GIDS DE BESTE ZIEKENHUIZEN ZIEKENHUIZEN BEOORDEELD. Hoe goed zijn de umc s? 76 Gezonder zonder groei 78 Wie vertelt het de patiënt?

WWW.ELSEVIER.NL • 3 NOVEMBER 2012

93

IZEN U H LD EN ZIEKOORDEE BE

GIDS

H

DE BESTE ZIEKENHUIZEN 2012 INHOUD

Hoe goed zijn de umc’s?

76

78

De beste ziekenhuizen

64

Gezonder zonder groei

Ervaring van patiënt telt

74

Wie vertelt het de patiënt? 80

D E B E S T E Z I E K E N H U IZ EN

DE B E S T E Z I E K E N H U IZ E N

EINDOORDEEL PATIËNTGERICHTHEID & MEDISCHE ZORG

GEZO N DHEID SZO RG

G LIN DA

G/ IN

ALKMAAR, MEDISCH CENTRUM ALKMAAR

)))D

))DD

)))D

HEERLEN, ATRIUM MEDISCH CENTRUM

)))D

)))D

)))D

ALMELO, ZGT ALMELO

)DDD

)))D

))DD

HELMOND, ELKERLIEK ZIEKENHUIS

)))D

))DD

)))D ,

ALMERE, FLEVOZIEKENHUIS

))))

))))

))))

HENGELO, ZGT HENGELO

)DDD

))))

)))D ,

AMERSFOORT, MEANDER MEDISCH CENTRUM

)))D

)))D

)))D

HILVERSUM, TERGOOIZIEKENHUIZEN

))DD

))DD

))DD

AMSTELVEEN, ZIEKENHUIS AMSTELLAND

)))D

)))D

)))D ,

HOOFDDORP, SPAARNE ZIEKENHUIS

))))

))DD

)))D ,

AMSTERDAM, ACADEMISCH MEDISCH CENTRUM

))DD

))DD

))DD ,

HOOGEVEEN, ZIEKENHUIS BETHESDA

)))D

)))D

)))D ,

AMSTERDAM, BOVENIJ ZIEKENHUIS

)))D

)))D

)))D

HOORN, WESTFRIES GASTHUIS

))DD

))DD

))DD

AMSTERDAM, ONZE LIEVE VROUWE GASTHUIS

)))D

))DD

)))D ,

LEEUWARDEN, MEDISCH CENTRUM LEEUWARDEN

)))D

))DD

)))D ,

AMSTERDAM, SINT LUCAS ANDREAS ZIEKENHUIS

))DD

))DD

))DD ,

LEIDEN, DIACONESSENHUIS LEIDEN

)))D

))DD

)))D ,

AMSTERDAM, SLOTERVAARTZIEKENHUIS

))))

))DD

)))D

LEIDEN, LEIDS UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM

))DD

)DDD

)DDD ,

AMSTERDAM, VU MEDISCH CENTRUM

)DDD

)DDD

)DDD

LEIDERDORP, RIJNLAND ZIEKENHUIS

))DD

))DD

))DD

APELDOORN, GELRE ZIEKENHUIZEN APELDOORN

)))D

)))D

)))D

LELYSTAD, MC GROEP

))))

))))

))))

ARNHEM, ZIEKENHUIS RIJNSTATE

))))

))))

)))) ,

MAASTRICHT, ACADEMISCH ZIEKENHUIS MAASTRICHT )DDD

)))D

))DD ,

ASSEN, WILHELMINA ZIEKENHUIS ASSEN

)))D

)))D

)))D

MEPPEL, DIACONESSENHUIS MEPPEL

)))D

))DD

)))D

BERGEN OP ZOOM, ZIEKENHUIS LIEVENSBERG

))DD

))DD

))DD ,

NIEUWEGEIN, SINT ANTONIUS ZIEKENHUIS

))))

)))D

)))) ,

BEVERWIJK, RODE KRUIS ZIEKENHUIS

)))D

)))D

)))D

NIJMEGEN, CANISIUS-WILHELMINA ZIEKENHUIS

))DD

)))D

)))D ,

BOXMEER, MAASZIEKENHUIS PANTEIN

)))D

))DD

)))D

NIJMEGEN, UMC SINT RADBOUD

)))D

))DD

)))D

BREDA, AMPHIA ZIEKENHUIS

))DD

))DD

))DD

OSS, ZIEKENHUIS BERNHOVEN

)DDD

))DD

)DDD ,

CAPELLE AAN DEN IJSSEL, IJSSELLAND ZIEKENHUIS

)))D

)))D

)))D

PURMEREND, WATERLANDZIEKENHUIS

)))D

)DDD

))DD

DELFT, REINIER DE GRAAF GASTHUIS

))DD

))))

)))D ,

ROERMOND, LAURENTIUS ZIEKENHUIS

)))D

))))

)))) ,

DELFZIJL, DELFZICHT ZIEKENHUIS

)))D

))DD

)))D

ROOSENDAAL, FRANCISCUS ZIEKENHUIS

)))D

))DD

)))D ,

DEN BOSCH, JEROEN BOSCH ZIEKENHUIS

))DD

)))D

)))D

ROTTERDAM, ERASMUS MEDISCH CENTRUM

)DDD

)DDD

)DDD ,

DEN HAAG, HAGAZIEKENHUIS

)DDD

))DD

)DDD

ROTTERDAM, HAVENZIEKENHUIS

)))D

)))D

)))D

DEN HAAG, MEDISCH CENTRUM HAAGLANDEN

)DDD

)DDD

)DDD

ROTTERDAM, IKAZIA ZIEKENHUIS

)))D

))))

))))

DEN HAAG, ZIEKENHUIS BRONOVO

)))D

))DD

)))D ,

ROTTERDAM, MAASSTADZIEKENHUIS

)DDD

))DD

)DDD

DEN HELDER, GEMINI ZIEKENHUIS

)DDD

))DD

)DDD

ROTTERDAM, SINT FRANCISCUS GASTHUIS

))DD

))))

)))D

DEVENTER, DEVENTER ZIEKENHUIS

)))D

))))

))))

SCHIEDAM, VLIETLAND-ZIEKENHUIS

)DDD

)DDD

)DDD

DIRKSLAND, HET VAN WEEL-BETHESDA ZIEKENHUIS

)DDD

)DDD

)DDD

SITTARD, ORBIS MEDISCH CENTRUM

)DDD

)))D

))DD

DOETINCHEM, SLINGELAND ZIEKENHUIS

))))

)))D

)))) ,

SNEEK, ANTONIUS ZIEKENHUIS

))))

)))D

)))) ,

DOKKUM, ZIEKENHUIS TALMA SIONSBERG

))))

)DDD

)))D

SPIJKENISSE, RUWAARD VAN PUTTEN ZIEKENHUIS

))DD

)))D

)))D

DORDRECHT, ALBERT SCHWEITZER ZIEKENHUIS

)DDD

)))D

))DD

STADSKANAAL, REFAJA ZIEKENHUIS

)))D

)))D

)))D

DRACHTEN, NIJ SMELLINGHE

)))D

)))D

)))D

TERNEUZEN, ZIEKENHUIS ZEEUWS-VLAANDEREN

)))D

)))D

)))D ,

EDE, ZIEKENHUIS DE GELDERSE VALLEI

)))D

)))D

)))D

TIEL, ZIEKENHUIS RIVIERENLAND

))DD

)))D

)))D

EINDHOVEN, CATHARINA ZIEKENHUIS

))DD

))))

)))D ,

TILBURG, SINT ELISABETH ZIEKENHUIS

))DD

))DD

))DD

EINDHOVEN, MÁXIMA MEDISCH CENTRUM

)))D

))))

)))) ,

TILBURG, TWEESTEDEN ZIEKENHUIS

)))D

)DDD

))DD

EMMEN, SCHEPERZIEKENHUIS

))DD

)DDD

)DDD

UTRECHT, DIAKONESSENHUIS

)))D

)DDD

))DD ,

ENSCHEDE, MEDISCH SPECTRUM TWENTE

)DDD

)))D

))DD

UTRECHT, UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM UTRECHT ))DD

)DDD

)DDD ,

GELDROP, SINT ANNA ZIEKENHUIS

)))D

)))D

)))D

VENLO, VIECURI MEDISCH CENTRUM

))DD

)DDD

)DDD

GOES, ADMIRAAL DE RUYTER ZIEKENHUIS

)))D

))DD

)))D

WEERT, SINT JANS GASTHUIS

))DD

)))D

)))D

GORINCHEM, RIVAS ZORGGROEP

)DDD

)))D

))DD ,

WINSCHOTEN, SINT LUCAS ZIEKENHUIS

)))D

))DD

)))D

GOUDA, GROENE HART ZIEKENHUIS

)))D

)))D

)))D ,

WINTERSWIJK, STREEKZIEKENHUIS KONINGIN BEATRIX ))))

)))D

))))

GRONINGEN, MARTINI ZIEKENHUIS

)))D

)))D

)))D

WOERDEN, ZUWE HOFPOORT ZIEKENHUIS

))))

)))D

))))

GRONINGEN, UMC GRONINGEN

)DDD

)DDD

)DDD

ZAANDAM, ZAANS MEDISCH CENTRUM

)))D

)))D

)))D

HAARLEM, KENNEMER GASTHUIS

))DD

)))D

)))D

ZOETERMEER, HET LANGELAND ZIEKENHUIS

)))D

)))D

)))D ,

HARDENBERG, ZIEKENHUIS RÖPCKE ZWEERS

)))D

))DD

)))D

ZUTPHEN, GELRE ZIEKENHUIZEN ZUTPHEN

)))D

))DD

)))D ,

HARDERWIJK, SINT JANSDAL

))))

))))

)))) ,

ZWOLLE, ISALA KLINIEKEN

)DDD

))DD

)DDD

HEERENVEEN, DE TJONGERSCHANS

)))D

))DD

)))D

EL

Foto Joyce van Belkom/HH

IJG ST

ZIEKENHUIS TALMA SIONSBERG, DOKKUM

DE OR

MAASZIEKENHUIS PANTEIN, BOXMEER

DO

LEIDS UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM, LEIDEN

EIN

IKAZIA ZIEKENHUIS, ROTTERDAM

RG ZO

HAVENZIEKENHUIS, ROTTERDAM

HE SC DI

MINST TRANSPARANTE ZIEKENHUIZEN

ME

VU MEDISCH CENTRUM, AMSTERDAM

EI D TH CH RI

UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM UTRECHT, UTRECHT

E TG

UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM SINT RADBOUD, NIJMEGEN

N TIË PA

HAGA ZIEKENHUIS, DEN HAAG

winnaars 2012

G LIN DA

AMPHIA ZIEKENHUIS, BREDA

extra onderscheid wegens statistische betrouwbaarheid

G/ IN

• E L S E V I E R 3 NOVEMBER 2012

MEEST TRANSPARANTE ZIEKENHUIZEN

)DDD laagste score

∫

EL

64

Transparantie

financieel gezonde instellingen (zie ÔGezonder zonder groeiÕ op pagina 78). De laagste score krijgen: het Medisch Centrum Haaglanden in Den Haag, het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis in Dirksland, het Vlietland Ziekenhuis in Schiedam, het VU medisch centrum in Amsterdam en de Universitair Medisch Centra in Groningen en Rotterdam. Vier ziekenhuizen kelderen van de hoogste score in 2011 naar de laagste: het Medisch Centrum Haaglanden en het Hagaziekenhuis in Den Haag, het VieCuri Medisch Centrum in Venlo en de Isala Klinieken in Zwolle. Voor 34 van de 93 ziekenhuizen blijft de score gelijk aan die van 2011, van de rest krijgt de meerderheid (36) n bolletje meer of minder. Daarmee is sprake van een redelijk stabiel beeld. Net als in 2010 en 2011 zijn de ziekenhuizen vergeleken aan de hand van verplicht openbare, feitelijke gegevens. Het gaat om 385 prestatie-indicatoren: kwaliteitskenmerken die artsen en ziekenhuizen hebben opgesteld voor toezichthoudende overheden en

))DD

IJG ST

V

eilig voor de patint, nauwgezet en upto-date in de medische zorg. Betrouwbaar en solide als organisatie, optimaal als begeleider en voorlichter. Dat zijn de maatstaven voor een goed functionerend ziekenhuis in Elseviers onderzoek De beste ziekenhuizen, voor de derde keer uitgevoerd met ondersteuning van bureau SiRM. Voor het eerst zijn dit jaar de ervaringen van patinten opgenomen in de eindbeoordeling. Het Flevoziekenhuis in Almere, het Ziekenhuis Rijnstate in Arnhem, het Ziekenhuis Sint Jansdal in Harderwijk en de MC Groep in Lelystad halen de hoogste score. Zij zijn koplopers in een groep van dertien beste ziekenhuizen. Het Ziekenhuis Rijnstate en Sint Jansdal behoorden in 2011 ook al tot de winnaars (zie ÔEindoordeelÕ op pagina 65). Drie ziekenhuizen voegen zich nieuw bij de kopgroep: de MC Groep in Lelystad, het Deventer Ziekenhuis en het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis in Woerden. De hogere score is

deels te danken aan de eigen prestaties, deels aan het zorgvuldiger databestand dat betrokken overheidsinstanties leverden. Vooral de MC Groep Ð voorheen IJsselmeerziekenhuizen Ð enkele jaren geleden nog bedreigd met faillissement n met een bedenkelijke medische reputatie, klautert uit het dal. Het ziekenhuis in Lelystad hoort al twee jaar bij de

DE OR

Arthur van Leeuwen

)))D

G

Welke ziekenhuizen bieden de meest patiëntgerichte, veilige en effectieve zorg? Het jaarlijkse vergelijkend onderzoek door Elsevier en bureau SiRM

R ZO

EI D TH CH RI

De beste ziekenhuizen

DO EIN

E TG

HE SC DI ME

N TIË PA

Hoeveel informatie geven ziekenhuizen echt prijs?

)))) hoogste score

E L S E V I E R 3 NOVEMBER 2012

• 65



66


Ziekenhuizen die aan minstens één van de zes normen niet voldoen Norm 2 Slotervaartziekenhuis, Universitair Medisch Centrum Utrecht, Ziekenhuis Talma Sionsberg Norm 3 Admiraal de Ruyter Ziekenhuis, Maasstad Ziekenhuis, Medisch Centrum Haaglanden, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Orbis Medisch Centrum, Scheperziekenhuis, Sint Anna Ziekenhuis, Spaarne Ziekenhuis, TweeSteden Ziekenhuis, Waterland Ziekenhuis Norm 4 Leids Universitair Medisch Centrum, Rode Kruis Ziekenhuis, Slotervaartziekenhuis, Vlietland Ziekenhuis, Ziekenhuis Lievensberg Norm 5 Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Norm 6 VieCuri Medisch Centrum

Foto Frank Muller/HH

1 Verwijderen van de alvleesklier: 20 operaties per jaar (NVvH) 2 Verwijderen van de darm (darmkanker): 50 operaties per jaar (NVvH) 3 Verwijderen van de blaas (blaaskanker): 10 operaties per jaar (NVvU) 4 Aneurysma (buikslagaderoperatie): 20 operaties per jaar (IGZ) 5 Dotteren, plaatsen stent: 600 per jaar, of op de ‘witte lijst PCI’ na visitatie (NVvC) 6 ICD’s: 120 pacemakers waarvan 60 ICD’s (= inwendige defibrilator), waarvan 20 voor twee hartkamers, danwel opname op de ‘witte lijst ICD’ na visitatie (NVvC)

De normen zijn alleen van toepassing op ziekenhuizen die de ingreep uitvoeren, en gelden per ziekenhuis. Voor borstkankeroperaties was het niet mogelijk na te gaan welke ziekenhuizen voldoen aan de norm, omdat absolute aantallen operaties niet bekend zijn.

))DD )DDD laagste score

∫

extra onderscheid wegens statistische betrouwbaarheid winnaars 2012

G LIN DA G/ IN IJG ST EI D TH CH RI GE NT TIË PA EN ST LIJ HT AC EW RT G/ IN TIE KO EN A RL RM VE F O ST IN

Oefening baart kunst, ook bij medisch specialisten. Daarom stellen wetenschappelijke verenigingen en Inspectie normen op voor aantallen operaties die een team chirurgen per jaar moet verrichten, wil er sprake zijn van voldoende ervaring om de veiligheid van de patiënt te waarborgen. De volgende minimumnormen – opgesteld door de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH), de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVvC), de Nederlandse Vereniging voor Urologie en de Inspectie (IGZ) – zijn gebruikt bij de beoordeling:

)))D

EN DI

Volumenormen voor operaties tellen mee in de beoordeling van ziekenhuizen: waar voldoen de chirurgen niet aan de normen?

Patiëntgericht Het Slingeland Ziekenhuis in Doetinchem, het Spaarne Ziekenhuis in Hoofddorp, het Flevoziekenhuis in Almere en het Rijnstate Ziekenhuis in Arnhem zijn het meest patintgericht. Snelste stijger sinds afgelopen jaar is Talma Sionsberg in Dokkum, dat samen met het Slingeland Ziekenhuis ook in het rijtje staat van negen ziekenhuizen met de hoogste waardering van patinten (zie ÔWat patinten zeggenÕ op pagina 70). Om vast te stellen hoe de dienstverlening aan de patint is, is gekeken naar aandoeningen die in elk ziekenhuis worden behandeld. Een kleine greep: prostaatvergroting, staar, baarmoederafwijkingen, hernia, slecht doorbloede benen, eczeem, liesbreuk, longkanker, borstkanker, migraine, gescheurde kruisbanden, nierstenen en dementie. De beoordeling berust op een gedetailleerde opgave van ziekenhuizen over de procedures rond onderzoeken en opnamen. Heel praktisch: of patinten telefonisch dan wel via een website afspraken kunnen maken, of er een telefoonnummer voor noodgevallen is, of onderzoeken op n dag te plannen zijn, of een patint zijn voorkeur mag uitspreken voor een specialist, of deze het vaste aanspreekpunt is, en of de patint inspraak heeft bij onder meer de keuze van het type verdoving. En veel vragen krijgen de ziekenhuizen te beantwoorden over de wijze waarop zij patinten begeleiden en informeren over hun ziekte en ingrepen, en over de nazorg. Patinten zelf geven oordelen via de CQindex. Hoe zij de gesprekken bij opname en ontslag hebben ervaren, hoe de communicatie met verpleegkundigen en artsen verliep, of die de tijd voor hen namen, of zij zijn geconfronteerd met tegenstrijdige informatie, en of ze een inbreng hadden bij de behandeling. Belangrijk zijn vragen over de hygine: of wc, de douche en badkamer wel schoon waren. Ook komt aan bod of het ziekenhuis met eigen vervoer is te bereiken, of je er kunt parkeren. En: was het eten wel lekker? En ziekenhuis haalt de hoogste score op veiligheid en effectiviteit van de Medische Zorg: het Ziekenhuis Sint Jansdal in Harderwijk, dat n bolletje meer kreeg dan in 2011. Samen met elf andere ziekenhuizen vormen

)))) hoogste score

G LIN DA G/ IN IJG ST EI D TH CH RI GE NT TIË PA EN ST LIJ HT AC EW RT G/ IN TIE KO EN A RL RM VE FO ST IN

Dokters met ervaring zijn beter

PATIËNTGERICHTHEID DIENSTVERLENING & WACHTTIJDEN

Het gaat telkens om gegevens die iets zeggen over het functioneren van het ziekenhuis als geheel. Een beoordeling van afzonderlijke specialismen en behandelingen is niet haalbaar. Dat kan alleen als de ÔcasemixÕ van patinten bekend is. Ofwel: als bekend is hoeveel kans de patint heeft op herstel gezien onder meer leeftijd, ziektegeschiedenis en de aanwezigheid van risicovolle aandoeningen. En dat is niet bekend. Het onderzoek richt zich zowel op acute zorg als op zorg waarvoor de patint een afspraak maakt met de medisch specialist.

EN DI

verzekeraars (zie ÔHoe zijn ziekenhuizen beoordeeld?Õ op pagina 70). Daarnaast zijn volumenormen opgenomen voor het minimumaantal operaties dat chirurgen moeten doen, volgens eigen wetenschappelijke normen, wil de patint zich in veilige handen weten. De ervaringen van patinten, verzameld via enqutes Ð de Consumer Quality Index, ontworpen op initiatief van verzekeraars Ð tellen dit jaar voor het eerst mee in de eindbeoordeling. Verder is gebruik gemaakt van gegevens over wachtlijsten Zowel acute zorg als zorg waarvoor een afspraak is gemaakt en van jaarverslagen. Ook is de ÔzorgzwaarteÕ van ziekenhuizen berekend, patint, of het erin slaagt de wachtlijsten kort te houden, en over welk ziekenhuis patinten ofwel het type patint dat ze bedienen. Deze vracht gegevens is verwerkt tot een achteraf het best te spreken zijn. Ook is na te overzichtelijke score per ziekenhuis, te vin- gaan of het ziekenhuis al het mogelijke doet den op de paginaÕs 65, 69 en 73. Het eindoor- om de veiligheid rond onderzoeken en ingredeel rust op twee pijlers: Patintgerichtheid pen te waarborgen, en of wordt gehandeld en Medische zorg. Aan het aantal bolletjes is naar de laatste medische inzichten. Verheute zien hoe een ziekenhuis scoort vergeleken gend is dat de ziekenhuizen hun gegevens met andere ziekenhuizen. Zo is na te gaan steeds beter en completer aanleveren, al is of een ziekenhuis Ôgoed isÕ in dienstverle- niet elk ziekenhuis even transparant (zie ning, begeleiding van en voorlichting aan de ÔTransparantieÕ op pagina 64).


)))D

))DD

)))D ,


)DDD

))))

)))D

ALMELO, ZGT ALMELO

))DD

)DDD

)DDD


)))D

))DD

)))D


))))

))))

))))


))DD

)DDD

)DDD


)))D

)))D

)))D


)DDD

)))D

))DD


))DD

)))D

)))D


))))

))))

)))) ,


)))D

)DDD

))DD


))DD

)))D

)))D ,


)))D

)))D

)))D


)))D

)DDD

))DD


)))D

))DD

)))D ,


)))D

))DD

)))D ,


))DD

))DD

))DD


))DD

)))D

)))D


)))D

))))

)))) ,


)))D

)DDD

))DD


))DD

)DDD

)DDD


))DD

))DD

))DD


)))D

)))D

)))D

LELYSTAD, MC GROEP

)))D

))))

))))


))))

))))

))))

MAASTRICHT, ACADEMISCH ZIEKENHUIS MAASTRICHT )DDD

)DDD

)DDD ,


))))

)DDD

)))D


))DD

)))D

)))D


)))D

)DDD

))DD ,


)))D

))))

)))) ,


)))D

))DD

)))D


)))D

)DDD

))DD ,


)))D

))DD

)))D ,


)))D

)))D

)))D


))DD

))DD

))DD


)DDD

)DDD

)DDD


))DD

)))D

)))D ,


))DD

))))

)))D


)))D

)DDD

))DD


)))D

))DD

)))D ,


))DD

))))

)))D ,


))))

))DD

)))D


))DD

))DD

))DD


)DDD

)DDD

)DDD ,


))DD

)DDD

)DDD


)DDD

))))

)))D ,


)DDD

)DDD

)DDD


))))

)DDD

)))D


))DD

)))D

)))D

ROTTERDAM, MAASSTAD ZIEKENHUIS

)DDD

)DDD

)DDD


))DD

)DDD

)DDD


)))D

)DDD

))DD


)))D

)))D

)))D


)DDD

)DDD

)DDD ,


)DDD

)DDD

)DDD


))DD

)DDD

)DDD


))))

))))

)))) ,


))))

)))D

)))) ,


))))

)))D

))))


)DDD

)))D

))DD


))DD

)DDD

)DDD


))DD

)))D

)))D


)))D

))DD

)))D


)))D

)))D

)))D ,


)DDD

))))

)))D


)))D

)DDD

))DD


))DD

))DD

))DD ,


)))D

)DDD

))DD ,


))DD

)))D

)))D ,


))))

)DDD

)))D


))DD

))DD

))DD


)))D

)))D

)))D ,


)DDD

)DDD

)DDD

UTRECHT, UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM UTRECHT )))D

)DDD

))DD


))))

))DD

)))D


))DD

))DD

))DD


))DD

)))D

)))D


))DD

))DD

))DD


))DD

)DDD

)DDD


))DD

))))

)))D ,


)))D

)))D

)))D ,

WINTERSWIJK, STREEKZIEKENHUIS KONINGIN BEATRIX ))))

)))D

)))) ,


)))D

))DD

)))D


))))

)))D

))))


))DD

)DDD

)DDD

ZAANSTAD, ZAANS MEDISCH CENTRUM

)))D

)))D

)))D ,


)DDD

)))D

))DD


))DD

))))

)))D ,


))DD

)))D

)))D


)))D

)))D

)))D ,


))))

)))D

)))) ,


))DD

)DDD

)DDD


)))D

))DD

)))D E L S E V I E R 3 NOVEMBER 2012

• 69



Hoe zijn ziekenhuizen beoordeeld? Toelichting bij het onderzoek van Elsevier en bureau SiRM

ANTONIUS ZIEKENHUIS, SNEEK

)))) hoogste score )))D ))DD )DDD laagste score

∫

extra onderscheid wegens statistische betrouwbaarheid winnaars 2012

DE TJONGERSCHANS, HEERENVEEN LEIDS UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM, LEIDEN

IJG ST G LIN DA

G/ IN

RG ZO

IT ITE TIV EC

EI D GH ILI

HE SC DI ME

F EF

VE

)))D

G LIN DA

ZIEKENHUIS ZEEUWS-VLAANDEREN, TERNEUZEN


G/ IN


G

SLINGELAND ZIEKENHUIS, DOETINCHEM

R ZO

SINT ANNA ZIEKENHUIS, GELDROP

IJG ST

NIJ SMELLINGHE, DRACHTEN

HE SC DI ME

MARTINI ZIEKENHUIS, GRONINGEN

IT TE IVI CT FE EF


Voor de uitgebreide verantwoording zie www.elsevier.nl/besteziekenhuizen2012

ZIEKENHUIZEN MET MEER DAN 2,5 (VAN 3) STERREN

EI D GH ILI

70

Bureau SiRM (www.sirm.nl) is gespecialiseerd in vraagstukken rond marktwerking, onder meer in de zorg. Aan het onderzoek werkten mee: dr. Jan-Peter Heida, dr. Lieke Boonen, Jan Sonneveld MSc en Bouke-Jan Otter MSc. De redactie van Elsevier is verantwoordelijk voor de weergave en interpretatie van de resultaten.

HOOGSTE BEOORDELING IN ENQUÊTE CQ-INDEX

MEDISCHE ZORG VEILIGHEID & EFFECTIVITEIT VE

Het onderzoek De beste ziekenhuizen is een jaarlijkse meting van de stand van zaken: wat zegt alle informatie die publiekelijk beschikbaar is over de Nederlandse ziekenhuizen? Doel is een zo representatief mogelijk beeld te krijgen van het functioneren van het gehele ziekenhuis. Bureau SiRM ondersteunde Elsevier bij het selecteren en bewerken van de gegevens: over medische zorg en patiëntgerichtheid, over wachtlijsten, ervaringen van patiënten en de financiële positie van het ziekenhuis. Ook is de ‘zorgzwaarte’ berekend. Voor het onderdeel Medische zorg (veiligheid en effectiviteit) is een selectie gemaakt uit de prestatie-indicatoren die de Inspectie voor de Gezondheidszorg hanteert. Het gaat om de ‘basisset’ en om gegevens uit het programma Voorkom schade, werk veilig. De indicatoren zijn door de ziekenhuizen en medisch specialisten zelf vastgesteld. Ook zijn indicatoren opgenomen uit het programma Zichtbare Zorg, waarin ziekenhuizen, verzekeraars, specialisten, patiëntenverenigingen en de Consumentenbond participeren. In de beoordeling zijn voor zes ingrepen volumenormen opgenomen die wetenschappelijke verenigingen van specialisten voorschrijven. Ook zijn uitkomsten verwerkt van de Consumer Quality Index Ziekenhuisopnamen. De CQ-Index is een enquête naar ervaringen van patiënten, op initiatief van verzekeraars en verzorgd door het Centrum voor Klantervaring Zorg. Voor het onderzoek zijn alleen indicatoren gebruikt die een aanwijzing zijn voor de kwaliteit van het gehele ziekenhuis. Indicatoren die betrekking hebben op afzonderlijke medische specialismen of maatschappen, en op specifieke behandelingen, zijn niet meegenomen. Vrijwel alle gegevens over behandelingen zijn namelijk niet gecorrigeerd voor de ‘case-mix’ van patiënten, dat wil zeggen voor hun leeftijd, ziektegeschiedenis en ‘comorbiditeit’. Zonder die gegevens is het onmogelijk de medische prestaties zelf te vergelijken. Uit 823 beschikbare indicatoren zijn er zo in totaal 385 geselecteerd voor de vergelijking van ziekenhuizen. Die indicatoren hebben betrekking op zaken die in het hele ziekenhuis en op alle afdelingen een rol spelen, van de verpleging van doorligwonden tot het gebruik van ICT, op acute zorg, zoals opname na een heupfractuur of hartinfarct, en ‘electieve zorg’, ofwel ingrepen en be-

handeling waarvoor de patiënt een afspraak kan maken. Dit jaar is daarnaast een vergelijking gemaakt voor de behandeling van borstkanker, gebaseerd op de ervaringen van patiënten volgens de CQ-Index (zie ‘Ervaring van patiënt telt’ op pagina 74). De gebruikte indicatoren geven informatie over de maatregelen die een ziekenhuis systematisch treft om risico’s voor de veiligheid van de patiënt te vermijden en die patiënt goed te informeren. Veel vragen hebben betrekking op een zorgvuldige administratie en registratie, op de personele bezetting en het toepassen van protocollen. Over de vraag of de operatie is geslaagd en de patiënt genezen verklaard, is geen publieke informatie beschikbaar. Evenmin over risico’s op post-operatieve infecties en complicaties of sterfte per aandoening – al is sinds 2011 voor tweederde van de ziekenhuizen de sterfte, gecorrigeerd voor de case-mix van patiënten, openbaar. De scores zijn weergegeven met bolletjes, die aangeven hoe een ziekenhuis scoort ten opzichte van het gemiddelde voor alle ziekenhuizen: één bolletje is de laagste score, vier bolletjes de hoogste. Voor het vaststellen van het aantal bolletjes per ziekenhuis is getoetst op statistische betrouwbaarheid. Voor de scores op effectiviteit was het noodzakelijk ook met halve bolletjes te werken. Voor het onderdeel wachttijden is gebruikgemaakt van het overzicht dat het bureau MediQuest maandelijks verzamelt voor het ministerie van Volksgezondheid, de gegevens zijn bewerkt door SiRM. Twee onderdelen tellen niet mee in de beoordeling: de zorgzwaarte per ziekenhuis en de financiële positie. De gebruikte bronnen voor zorgzwaarte zijn te vinden in ‘Hoe goed zijn de umc’s?’ (zie pagina 76). Voor een analyse van de financiële positie putte SiRM uit een eigen database van jaarverslagen over de periode 2007-2011. Een uitgebreide uitleg bij de selectie van indicatoren en de berekening staat in de Toelichting bij het onderzoek – Elseviers De beste ziekenhuizen 2012, op www.elsevier. nl. Daar staat ook de lijst van indicatoren.

Wat patiënten zelf zeggen

)∫ DD

))DD


)))D

)))D

)))D ,

))DD

)∫ DD

))DD ))))

ALMELO, ZGT ALMELO

)))D

)))D

)))D



))))

)))D

))))


)))D

))))

LAAGSTE BEOORDELING IN ENQUÊTE CQ-INDEX


)))D

)))∫

)))D


))DD

))∫ D

))DD

ZIEKENHUIZEN MET MINDER DAN 1,5 (VAN 3) STERREN


))DD

)))∫

)))D ,


)DDD

)))D

))DD


)))D

)∫ DD

))DD


)))D

)))D

)))D


))DD

)))D

)))D


)))D

)DDD

))DD ,

JEROEN BOSCH ZIEKENHUIS, DEN BOSCH


))DD

)∫ DD

))DD ,


))DD

)∫ DD

))DD

MEDISCH CENTRUM ALKMAAR, ALKMAAR


))DD

))∫ D

))DD


))DD

))DD

))DD

RUWAARD VAN PUTTEN ZIEKENHUIS, SPIJKENISSE


)DDD

)))D

))DD


)DDD

)DDD

)DDD

TERGOOIZIEKENHUIZEN, HILVERSUM


))DD

)DDD

)DDD


)))D

)∫ DD

))DD


))))

)∫ DD

)))D ,

LELYSTAD, MC GROEP

))))

)))D

))))


)))D

))))

)))) ,

MAASTRICHT, ACADEMISCH ZIEKENHUIS MAASTRICHT )))D

)))D

)))D ,

))DD

))DD

))DD

ATRIUM MEDISCH CENTRUM, HEERLEN CATHARINA ZIEKENHUIS, EINDHOVEN MC GROEP, LELYSTAD

zij de kopgroep die de hoogste score van vier bolletjes verdient op dit onderdeel. Een ÔveiligÕ ziekenhuis is een ziekenhuis waar artsen en verpleegkundigen individueel en in samenwerking weten wat ze doen en waarom, en wie wt doet. Aantallen ingrepen en artsen, bijhouden van de registratie in een elektronisch patintendossier, hoe snel acute patinten zijn geopereerd, en waar het misging met complicaties en infecties Ð het is alles van levensbelang om bij te houden. Specialisten gebruiken dergelijke gegevens steeds vaker om hun eigen functioneren te spiegelen aan dat van hun vakgenoten. Maar naar de uitkomsten van hun handelen Ð is de patint beter, of is sprake van vermijdbare schade of sterfte Ð blijft het nog altijd gissen. Het oordeel over de ÔeffectiviteitÕ van medische zorg is gebaseerd op de wijze waarop het ziekenhuis de deskundigheid van artsen en verpleegkundigen inzet Ð van intake en ingreep tot en met nazorg. Veelzeggend over de complexiteit is het rijtje potentieel betrokkenen bij een ÔParkinson-teamÕ, binnen en buiten het ziekenhuis, zoals de neuroloog, klinisch geriater, psycholoog, casewerker, ditist, fysiotherapeut. Daarnaast is in het onderzoek naar effectiviteit nagegaan hoe het ziekenhuis presteert als het gaat om pijnmeting, ondervoeding en doorliggen. Graag was Elsevier, in vervolg op De beste ziekenhuizen van 2011, nagegaan hoeveel beter of slechter de ziekenhuizen het ervan afbrengen bij staaroperaties, heup- en knievervangingen en borstkanker. Voor de patint was niets handiger geweest dan deze serie flink uit te breiden. Helaas, overheid, ziekenhuizen en medisch specialisten krijgen het nog altijd niet voor elkaar om te voldoen aan de informatie behoefte van de patint.


)))D

)))D

)))D



)DDD

)))D

))DD ,


))DD

)))D

)))D


))DD

)))D

)))D ,


))DD

)))D

)))D ,


)))D

)DDD

))DD


)))D

)∫ DD

))DD

))DD


))DD

)∫ DD

))DD


))DD

)∫ DD


))))

)∫ DD

)))D


)DDD

))DD

)DDD


)))D

))))

))))


))))

)))∫

)))) ,


)))D

)∫ DD

))DD


)))D

)∫ DD

))DD

))DD

)DDD

)DDD


)))D

)))D

)))D



)))D

)∫ DD

))DD


))DD

)))D

)))D


))DD

)DDD

)DDD


))))

)))D

))))


)))D

)DDD

))DD ,

ROTTERDAM, MAASSTADZIEKENHUIS

))DD

)∫ DD

))DD ,


))))

)))∫

)))) ,


)))D

)∫ DD

))DD


))))

)))D

))))


)DDD

)DDD

)DDD


))DD

)DDD

)DDD


))DD

))))

)))D ,


)))D

))DD

)))D ,


))DD

))))

)))D ,

)DDD ,


))))

)∫ DD

)))D


)DDD

))DD


))))

))∫ D

)))D


))DD

))))

)))D


)))D

)))D

)))D ,


))DD

)))D

)))D ,


)))D

)))D

)))D


)))D

)))D

)))D

)))D

)∫ DD

))DD


))))

)))D

))))



))))

)))D

)))) ,


)DDD

)∫ DD

)DDD


))DD

)DDD

)DDD


))DD

)DDD

)DDD ,


)))D

)))∫

)))D ,

UTRECHT, UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM UTRECHT )DDD

)DDD

)DDD

)DDD

)DDD

)DDD )))D ,


)DDD

))))

)))D ,



)DDD

)))D

))DD


)))D

)))D


))DD

)))∫

)))D


))DD

)∫ DD

))DD


))))

)∫ DD

)))D ,

WINTERSWIJK, STREEKZIEKENHUIS KONINGIN BEATRIX ))DD

)))D

)))D


))DD

)))D

)))D ,


)))D

)))D

)))D


))DD

)DDD

)DDD

ZAANDAM, ZAANS MEDISCH CENTRUM

))DD

)))D

)))D


))DD

)))D

)))D


))DD

)))D

)))D


)))D

)DDD

))DD


)))D

)∫ DD

))DD


)))D

)∫ DD

))DD


))))

))))

))))


))DD

)∫ DD

))DD , E L S E V I E R 3 NOVEMBER 2012

• 73


D E BE S T E Z I E K E N H U IZ E N

ERVARING VAN PATIËNTEN

B ORSTKAN KER

RESULTATEN ENQUÊTE NAAR BEJEGENING BIJ BEHANDELING BORSTKANKER

74


Feitelijk Er zijn twee verschillende vragenlijsten, een voor goedaardige en een voor kwaadaardige aandoeningen. Naast vragen naar de bejegening, zijn er ook heel wat naar de feitelijke gang van zaken. Dan gaat het bijvoorbeeld om de vraag hoe snel de patint de uitslag van het bevolkingsonderzoek ontving, gemeten in werkdagen, hoe snel de patint na contact met de huisarts in het ziekenhuis terechtkon, en hoeveel dagen er zaten tussen het eerste bezoek aan de poli en de diagnose. Veel vra-

gen hebben betrekking op de kwaliteit van de verstrekte informatie. Zo krijgen patinten ook specifieke vragen rond de operatie: hoe snel zij na de diagnose is geopereerd, of de patint voorafgaand bestraling kreeg of chemotherapie, en wie informatie gaf over een drain, borstreconstructie of prothese. En vervolgens of de patint nadien te maken had met infecties of complicaties. Verder zijn er vragen over onder meer radiotherapie en revalidatie. Al die feitelijke vragen leveren het beeld op dat er weinig uitschieters zijn. Ziekenhuizen verschillen weinig van elkaar. De sterren in het overzicht op pagina 75 tonen alleen hoe de patint de bejegening ervoer. Daar zijn wel duidelijk verschillen waarneembaar. Van het ministerie van Volksgezondheid moeten ziekenhuizen meedoen aan de CQindex, maar bij minder dan 25 respondenten, ook bij afzonderlijke onderdelen van de vragenlijst, maken die de uitkomst niet openbaar. Daar ontbreken dus helaas de sterren.



















LELYSTAD, MC GROEP

MAASTRICHT, ACADEMISCH ZIEKENHUIS MAASTRICHT










MEPPEL, DIACONESSENHUIS MEPPEL NIEUWEGEIN, SINT ANTONIUS ZIEKENHUIS











ROTTERDAM, MAASSTAD ZIEKENHUIS










DORDRECHT, ALBERT SCHWEITZER ZIEKENHUIS DRACHTEN, NIJ SMELLINGHE

ROTTERDAM, SINT FRANCISCUS GASTHUIS SCHIEDAM, VLIETLAND-ZIEKENHUIS












UTRECHT, UMC UTRECHT







Foto Bert Beelen/HH

N

egen ziekenhuizen krijgen een pluim van patinten die daar terechtkwamen met borstkanker. Hun patinten hebben positieve ervaringen met de gang van zaken bij de onderzoeken, met de bejegening door artsen en verpleegkundigen, en met het regelen van nazorg en revalidatie in samenwerking met andere instellingen. In het overzicht ÔErvaring van patintenÕ op pagina 75, zijn deze ziekenhuizen te herkennen aan kwalificaties met 2,5 en 3 sterren. Bijna 2.500 patinten die in de afgelopen twee jaar een onderzoek naar of een behandeling van een borstafwijking ondergingen, vulden vragenlijsten in volgens de CQ-index, de Consumer Quality Index. Dat is een uitstekend instrument naar een veelgebruikt internationaal voorbeeld om de ervaringen van patinten te meten. De vragenlijsten zijn vooraf besproken met patinten, artsen en verzekeraars. Ook is getest wat een vergelij-

king tussen instellingen op grond van de uitkomsten kan opleveren. In Nederland waakt het Centrum Klantervaring Zorg over de uitvoering. Die verloopt geheel gestandaardiseerd, en de enqutes mogen alleen door goed genstrueerde en professionele meetorganisaties worden uitgevoerd. Het waren de verzekeraars die het instrument met succes invoerden, sinds in 2006 het nieuwe zorgstelsel met marktwerking van kracht is.


Arthur van Leeuwen


Hoe oordelen patiënten met borstkanker over hun ziekenhuis? Bijna 2.500 van hen melden in de CQ-index hun ervaringen met verpleging en dokters



Ervaring van patiënt telt


AMSTERDAM, ANTONI VAN LEEUWENHOEK ZIEKENHUIS

Nuttige vragen over bejegening door arts en verpleegkundige

AL TA TO NG KI ER W NT EN M TIË SA PA IE G/ M IE IN M AT NO ER TO EM ST OP AU AF TIE SE FA RA PE HE O E SC K GI AS F OE UR E IR RZ IG DE CH ND ON KU N EG VA LE SE RP FA VE

ALMELO, ZGT ALMELO

LAAGSTE SCORE

BRON: CQ-INDEX, CENTRUM KLANTERVARING ZORG, STICHTING MILETUS

AL TA TO NG KI ER W NT EN M TIË SA PA IE G/ M IE IN M AT NO ER TO EM ST OP AU AF TIE SE FA RA E HE OP E SC K GI AS F OE UR GE IR RZ I DE CH ND ON KU N EG VA LE SE RP FA VE ALKMAAR, MEDISCH CENTRUM ALKMAAR

HOOGSTE SCORE


WINTERSWIJK, STREEKZIEKENHUIS KON. BEATRIX





GRONINGEN, UMC GRONINGEN HAARLEM, KENNEMER GASTHUIS

ZAANSTAD, ZAANS MEDISCH CENTRUM






• 75



ZORGZWAA RT E

Patiënten komen van heinde en verre voor die ene dokter

Hoe goed zijn de umc’s? Arthur van Leeuwen

H

eeft iemand een zeldzame ziekte, moet een patint de deskundigheid van een hyperspecialist inroepen of is een complexe operatie met intensieve nazorg nodig, dan is een universitair medisch centrum (umc) het juiste adres. Voor heel wat patinten betekent de gang naar een umc de laatste kans op hulp. Niet voor niets blijkt dit jaar opnieuw uit onderzoek van Elsevier en bureau SiRM, dat de acht umcÕs de zwaarste patinten hebben (zie ÔWelk ziekenhuis heeft ÒzwareÓ patinten?Õ op pagina 77). Tegelijk doet zich een merkwaardige tegenstelling voor. Te verwachten zou zijn dat de umcÕs steevast tot de best beoordeelde ziekenhuizen (vier bolletjes) behoren, maar dat blijkt niet het geval. Het UMC Sint Radboud in Nijmegen komt er het beste van af, met drie bolletjes voor Patintgerichtheid, twee voor Medische zorg en drie voor het eindoordeel. De overige umcÕs scoren matig 76


tot gemiddeld. Dat beeld is niet veel anders dan in de twee voorgaande edities. Een eerste belangrijke oorzaak voor dat verschil is snel gevonden: alleen het Sint Radboud weet de wachtlijsten kort te houden. Zonder uitzondering halen de andere zeven umcÕs daarbij de laagste scores. Opvallend zijn verder de verschillen als het gaat om de

Zware zorg, lichte zorg Hoe type patiënt is berekend

Eigenschappen ziekenhuis: 1 Omzet uit zorg afgezet tegen eerste bezoeken aan poli: hoe hoger de omzet, des te ‘zwaarder’ de patiënt 2 Niveau intensive care 3 Vergunningen bijzondere operaties Omgeving ziekenhuis: 1 Gemiddelde leeftijd bevolking regio 2 Percentage werkloze beroepsbevolking

kwaliteit van de dienstverlening en de voorlichting van de patint. Behalve het Sint Radboud, verdienen ook het AMC Amsterdam, het LUMC in Leiden en het UMC Utrecht drie bollen Ð bovengemiddeld goed dus. Het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam en het Academisch Ziekenhuis in Maastricht blijven achter. De score van de umcÕs op het onderdeel Medische zorg laat een gevarieerd beeld zien, vooral als het gaat om de veiligheid van patienten. Geen enkel umc haalt de hoogste score. Het AMC in Amsterdam, het Academisch Ziekenhuis in Maastricht en het UMC Sint Radboud halen drie bolletjes. Achter de matige eindresultaten schuilt dus een januskop: medisch vaak de top, maar in de organisatie ten behoeve van de patint zwakker. Dat de umcÕs lange wachtlijsten kennen, hangt samen met het exclusieve aanbod van kennis en kunde, volgens de wetten van de schaarste. Patinten komen soms van heinde en verre voor die ene dokter of hoog-gespe-

Foto Frank Muller/H

Universitair medisch centra krijgen de zwaarste patiënten, maar leveren ook basiszorg. Ondanks hun imago van topziekenhuis vallen de resultaten tegen

cialiseerde behandeling. En daar hebben ze wel een tijdje langer wachten voor over. Kennelijk lost het Sint Radboud dat probleem dus beter op dan de rest. Waarom zijn de umcÕs dan niet helemaal apart beoordeeld, als exclusief clubje, waar immers ook nog eens hoogleraren hun wetenschappelijk onderzoek doen en studenten opleiden? Het antwoord luidt: de umcÕs doen mee in de ÔgewoneÕ competitie van De beste ziekenhuizen omdat meer dan de helft van de behandelingen tot de basiszorg hoort die elk ziekenhuis biedt Ð zoals uit onderzoek van SiRM blijkt. Ook bijna de helft van de ligdagen is voor rekening van patinten die niet per se naar een umc hoeven. Een verklaring voor de magere resultaten die umc-bestuurders in het verleden aanvoerden was dat het moeilijk scoren zou zijn, juist omdat ze met de zwaarste patinten van doen hebben. De umcÕs zouden alsnog hun gelijk kunnen krijgen, als ze de eigen verrichtingen per aandoening, rekening houdend met het type patinten dat ze bedienen, openbaar zouden maken Ð maar dat gebeurt nu niet. Vandaar dat Elsevier en SiRM een eigen benadering van ÔzorgzwaarteÕ hebben gekozen, die overigens niet meeweegt in de eindscore. Eerst is naar de omgeving van het ziekenhuis gekeken, naar de gemiddelde leeftijd van de bevolking en het percentage werklozen. Want leeftijd en de sociaal-economische positie zijn voorspellers van gezondheidsrisicoÕs en vraag naar zorg. Vervolgens is de ÔproductieÕ van ziekenhuizen meegenomen. Hoe hoger de omzet per eerste bezoek aan de kliniek, hoe ernstiger dus de diagnose, des te ÔzwaarderÕ de patint. Ook het niveau van de intensive care is een maat. Een vast onderscheid is dat naar drie niveaus, die lopen van eenvoudig met een beperkte bezetting tot geavanceerde icÕs met permanente bezetting in de grote ziekenhuizen en umcÕs. Tot slot is nagegaan hoeveel vergunningen een ziekenhuis heeft voor de Wet bijzondere medische verrichtingen. Denk daarbij aan openhartoperaties, hiv-behandeling of een intensive care voor babyÕs. Dan blijkt er geen verband te bestaan tussen de kwaliteitsscore in De beste ziekenhuizen en de zorgzwaarte. Wel blijkt welke ziekenhuizen, ondanks het feit dat ze ÔzwareÕ patinten krijgen, de hoogste score halen. Dat zijn het Sint Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein, het Mxima Medisch Centrum in Eindhoven en het Ziekenhuis Rijnstate in Arnhem. Ze behoren alle drie tot de eredivisie van 28 ÔtopklinischeÕ ziekenhuizen. De werkelijkheid van het ziekenhuis is complex. Elk ziekenhuis heeft zijn sterke en zwakke punten: de patint, licht of zwaar, beschikt pas over complete informatie als hij weet waar de beste dokters zitten voor zjn medische probleem. Want zelfs een universitair medisch centrum is niet in alles de top.

Welk ziekenhuis heeft ‘zware’ patiënten? UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM GRONINGEN, GRONINGEN

REFAJA ZIEKENHUIS, STADSKANAAL

ERASMUS MEDISCH CENTRUM, ROTTERDAM

ZIEKENHUIS DE GELDERSE VALLEI, EDE

ACADEMISCH MEDISCH CENTRUM, AMSTERDAM

IKAZIA ZIEKENHUIS, ROTTERDAM

VU MEDISCH CENTRUM, AMSTERDAM

BOVENIJ ZIEKENHUIS, AMSTERDAM

UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM SINT RADBOUD, NIJMEGEN

HAVENZIEKENHUIS, ROTTERDAM

UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM UTRECHT, UTRECHT

DIAKONESSENHUIS, UTRECHT

LEIDS UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM, LEIDEN

ZIEKENHUIS ZEEUWS-VLAANDEREN, TERNEUZEN

ACADEMISCH ZIEKENHUIS MAASTRICHT, MAASTRICHT

ZAANS MEDISCH CENTRUM, ZAANSTAD

HAGAZIEKENHUIS, DEN HAAG

ELKERLIEK ZIEKENHUIS, HELMOND

CATHARINA ZIEKENHUIS, EINDHOVEN

RODE KRUIS ZIEKENHUIS, BEVERWIJK

ISALA KLINIEKEN, ZWOLLE

NIJ SMELLINGHE, DRACHTEN

ONZE LIEVE VROUWE GASTHUIS, AMSTERDAM

FLEVOZIEKENHUIS, ALMERE

MEDISCH SPECTRUM TWENTE, ENSCHEDE

VLIETLAND-ZIEKENHUIS, SCHIEDAM

MEDISCH CENTRUM HAAGLANDEN, DEN HAAG

WILHELMINA ZIEKENHUIS ASSEN, ASSEN

AMPHIA ZIEKENHUIS, BREDA ATRIUM MEDISCH CENTRUM, HEERLEN MAASSTAD ZIEKENHUIS, ROTTERDAM SINT ELISABETH ZIEKENHUIS, TILBURG SINT ANTONIUS ZIEKENHUIS, NIEUWEGEIN

Zeer zwaar Zwaar Middelzwaar Licht

IJSSELLAND ZIEKENHUIS, CAPELLE AAN DEN IJSSEL LAURENTIUS ZIEKENHUIS, ROERMOND ANTONIUS ZIEKENHUIS, SNEEK ZIEKENHUIS AMSTELLAND, AMSTELVEEN DE TJONGERSCHANS, HEERENVEEN

MEDISCH CENTRUM ALKMAAR, ALKMAAR

DIACONESSENHUIS MEPPEL, MEPPEL

KENNEMER GASTHUIS, HAARLEM

STREEKZIEKENHUIS KONINGIN BEATRIX, WINTERSWIJK

MÁXIMA MEDISCH CENTRUM, EINDHOVEN

SINT ANNA ZIEKENHUIS, GELDROP

SCHEPERZIEKENHUIS, EMMEN

ZIEKENHUIS LIEVENSBERG, BERGEN OP ZOOM

MEDISCH CENTRUM LEEUWARDEN, LEEUWARDEN

ZIEKENHUIS BETHESDA, HOOGEVEEN

ALBERT SCHWEITZER ZIEKENHUIS, DORDRECHT

ZIEKENHUIS RÖPCKE ZWEERS, HARDENBERG

JEROEN BOSCH ZIEKENHUIS, DEN BOSCH

SINT JANS GASTHUIS, WEERT

ZIEKENHUIS RIJNSTATE , ARNHEM

ZIEKENHUIS BRONOVO, DEN HAAG

CANISIUS-WILHELMINA ZIEKENHUIS, NIJMEGEN

GEMINI ZIEKENHUIS, DEN HELDER

SINT LUCAS ANDREAS ZIEKENHUIS, AMSTERDAM

GROENE HART ZIEKENHUIS, GOUDA

MARTINI ZIEKENHUIS, GRONINGEN

FRANCISCUS ZIEKENHUIS, ROOSENDAAL

REINIER DE GRAAF GASTHUIS, DELFT

MAASZIEKENHUIS PANTEIN, BOXMEER

ORBIS MEDISCH CENTRUM, SITTARD

RUWAARD VAN PUTTEN ZIEKENHUIS, SPIJKENISSE

SINT FRANCISCUS GASTHUIS, ROTTERDAM

MC GROEP, LELYSTAD

VIECURI MEDISCH CENTRUM, VENLO

ZIEKENHUIS BERNHOVEN, OSS

ZGT HENGELO, HENGELO

TERGOOIZIEKENHUIZEN, HILVERSUM

ZGT ALMELO, ALMELO

ZIEKENHUIS RIVIERENLAND, TIEL

GELRE ZIEKENHUIZEN APELDOORN, APELDOORN

ADMIRAAL DE RUYTER ZIEKENHUIS, GOES

GELRE ZIEKENHUIZEN ZUTPHEN, ZUTPHEN

DIACONESSENHUIS LEIDEN, LEIDEN

DEVENTER ZIEKENHUIS, DEVENTER

SINT JANSDAL, HARDERWIJK

TWEESTEDEN ZIEKENHUIS, TILBURG

SPAARNE ZIEKENHUIS, HOOFDDORP

SLINGELAND ZIEKENHUIS, DOETINCHEM

WESTFRIES GASTHUIS, HOORN

SINT LUCAS ZIEKENHUIS, WINSCHOTEN

HET LANGELAND ZIEKENHUIS, ZOETERMEER

DELFZICHT ZIEKENHUIS, DELFZIJL

HET VAN WEEL-BETHESDA ZIEKENHUIS, DIRKSLAND

MEANDER MEDISCH CENTRUM, AMERSFOORT

ZUWE HOFPOORT ZIEKENHUIS, WOERDEN

RIJNLAND ZIEKENHUIS, LEIDERDORP

RIVAS ZORGGROEP, GORINCHEM

WATERLANDZIEKENHUIS, PURMEREND


SLOTERVAARTZIEKENHUIS, AMSTERDAM ©ELSEVIER


• 77

FIN AN CI ËN

Gezonder zonder groei De ziekenhuizen staan er financieel beter voor dan vijf jaar geleden, maar voor zeker negen gevallen wordt het een slag om te overleven

Robotchirurgie: technologie maakt zorg duurder

Arthur van Leeuwen

H

et is te vroeg voor felicitaties, maar de eerste signalen zijn er dat het de ziekenhuizen lukt om de groei binnen de perken te houden. Over 2011 bedroeg de omzet aan medisch-specialistische behandelingen 11,6 miljard euro, een stijging van 2,5 procent ten opzichte van 2010. Dat was de jaren ervoor het dubbele. Gecorrigeerd voor onder meer inflatie is de rele omzet per Nederlander zelfs gedaald. De medisch-specialistische zorg kostte de samenleving 23 miljard euro in 2011, een kwart van alle gezondheidskosten. Vandaar dat het jaarlijkse brancherapport van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) optimistisch getoonzet de cijfers presenteert. Tegelijk bleef de financile positie van ziekenhuizen naar verhouding gezond. In 2006 klonk groot alarm, omdat toen n op de vier ziekenhuizen verlies leed. In 2010 ging het om ÔslechtsÕ n op de veertien, en afgelopen jaar om n op de twaalf. Ook zijn de ziekenhuizen gemiddeld gezonder als het gaat om de solvabiliteit, dat wil zeggen dat ze aan financile verplichtingen voor de langere termijn kunnen voldoen. De solvabiliteit is uitgedrukt als het percentage niet-vreemd vermogen op het totale vermogen, en als ÔgezondÕ geldt 15 procent. De gemiddelde solvabiliteit van alle ziekenhuizen 78


Financieel gezond? STERKSTE FINANCIËLE POSITIE ACADEMISCH ZIEKENHUIS MAASTRICHT, MAASTRICHT DIAKONESSENHUIS, UTRECHT GROENE HART ZIEKENHUIS, GOUDA ISALA KLINIEKEN, ZWOLLE SINT FRANCISCUS GASTHUIS, ROTTERDAM SINT JANS GASTHUIS, WEERT SLINGELAND ZIEKENHUIS, DOETINCHEM VU MEDISCH CENTRUM, AMSTERDAM ZIEKENHUIS SINT JANSDAL, HARDERWIJK ZIEKENHUIS ZEEUWS-VLAANDEREN, TERNEUZEN ZWAKSTE FINANCIËLE POSITIE CANISIUS-WILHELMINA ZIEKENHUIS, NIJMEGEN HET LANGELAND ZIEKENHUIS, ZOETERMEER MAASSTAD ZIEKENHUIS, ROTTERDAM MAASZIEKENHUIS PANTEIN, BOXMEER ORBIS MEDISCH CENTRUM, SITTARD RUWAARD VAN PUTTEN ZIEKENHUIS, SPIJKENISSE UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM SINT RADBOUD, NIJMEGEN ZIEKENHUIS BERNHOVEN, OSS ZIEKENHUIS TALMA SIONSBERG, DOKKUM

Hoe berekend? SiRM ontwierp een puntentelling op basis van bedrijfsresultaat, ebitda, icr, solvabiliteit en de verhouding schuld/ebitda. Voor toelichting zie de ‘Verantwoording’ op www.elsevier.nl/besteziekenhuizen2012

lag in 2006 nog rond de 10 procent, en nu op ruim 18 procent. Niet alle ziekenhuizen vergaat het goed. Negen kampen met een zwakke financile positie, waarvan Ziekenhuis Talma Sionsberg in Dokkum en Het LangeLand Ziekenhuis in Zoetermeer het meest in de zorgen zitten. Het eerste koerst op een fusie met Nij Smellinghe in Drachten, het tweede lijkt nu gered door ondernemer Loek Winter, die eerder de noodlijdende IJsselmeerziekenhuizen omvormde tot de levensvatbare MC Groep. Het Groene Hart Ziekenhuis in Gouda presteerde in 2010 onder de maat, maar kon in 2011 zwarte cijfers schrijven door de toekenning van financiering voor nieuwbouw. Zo belandde het bij de financieel sterke broeders. Negen collegaÕs staan er ook goed voor. Evenals voor de twee voorgaande edities van De beste ziekenhuizen analyseerde bureau SiRM op verzoek van Elsevier de jaarverslagen. Daarbij is een methode gehanteerd die ook in het bedrijfsleven gebruikelijk is om de financile gezondheid te meten. De belangrijkste ingredinten zijn het bedrijfsresultaat, vervolgens wat het ziekenhuis aan inkomsten heeft voordat alle rente en afschrijvingen eraf zijn als percentage van de totale omzet (in vakjargon ÔebitdaÕ), hoeveel keer de opbrengsten groter zijn dan de rentelasten, de verhouding tussen eigen vermogen en de totale balans, en de verhouding tussen de schulden en de ebitda (zie ook ÔHoe berekend?Õ op deze pagina). Inmiddels dient zich een interessante klus aan voor ziekenhuisbestuurders. Met demissionair minister Edith Schippers (VVD) en de verzekeraars spraken zij af om de volumegroei per 1 januari 2012 te beperken tot 2,5 procent per jaar. Hoe dus de zorgkosten verder terug te dringen, en tegelijk de eigen financile positie veilig te stellen? Het antwoord op de laatste vraag was altijd: een groter marktaandeel en hogere productie, ofwel meer behandelingen en meer patinten. Het NVZ-rapport laat eerder het tegenovergestelde zien: het aantal patinten nam toe, maar minder dan de jaren ervoor. Ook het aantal opnamen groeide minder snel. Maar ineens mnder patinten? Die radicale trendbreuk rees op uit een rondgang van Het Financieele Dagblad langs 25 ziekenhuizen. De NVZ bevestigt de waarneming, maar het blijft gissen of die trend voor heel 2012 geldt, en het blijft gissen naar de oorzaken. Zijn de ziekenhuizen zuiniger, is het Ôde marktÕ, onderhandelen verzekeraars scherper, verwijst de huisarts minder snel door, schrikken de patinten van het eigen risico of beleeft Nederland gewoon een gezond jaar? Mocht na sluiting van het boekjaar 2012 blijken dat er inderdaad beduidend minder patinten waren, dan kunnen de lijstjes met zwakke en sterke ziekenhuizen er volgend jaar weleens heel anders uitzien.

Foto Koen Suyk/ANP




KWALITE IT

Wie vertelt het de patiënt?

Het Kwaliteitsinstituut gaat orde scheppen in de informatiestroom

tiermaker voor het Kwaliteitsinstituut, en hij weet n ding zeker: ÔHet instituut wordt niet een website voor consumenteninformatie.Õ Wat dan wel? Boer spreekt van een Ôvliegende startÕ, van orinterend onderzoek en proefprojecten met partijen in het veld. Het belangrijkste, zegt hij, is om te komen tot een toetsingskader, een standaard voor de meting van kwaliteit: ÔEen algemeen-verbindendverklaring, zodat zorgverleners, verzekeraars en toezichthouders het over hetzelfde hebben.Õ Het Kwaliteitsinstituut ziet hij vooral als procesbegeleider, want in het veld is al veel kennis aanwezig Ð bij artsen, verzekeraars en wetenschappers. ÔWe gaan niet overdoen wat er al is, er komt hier ook geen computer met gegevens te staan.Õ Boer verzekert dat het geen ÔPoolse landdagÕ wordt, waar elke betrokken partij, zoals in het recente verleden, de eigen belangen dient en er te weinig gebeurt. ÔKrijgt het veld die kwaliteitsmeting niet voor elkaar, dan doen we het alsnog zelf. Al moeten we de kennis daarvoor uit het buitenland halen.Õ

In 2013 komt er een Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg, maar het zal nog even duren voordat de patiënt kan opzoeken waar de beste dokters werken

Z

owaar, de oester van de gezondheidszorg lijkt zich iets verder te openen. Op een kiertje dan. De afgelopen maanden beloofde het ene na het andere initiatief burger en patint meer informatie over de kwaliteit van ziekenhuizen en de medische zorg. Per 1 januari 2013 moet een onafhankelijk Kwaliteitsinstituut orde gaan scheppen in het aanbod. Want er is te veel, de informatie is ongelijksoortig of voor de patint niet bruikbaar. En wat die juist zou willen weten, is er niet bij. Waar hij bijvoorbeeld het beste terechtkan voor zijn slechte knie, zwakke hart of tumor. Oftewel: weten hoe goed of slecht dokters hun werk doen. Artsen van twee hartcentra, het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein en het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven, geven het goede voorbeeld. De cardiologen en cardiochirurgen gaan de resultaten van hun medische ingrepen bekendmaken om patinten inzicht te geven in de kwaliteit. Zo moeten ze Ôin staat zijn een meer afgewogen keuze voor een hartcentrum te makenÕ. Mooie uitdaging voor de andere hartcentra: kom maar op met die informatie over sterfte, complicaties en infecties. Het heeft er alle schijn van dat de vier betrokken maatschappen de omerta van 80


de beroepsgroep willen openbreken. Ook Zorgverzekeraars Nederland, belangenbehartiger van de verzekeraars, bedient de consument. Op de website is sinds enkele weken te zien welke ziekenhuizen voldoen aan de minimumnorm voor achttien ingrepen Ð van dotteren tot ingewikkelde operaties bij slokdarmkanker. Voor de zekerheid hebben de verzekeraars er een disclaimer bij gezet. Eerder al, eind 2011, maakte tweederde van alle ziekenhuizen hun ÔHSMRÕ bekend. Deze Hospital Standardized Mortality Ratio geeft weer hoe de werkelijke sterfte zich verhoudt tot de verwachte sterfte gelet op de kenmerken van de patinten die het ziekenhuis behandelt. Allemaal nieuwe bronnen van informatie, en er was al aardig wat. De afgelopen vijf jaar kwam een brede stroom aan verplicht openbare gegevens over de kwaliteit van de medische zorg los, zoals Elsevier en bureau SiRM die ook gebruiken voor het onderzoek De beste ziekenhuizen. Hetzelfde type gegevens vormt de basis voor de websites kiesbeter.nl en ziekenhuizentransparant.nl. Belangrijke doorbraak was een jaar geleden, tot tevredenheid van de verzekeraars, de stap van onder meer de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde om minimumnormen vast te leggen voor het aantal operaties dat

een ziekenhuis of chirurg moet verrichten, wil er sprake zijn van voldoende ervaring om de veiligheid van patinten te waarborgen. Hoe vindt de burger de informatie die hij nodig heeft om keuzes te maken? Daar ligt een taak voor het nieuwe Kwaliteitsinstituut. Stok ÔVroeg of laat zal het Kwaliteitsinstituut de verplichting opleggen aan ziekenhuizen en medisch specialisten om per ziekte aan de burger informatie ter beschikking te stellen over de kwaliteit van de eigen zorg,Õ zegt Bert Boer, lid van de raad van bestuur van het College voor Zorgverzekeringen. ÔEen stok achter de deur is nodig, maar wat ik nu vooral zie in de hele zorgsector, is de intrinsieke wil om er wat van te maken.Õ De oprichting van dit instituut is geregeld in de Wet clintenrecht zorg, die onder het laatste kabinet-Balkenende (2007-2010) is ingediend. Die wet is nog altijd niet aangenomen. Wel is onder minister van Volksgezondheid Edith Schippers (VVD) besloten het instituut onder te brengen bij het College voor Zorgverzekeringen. Dat college is als zelfstandige advies- en uitvoeringsorganisatie van het ministerie de ÔpakketbeheerderÕ van verzekeringspremies en belastinggeld, bestemd voor zorgverleners. Bert Boer is kwar-

Foto Flip Franssen/HH

Arthur van Leeuwen

Zakje zand ZoÕn Poolse landdag is precies wat Wim van der Meeren, bestuursvoorzitter van verzekeraar CZ, vreest. ÔAls iedereen mag meedoen, de ziekenhuisbestuurders, specialisten, verzekeraars en de patintenvereniging, zoals de laatste jaren het geval was bij de kwaliteitsmeting, dan is er altijd wel iemand die een zakje zand meeneemt om in de raderen te gooien als het eigenbelang in het geding is.

Totdat een nietszeggende consensus is bereikt over de normen. Laat het aan deskundigen om verstandige dingen te zeggen.Õ Van der Meeren hoopt dat het Kwaliteitsinstituut een succes wordt, de verzekeraars Ôwerken er ook graag aan meeÕ. Hij ziet een omslag bij de medisch specialisten, die uit beroepstrots toch meer willen prijsgeven. ÔJe kunt individuele professionals echt wel op de kwaliteit van hun werk aanspreken.Õ Van der Meeren ziet wel een probleem bij de wetenschappelijke verenigingen van specialisten. ÔDie moeten de normen formuleren. Maar mijn ervaring is: zodra je een richtlijn opstelt die openlijk onderscheid maakt tussen maatschappen, gaat alles door de grote vergruizers van de verenigingen.Õ Dan gaan de normen omlaag. Dus moet het instituut Ôde focus op gezag leggenÕ. Rob Tollenaar, chirurg en hoogleraar aan het Leids Universitair Medisch Centrum, werkt als voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde mee aan de minimumnormen voor operaties. Hij heeft zich er altijd over verwonderd dat er Ôin zoÕn grote en dure branche zo weinig uitkomstgegevens beschikbaar zijnÕ. Hij vindt het nuttig dat er een instituut komt dat standaarden en een samenhangende visie ontwikkelt. ÔOp voorwaarde dat de beroepsgroep het voortouw neemt. Dat zijn ze daar gelukkig van plan.Õ Tollenaar somt op wat zijn vereniging al doet: wetenschappelijk gefundeerde richtlijnen opstellen, volgend jaar komen er weer nieuwe normen bij, er is nu een certificering voor chirurgen die zijn gespecialiseerd in bijvoorbeeld vaatchirurgie of kankerchirurgie, en chirurgen beoordelen elkaar bij visitaties. ÔEcht, veel leden zijn voor transparantie, maar wel op basis van solide en geverifieerde data. Die informatie gaat ook dienen voor de inkoop van zorg door verzekeraars, dus zijn er financile consequenties aan verbonden. Maar het belangrijkste motief is dat geen maatschap het predikaat Òslechtste jongetje van de klasÓ wil krijgen, en zeker niet op foutieve gronden.Õ Tollenaar is ook nauw betrokken bij een als toonaangevend beschouwde monitor die

Meer informatie? Welk ziekenhuis mag wàt doen? www.minimumkwaliteitsnormen.nl (Zorgverzekeraars Nederland) Hoe presteert het ziekenhuis? www.ziekenhuizentransparant.nl (Nederlandse vereniging van ziekenhuizen) Welke sterftecijfers? www.nfu.nl - zoek op ‘sterftecijfers (federatie van umc’s) Wat meet de Inspectie? www.igz.nl, zoek op ‘kwaliteitsindicatoren’ (Inspectie voor de Gezondheidszorg)

darmkankerchirurgen de afgelopen drie jaar publiceerden. Maar daarin staat niet openlijk vermeld welke ziekenhuizen mogelijk onder de maat presteren. Wanneer komt de burger dat te weten? ÔEerst moeten onze gegevens worden gecontroleerd aan de hand van patintendossiers. Je moet precies weten waarover en over wie je het hebt Ð en dan stuit je op privacy-wetgeving en beroepsgeheim.Õ Schokkend De openbaarmaking van sterftecijfers, de HSMR, had een spectaculair evenement moeten zijn. Maar dat viel tegen. Cor Kalkman, hoogleraar anesthesiologie aan het Universitair Medisch Centrum Utrecht en expert op dit terrein, presenteerde de sterftecijfers voor Nederland eind 2011. Helaas van slechts twee op de drie ziekenhuizen. Kalkman: ÔIk vind het nog altijd schokkend dat n op de drie niet in staat bleek om die cijfers te leveren. En dat ze er nog mee wegkomen ook.Õ Ligt daar straks een taak voor het Kwaliteitsinstituut? ÔIk vrees dat het een papieren tijger wordt. Natuurlijk moet je voorkomen dat ten onrechte reputatieschade wordt toegebracht aan een ziekenhuis, maatschap of dokter. Maar ik ben geschrokken van wat ze allemaal net gaan doen. De enige effectieve vorm die ik voor me zie, is een instituut dat zelf normen en een meetinstrument ontwikkelt, data verzamelt en uitspraken doet. Openbaarheid is de enige manier om de zaak in beweging te krijgen, en dat lukt alleen met de nodige doorzettingsmacht.Õ Maar wel verantwoord. Kalkman zegt hetzelfde als Tollenaar: eerst weten waarover je het hebt. ÔDe enige zinnige informatie is de sterftekans bij afzonderlijke aandoeningen, daar hebben patinten wat aan. Maar dan stuit je op problemen, zoals slordige ontslagbrieven of iemand die een verkeerde code toekent aan de doodsoorzaak. Hoe tel je een sterfgeval aan borstkanker bij iemand die zich meldde met uitzaaiingen, maar eerst in een ander ziekenhuis is behandeld?Õ De moraal: er is nog veel te doen en te veel is afhankelijk van goede wil. Kalkman merkt het dilemma in een internationaal samenwerkingsproject van 32 academische ziekenhuizen: artsen zijn bereid gevoelige informatie te leveren, maar op voorwaarde dat die niet naar buiten komt. ÔDat is een stevige discussie waard, want het is in ons aller belang dat wl bekend is wie de probleemgevallen zijn. Het blijft een hardnekkig probleem in de geneeskunde: we durven elkaar eigenlijk niet aan te spreken.Õ Boer, Van der Meeren, Tollenaar en Kalkman verwijzen allen naar een favoriete zegswijze van de Amerikaanse president Theodore Roosevelt: ÔSpeak softly and carry a big stick.Õ Het is aan het Kwaliteitsinstituut om, mocht de beroepsgroep in gebreke blijven, te bezien of het tijd is voor de grote stok. E L S E V I E R 3 NOVEMBER 2012

• 81

GIDS DE BESTE ZIEKENHUIZEN ZIEKENHUIZEN BEOORDEELD. Hoe goed zijn de umc s? 76 Gezonder zonder groei 78 Wie vertelt het de patiënt?

Recommend Documents