (tegen 0,40 procent eind 2011). Huurachterstand

Groesbeek

Huidige huurders

€ 32.013,-

Vertrokken bewoners

€

Heumen Ubbergen € 27.774,-

784,- €

€ 2.131,-

Totaal €

61.918,-

7.589,- € 3.884,- €

12.257,-

In 2012 gingen er 11 meer nieuwe vorderingen naar de deurwaarder. Dit was er 1 meer dan in 2011 (11 respectievelijk 10). Het aantal ontruimingen daalde met 1 ten opzichte van 2011 (2 respectievelijk 3). Groesbeek

Heumen

Ubbergen

Totaal

Aantal nieuwe vorderingen in handen gegeven aan de deurwaarder in 2012

2

8

1

11

Aantal vorderingen in behandeling bij deurwaarder per 31 december 2012

4

10

2

16

huidige huurders vertrokken huurders

3 1

8 2

1 1

12 4

Aantal ontruimingen in 2012

0

2

0

2

• •

5.9

Samenwerking met huurdersorganisaties

Oosterpoort werkt samen met drie huurdersorganisaties (HBO’s), in iedere gemeente één. Vijf à zes keer per jaar overleggen de HBO’s met een delegatie van het management van Oosterpoort. In overleg wordt bepaald welke onderwerpen op tafel komen. Voor de praktische zaken zijn de sociaal wijkconsulenten het aanspreekpunt. In de samenwerkingsovereenkomst met de HBO's is per onderwerp vastgelegd of de HBO's informatieen adviesrecht (i), gekwalificeerd adviesrecht (a) of instemmingsrecht (i) hebben.

37

In 2012 kwamen de volgende onderwerpen tijdens de overlegvergaderingen ter sprake: • energiebeleid 2011-2018 • thema van de veranderopgave: Wijken • huurbeleid • Huurverhoging 2012 • onderhoudskader • herziening service-abonnement • financiële Kadernota 2013 • organisatieontwikkeling • portfolio: woningmarktoriëntatie • veranderopgave • ketensamenwerking • ondernemingsplan 2013-2016 • begroting 2012 • energiebeleid en isolerende maatregelen De volgende stukken kregen de huurdersorganisaties ter informatie: • jaarverslag 2011 • begroting 2012 en meerjarenbegroting 2012-2021 • trimesterrapportages 5.10

Samenwerking met gemeenten

Gemeenten Groesbeek, Heumen en Ubbergen Oosterpoort heeft met de drie gemeenten concrete prestatieafspraken gemaakt. Eind 2010 zijn de afspraken met Groesbeek opnieuw gemaakt. In maart 2011 zijn de nieuwe prestatieafspraken met de gemeente Heumen bekrachtigd. Met Ubbergen loopt het overleg om tot een nieuwe prestatieovereenkomst te komen. In de prestatieafspraken legt Oosterpoort met de gemeenten de gezamenlijke woonopgaven en woongerelateerde opgaven zo concreet mogelijk vast. Beide partijen hebben daarin een eigen verantwoordelijkheid. De afspraken zijn per gemeente vastgelegd in een overeenkomst, die structuur biedt voor de onderlinge samenwerking en een kader voor de investeringen die beide partijen de komende jaren aangaan. In de overeenkomst staat beschreven op welke manier de partijen met elkaar willen omgaan. Ook staan er beleidsambities in, afspraken over resultaten en de inzet van beide partijen om daar te komen.

Ontwikkelingen algemeen In het voorjaar van 2012 hebben we in alle drie gemeenten onze Woningmarktoriëntatie gepresenteerd. Belangrijke aandachtspunten hierbij: de ontwikkelingen binnen de regionale woningmarkt, het bewust worden dat elke gemeente daarbinnen een onderdeel is en het vooruitzicht dat in delen van ons werkgebied bevolkingskrimp optreedt (nu of binnen afzienbare termijn). Met alle drie gemeenten zijn we het gesprek aangegaan om te achterhalen wat de effecten zijn op de verschillende dorpen, hoe Oosterpoort daarop inspeelt met haar woningbeheer, en – breder - wat de ontwikkelingen bijvoorbeeld betekenen voor de leefbaarheid en voor wonen, welzijn en zorg in die dorpen. Tegelijkertijd werden in 2012 de effecten van de economische crisis en de stagnatie in de (totale) woningmarkt steeds concreter voelbaar. Daardoor was extra overleg over nieuwbouwprojecten noodzakelijk. De projecten werden daarop deels aangepast. Oosterpoort wil een ontwikkelende maatschappelijke woningcorporatie zijn, ook in de huidige omstandigheden. Daarvoor moeten we scherpere keuzes maken, waarbij we de gemeenten blijven betrekken.

38

Gemeente Groesbeek De prestatieafspraken tussen Oosterpoort en de gemeente Groesbeek betreffen: • kwaliteit en omvang van de woningvoorraad, huisvesten van doelgroepen en leefbaarheid in wijken; • maatregelen op het gebied van wonen en zorg en over woningaanpassingen voor senioren en mensen met beperkingen; • het ontwikkelen van een werkwijze voor wijkgericht werken, dit proces loopt door in 2013 en verder; • de toewijzing van woningen aan de primaire doelgroep (EU-regeling) en de manier waarop Oosterpoort hier mee omgaat; • structureel bestuurlijk overleg en monitoring van de prestatieafspraken. In het voorjaar van 2012 is de uitvoering gemonitord en in het bestuurlijk overleg besproken. Beide partijen zijn tevreden over de samenwerking. Door het jaar heen vond geregeld overleg plaats over lopende projecten. Vooral de herstructurering van de wijk Stekkenberg vergt veel overleg. De ontwikkeling van het nieuwe voorzieningenhart (brede school) is concreet gestart. Op uitnodiging van de gemeente nam Oosterpoort deel aan de voorbereiding van de strategische visie van de gemeente Groesbeek. De op handen zijnde fusie van de gemeente met de gemeenten Ubbergen en Millingen aan de Rijn zal de komende periode veel invloed hebben.

Gemeente Heumen De prestatieafspraken tussen Oosterpoort en de gemeente Heumen betreffen: • de bestaande woningvoorraad, herstructurering en nieuwbouw; • woningtoewijzing, labeling seniorenwoningen en WMO betreffende woningaanpassingen; • energie en duurzaamheid, gericht op enerzijds bewustwording en anderzijds verbeteren van de energieprestatie van (huur)woningen; • verder uitwerken van de gezamenlijke aanpak voor ontgroening en vergrijzing, met betrokkenheid van Malderburch in het traject ‘Rijp in Groen’. In het voorjaar van 2012 is op basis van de jaarlijkse evaluatie besloten de overeenkomst op onderdelen te actualiseren. Mede op basis van de woningmarktoriëntatie hebben we de projectenlijst geactualiseerd, de discussie over grondprijzen voor sociale woningbouw is afgerond en over onze samenwerking bij leefbaarheidsprojecten hebben we praktische afspraken gemaakt. Ook met de gemeente Heumen vond regelmatig overleg plaats over de voortgang van projecten. Daarnaast nam Oosterpoort op uitnodiging van de gemeente deel aan bijeenkomsten over de structuurvisie van de gemeente en ‘Hart voor Malden’.

Gemeente Ubbergen De bestaande overeenkomst tussen Oosterpoort en de gemeente Ubbergen uit 2008 bevat afspraken op het gebied van woonruimteverdeling en woningaanpassingen. Voor vernieuwing van de prestatieovereenkomst zijn in het najaar van 2011 de eerste praktische afspraken gemaakt. De presentatie van de woningmarktoriëntatie was in dit traject aanleiding om ons samen te verdiepen in de toekomstontwikkelingen gericht op de verschillende dorpen in de gemeente. In bestuurlijk overleg is vastgesteld dat dit – in combinatie met de economische omstandigheden en stagnatie op de (koop)woningenmarkt – tot bijstelling dan wel vernieuwing van de visie op de kernen moet leiden. In het najaar is dit opgestart, voorjaar 2013 moet dit leiden tot een gezamenlijk beeld op basis waarvan we samen nieuwe prestatieafspraken gaan voorbereiden. Verder is er regelmatig overleg over projecten en over onderwerpen op het terrein van wonen, zorg en welzijn. Deze onderwerpen zijn tegelijkertijd aan de orde bij de planvorming voor het centrum van Beek; naast gemeente en Oosterpoort is hierbij ook Kalorama betrokken. De op handen zijnde fusie van de gemeente met de gemeenten Groesbeek en Millingen aan de Rijn zal de komende periode veel invloed hebben.

39

5.11

Klachtenmanagement

Klachtencommissie Oosterpoort heeft een onafhankelijke klachtencommissie waar huurders met hun klachten over de woningcorporatie terecht kunnen. De klachtencommissie buigt zich over die klachten, die onze interne klachtenprocedure zonder succes hebben doorlopen. Voor klachten over de woonruimteverdeling zijn we aangesloten bij de Klachtencommissie van de Stadsregio. In een afzonderlijk jaarverslag geeft de klachtencommissie jaarlijks een overzicht van de samenstelling en werkwijze van de commissie en de aard en afhandeling van de ontvangen klachten. Hieronder geven we een korte samenvatting van het verslag over 2012. Ontvangen klachten in 2012 In 2012 ontving de klachtencommissie dertien klachten. De commissie verklaarde hiervan twee klachten als ontvankelijk en behandelde deze in een zitting. Eén van de klachten is tijdens de zitting door klager ingetrokken. De klachtencommissie kwam in 2012 in totaal vier keer bijeen, waarvan twee keer voor een intern overleg en twee keer voor behandeling van een klacht. Werving nieuwe leden De samenstelling van de klachtencommissie van Oosterpoort is gewijzigd. Vanaf begin 2013 werkt de commissie in de nieuwe samenstelling. In 2012 hebben we een nieuwe voorzitter en een nieuw lid geworven. Aanleiding hiervoor was de beëindiging van de zittingsperiode van Jan Meesters (voorzitter) en Niek Arntz (lid) per 31-10-2012. In de maanden november en december werkte de klachtencommissie daarom niet in volledige samenstelling. In deze periode waren er echter geen zaken die aandacht van de klachtencommissie vroegen. De sollicitatiecommissie selecteerde Roel Gerritsen als nieuwe voorzitter van de klachtencommissie. De voorzitter is (conform reglement) benoemd op voordracht van de HBO’s en Oosterpoort. De selectiecommissie selecteerde Jacques Reuvers als nieuw lid. Hij is (conform reglement) benoemd op voordracht van Oosterpoort. Marcel Willemsen was al lid van de klachtencommissie en zijn zittingstermijn is met vier jaar verlengd. Wijzigingen reglement De klachtencommissie werkt volgens een reglement. Eind 2012 is geïnventariseerd welke onderdelen uit het reglement geactualiseerd of aangescherpt moeten worden. Denk hierbij aan de eisen en voorwaarden waar de leden van de klachtencommissie aan moeten voldoen. In 2013 worden de wijzigingen in het reglement voorgelegd aan de HBO’s en de RvT. 5.12 Vastgoedontwikkeling

Opgeleverd In 2012 heeft Oosterpoort op diverse locaties in totaal 233 woningen opgeleverd: prijsklassen

0 0 0 0 0 0

koop overig

koop sociaal

40

0 2 0 21 0 0

huur overig

38 0 3 9 0 8

huur middelduur

38 16 11 30 6 8

huur sociaal

Aantal herstructerings projecten

2012 2012 2012 2012 2012 2012

Aantal nieuwbouw

Drulse Beek Parachutistenstraat West Hüsenhof fase 1 Ooijse Graaf ‘t Hoogh fase C Mariacollege

jaar oplevering

Locatie

0 14 8 0 6 0

Meerberg Schoonenburg Broekkant Stekkenberg fase 1 en 2

2012 2012 2012 2012

30 21 5 68 73

160

30 6 5 54 153

0 0 0 12 35

0 0 0 2 2

0 15 0 0 43

Alle opgeleverde woningen zijn beneden de stichtingskostengrens van € 200.000,- gebleven. Sloop in 2012 In 2012 zijn de volgende huurwoningen gesloopt: • Stekkenberg: 14 woningen • Broekkant: 6 woningen Aangekocht In 2012 zijn geen gronden gekocht: Stand van zaken nieuwbouw en herstructureringsprojecten eind 2012 Nieuwbouw Projectnaam

In uitvoering

In voorbereiding

Drulse Beek in Groesbeek

6 woningen

Broeksingel Malden

6 koopwoningen en 26 huurwoningen

Ooijse Graaf in Ooij Hüsenhof in Groesbeek

In ontwikkeling

19 woningen 9 appartementen 24 woningen

Spieringshof in Leuth

10 woningen

Centrumlocatie Groesbeek

53 appartementen

de

Heumen Noord 3 fase

15 woningen

Drulse Beek, Groesbeek Eind 2012 zijn gesprekken opgestart met gemeente en projectontwikkelaar om te onderzoeken hoe de verdere ontwikkeling van dit project geactiveerd kan worden. Broeksingel, Malden Realisatie van 26 appartementen in de huursector en 6 koopwoningen. Start van de bouw in het eerste kwartaal van 2013. Ooijse Graaf, Ooij Oosterpoort is midden 2010 gestart met fase 1, de bouw van 45 woningen. In 2012 zijn de laatste 21 huurwoningen opgeleverd. In 2012 werd voor de ontwikkeling van ruim 100 woningen het bestemmingsplan onherroepelijk. Eind 2012 waren 10 grondgebonden vrije sector koopwoningen en 9 appartementen in de verkoop. Hüsenhof, Groesbeek Oosterpoort werkt samen met een commerciële projectontwikkelaar aan een gefaseerde nieuwbouwontwikkeling op het terrein tussen de Cranenburgsestraat, Hoflaan en Heikantweg. Het aandeel van Oosterpoort in deze planontwikkeling bedraagt de turn-key afname van in totaal 76 woningen. In 2012 is begonnen met de bouw van de tweede fase waarin 9 sociale koopwoningen, 11 sociale huuren 4 dure huurwoningen worden gerealiseerd. 41

Spieringshof, Leuth Aankoop van 10 woningen. Startdatum van de bouw is nog niet bekend. Centrumlocatie Groesbeek In het centrum van Groesbeek heeft een externe partij een ontwikkelplan gemaakt (woningen en winkels). Het aantal sociale huurwoningen dat Oosterpoort afneemt in dit project is in 2012 verhoogd van 41 (oorspronkelijk plan) naar 53. In dit verband kende gemeente Groesbeek aan Oosterpoort een subsidie toe van € 350.000,-. Heumen Noord 3de fase Het aangepaste bestemmingsplan, voor de bouw van 90 woningen, is in procedure gebracht. Als er geen bezwaren zijn kan de gemeenteraad van Heumen het bestemmingsplan in het voorjaar van 2013 vaststellen. Herstructurering Project

In uitvoering

In voorbereiding

In ontwikkeling

Stekkenberg

26 appartementen

24 woningen

124 woningen

Pastoor van Tielstraat Broekkant

17 woningen 6 woningen

Hollestraat

7 woningen

Stekkenberg, Groesbeek Dit project betreft de herstructurering van 225 PeGe-woningen en 14 seniorenwoningen. In 2012 zijn 22 appartementen en 46 grondgebonden woningen opgeleverd. In december 2012 zijn de 14 seniorenwoningen gesloopt. Pastoor van Tielstraat, Leuth In 2011 zijn de woningen gesloopt. In 2012 is begonnen met de verkoop van de koopwoningen. De bouw van de huurwoningen is uitgesteld. Broekkant, Malden Eind 2011/begin 2012 zijn de 53 woningen van fase 1 op- en doorgeleverd. Fase 2 (renoveren van 6 woningen Acaciastraat met verkoop van 5 van de 6 woningen en sloop van 6 woningen Meidoornstraat) is in 2012 uitgevoerd. Hollestraat, Nederasselt Nieuwbouw beslaat 7 comfortwoningen, er zijn 7 woningen gesloopt. De omgevingsvergunningprocedure (deel bouw) loopt. Het plan is in Bouwteam+ verband uitgewerkt. Renovatie en woningverbetering In 2012 heeft Oosterpoort projectmatig 51 woningen op de Stekkenberg gerenoveerd. 5.13

Verkoopbeleid

Beleidsuitgangspunten en doel Oosterpoort heeft verschillende redenen om woningen (nieuw en bestaand) te verkopen: • financiële motieven; • liquide maken van de waarde van het onroerend goed; • financiële ruimte voor nieuwbouw en investeringen in de bestaande voorraad; • leefbaarheidsdoelen; • differentiatie en stabiliteit in de wijk; • volkshuisvestelijke doelen; • inspelen op de toenemende vraag naar een koopwoning van huurders met lagere en middeninkomens; • keuzevrijheid voor de klanten. 42

Eind 2012 zijn de strategische kaders ten aanzien van het verkoopbeleid herijkt. Het noodplan verkoop is gerealiseerd en de verkoopopgave wordt weer op het reguliere niveau (twintig woningen per jaar) teruggebracht. Op basis van de woningmarktoriëntatie maken we onderscheid tussen enerzijds buitengebieden en anderzijds centrumkernen en stadsrandkernen. Het verkoopbeleid wordt gericht op de buitengebieden ingezet. Daarnaast gaan we de risico’s van koopgarant beperken. Koopgarant passen we voortaan niet meer toe; voor zittende huurders geldt een overgangsregeling tot 1 juli 2013. Verkoop nieuwbouw in 2012 De verkoop van nieuwbouwwoningen in de prijscategorie tot € 172.000,- (Koopgarant) ging in 2012 weer prima. Er werden in totaal 9 nieuwbouwwoningen (Koopgarant, project Husenhoff) verkocht. Daarnaast zijn 5 renovatiewoningen in Malden (Broekkant, vrije sector) verkocht. De verkoop van kavels verloopt moeizaam. Potentiële kopers wachten op de verkoop van de huidige woning. In 2012 zijn 4 kavels verkocht (1 x Stekkenberg, 1 x Drulse Beek en 2 x Verlengde Schoolstraat). Gerealiseerde verkopen (inclusief kavels) in nieuwbouwprojecten in 2012: Vrije verkoop 2 3 5 10

Groesbeek Ubbergen Heumen Totaal

Koopgarant 9

Totaal 11 3 5 19

9

Verkoop bestaand bezit Oosterpoort heeft in 2012 ongeveer 1.550 woningen voor verkoop gelabeld. Verkoop van bestaand bezit heeft bij Oosterpoort twee doelen. Enerzijds kunnen we met de verkoopopbrengsten onze volkshuisvestelijke ambities in wijken en complexen verder vormgeven. Anderzijds is verkoop via Koopgarant bij uitstek het middel om ook gezinnen met een inkomen tussen € 33.614,- en € 43.000,een woning te kunnen bieden. In 2012 heeft Oosterpoort in totaal 79 woningen en 3 garageboxen bestaand bezit verkocht. Van de 79 woningen werden 76 woningen via Koopgarant verkocht.

1 25

Mutatieverkoop Vrije verkoop

23

Mutatieverkoop Koopgarant

0

Verkoop zittende huurders Vrije verkoop

Mutatieverkoop Vrije verkoop

1

Verkoop zittende huurders Koopgarant

Mutatieverkoop koopgarant

0 31

Verkoop zittende huurder Vrije verkoop

24

Mutatieverkoop Vrije verkoop

0

Mutatie verkoop Koopgarant

Verkoop zittende huurder Vrije verkoop

7

Verkoop zittende huurder koopgarant

totaal

Gemeente Groesbeek Gemeente Heumen Gemeente Ubbergen Verkocht, getekend en getransporteerd

Verkoop zittende huurder. Koopgarant

2012

5

2

16

0 23

Terugkoop Koopgarant in 2012 In 2012 heeft Oosterpoort 14 Koopgarantwoningen teruggekocht. Op 1 appartement en 1 woning na zijn alle teruggekochte woningen opnieuw via Koopgarant verkocht. Het appartement is in de vrije sector verhuurd. De woning is in de sociale huur verhuurd.

43

5.14

Financiën

Resultaat en vermogen in 2012 Het eigen vermogen van Oosterpoort bedraagt eind 2012 € 129 miljoen. Vorig jaar was dit nog € 115 miljoen. De stijging van het eigen vermogen in 2012 is hoofdzakelijk het gevolg van het doorvoeren van een stelselwijziging, omdat de nieuwe RJ645 per 1 januari 2012 verplicht is gesteld. Het jaarresultaat over 2012 kwam uit op een verlies van € 3,6 miljoen (vorig jaar een winst van € 2,3 miljoen). Dit verlies komt voor 90% voort uit afwaarderingen van (commercieel) vastgoed door de waardedaling in het afgelopen jaar en het uit voorzichtigheidsprincipe afwaarderen van de helft van de uitstaande lening aan het Wooninvesteringsfonds. In deel 2 Jaarrekening is een uitgebreide toelichting te vinden over het resultaat en vermogen in 2012. De financiële continuïteit is met de jaarcijfers over 2012 gewaarborgd. De status bij het Centraal Fonds Volkshuisvesting is goed te noemen. Voor de toekomst staat de financiële positie onder druk.

Toekomstige financiële ontwikkeling In het Regeerakkoord van Rutte II en het Woonakkoord zijn belangrijke maatregelen (verhuurdersheffing en huurbeleid) opgenomen die een grote impact hebben op het financiële beleid van Oosterpoort. De Eerste Kamer heeft de verhuurdersheffing voor 2013 inmiddels goedgekeurd. Voor Oosterpoort bedraagt deze € 121.000,-. Zoals de huidige (nog niet bij wet goedgekeurde) verhuurdersheffing vanaf 2014 eruit ziet, loopt het bedrag voor Oosterpoort op van € 3,0 miljoen in 2014 naar € 4,6 miljoen vanaf 2017. Daarnaast betaalt Oosterpoort aan het CFV in 2013 een bedrag van € 1,2 miljoen aan extra saneringsheffing. Het is nog niet duidelijk of deze extra saneringsheffing structureel wordt. Door deze extra heffingen moet Oosterpoort de inkomensafhankelijke huurverhoging door gaan voeren. In de meerjarenbegroting 2013-2022 zijn bovenstaande maatregelen financieel vertaald en ze zijn ook opgenomen in de prognosecijfers voor het CFV en WSW.

Financieringspositie Het treasurybeleid is beschreven in het treasurystatuut. Dit is in 2012 geactualiseerd en verder uitgewerkt in een treasuryjaarplan en meerjarenplan. Een treasurycommissie adviseert in de uitvoering over het treasurybeleid. De commissie krijgt externe deskundige ondersteuning. In 2012 vonden de volgende transacties plaats: • Aantrekken van een 10-jarige roll-overlening van € 5,0 miljoen met een variabele hoofdsom en een renteverrekening voor de periode 2012-2022 op basis van 3-maands Euribor. De afgesproken spreadopslag over de periode 2 mei 2012 tot 2 mei 2014 bedraagt 44 basispunten. Op 2 mei 2014 vindt een spreadherziening plaats. • Aantrekken van een 50-jarige basisrentelening van € 10,0 miljoen. De basisrente voor de volledige periode bedraagt 2,059 procent, de spread voor de periode 17 juli 2012 tot 17 juli 2018 bedraagt 56 basispunten. • Twee leningen (schuldrestant € 3,2 miljoen) zijn op de renteconversiedatum vervroegd afgelost. • Twee leningen (schuldrestant € 3,5 miljoen) zijn contractueel afgelost. • Er was geen sprake van spreadherzieningen op basisrenteleningen. De gemiddelde rentevoet daalde door de mutaties van 4,0 procent ultimo 2011 naar 3,7 procent ultimo 2012. De leningenportefeuille bevat ultimo 2012 in hoofdzaak leningen met een vast rentepercentage, bij twee leningen is sprake van een variabele rente (totale schuldrestant € 16 miljoen, rente gebaseerd op 3-maands Euribor, looptijd tot 2014/2015).

44

Overzicht leningenportefeuille ultimo december 2012: Financier BNG NWB Diversen (3) Totaal

Aantal leningen 25 7 4 36

Bedrag

Aandeel

€ 111 miljoen € 31 miljoen € 22 miljoen € 164 miljoen

68% (was 65%) 19% (was 17%) 13% (was 18%) 100%

Gem. rente % eind 2012 3,9% 2,8% 4,1% 3,7%

Gem. rente % eind 2011 3,9% 3,8% 4,3% 4,0%

Het WSW staat ultimo 2012 voor 94 procent (in 2011 93 procent) borg voor de kapitaalmarktleningen met een achtervanggarantie van respectievelijk de gemeente Groesbeek, Ubbergen en Heumen. De resterende 6 procent is rechtstreeks geborgd door de betrokken gemeenten. Op basis van de ingediende prognoses over 2012-2016 heeft het WSW haar jaarlijkse kredietwaardigheidsbeoordeling uitgevoerd en de conclusie getrokken dat Oosterpoort aan de eisen voldoet. Het in eerste instantie toegekende Faciliteringsvolume van € 39,6 miljoen is verlaagd met € 21,6 miljoen door de claim die het WSW heeft gelegd op het boekjaar 2014. Per saldo resteert een Faciliteringsvolume van € 18,0 miljoen. Oosterpoort heeft bij de huisbank een kredietfaciliteit van € 3,0 miljoen afgesloten. In 2012 zijn geen risicovolle optieposities aangegaan. Verder zijn geen risicovolle opties in bezit en zijn geen zekerheden gesteld. Renterisicopositie De rente-exposure van de bestaande leningenportefeuille ziet er ultimo 2012 als volgt uit:

De komende jaren voldoet Oosterpoort aan de WSW-norm over rente-exposures (maximaal 15 procent van het rentedragend vreemd vermogen mag in enig jaar rente-exposure ondergaan).

Rentederivaten In de derivatenpositie trad in 2012 geen verandering op. Deze bestaat uit: Bedrag € 4,0 miljoen € 3,5 miljoen € 6,0 miljoen Marktwaarde 31-12-2012 Marktwaarde 31-12-2011

Rente 4,295% 4,38% 4,79%

Start 31-3-2007 01-8-2007 01-3-2010 -/- € 2,7 miljoen -/- € 2,5 miljoen

45

Eind 30-3-2014 01-8-2015 01-3-2021

Met deze Swap-overeenkomsten ter grootte van € 13,5 miljoen zijn de rentelasten van een drietal Rollover leningen ter grootte van € 16 miljoen voor een groot deel afgedekt. Het resterende ongedekt deel van € 2,5 miljoen acht Oosterpoort een acceptabel bedrag. De negatieve marktwaarde is gewaardeerd tegen € 0,- omdat een effectieve hedge is gedocumenteerd. De effectieve hedge betreft een volledige koppeling aan een bestaande lening met variabele rente. Bij de SWAP-overeenkomsten is opgenomen dat de bank het recht heeft om op grond van de marktwaarde aanvullende dekking bij te laten storten bij de bank. De bijstorting kan door de bank worden geëist als de markwaarde lager wordt dan € 9,1 miljoen negatief. Oosterpoort heeft de stresstesten van het CFV met succes doorstaan. We komen niet in de gevarenzone bij een rentedaling van 1 procent en 2 procent.

Onrendabele investeringen Conform de bepalingen in het BBSH (artikel 26, lid 1) stelt Oosterpoort de jaarstukken op in overeenstemming met het Burgerlijk Wetboek 2 titel 9 evenals conform de Richtlijnen voor de jaarverslaggeving, met daarin opgenomen de specifieke Richtlijn 645 Toegelaten instellingen volkshuisvesting. In 2012 is voor een bedrag van € 4,7 miljoen gedoteerd in de voorziening voor onrendabele investeringen. Door enkele gunstige afwikkelingen van opgeleverde projecten kon voor een bedrag van € 3,4 miljoen teruggedraaid worden aan eerdere dotaties, zodat per saldo een bedrag van € 1,3 miljoen (in 2011 € 0,2 miljoen) ten laste van de winst- en verliesrekening is gebracht.

Fondsen en sponsoring Oosterpoort werkt met duidelijke criteria bij het toekennen van sponsorbedragen. Deze criteria hebben betrekking op maatschappelijke verbondenheid, lokale gemeenschappen en het centraal stellen van de klant. In 2012 is voor een bedrag van € 1.300,- aan sponsorgelden (6 initiatieven) uitgekeerd aan verenigingen en stichtingen. Oosterpoort heeft geen financiële ondersteuning verleend aan buitenlandse instellingen. Uit het Haukesfonds, een fonds ter stimulering van initiatieven ter verbetering van de leefbaarheid van wijken en buurten in de gemeente Ubbergen, zijn in 2012 veertien (kleinschalige) aanvragen toegewezen voor een totaalbedrag van € 2000,-. Het gaat bijvoorbeeld om jeugdactiviteiten, kindervakantiewerk en activiteiten van verenigingen. 5.15 Verklaring van het bestuur en de Raad van Toezicht

Het bestuur en de RvT van Oosterpoort, verklaren hierbij dat alle middelen in het verslagjaar 2012 zijn besteed in het belang van de volkshuisvesting. Om onze sociaal maatschappelijke taakopvatting kracht bij te zetten, onderschrijven wij de Aedescode en de Governancecode en handelen we in overeenstemming met de inhoud en geest van beide codes. Wij zijn daarop aanspreekbaar. Dit jaarverslag is in de vergadering van 13 mei 2013 door het bestuur van Oosterpoort vastgesteld en door de RvT op 27 mei 2013 goedgekeurd.

Mei 2013

Eugène Janssen Directeur-bestuurder

Arnold Godfroij Voorzitter Raad van Toezicht

46

BIJLAGEN

47

BIJLAGE 1. Verbindingen

Oosterpoort is met de hierna vermelde instellingen een verbinding aangegaan. Deze verbindingen dienen een volkshuisvestelijk doel. Vereniging van Eigenaars De Bats Aard van de verbinding Woonwinkelcomplex De Bats in Groesbeek is in 22 appartementsrechten gesplitst. Oosterpoort is eigenaar van 16 appartementsrechten (allen woningen) en neemt deel in de Vereniging van Eigenaars De Bats. Zekerheden Oosterpoort heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan de VVE. Beleid t.a.v. risicobeheersing De financiële en bestuurlijke risico’s van deze VVE zijn beperkt. Er is een bestuursaansprakelijkheidsverzekering afgesloten. Verenigingen van Eigenaars De Meent Aard van de verbinding De Meent is een woonzorgcomplex waarin drie partijen vanuit hun eigen verantwoordelijkheid participeren: • Oosterpoort is eigenaar van 53 driekamerhuurwoningen, waarvan 5 MIVA-woningen bedoeld voor rolstoelgebruikers met een verzorgingshuisindicatie (volgens de eigendomsverhouding van de hoofdsplitsing 474/1000e deel). • Habicura is eigenaar van 22 intramurale verzorgingseenheden en diverse ruimten met ondersteunende functies (volgens de eigendomsverhouding van de hoofdsplitsing 316/1000e deel). • De Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Landbouw is eigenaar van 20 vrije sector driekamerappartementen (volgens de eigendomsverhouding van de hoofdsplitsing 210/1000e deel). De Vereniging van Eigenaars De Meent heeft als doel het behartigen van de gemeenschappelijke belangen van de eigenaars van het woonzorgcomplex. De vereniging is formeel opgericht bij notariële akte van 11 januari 2000. De verdeling van de gemeenschappelijke kosten en opbrengsten is geregeld in het reglement van splitsing in appartementsrechten. De appartementsrechten van Habicura en Oosterpoort zijn weer gesplitst, waarvoor een aparte VVE is opgericht. Talis verzorgt de administratie van deze VVE. Zekerheden Oosterpoort heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan de VVE. Beleid t.a.v. risicobeheersing De financiële en bestuurlijke risico’s van deze VVE zijn beperkt. Er is een bestuursaansprakelijkheidsverzekering afgesloten. Vereniging van Eigenaars Appartementencomplex Zonnekant in Malden Aard van de verbinding De Zonnekant is een koopappartementencomplex van 30 eenheden met 1 commerciële ruimte in Malden. De eenheden worden verwarmd met behulp van aardwarmte. Oosterpoort participeert in de exploitatie hiervan. Begin 2003 heeft Oosterpoort met de VVE een beheerovereenkomst afgesloten voor de duur van drie jaar. 48

In deze overeenkomst is vastgelegd dat Oosterpoort onder meer het financieel beheer, het technisch beheer en het secretarieel en algemeen beheer verzorgt. Vanaf 1 januari 2006 doet Intrema dit. Zekerheden Oosterpoort heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan de VVE. Beleid t.a.v. risicobeheersing De financiële en bestuurlijke risico’s van deze VVE zijn beperkt.

Vereniging van Eigenaren Kulturhus Beek Aard van de verbinding Drie participanten, te weten de gemeente Ubbergen, stichting Kalorama en Oosterpoort, vormen samen de VVE en bieden onderdak aan een gymzaal voor de basisschool die ook geschikt is voor uitvoeringen en optredens, de schutterij, de jeugdsoos, de muziekruimte, een kantoor voor Oosterpoort, het kinderdagverblijf, de buitenschoolse opvang, een kantoor van Thuiszorg, dagactiviteiten voor doofblinde cliënten van Kalorama, de bibliotheek, een consultatiebureau en de GGD. De eigendomsverhouding tussen de drie eigenaren is: Gemeente Ubbergen 77,15% Kalorama 12,99% Oosterpoort 9,86% Een beheerstichting voert het (dagelijks) beheer van het Kulturhus uit. In het bestuur van de stichting heeft Oosterpoort een bindende voordracht voor een kwaliteitszetel. Zekerheden Oosterpoort heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan de VVE. Beleid t.a.v. risicobeheersing Er is een bestuursaansprakelijkheidsverzekering afgesloten voor de bestuursleden in de VVE en de Beheerstichting. Vereniging van eigenaars ‘Kerkplein 6 - 16 te Leuth’ Aard van de verbinding Het complex bestaat uit 4 bedrijfsruimtes en 2 koopappartementen. Oosterpoort is eigenaar van de bedrijfspanden waarin 3 praktijken en een peuterspeelzaal zijn gevestigd. Talis verzorgt de administratie van deze VVE. Zekerheden Oosterpoort heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan de VVE. Beleid t.a.v. de risicobeheersing De financiële en bestuurlijke risico’s zijn beperkt. Er is een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering afgesloten.

Vereniging van eigenaars ‘Kerkplein 9 - 29 te Leuth’ Aard van de verbinding Het complex bestaat uit 5 koopappartementen, 1 commerciële (winkel)ruimte en 10 huurappartementen. Talis verzorgt de administratie van deze VVE. Zekerheden Oosterpoort heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan de VVE.

49

Beleid t.a.v. de risicobeheersing De financiële en bestuurlijke risico’s zijn beperkt. Er is een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering afgesloten. Vereniging van eigenaars ‘Gebouw Karel Doormanstraat’ Aard van de verbinding Het complex bestaat uit 22 huurappartementen, 3 onzelfstandige wooneenheden en 4 koopappartementen. Talis verzorgt de administratie van deze VVE. Zekerheden Oosterpoort heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan de VVE. Beleid t.a.v. de risicobeheersing De financiële en bestuurlijke risico’s zijn beperkt. Er is een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering afgesloten. Stichting MAAT Aard van de verbinding Een tiental in de regio Nijmegen opererende woon-, zorg- en welzijnspartijen, onder wie Oosterpoort, heeft het initiatief genomen tot een samenwerkingsverband. Dit resulteerde in 2005 in de oprichting van een commanditaire vennootschap ‘Programma Maat’. Commanditaire vennoten zijn de aangesloten organisaties. Beherend vennoot is Stichting Maat. De ambitie is door intensieve samenwerking ‘gebiedsgebonden werken’ te realiseren in de vorm van servicewijken en het ontwikkelen van woon-, zorg- en dienstenprogramma’s. Zekerheden Oosterpoort heeft als commanditaire vennoot een kapitaal van € 29.000,- ingebracht in de vennootschap. Oosterpoort heeft geen garanties verstrekt aan Stichting MAAT. Beleid t.a.v. risicobeheersing De financiële risico’s binnen deze stichting zijn beperkt. Oosterpoort Holding BV Aard van de verbinding Stichting Oosterpoort Wooncombinatie heeft per 21 februari 2003 Oosterpoort Holding BV opgericht. Het maatschappelijk kapitaal van deze BV bedraagt € 90.000,-, waarvan € 18.000,- geplaatst en gestort. Oosterpoort BV is enig aandeelhouder in de Holding. Met deze structuur beoogt Oosterpoort te voldoen aan haar regelgeving. De directie van de BV is in handen van algemeen directeur J.P. Verbeet. De Holding neemt voor het volledige geplaatste kapitaal deel in: • Oosterpoort Projectontwikkeling BV • Oosterpoort Energie BV • Oosterpoort Maatschappelijk Vastgoed BV • Oosterpoort Marktverhuur BV Zekerheden Oosterpoort heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan de Holding. Wel is sprake van een rekening-courantverhouding.

50

Beleid t.a.v. risicobeheersing Risicobeheersing binnen deze BV is vormgegeven door: • goedkeuring van de door de algemeen directeur genomen besluiten door de directeur-bestuurder van Oosterpoort respectievelijk de RvT van Oosterpoort (vastgelegd in de statuten van de BV); • teken- en beslissingsbevoegdheid. Oosterpoort Projectontwikkeling BV Aard van de verbinding Oosterpoort Holding BV heeft op 26 mei 2003 Oosterpoort Projectontwikkeling BV opgericht voor het onderbrengen van risicovolle projecten om deze af te scheiden van de toegelaten instelling. Vanaf 2009 neemt deze BV alle projecten van Oosterpoort in ontwikkeling. Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 90.000,-, waarvan geplaatst en gestort € 18.000.-. Oosterpoort Holding BV is 100 procent aandeelhouder. De directie van de BV is in handen van algemeen directeur J.P. Verbeet. Het interne toezicht op de BV is gewaarborgd via de RvT van Oosterpoort. Alle (project)besluiten die de bestuurder/directie neemt, worden voorgelegd aan de RvT van Oosterpoort. Zekerheden Oosterpoort heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan de BV. Wel is sprake van een rekeningcourantverhouding. Beleid t.a.v. risicobeheersing Risicobeheersing binnen deze BV is vormgegeven door: • goedkeuring van de door de algemeen directeur genomen besluiten door de directeur-bestuurder van Oosterpoort respectievelijk de RvT van Oosterpoort (vastgelegd in de statuten van de BV); • periodieke rapportages met inzicht in financiële risico’s ter beoordeling naar RvT van Oosterpoort; • bestuursaansprakelijkheidsverzekering. • teken- en beslissingsbevoegdheid. Oosterpoort Energie BV Aard van de verbinding Oosterpoort Holding BV heeft op 29 december 2009 Oosterpoort Energie BV opgericht voor het beheer over en het participeren in de exploitatie en financiering van installaties op het gebied van energievoorziening door warmtekrachtkoppeling of andere technieken. Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 90.000,-, waarvan geplaatst en gestort € 18.000.-. Oosterpoort Holding BV is 100 procent aandeelhouder. De directie van de BV is in handen van algemeen directeur J.P. Verbeet. Het interne toezicht op de BV is gewaarborgd via de RvT van Oosterpoort. Alle (project)besluiten die de bestuurder/directie neemt, worden voorgelegd aan de RvT. Ultimo 2012 zijn de volgende WKO-installaties in exploitatie: • WKO voor 31 woningen Hollestraat Overasselt • WKO voor Brede School in Malden • WKO voor nieuwbouw Stekkenberg-West Het beheer en de exploitatie van de WKO-installaties is overgedragen aan Stichting Samen Zuinig in Arnhem. Met deze partij is een Exploitatiemanagementcontract gesloten. Zekerheden Oosterpoort heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan de BV. Wel is sprake van een rekeningcourantverhouding.

51

Beleid t.a.v. risicobeheersing Risicobeheersing binnen deze BV is vormgegeven door: • goedkeuring van de door de algemeen directeur genomen besluiten door de directeur-bestuurder van Oosterpoort respectievelijk de RvT van Oosterpoort (vastgelegd in de statuten van de BV); • periodieke rapportages met inzicht in financiële risico’s ter beoordeling naar RvT van Oosterpoort; • teken- en beslissingsbevoegdheid.

Oosterpoort Maatschappelijk Vastgoed BV Aard van de verbinding Oosterpoort Holding BV heeft op 29 december 2009 Oosterpoort Maatschappelijk Vastgoed BV opgericht voor beheer en exploitatie van maatschappelijke vastgoedobjecten die bijdragen aan de vitaliteit en leefbaarheid van dorpen, kernen, wijken en buurten en aan het maatschappelijke en culturele leven (zoals multifunctionele accommodaties, gezondheidscentra, scholen, centra voor peuteren kinderopvang, wijk- en buurthuizen, sociale en culturele centra). Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 90.000,-, waarvan geplaatst en gestort € 18.000.-. Oosterpoort Holding BV is 100 procent aandeelhouder. De directie van de BV is in handen van algemeen directeur J.P. Verbeet. Het interne toezicht op de BV is gewaarborgd via de RvT van Oosterpoort. Alle (project)besluiten die de bestuurder/directie neemt, worden voorgelegd aan de RvT. Het beheer en de exploitatie van onderstaande maatschappelijke en bedrijfsmatige vastgoedobjecten zijn per 1 november 2010 overgedragen aan V.O.F. Managed Vastgoed Beheer in Beuningen. Met deze partij is een Vastgoedmanagementcontract afgesloten. Door VOF Managed beheerd vastgoed • winkelvoorziening Heumense Hof in Malden • groepswoningen (gehuurd door Pluryn) in Breedeweg • kantoorpand Lindestraat 25 in Beek (gehuurd door Condor) • gezondheidscentrum/speelzaal Kerkplein in Leuth • gezondheidscentrum Groesbeek Zekerheden Oosterpoort heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan de BV. Wel is sprake van een rekeningcourantverhouding. Beleid t.a.v. risicobeheersing Risicobeheersing binnen deze BV is vormgegeven door: • goedkeuring van de door de algemeen directeur genomen besluiten door de directeur-bestuurder van Oosterpoort respectievelijk de RvT van Oosterpoort (vastgelegd in de statuten van de BV); • periodieke rapportages met inzicht in financiële risico’s ter beoordeling naar RvT van Oosterpoort; • teken- en beslissingsbevoegdheid. Oosterpoort Marktverhuur BV Aard van de verbinding Oosterpoort Holding BV heeft op 29 december 2009 Oosterpoort Marktverhuur BV opgericht voor het beheer en de exploitatie van middeldure en dure huurwoningen, zoals deze door Oosterpoort zijn gedefinieerd. Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 90.000,-, waarvan geplaatst en gestort € 18.000.-. Oosterpoort Holding BV is 100 procent aandeelhouder. De directie van de BV is in handen van algemeen directeur J.P. Verbeet. Het interne toezicht op de BV is gewaarborgd via de RvT van Oosterpoort. Alle (project)besluiten die de bestuurder/directie neemt, worden voorgelegd aan de RvT van Oosterpoort. Het beheer en de exploitatie van 174 bestaande middeldure en dure huurwoningen (huurprijs vanaf

52

€ 550,- per maand) is per 9 november 2010 overgedragen aan HV Makelaardij BV in Groesbeek. Met deze partij is een Vastgoedmanagementcontract afgesloten. In de komende jaren zal ook het beheer van nieuwbouwwoningen in deze prijsklasse worden overgedragen aan HV Makelaardij. Zekerheden Oosterpoort heeft geen leningen en/of garanties verstrekt aan de BV. Wel is sprake van een rekeningcourantverhouding. Beleid t.a.v. risicobeheersing Risicobeheersing binnen deze BV is vormgegeven door: • goedkeuring van de door de algemeen directeur genomen besluiten door de directeur-bestuurder van Oosterpoort respectievelijk de RvT van Oosterpoort (vastgelegd in de statuten van de BV); • periodieke rapportages met inzicht in financiële risico’s ter beoordeling naar RvT van Oosterpoort; • teken- en beslissingsbevoegdheid.

53

BIJLAGE 2. Woningtoewijzing per gemeente

Onderstaande grafieken geven inzicht in de reacties op vrijkomende woningen per gemeente. Het aantal reacties is procentueel in beeld gebracht en onderverdeeld naar lokaal versus regionaal en starters versus doorstromers. Overzicht reacties naar doelgroep en herkomst (Groesbeek) 100% 90%

22%

80% 70%

16%

14%

12%

11%

11%

40%

39%

37%

17%

15%

60% 50%

9% 12%

31%

35%

Doorstromers Groesbeek Starters Groesbeek Doorstromers Regio

40%

Starters Regio

30% 20%

32%

31%

34%

2008

2009

2010

44%

38%

10% 0% 2011

2012

Overzicht reacties naar doelgroep en herkom st (Heum en) 100% 90% 80%

15% 17%

15%

36%

37%

12%

9%

12%

13%

13%

37%

30%

32%

12%

15%

70% 60% 50%

Doorst r omers Heumen St ar t er s Heumen Doorst r omers Regio

40%

St ar t er s Regio

30% 20%

32%

33%

2008

2009

39%

45%

46%

2011

2012

10% 0% 2010

Overzicht reacties naar doelgroep en herkom st (Beek-Ubbergen) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

17% 6%

45%

11% 7%

50%

8% 5%

6% 6%

6% 4%

49%

47%

50%

Doorstromers Beek-Ubbergen Starters Beek-Ubbergen Doorstromers Regio Starters Regio

32%

32%

2008

2009

38%

41%

40%

2010

2011

2012

54

In onderstaande grafieken is procentueel de woningverhuur per gemeente aangegeven, onderverdeeld naar lokaal versus regionaal en starters versus doorstromers. Verhuur naar doelgroep en herkomst Groesbeek 100% 90% 80% 50% 70%

45% 55%

59%

59% Doorstromers Groesbeek

60% 8%

50% 40%

19%

11%

9%

27%

15%

20%

20%

7%

11%

10%

12%

2008

2009

2010

2011

27%

30% 20% 10% 0%

Starters Groesbeek Doorstromers regio

16%

Starters regio

20%

2012

Verhuur naar doelgroep en herkomst Heumen 100% 90% 80%

35% 49%

40%

48%

45%

70% 60%

Doorstromers Heumen

14%

10% 9%

50% 40%

30%

25%

Starters Regio 33%

28%

17%

18%

2011

2012

30% 20% 10%

16%

Starters Heumen Doorstromers Regio

20%

21%

21% 10%

11%

2009

2010

0% 2008

Verhuur naar doelgroep en herkomst Beek-Ubbergen 100% 90%

70%

30%

38%

80%

53%

56%

60%

32%

18%

10%

5%

Starters Ubbergen

50% 40%

7% 9%

20%

22%

41%

39%

30%

25% 24% 30%

10%

Doorstromers Ubbergen

11%

13%

15%

2008

2009

2010

22%

0% 2011

55

2012

Doorstromers Regio Starters Regio