GEOGRAFISCHE PRESENTATIE OP GEMEENTELIJKE WEBSITES

GEOGRAFISCHE  PRESENTATIE  OP  GEMEENTELIJKE   WEBSITES 

Masterscriptie   Culturele  Informatiewetenschap    Hilde Oosterwoud  (6326862)    Begeleider:  Dr. H.J. Voorbij    Tweede lezer:  Dr. M. Koolen    Amsterdam, 10‐09‐2012   

  Afbeelding 1 ‘Gemeenten in Nederland’ 

1   

 

 

2   

         

‘Het is de route, niet de kaart’   

Van: De Dijk. Uit: ‘Niet de lijnen maar de bocht’. CD: Brussel (2008).   

3   

 

 

4   

SAMENVATTING   De  onderzoeksvraag  van  deze  scriptie  luidt:  ‘Welke  kansen  biedt  geografische  presentatie  om  gemeentelijke informatie  toegankelijk  te maken via het internet?’. Om het antwoord  te vinden op  deze  vraag  is  in  het  eerste  deel  van  de  scriptie  literatuuronderzoek  gedaan  naar  geografische  informatiesystemen  en  de  mogelijkheid  tot  geografische  presentatie  van  informatie.  Naast  literatuuronderzoek  over  de  technische  achtergrond  en  oorsprong  van  het  gebruik,  zijn  ook  veel  praktische voorbeelden op internet meegenomen in het onderzoek.   In  het  tweede  deel  van  het  onderzoek  is  ingezoomd  op  de  gemeente.  Aan  de  hand  van  beleidsstukken  van  de  Rijksoverheid  is  gekeken  welke  ontwikkelingen  voor  gemeenten  een  rol  spelen wanneer het gaat om digitale dienstverlening, in samenhang met de geografische presentatie  van informatie. Vervolgens is aan de hand van een empirisch onderzoek gekeken op welke manier  geografische  presentatie  op  gemeentelijke  websites  wordt  toegepast.  Voor  dit  onderzoek  zijn  de  websites van alle 415 gemeenten getoetst en geanalyseerd.   Uit het onderzoek is duidelijk geworden dat gebruikers steeds meer gewend raken aan het  gebruik van digitale kaarten op websites en via applicaties op smartphones. Gelet op de hoeveelheid  aanwezige  informatie met een  geografische  component  bij gemeenten,  ligt er een  kans om dit via  geografische presentatie aan te bieden. Door de locatie als uitgangspunt te nemen, wordt informatie  meer toegankelijk doordat relaties zichtbaar worden op een kaart.  De gebruiker kan op basis van een locatie in een oogopslag zien wat er afspeelt binnen de  gemeente en hierdoor kan er meer gebruiksgemak worden gecreëerd. Daarnaast stelt geografische  presentatie  de  gebruiker  in  de  gelegenheid  om  verbanden  te  leggen  tussen  verschillende  types  informatie  die  zonder  kaart  niet  zichtbaar  zijn.  Uit  het  empirisch  onderzoek  blijkt  dat  veel  gemeenten  al  inspelen  op  de  mogelijkheid  van  het  geografisch  presenteren  van  informatie.  Een  gemeente kan er voor kiezen om zelf een geo‐viewer te ontwikkelen maar een meer voor de hand  liggende  keuze  is  om  aan  te  sluiten  bij  een  regionaal  of  provinciaal  samenwerkingsverband.  Door  gezamenlijk een geo‐viewer te ontwikkelen hoeft het wiel niet opnieuw uitgevonden te worden en  krijgt de gebruiker toegang tot informatie die over de gemeentegrenzen heen gaat.   Tot  slot  helpen  de  verplichte  richtlijnen  vanuit  de  e‐overheid,  zoals  het  leveren  van  informatie  voor  het  Stelsel  van  Basisregistraties,  mee  om  gemeenten  meer  data  geografisch  te  presenteren. Ook pleit de Rijksoverheid ervoor om gegevens beschikbaar te stellen via Open Data,  zodat derden de data eventueel kunnen omvormen tot een kaart.  

5   

   

 

6   

INHOUDSOPGAVE    Samenvatting .................................................................................................................................................. 5    1. 

INLEIDING ............................................................................................................................................. 10  1.1 

Probleemstelling en deelvragen .................................................................................................. 12 

1.2 

Leeswijzer ..................................................................................................................................... 13 

1.3 

Onderzoeksverantwoording ......................................................................................................... 14 

1.3.1 Interviews en beursbezoek .......................................................................................................... 14  1.3.2 Literatuur ..................................................................................................................................... 14  1.3.3 Weblogs ....................................................................................................................................... 14  1.3.4 Website analyse........................................................................................................................... 15 

  2. GEOGRAFISCHE INFORMATIESYSTEMEN (GIS) ......................................................................................... 19  2.1 Definities ......................................................................................................................................... 19  2.1.1 Geografische informatie .............................................................................................................. 19  2.1.2 Geografisch Informatiesysteem (GIS) .......................................................................................... 19  2.2 Geschiedenis ....................................................................................................................................... 20  2.3 Functionaliteiten ................................................................................................................................. 21  2.3.1 Visualisatie ................................................................................................................................... 23  2.3.2 Exploreren ................................................................................................................................... 23  2.3.3 Analyses ....................................................................................................................................... 23  2.3.4 Reconstructie ............................................................................................................................... 24  2.3.5 Toegang ....................................................................................................................................... 24  2.3.6 Onderzoek ................................................................................................................................... 24  2.4 Verschuiving in gebruik ....................................................................................................................... 24  2.4.1 GIS‐awareness ............................................................................................................................. 26 

7   

2.4.2 Democratisering van geo‐informatie .......................................................................................... 26    3. GEOGRAFISCHE PRESENTATIE VAN INFORMATIE OP INTERNET .............................................................. 29  3.1 Geo‐viewers ........................................................................................................................................ 29  3.2 Smartphones ....................................................................................................................................... 30  3.3 Geotagging en geocoding ................................................................................................................... 30  3.4 Voorbeelden van Mashups ................................................................................................................. 32  3.4.1 Reizen .......................................................................................................................................... 33  3.4.2 Toerisme ...................................................................................................................................... 34  3.4.3 Nieuws en weer ........................................................................................................................... 36  3.4.4 Retail en horeca ........................................................................................................................... 37  3.4.5 Evenementen............................................................................................................................... 39  3.4.6 Huizenmarkt ................................................................................................................................ 39  3.4.7 Onderzoeksdata ........................................................................................................................... 41  3.4.8 Social Media en User Generated Content (UGC)......................................................................... 44 

4. GEMEENTELIJK BELEID MET BETREKKING TOT GEOGRAFISCHE PRESENTATIE ......................................... 47  4.1 E‐overheid ........................................................................................................................................... 47  4.1.1 Portaal met (open) overheidsinformatie ..................................................................................... 49  4.1.2 Basisregistraties ........................................................................................................................... 50  4.2 Open Data ........................................................................................................................................... 52  4.2.1 Praktijkvoorbeelden .................................................................................................................... 54  4.2.2 Voordelen .................................................................................................................................... 56  4.2.3 Nadelen ....................................................................................................................................... 56  4.3 Internet als publicatiemiddel .............................................................................................................. 57  4.3.1 Voor‐ en nadelen informatie publiceren via internet ................................................................. 58  4.3.2 Informatiearchitectuur ................................................................................................................ 58 

8   

4.4 Geo‐viewers bij gemeenten ................................................................................................................ 60  4.4.1 Mogelijkheden voor de dienstverlening ...................................................................................... 60  4.4.2 Huidige gebruik van geo‐viewers ................................................................................................ 61    5. WEBSITE ANALYSE..................................................................................................................................... 63  5.1 Onderzoeksverantwoording ............................................................................................................... 63  5.1.1 Aanleiding en de verwachte resultaten ....................................................................................... 63  5.1.2 Voorbereiding .............................................................................................................................. 64  5.1.3 Uitvoering .................................................................................................................................... 69  5.2 Resultaten ........................................................................................................................................... 72  5.3 Werk in uitvoering .............................................................................................................................. 75  5.4 Gemeentegids ..................................................................................................................................... 80  5.5 Kunst in de openbare ruimte .............................................................................................................. 83  5.6 Monumenten ...................................................................................................................................... 86  5.7 Samenvatting website analyse ........................................................................................................... 87    6. 

CONCLUSIE ........................................................................................................................................... 89 

  Literatuurverwijzing ...................................................................................................................................... 93  Verantwoording afbeeldingen .................................................................................................................. 99  Verantwoording tabellen ........................................................................................................................ 101    Bijlagen  

1. Interviewverslagen  en verslag beursbezoek  2. Korte analyse vijf gemeentelijke websites  3. Onderzoeksdata in Excel‐bestand    

 

9   

 

 

10   

1. INLEIDING  Het gebruik van digitale plattegronden is niet meer weg te denken uit de maatschappij. Begin 2000  zette  het  bedrijf  TomTom  autonavigatiesysteem  op  de  markt  voor  de  gewone  consument.  Amper  tien  jaar  later  is  de  techniek  een  verplicht  onderdeel  bij  het  rijexamen  (CBR,  2010).  Sinds  de  lancering van Google Maps in 2005 voor smartphones (Wikipedia, 2012a), is het digitaal kaartgebruik  in  een  stroomversnelling  geraakt.  Door  de  API  techniek  is  het  eenvoudig  om  kaarten  in  eigen  websites  of  applicaties  te  integreren,  waardoor  er  nu,  anno  2012,  veel  informatie  geografisch  gepresenteerd  aanwezig  is  op  internet  en  daarmee  ook  op  smartphones.  De  toepassing  van  geografische presentatie biedt een groot voordeel omdat er op basis van een locatie gemakkelijker  een verband kan worden gelegd tussen verschillende informatie. Dit principe is niet nieuw, gelet op  het eeuwenoude gebruik van plattegronden. Wat in de 21ste eeuw wel nieuw is, is dat het door de  aanwezigheid van digitale datasets op een eenvoudige manier mogelijk wordt om elk gegeven met  een geografische component te presenteren op een kaart.   In  de  huidige  nog  groeiende  digitale  maatschappij  zullen  datasets  met  een  geografische  component blijven toenemen. Naast bijdragen uit het bedrijfsleven (nieuwssites, winkellocaties) en  van  individuen  (reisverslagen,  weblogs),  maakt  ook  de  overheid  in  het  kader  van  de  elektronische  overheid  (e‐overheid),  steeds  meer  data  digitaal  toegankelijk  (verleende  bouwvergunningen,  wegwerkzaamheden).  De doelstelling van e‐overheid is om zoveel mogelijk producten en diensten  via  de  digitale  weg  te  laten  verlopen.    Hierbij  is  een  bijzondere  taak  weggelegd  voor  gemeenten  omdat  zij,  na  de  Rijksoverheid  en  de  provincie,  als  kleinste  zelfstandige  bestuurseenheid  in  het  Nederlands staatsbestel, het dichts bij burgers zitten (i‐NUP, 2011).   Sinds  1  januari  2012  zijn  er  415  gemeenten.  In  alle  Nederlandse  gemeenten  wordt  een  aantal landelijke regels op een zelfde manier toegepast. Gemeenten krijgen voor meer dan 90% geld  van de Rijksoverheid en daarnaast kan de gemeente belasting heffen, zoals onroerendezaakbelasting  en  toeristenbelasting.  De  belangrijkste  taken  van  een  gemeente  zijn  het  zorgen  voor  voldoende  woonruimte  (bijvoorbeeld  het  uitwerken  van  bestemmingsplannen),  verkeersplannen  (zoals  een  besluit  over  parkeerterreinen),  milieu  (afvalinzameling).  Daarnaast  zijn  er  werkgebieden  zoals  de  gezondheidszorg, onderwijs, welzijn, cultuur, sport en recreatie (Overheid, 2012a). Om de taken te  kunnen  uitvoeren,  is  een  gemeente  opgedeeld  in  verschillende  sectoren.  Veel  voorkomende  sectoren  zijn:  Bouwen  en  Wonen,  Openbare  Ruimte,  Welzijn  en  Cultuur.  De  totstandkoming  en  uitvoering van het beleid zorgt voor veel informatie.    Uit  onderzoek  blijkt  dat  70‐80%  van  de  gemeentelijke  informatie  een  geografische  component heeft. Het gaat hier dan over informatie van activiteiten die in het teken staan van de  11   

inrichting en gebruik van de ruimtes, zoals beheer openbare ruimte, verkeer en vervoer, ruimtelijke  ordening, openbare orde en veiligheid, wonen, economie, milieu en groen (Geostip,2009).  Sinds de opkomst van geografische informatiesystemen (GIS) in begin jaren negentig heeft er   een verschuiving in gebruik plaatsgevonden bij gemeenten.  Graafland constateert in 1993  dat niet  langer  alleen  statische  of  onroerende  goederen  (registraties  van  bouwwerken,  leidingnetwerken,  percelen) centraal staan maar steeds vaker minder statische zaken, zoals bodemverontreiniging en  autonavigatie.  Vancauwenberghe  (2011)  concludeert  ruim  vijftien  jaar  later,  dat  het  gebruik  van  geografische  informatie  zich  uitstrekt  over  meerdere  beleidsvelden.    Naast  de  typische  ruimtelijke  activiteiten, zoals planning en milieubeleid, kunnen gemeenten ook gebruik maken van geografische  informatiesystemen  (GIS)  bij  de  vormgeving  van  hun  vrijetijdsbesteding  of  bij  het  beheer  van  bevolkingsgegevens.  Voorbeelden  hiervan  zijn  het  maken  van  thematische  kaarten  met  het  aantal  bibliotheekbezoekers  in  verschillende  buurten  van  de  gemeenten  of  het  monitoren  van  het  aantal  verkeersongevallen per straat.   De tweejaarlijkse marktmonitor van GeoBusiness Nederland stelde vast dat in 2010 ongeveer 78%  van  de  geo‐werkzaamheden  binnen  de  overheid  als  geheel  rechtstreeks  ten  goede  komt  aan  de  eigen organisatie, voor intern gebruik dus. 10% van de werkzaamheden wordt geleverd aan andere  overheden.  Aan  het  bedrijfsleven  en  burgers  wordt  respectievelijk  7%  en  5%  besteed.  Het  gaat  hierbij dus om het beschikbaar stellen van geo‐informatie producten en –diensten.  

1.1 PROBLEEMSTELLING EN DEELVRAGEN  Doordat het gebruik van digitale kaarten steeds gangbaarder wordt, is het interessant om te kijken  welke  mogelijkheden  dit  geeft  voor  de  presentatie  van  overheidsinformatie  op  websites.  De  probleemstelling die in deze scriptie centraal staat is: ‘Welke kansen biedt geografische presentatie  om gemeentelijke informatie toegankelijk te maken via het internet?’.  Om  een  antwoord  te  vinden  op  deze  deelvraag  zijn  bij  de  start  van  het  onderzoek  een  zestal  deelvragen opgesteld:  1. Hoe werkt het geografisch presenteren van informatie?   (Hoofdstuk 2)  2. Welke voorbeelden op internet zijn beschikbaar over het presenteren van informatie via een  kaart?  (Hoofdstuk 3)  3. Hoe  ziet  het  gemeentelijke  beleid  met  betrekking  tot  het  geografisch  presenteren  van  informatie eruit?  (Hoofdstuk  4)   4. Welke  gemeentelijke  informatie  wordt  nu  al  op  geografische  wijze  gepresenteerd?  (Hoofdstuk 5)  5. Welke gemeentelijke informatie is geschikt voor geografische presentatie? (geschrapt)   12   

6. Hebben burgers behoefte aan geografisch gepresenteerde informatie? (geschrapt)  De  vijfde  en  zesde  deelvraag  zijn  geschrapt.  Na  het  beantwoorden  van  de  eerste  drie  deelvragen  bleek dat voor de vijfde deelvraag niet veel nieuwe informatie gevonden zou worden. Kortweg kan  gezegd worden dat alle informatie dat digitaal beschikbaar is en een geografische component bevat,  op een kaart gepresenteerd kan worden.  Voor de zesde deelvraag geldt dat er geen geschikte onderzoeksmethode werd gevonden om te  kunnen toetsen of burgers behoefte hebben aan geografische gepresenteerde informatie. De burger  ‘in  het  algemeen’  is  een  veel  te  brede  groep  om  te  toetsen  en  ook  kleinere  doelgroepen,  zoals  ‘makelaars’ of ‘toeristen’ waren geen goede toetsbare groep.   

1.2 LEESWIJZER  In  hoofdstuk  twee  ‘Geografische  Informatiesystemen  (GIS)’  wordt  gestart  met  een  uitleg  over  hoe  het geografisch presenteren van informatie werkt. Naast definities, worden de geschiedenis van GIS,  de  functionaliteiten  en  de  verschuiving  van  het  gebruik  van  GIS  door  experts  naar  burgers  beschreven. In hoofdstuk drie wordt uitgelegd hoe geografische presentatie op internet werkt. Naast  de  theorie,  worden  ook  voorbeelden  getoond  van  de  mogelijkheden  die  geografische  presentatie  biedt op internet, zogenoemde Mashups.   Vanaf  hoofdstuk  vier  wordt  er  ingezoomd  op  de  ‘gemeentelijke  geografische  informatie’.  Hoofdzakelijk  wordt  deelvraag  3  ‘Hoe  ziet  het  gemeentelijke  beleid  met  betrekking  tot  het  geografisch presenteren van informatie eruit? beantwoord. Daarnaast wordt er informatie gegeven  over  de  actuele  gebeurtenissen  rondom  geo‐informatie,  zoals  Public  Particpation  GIS  (PPGIS)  en  Open Data. Het belang van deze onderwerpen werd duidelijk tijdens de oriënterende interviews met  vier geo‐informatiespecialisten van verschillende gemeenten.   In hoofdstuk vijf zijn de resultaten te vinden van het empirisch onderzoek dat is opgesteld om  deelvraag 5 ‘Welke gemeentelijke informatie wordt nu al op geografische wijze gepresenteerd?’ te  beantwoorden. Om te voorkomen dat er een opsommingslijst werd gecreëerd met informatie die al  dan niet geografisch gepresenteerd wordt, is er voor gekozen om een analyse uit te voeren onder  vier vastgestelde thema’s die momenteel al veel op gemeentelijke websites voorkomen.   Het rapport sluit af met een conclusie in hoofdstuk 6 waarin antwoord gegeven wordt op de vier  deelvragen en op de hoofdvraag.      

13   

1.3 ONDERZOEKSVERANTWOORDING  Voor deze scriptie zijn verschillende onderzoekstechnieken gebruikt.  1.3.1 INTERVIEWS EN BEURSBEZOEK  Het  onderzoek  is  gestart  met  oriënterende  interviews  om  zo  scherp  te  krijgen  of  de  onderzoeksvragen die aan het begin waren opgesteld, ook daadwerkelijk relevant genoeg waren om  te onderzoeken. Via interessante beleidsstukken die op internet zijn gevonden over geo‐informatie  in  relatie  tot  gemeenten,  zijn  de  gemeente  Lelystad  en  Almere  benaderd  voor  een  interview.  Namens  de  gemeente  Lelystad  is  gesproken  met  Joël  Koeckhoven,  medewerker  Informatiemanagement  en  voorheen  beleidsmedewerker  geografische  informatie  en  voor  de  gemeente  Almere  met  Emil  Otte,  geo‐informatie  adviseur.  De  andere  twee  gemeenten  (Bloemendaal en Hollands Kroon) zijn benaderd via een collega. Namens de gemeente Bloemendaal  is  gesproken  met  Daniël  Siezenga,  coördinator  geo‐informatie  en  bij  de  gemeente  Hollands  Kroon  was  dit  Dennis  Goes,  beleids‐  en  adviesmedewerker  Informatie  en  Automatisering.  Door  de  interviews  werd  duidelijk  dat  er  enkele  interessante  ontwikkelingen  gaande  waren  met  betrekking  tot geo‐informatie, die niet onderbelicht mochten raken. Zoals de landelijke Basisregistraties en het  beleid dat in toenemende mate wordt gevormd rondom Open Data.  Daarnaast  is  er  een  bezoek  gebracht  aan  de  beurs  Overheid  &  ICT  waar  een  geo‐tour  was  georganiseerd. In  deze  tour werden  een twintigtal  bedrijven geïntroduceerd, die geo‐toepassingen  maakten voor de overheid. De gesprekken en het bezoek aan de beurs hebben een basis gevormd  voor hoofdstuk vier. De verslagen van alle bezoeken staan in bijlage 1.  1.3.2 LITERATUUR   De informatie die ten grondslag ligt aan hoofdstuk twee komt voort uit literatuur. Hierbij is dankbaar  gebruik  gemaakt  van  de  boeken  ‘Tijd  en  ruimte,  nieuwe  toepassingen  van  GIS  in  de  alfawetenschappen’ van Boonstra (2009), ‘An introduction to geographical information systems’ van  Heywood (2011) en het ‘Praktijkboek GIS’ van Geertman (1999). Daarnaast is aanvullende informatie  opgezocht  op  internet,  zoals  wetenschappelijke  artikelen  uit  de  databases  van  Google  Scholar  en  Web  of  Knowledge.  Enkele  definities  komen  uit  de  vrije  internetencyclopedie  Wikipedia.  Bij  de  literatuur  is  voornamelijk  gebruik  gemaakt  van  de  sneeuwbaltechniek.  Dit  houdt  in  dat  bij  interessante literatuur de literatuurverantwoording werd geraadpleegd om zo nieuwe informatie te  vinden.  1.3.3 WEBLOGS  In hoofdstuk drie staan voorbeelden van Mashups en geotagging. Deze voorbeelden zijn grotendeels  gehaald uit overzichten van Mashups die gemaakt zijn door bloggers. Zo presenteerde in Nederland  14   

Frank  Janssen  (2006)  van  de  weblog  FrankWatching  een  overzicht  met  Mashups.  In  2007  kwam  blogger Andrew Ostrow van de social media weblog Mashable, met de top‐13 beste Mashups. Zijn  collega‐blogger  Cameron  Chapman  presenteerde  vervolgens  in  2009  een  lijst  met  100  populaire  Mashups.  Een  ander  interessant  overzicht  dat  is  gebruikt  ter  inspiratie,  is  opgesteld  door  Heere  (2011)  waarbij  een  overzicht  van  geografische  informatie  systemen  voor  niet  geografen  in  kaart  is  gebracht. Andere voorbeelden komen uit eigen gebruik, of zijn aangedragen door bekenden.  1.3.4 WEBSITE ANALYSE  Eigen gegevens zijn tot stand gekomen via een website analyse, die terug te vinden is in hoofdstuk 5.  Tijdens deze analyse zijn de websites van alle 415 gemeenten gecontroleerd op de aanwezigheid van  informatie 

over 

vier 

vastgestelde 

thema’s. 

De 

thema’s 

(wegwerkzaamheden, 

monumentenoverzichten,  kunst  in  de  openbare  ruimte  en  gemeentegidsen)  komen  uit  de  Top  20  veel voorkomende informatie, een lijst die is gepresenteerd op de officiële Open Data website van  de  Rijksoverheid  (Overheid,  2012).  Het  overzicht  met  415  gemeentelijke  websites  inclusief  links,  is  gehaald  van  de  weblog  van  Paul  Klein  (2012).  Doordat  achter  elke  gemeentenaam  de  link  naar  de  website zat, heeft dit veel uitzoekwerk bespaard.    

15   

16   

Hoofdstuk 2:  Geografische  Informatiesystemen (GIS)  Hoofdstuk 3:  Geografische  presentatie van   informatie op internet 

 

  17 

 

 

 

18   

2. GEOGRAFISCHE INFORMATIESYSTEMEN (GIS)  Gegevens die plaatsbepaald zijn, worden beschouwd als geografische informatie. Om deze gegevens  te  kunnen  gebruiken  is  een  Geografisch  Informatiesysteem  (GIS)  nodig.  In  dit  hoofdstuk  komen  in  vogelvlucht de kernbegrippen rondom GIS aan bod, zodat een antwoord gevonden kan worden op  de deelvraag: ‘Hoe werkt het geografisch presenteren van informatie?’. Paragraaf 2.1 start met het  geven  van  definities  van  de  begrippen  geografische  informatie  en  geografisch  informatiesysteem,  waarna de geschiedenis van GIS volgt in paragraaf 2.2. Vervolgens worden de functionaliteiten van  een GIS beschreven (paragraaf 2.3). Centraal in de slotparagraaf 2.4 staan de verschuivingen die in  het gebruik van GIS te signaleren zijn.   2.1 DEFINITIES   De twee belangrijkste begrippen met betrekking tot het geografisch presenteren van informatie zijn  de  geo‐informatie  zelf  en  het  geografisch  informatiesysteem,  het  systeem  dat  de  presentatie  mogelijk maakt.   2.1.1 GEOGRAFISCHE INFORMATIE  Geografische informatie wordt vaak afgekort met de term; geo‐informatie. Veel definities beperken  zich  tot  het  benoemen  van  geo‐informatie  als  informatie  over  fysieke  gegevens,  die  gemodelleerd  kunnen worden op een kaart. Geo‐ICT‐adviesbureau Geodan (2009) geeft een uitgebreidere definitie:  ‘Geo‐informatie is een verzamelnaam voor gegevens over objecten die een relatie hebben met een  locatie op de aarde. De locatie (positie, ligging, begrenzing) van deze objecten wordt weergegeven  met  coördinaten.  Voorbeelden  van  geo‐informatie  zijn  topografische  en  kadastrale  gegevens,  evenals  gegevens  over  landgebruik,  bevolkingsdichtheid  en  luchtfoto‘s’.  Volgens  deze  definitie  kan  praktisch  alles  geo‐informatie  zijn:  Van  een  pen  die  op  iemands  bureau  ligt,  een  boek  dat  in  een  bepaalde stad is uitgegeven tot een gevaarlijk moeras in een natuurgebied. Toch worden niet al deze  objecten door een GIS ontsloten, want niet bij ieder object speelt de geografische component een  primaire rol.   2.1.2 GEOGRAFISCH INFORMATIESYSTEEM (GIS)  Via  een  GIS  is  het  mogelijk  om  informatie  waarbij  de  geografische  component  van  belang  is,  te  ontsluiten.  De  vrije  internetencyclopedie  Wikipedia  (2012b)  geeft  de  volgende  definitie  ‘Een  geografisch  informatiesysteem  (GIS)  is  een  informatiesysteem  waarmee  (ruimtelijke)  gegevens  of  informatie over geografische objecten, zogeheten geo‐informatie kan worden opgeslagen, beheerd,  bewerkt,  geanalyseerd,  geïntegreerd  en  gepresenteerd’.  Naast  objecten  zoals  woningen  of  rioleringsbuizen,  is  het  ook  mogelijk  om  minder  tastbare  informatie  te  verwerken  in  een  GIS. 

19   

Voorbeelden hiervan zijn autonavigatie of gegevens over luchtverontreiniging. Deze informatie met  een geografische component moet logischerwijs dan wel in een geautomatiseerd gegevensbestand  staan, zoals een databank.    

2.2 GESCHIEDENIS  Voor  de  komst  van  GIS  werden  objecten  waarbij  de  geografische  component  een  belangrijke  rol  speelde,  weergegeven  op  fysieke  (topografische)  kaarten.  Grimshaw  (1989)  beschrijft  dat  eind  jaren  ’80,  GIS‐technologie  een  enorme  ontwikkeling  doormaakte.  Door  de  samensmelting  van  drie  factoren worden geografische informatiesystemen steeds bruikbaarder. Allereerst komen er steeds  meer  topografische  data  in  digitaal  formaat  beschikbaar,  ten  tweede  de  toenemende  ontwikkelingen rondom relationele database management systemen (tabellen met records), en als  derde factor noemt hij de nieuwe manieren van ‘output’ van computers, zoals kaarten en grafieken.   In  het  praktijkboek  GIS  (Geertman,  1999)  worden  toepassingen  van  geografische  informatietechnologie  beschreven,  aan  de  hand  van  de  thema’s  ruimtelijke  planning,  economie,  stedelijk  gebied,  openbare  orde  en  veiligheid,  verkeer  en  vervoer,  landelijk  gebied,  milieu  en  waterhuishouding.  In  de  inleiding  wordt  een  historische  schets  gegeven  van  de  geografische  informatietechnologie. Er wordt gesteld dat geografische informatietechnologie een product is van  de 

gelijktijdige 

ontwikkelingen 

in 

de 

geo‐wetenschappen, 

(geografie, 

planologie, 

landschapsarchitectuur, bouwkunde, geodesie, bodemkunde, remote sensing, beeldverwerking), de  informatica  en  een  aantal  toepassingsvelden  waarbinnen  veel  met  ruimtelijke  gegevens  wordt  gewerkt  (defensie,  natuurbeheer).  Er  wordt  verder  uitgelegd  dat  in  de  jaren  zestig  de  eerste  GIS  systemen  in  opkomst  waren,  waarbij  zowel  bij  de  overheid  als  bij  universiteiten  systemen  werden  ontwikkeld.  In  de  jaren  zeventig  neemt  de  overheidsbemoeienis  toe,  en  daarmee  dus  ook  de  behoefte  aan  ruimtelijke  beleidsondersteuning  waardoor  er  meer  geavanceerde  ruimtelijke  analysemethoden  en  kaartvisualisaties  worden  ontwikkeld.  In  de  jaren  tachtig  vinden  er  veel  ontwikkelingen plaats op hardware en software‐terrein waardoor de functionele mogelijkheden van  informatiesystemen  verbreden.  GIS  wordt  een  ‘business’  waar  zich  een  aparte  industrie  omheen  ontwikkelt.  Specifiek in Nederland begint interesse voor GIS in de jaren zeventig.   Tot  de  tweede  helft  van  de  jaren  ’80  zijn  het  voornamelijk  individuen,  kleine  onderzoeksgroepen  en  enkele  universiteiten  die  zich  richten  op  de  ontwikkeling  van  GIS.  Met  de  komst van meer gebruiksvriendelijke en commerciële GIS‐pakketten halverwege de jaren ’80, wordt  de groep die GIS gebruikt in een rap tempo uitgebreid. Geertman omschrijft dat de overheid een van  deze  gebruikers  is,  zoals  de  Rijksplanologische  Dienst  (RPD),  Rijkswaterstaat  (RWS)  en  het  20   

Rijksinstituut  voor  Volksgezondheid  en  Milieuhygiëne  (RIVM).  Ook  geo‐advies‐,  ingenieurs‐  en  onderzoeksbureaus maken veelvuldig gebruik van GIS.   In  1996  wordt  in  meer  dan  de  helft  van  de  overheidsorganisaties  GIS  gebruikt,  waarbij  de  rijks‐  en  provinciale  overheden  hier  het  meest  gebruik  van  maken.  Geertman  stelt  in  1999:  ‘De  gemeentelijke  overheden  en  de  regionale  samenwerkingsorganen  blijven  daarbij  achter,  hoewel  deze meer recentelijk aan een inhaaloperatie bezig zijn’. Ook in de private sector beschikt in 1994  meer dan de helft van de ondernemingen over GIS‐programmatuur. Hierbij maken nutsbedrijven, de  financiële  dienstverlening  en  industrie  het  meest  gebruik  van  GIS.  Taakvelden  zijn  marketing  (klantgroepen in kaart brengen), registratie en beheer (onroerend goed en leidingeninfrastructuur),  beleid en management (bijvoorbeeld milieueffect rapportages) en logistiek (distributieplanning). In  1996 worden als nieuwe toepassingsvelden genoemd: geo‐marketing (ruimtelijke markt‐ en locatie  analyses),  verzekeringswezen,  direct  mailing,  telecommunicatie,  autonavigatie  en  het  beheer  van  mobiele activiteiten als vervoerstromen en surveillance.   Nu,  ruim  vijftien  jaar  later  noemt  Wikipedia  (2012b)  dezelfde  toepassingsgebieden  zoals  planologie (denk hierbij aan de herontwikkeling van een plein, het aanleggen van een snelweg in een  natuurgebied, of geluidsmetingen bij een nieuwe woonwijk). Dit soort opdrachten worden door de  lokale overheid geïnitieerd. Ook wordt marketing genoemd door Wikipedia. Bij marketingactiviteiten  gaat  het  bijvoorbeeld  om  adressenbestanden  met  gegevens  over  (potentiële)  klanten.  Energiebedrijven  die  werken  met  huis‐aan‐huis  verkoop  kunnen  bijvoorbeeld  via  een  GIS  buurten  selecteren waar nog niet veel mensen aangesloten zijn bij het energiebedrijf.    

2.3 FUNCTIONALITEITEN  Heywood  (2011)  geeft  aan  dat  GIS  een  meerwaarde  heeft,  wanneer  vragen  beantwoord  moeten  worden over locaties, patronen, trends, voorwaarden  en gevolgen. In tabel 1 worden voorbeelden  genoemd.    

Thema 

Vraag 

1  Locatie  

‘Waar is de dichtstbijzijnde boekenwinkel?’

2  Patronen 

‘In welk deel van de stad wonen veel studenten?’

3  Trends 

‘Hoe verandert winkelgedrag door de toename van winkelcentra buiten de stad?’ 

4  Voorwaarden  ‘Hoe kan ik een vakantiehuis vinden dat binnen een straal van één km van het surfstrand  is en bereikbaar is via het openbaar vervoer?’  5  Gevolgen 

‘Als ik verhuis naar een nieuwe stad, hoe ver woon ik dan van kantoor, kinderdagverblijf  en de sportschool?’ 

Tabel 1 ‘Funtionaliteiten GIS (Heywood, 2011)’ 

21   

Het voert te ver om tijdens deze korte introductie van GIS de technische achtergrond uit te leggen.  Wat echter wel belangrijk is om te weten, is dat het informatiesysteem in staat is om databronnen te  vertalen  naar  een  kaart.  Databronnen  kunnen  zijn:  tabellen,  kaartgegevens,  veldonderzoeksdata,  foto’s  van  gebieden,  GPS  informatie  en  satellietbeelden  (Heywood,  2011).  Daarnaast  is  het  belangrijk om te weten dat bij het vertalen naar een kaart drie basissymbolen worden gebruikt om  de data te representeren; punten, lijnen en vlakken. Punten zijn objecten die te klein zijn om als een  gebied  door  te  gaan,  zoals  brievenbussen,  woningen  en  bomen.  De  punten  worden  weergegeven  met  behulp  van  een  x/y‐coördinaat.  Indien  de  hoogte  ook  aangegeven  wordt,  gebeurt  dit  middels  een  z‐coördinaat.  Lijnen  worden  gebruikt  om  rivieren  en  wegen  in  kaart  te  brengen.  Een  lijn  is  eigenlijk  een  geordende  set  tussen  punten,  dus  een  string  van  x/y‐coördinaten.  Vlakken  zijn  een  gesloten gebied van lijnen en worden gebruikt om velden of meren aan te geven. Gebieden worden  ook  vaak  omschreven  als  polygonen,  in  dat  geval  zijn  de  lijnen  denkbeeldig,  zoals  een  schoolzone  (Heywood,  2011).  Tot  slot  zijn  er  verschillende  werkstations  waarop  GIS  gebruikt  wordt.  Heywood  noemt:  Dedicated  GIS  Workstation  (Computer  alleen  ingericht  voor  GIS),  Desktop  GIS,  Mobiel  GIS,  GIS op Tablet, of GIS op een hand‐held field computer.   Zoals  bij  de  definitie  van  GIS  in  paragraaf  2.1  al  is  gezegd  kan  het  systeem  geo‐informatie  opslaan,  beheren,  bewerken,  analyseren,  integreren  en  presenteren.  Hoewel  ieder  willekeurig  informatiesysteem deze functionaliteiten zou moeten ondersteunen, onderscheidt een GIS zich met  de  analyse  en  presentatiemogelijkheid  via  een  kaart.  Dit  is  ook  goed  verwoord  door  Vancauwenberghe  (2011),  wanneer  hij  schrijft  over  de  meerwaarde  van  het  verwerken  van  informatie met GIS dat er de mogelijkheid bestaat om aspecten die vroeger niet of zeer moeizaam  met elkaar in verband konden worden gebracht, samen te brengen op basis van een gezamenlijke  locatie’. De locatie op de kaart wordt dan de ingang om gegevens te ontsluiten.  Boonstra  (2009)  geeft  in  het  boek  ‘Tijd  en  ruimte,  nieuwe  toepassingen  van  GIS  in  de  alfawetenschappen’ enkele doeleinden waar GIS voor kan worden gebruikt:   

Visualisatie van onderzoekresultaten; 



Het exploreren van onderzoeksgegevens; 



Instrument voor ruimtelijke analyse; 



De reconstructie van data of geografische objecten; 



Methode om toegang te verschaffen tot onderzoeksgegevens; 



Instrument om ruimtelijk alfaonderzoek te faciliteren; 

22   

2.3.1 VISUALISATIE   Boonstra  (2009)  geeft  aan  dat  bij  visualisatie  het  gaat  om  het  presenteren  van  gegevens  in  een  ruimtelijke  dimensie.  Het  is  al  eeuwen  bekend  dat  cartografische  visualisatie  een  sterke  vorm  van  visuele presentatie kan bieden. Hij refereert hierbij aan de geschiedenis van thematische kaarten en  atlassen.  Ook  wordt  het  belang  van  internet  genoemd  waarbij  men  in  staat  is  om  gebeurtenissen,  patronen  en  ontwikkelingen  cartografisch  te  tonen.  Internet  biedt  namelijk  de  mogelijkheid  om  veranderingen  in  de  tijd  te  tonen,  zoals  de  Social  Explorer.  Dit  is  een  applicatie  waarmee  het  mogelijk is om van meerdere choropleetkaarten  (statistische  gegevens van een bepaald fenomeen  worden  omgerekend  naar  aantallen  per  hectare)  een  dynamische  voorstelling  te  maken.  Bij  visualisatie of presentatie van informatie wordt alle (of een selectie van) informatie weergegeven die  betrekking  heeft  op  een  locatie.  Of  andersom;  de  locaties  worden  weergegeven  die  betrekking  hebben op informatie.   2.3.2 EXPLOREREN  Ook bij exploreren worden gegevens visueel in kaart gebracht, maar ligt de nadruk op het leggen van  verbanden  die  voorheen  onbekend  waren  (Boonstra,  2009).  Zoals  het  ontdekken  van  regionale  clusters of variaties. Het bekende voorbeeld van dokter John Snow wordt genoemd, die in 1854 de  verspreiding van cholera in London op een kaart tekende. De dokter vermoedde dat de uitbraak van  cholera  te  maken  had  met  een  besmette  waterpomp  en  daarom  telde  hij  in  ieder  huis  het  aantal  sterfgevallen en tekende met stippen de aantallen op de kaart. Ook de waterpompen zette hij op de  kaart. Op die manier werd duidelijk dat zijn vermoeden klopte.   Aan de hand van exploreren worden vaak voorspellingen gedaan, zoals het uitkiezen van een  gunstige locatie om een bedrijf te vestigen. Bijvoorbeeld aan de hand van demografische gegevens  van een gebied.  2.3.3 ANALYSES  In de meest basale vorm bevat een geografisch informatiesysteem twee elementen: een systeem om  geografische  informatie  te  visualiseren  en  een  database  met  gegevens,  stelt  Boonstra  (2009)  wanneer  het  om  analyse  gaat.  Vereist  is  wel  dat  de  gegevens  betrekking  hebben  op  geografische  eenheden.  Daarbij  wordt  onderscheid  gemaakt  in  punten,  lijnen  en  vlakken.  Een  GIS  in  de  meest  vereenvoudigde  vorm,  biedt  de  mogelijkheid  om  de  polygonen,  lijnen  en  punten  met  elkaar  te  combineren. Geavanceerder wordt het wanneer er gegevens (metadata) gekoppeld worden aan de  geografische eenheden. In dit geval is er sprake van ruimtelijk‐statistische analyses. 

23   

2.3.4 RECONSTRUCTIE   Bij reconstructie kan het gaan om zaken die in de loop van de tijd verloren zijn gegaan weer in kaart  te brengen of juist om data te creëren die op een geografische eenheid betrekking hebben. Boonstra  (2009)  geeft  aan  dat  de  geografische  reconstructie  vaak  wordt  aangevuld  met  driedimensionale  presentatie, dat zelfs over kan gaan in virtual reality waarbij gebruikers door een landschap kunnen  lopen dat gereconstructureerd is .  2.3.5 TOEGANG  Een geografisch informatiesysteem bestaat uit een database met locatie gebonden gegevens en een  systeem om gegevens geografisch te analyseren en te visualiseren. Daarom is  het niet onlogisch om  de  visualisatie  te  gebruiken  als  toegangspoort  tot  de  gegevens,  stelt  Boonstra  (2009).  Deze  functionaliteit  heeft  door  Google  Maps  en  Google  Earth  een  enorme  vlucht  genomen.  De  mogelijkheden gaan verder dan alleen het aangeven van hotels en bezinepompen op de kaart. Zo is  het ook mogelijk om gebeurtenissen in kaart te brengen die tijdsgebonden zijn.  2.3.6 ONDERZOEK  Boonstra  (2009)  stelt  tot  slot  dat  er  nog  te  weinig  onderzoek  wordt  gedaan  met  behulp  van  geografische  informatiesystemen  omdat  de  digitaal  cultuurhistorische  data  (digitale  gegevens  waaraan een geografische referentie is toegevoegd en digitaal kaartmateriaal waarop de gegevens  kunnen  worden  gevisualiseerd)  ontbreekt.  Hier  is  een  taak  weggelegd  voor  instellingen  die  een  faciliterende rol vervullen voor de wetenschap, zoals bibliotheken, archieven en bureaus die digitale  onderzoeksdata leveren. Hoewel deze instellingen de afgelopen jaren wel aandacht hebben besteed  aan  het  digitaliseren  van  historische  kaartverzamelingen,  ontbreekt  in  veel  gevallen  nog  het  aanbieden  van  historische  kaarten  in  de  vorm  van  georefereerde  kaartlagen.  Wanneer  dit  zou  gebeuren, is het mogelijk om middels een geografisch informatiesysteem de kaartlagen met elkaar  te combineren.   

2.4 VERSCHUIVING IN GEBRUIK  Naast het traditionele gebruik in het bedrijfsleven en de overheid, maakt de gewone burger sinds de  laatste jaren in toenemende mate gebruik van GIS. De toepassingen die hiervan op internet terug te  vinden zijn, worden uitvoerig beschreven in hoofdstuk 3. Croes (2008) nuanceert het gebruik van GIS  door burgers en spreekt liever over een groei van geo‐informatie gerelateerde toepassingen omdat  niet‐professionele  gebruikers niet gehele systemen gebruiken maar enkele toepassingen, zoals het  selecteren  en  presenteren  van  geo‐informatie.  Heywood  (2011)  maakt  een  onderscheid  in  gebruikers  van  GIS.  In  tabel  2  worden  vier  gebruikersgroepen  genoemd;  GIS  analisten,  Computer  24   

technici, managers en gebruikers. Per gebruiker verschilt het doel en mate van gebruik van GIS. Zo  zal voor een GIS analist het gebruik van GIS core business zijn. Managers hebben alleen GIS output  nodig, zoals een rapportage waarin kaarten verwerkt zijn. De computertechnici zijn ondersteunend  aan het gebruik, zoals het invoeren van gegevens. De vierde groep staat centraal in deze paragraaf,  namelijk de gebruiker.    

High apllication skills 

Low application skills

High GIS skills 

GIS analysts  

Computer technicians

Applications specialists 

Computer specialists 

e.g.  system  manager,  analyst,  e.g.  programmer,  data  processor,  database  cartographer  administrator, digitizing technicians  Low GIS Skills 

Managers 

Customers

Occasional progessionals 

The public 

e.g. end‐users, decision makers 

e.g. customers 

Tabel 2 'Gebruikers van GIS (Heywood, 2011)' 

  Wanneer  het  om  de  gebruiker  gaat,  gebruikt  Heywood  het  voorbeeld  van  een  winkel  die  sportartikelen  verkoopt.  De  gebruikers  komen  in  aanraking  met  GIS  omdat  in  grote  winkels  een  beeldscherm  de  plattegrond  van  de  winkel  toont  zodat  de  gebruiker  beter  de  weg  kan  vinden.  Daarnaast  kunnen  gebruikers  via  een  App  gegevens  over  de  winkellocatie  downloaden  op  hun  smartphone, zodat ze de dichtstbijzijnde vestiging kunnen opzoeken. Daarnaast wordt GIS door het  bedrijf gebruikt om klantgegevens te analyseren, zodat bijvoorbeeld alle klanten in een straal van 5  km een uitnodiging krijgen van een nieuwe actie. Heywood (2011)  is van mening dat klanten niet  hoeven te weten dat ze met een GIS in aanraking zijn gekomen omdat ze eindgebruikers zijn van een  product of service die door het bedrijf wordt aangeboden.   Gelet  op  alle  GIS  gebruikers,  zoals  eerder  benoemd  in  tabel  2,  licht  Heywood  toe  dat  vanwege  de  diversiteit  van  potentiele  gebruikers  het  belangrijk  is  dat  bij  een  succesvolle  implementatie van GIS gekozen wordt voor een user‐centred approach. Een aanpak waarbij dus de  gebruiker centraal staat in plaats van het systeem. Hij vervolgt zijn betoog met het verklaren van de  diversiteit van gebruikers. Dit kan komen door een verschil in computervaardigheden of het verschil  in niveau van awareness van wat met een GIS bereikt kan worden. Al met al, kunnen de eisen die  aan een GIS gesteld worden, uiteenlopen.   Om  er  zeker  van  te  zijn  dat  een  GIS  aan  behoeften  van  deze  verschillende  gebruikers  kan  voldoen, moet er volgens Heywood gelet worden op de volgende aspecten:   

Educatie, bewustwording (awareness raising) en training; 



Gebruik van standaarden;  25 

 



GIS usability. 

Bij educatie en bewustwording gaat het er om dat gebruikers leren hoe ze met een nieuw systeem  om moeten  gaan, maar ook om de bewustwording over waarom juist  een  GIS ontwikkeld is. Door  met  standaarden  te  werken  kunnen  gebruikers  sneller  met  het  nieuwe  systeem  omgaan  en  het  systeem  accepteren.  Daarnaast  is  usability  een  belangrijk  aspect,  waarbij  naast  de  ergonomische  aspecten  (werkplek,  handleidingen)  ook  de  software,  zoals  het  interface  design,  van  belang  is.  Heywood  (2011)  refereert  aan  een  onderzoek  van  Davies  en  Medyckyi‐Scott  over  de  usability  van  GIS. Het resultaat was dat de meeste gebruikers tevreden waren met de usability van het systeem  maar kritisch waren over de foutmeldingen, documentatie en feedback. Gebruikers die minder vaak  GIS gebruikten, ondervonden meer problemen.  Nijeholt  (2008)  geeft  aan  dat  het  vakgebied  van  GIS  nog  in  ontwikkeling  is  omdat  er  altijd  vraag zal blijven naar aanpassingen in de software of veranderingen in de vraagkant. Wanneer het  om  de  vraagkant  van  burgers  gaat,  noemt  hij  twee  ontwikkelingen:  GIS‐awareness  en  de  democratisering van geo‐informatie.   2.4.1 GIS‐AWARENESS   Nijeholt  (2008)  beschrijft  de  toenemende  GIS‐awareness  door  de  toepassingen  van  Google  Maps,  Google  Earth  en  TomTom.  Door  het  gebruik  van  deze  toepassingen  wordt  het  steeds  gangbaarder  voor gebruikers dat gegevens geografisch gepresenteerd kunnen worden, waardoor verwacht wordt  dat  de  vraag  ook  zal  toenemen.  Doordat  GIS  steeds  gangbaarder  wordt  voor  het  gewone  publiek,  wordt  er  steeds  meer  onderzoek  gedaan  naar  het  gebruik  van  GIS  om  burgers  te  betrekken  bij  besluitvormingsprocessen  van  de  overheid.  Dit  wordt  Public  Participation  GIS  genoemd  (PPGIS).  In  hoofdstuk 4 wordt hier verder op in gegaan.   Ook universiteiten zien de verandering in toepassingsgebieden van GIS en spelen hier op in.  Het  GeoData  Institute  (2012)  van  de  universiteit  van  Southampton  heeft  bijvoorbeeld  een  folder  uitgebracht  met  de  titel  ‘GIS  Awareness  Booklet’  om  meer  bewustwording  te  creëren  onder  universiteiten van Engeland. Ook het boek van Boonstra (2009) ‘Tijd en ruimte. Nieuwe toepassingen  van  GIS  in  de  alfawetenschappen’,  dat  eerder  in  dit  hoofdstuk  geciteerd  is,  draagt  bij  aan  de  bewustwording van nieuwe mogelijkheden van GIS.   2.4.2 DEMOCRATISERING VAN GEO‐INFORMATIE  De  vrije  internetencyclopedie  Wikipedia  (2012b)  geeft  aan  dat  met  democratisering  van  geo‐ informatie bedoeld wordt dat de gebruiker meer invloed krijgt op de kaart. Bijvoorbeeld door eisen  te stellen aan de interface omdat men uit ervaring weet wat de gebruiksmogelijkheden zijn van een  kaart.    Daarnaast  is  er  de  ontwikkeling  dat  geo‐informatie  steeds  beter  wordt  ontsloten.  Er  is  dus  26   

een  verschuiving  van  cartografische  kennis  van  de  cartograaf  richting  gebruiker.  Wikipedia  legt  hierbij  de  relatie  met  de,  eerder  besproken,  GIS‐awareness  omdat  gebruikers  gewend  raken  aan  verbeterde en gebruiksvriendelijke GIS‐ontsluitingstools.   Of  deze  verschuiving  alleen  maar  voordelen  heeft  wordt  in  twijfel  getrokken  door  Croes  (2008). Over het grote publiek schrijft hij dat de groep veel minder in staat is de consequenties van  het gebruik te overzien. Mogelijke gevolgen, waarvan men zich niet bewust hoeft te zijn, kunnen zijn:  schending van de privacy, kwaliteitsverlies van geo‐data, afname van data‐integriteit en manipulatie  van informatiebronnen.   

 

27   

 

 

28   

3. GEOGRAFISCHE PRESENTATIE VAN INFORMATIE OP  INTERNET  Veel  websites  hebben  tegenwoordig  een  kaart  geïntegreerd  in  de  website,  die  via  desktop  of  smartphone  raadpleegbaar  is.  De  functionaliteiten  van  die  kaart  verschillen  echter  per  website.  Winkels  gebruiken  vaak  alleen  een  kaart  om  vestigingen  aan  te  geven,  terwijl  nieuwssites  kaarten  gebruiken  om  informatie  te  bundelen  op  basis  van  een  locatie.  Hoofdstuk  drie  start  met  de  uitleg  over geo‐viewers in paragraaf 3.1 en vervolgt met het gebruik van geo‐informatie op smartphones in  paragraaf  3.2.  In  paragraaf  3.3  wordt  uitgelegd  wat  geotagging  en  geocoding  inhoudt.  Hoofdstuk  drie  sluit  af  met  paragraaf  3.4,  waarin  voorbeelden  van  geografische  presentatie,  zogenoemde  Mashups, worden getoond.   

3.1 GEO‐VIEWERS  Om informatie op een kaart te kunnen presenteren is een geo‐viewer nodig. Vaak is een geo‐viewer  een  onderdeel  van  een  interne  GIS,  waarbij  er  een  koppeling  met  het  internet  wordt  gemaakt  waardoor (een deel) van de inhoud zichtbaar is via een website. Dit wordt ook wel WebGIS genoemd.  Het is mogelijk dat de geo‐viewer geen verband heeft met een GIS maar als losstaande applicatie op  de website wordt geplaatst, dan wordt er gebruik gemaakt van API‐techniek.  Volgens  Google  (2012)  is  Google  Maps  API  de  meest  populaire  Application  Programming  Interface (API) voor kaarten ter wereld. Deze techniek is nodig om een kaart van Google Maps in een  eigen  website  te  kunnen  integreren  en  bestaat  uit  een  set  aan  definities  waarmee  softwareapplicaties onderling kunnen communiceren. De gebruikte code geeft automatisch toegang  tot  informatie  en/of  functionaliteiten,  zonder  dat  de  ontwikkelaar  hoeft  te  weten  hoe  het  andere  programma  exact  werkt  (Van  Tuil,  2011).  Google  geeft  op  de  eigen  website  voorbeelden  van  het  gebruik  van  Google  MAPS  API  Premier.  Zo  staat  een  case  study  beschreven  van  de  lokale  radiozender KPBS, die tijdens bosbranden in San Diego alle informatie die binnenkwam plaatste op  Google Maps. Zoals uitbreidingen van de brand, evacuatiegebieden, crisiscentra etc. Op die manier  werd  voor  het  grote  publiek  duidelijk  wat  het  laatste  nieuws  was  met  betrekking  tot  de  branden  (Google, 2008a). Een ander voorbeeld is de reispagina’s van de internetsite van de New York Times.  In 2006 besluit de website om Google Maps te gebruiken om alle informatie die tot nu toe bekend is  over bepaalde reisgebieden te presenteren op een kaart. Zoals recensies van hotels, restaurants en  bezienswaardigheden.  (Google,  2008b).  Meer  voorbeelden  van  geografisch  gepresenteerde  informatie worden gegeven in paragraaf 3.4.  29   

Sinds 1 januari 2012 is het gebruik van Google Maps niet meer onbeperkt gratis. Een website  met  meer  dan  25.000  hits  per  dag  moet  namelijk  betalen  voor  het  gebruik  (Alphenaar,  2011).  Ondanks deze nieuwe regel wordt veel informatie op websites geografisch ondersteund. Een gratis  tegenhanger  van  Google  Maps  is  OpenLayers  (Nieuwland,  2011).  OpenLayers  is  gebaseerd  op  een  open  source  JavaScript  API.  Een  voorbeeld  van  gebruik  van  OpenLayers  is  OpenStreetMap,  een  project  dat  als  doel  heeft  om  met  vrijwilligers  zoveel  mogelijk  vrij  beschikbare  en  vrij  bewerkbare  landkaarten te maken. Een soort Wikipedia dus.    

3.2 SMARTPHONES  Ook in applicaties (hierna: apps) voor de smartphones is geografische presentatie terug te vinden. In  een recent opgesteld overzicht van de Consumentenbond (2012a) worden op het gebied van locatie,  GPS  en  navigatie  enkele  nuttige  apps  genoemd.  Voorbeelden  zijn:  Cyclemeter  (om  sportieve  prestaties te meten door middel van GPS en Google Maps), Iens (recensiesite voor restaurants, met  routeplanner), Layer (het opvragen van een extra laag informatie van het internet over bijvoorbeeld  een locatie in de stad, door middel van GPS, zoals een overzicht van woningen die in je buurt te koop  staan), TomTom (zodat de Iphone bruikbaar is als TomTom) en Waze (gratis Engels navigatiesysteem  waarbij  ook  filemeldingen  en  wegwerkzaamheden  worden  vermeld).    Per  besturingssysteem  van  smartphones  is  er  verschil  in  welke  apps  kunnen  worden  geïnstalleerd  en  in  welke  onlinewinkel  (app‐stores) deze gekocht kunnen worden.   Op  dit  moment  zijn  de  besturingssystemen  iOS  (Apple)  en  Google  Android  de  meest  gebruikte  app‐stores  (Consumentenbond,  2012b).  Doordat  er  niet  meer  onbeperkt  gebruik  kan  worden  gemaakt  van  Google  Maps  API,  kiezen  sommige  ontwikkelaars  ervoor  om  niet  meer  met  Google  Maps  te  werken.  Hijink  (2012)  schreef  in  juni  in  NRC‐next  dat  Apple  in  het  nieuwe  besturingssysteem  (iOS6)  een  eigen  navigatiedienst  gaat  aanbieden,  gebaseerd  op  de  data  van  TomTom. Voorheen maakte Apple gebruik van de software van Google Maps, wat merkwaardig was  gezien  het  feit  dat  beide  partijen  concurrenten  van  elkaar  zijn.  Eerder  stapte  de  Wikipedia  en  Foursquare iPhone‐app over van Google Maps naar OpenStreetmap (van der Zwaag, 2012).   

3.3 GEOTAGGING EN GEOCODING  De mogelijkheden van een geo‐viewer zijn niet zo uitgebreid als die van een GIS maar er is wel veel  meer  mogelijk  dan  alleen  een  winkellocatie  op  zoeken.  Dit  komt  onder  andere  doordat  in  de  datasets die beschikbaar worden gesteld via internet, steeds vaker locaties worden getagt. Dit wordt  geotagging  genoemd.  De  vrije  encyclopedie  Wikipedia  (2012)  omschrijft  geotagging  als  het  proces  30   

om  digitale  media,  zoals  foto’s,  video’s,  websites,  sms  of  RRS‐feeds  te  voorzien  van  een  GPS‐ coördinaat.  Wanneer  een  straat  of  een  andere  ruimere  definitie  van  de  locatie  als  tag  wordt  toegevoegd, is er sprake van geocoding. Voordelen van het toepassen van geotagging en geocoding  is dat duidelijk wordt waar het nieuwsbericht, filmpje of weblog tot stand is gekomen. Daarnaast kan  de  informatie  gecategoriseerd  worden  op  basis  van  locatie,  en  het  is  makkelijker  verbanden  te  leggen tussen bijvoorbeeld foto’s die in de buurt van dezelfde locatie zijn gemaakt.   Het  grootste  nadeel  van  de  taggingmethode  zijn  privacy  gevaren,  zoals  het  taggen  van  de  locatie van het vakantiehuis. Criminelen kunnen mogelijkerwijs toeslaan op het moment dat iemand  op  Twitter  plaatst  dat  ‘na  een  prachtige  zomer’  het  vakantiehuis  weer  een  paar  maanden  niet  bewoond  wordt.  Meerdere  bloggers  berichten  over  dit  potentiële  gevaar  (Wokke,  2011;  Security,  2011).  In  afbeelding  2  staat  een  voorbeeld  van  geocoding  van  de  website  van  de  Amsterdamse  nieuwszender  AT5.  Bij  een  bericht  over  het  zwembad  De  Mirandabad  wordt  een  klein  kaartje  toegevoegd met de locatie van het zwembad. Een locatie aan een nieuwsbericht of foto toevoegen  kan dus gezien worden als een vorm van verrijking omdat het item verduidelijkt wordt.    

31   

  Afbeelding 2‘Geotagging in nieuwsbericht’ 

3.4 VOORBEELDEN VAN MASHUPS  Wanneer verschillende informatiebestanden op basis van de locatie aan elkaar gekoppeld worden, is  er sprake van een Mashup. De vrije encyclopedie Wikipedia (2012c) geeft aan dat een Mashup een  webpagina  of  ‐applicatie  is  waar  gegevens  uit  meerdere  bronnen  gecombineerd  en  gezamenlijk  gepresenteerd  worden.  Een  Mashup  verschilt  van  een  portaal  omdat  bij  portalen  gegevens  uit  verschillende bronnen naast elkaar gepresenteerd worden, waar deze bij een Mashup gecombineerd  worden.  Een  Mashup  maakt  het  mogelijk  om  gegevens  te  combineren,  verzamelen,  zoeken  en  aggregeren.  Wanneer  deze  mogelijkheden  vertaald  worden  naar  een  geo‐viewer,  zijn  de  voorbeelden denkbaar die in tabel 3 gepresenteerd zijn.       

32   

 

Mogelijkheid  

Toelichting  

Voorbeeld 

Combineren  

Verschillende typen gegevens worden 

Het combineren van de bioscoopladder, 

gecombineerd. 

restaurant recensies en tijden van het  openbaar vervoer.  

Verzamelen 

Gegevens uit verschillende bronnen, die 

Het verzamelen adressen van studentenkamers 

ongeveer gelijke gegevens bevatten 

die te huur worden aangeboden op 

worden samengevoegd tot een lijst.  

verschillende websites. 

Zoeken / 

Zoekmashups doorzoeken verschillende 

Een reisbureau dat de goedkoopste reis 

Vergelijken 

websites op een bepaald element om de 

aanbiedt voor een geselecteerde 

gevonden resultaten met elkaar te 

vakantiebestemming. 

vergelijken  Aggregeren  

Gestandaardiseerde gegevens uit 

Alle nieuwsberichten van een bepaalde stad 

verschillende bronnen worden 

worden via RSS‐feeds verzameld. 

samengevoegd, soms in combinatie met  een filter.  Tabel 3 'Mogelijkheden Mashups (Wikipedia, 2012)' 

  De Mashup‐overzichten bieden de mogelijkheid om veelvoorkomende thema’s in kaart te brengen,  zodat duidelijk wordt welke informatie zich op het web leent voor geografische presentatie. Bij de  opkomst van Google Maps in 2006 zijn door verschillende bloggers en auteurs enkele Google Maps  Mashups verzameld (Chapman,2009; Janssen,2006; Heere,2011; Ostrow,2007). De voorbeelden die  uit deze overzichten zijn gehaald, zijn in deze paragraaf onderverdeeld in de volgende categorieën:  reizen, toerisme, nieuws en weer, retail en horeca, evenementen, huizenmarkt, onderzoeksdata en  sociale media.   3.4.1 REIZEN  De  reizen  categorie  biedt  logischer  wijze  veel  Mashups.  Kaarten  worden  namelijk  van  oudsher  gebruikt om de weg te vinden. Online zijn tal van Mashups te vinden die gaan over het plannen van  de  snelste  en/of  kortste  route,  waar  files  zijn  of  waar  wandelpaden  te  vinden  zijn.  Het  openbaar  vervoer  maakt  ook  veelvuldig  gebruik  van  kaarten.  Zo  geeft  de  Nederlandse  Spoorwegen  op  haar  website aan op welke trajecten er vertraging is, en brengt de OV‐planningsite www.9292.nl in kaart  waar  haltes  zijn  en  welke  looproute  het  gunstigst  is  vanaf  de  halte  tot  de  eindbestemming.  In  afbeelding 3 is een Mashup te zien waarbij verschillende taxi‐tarieven in Parijs worden gebundeld tot  een gemiddelde prijs. De gebruiker klikt op de kaart aan tussen welke twee locaties een taxi moet  rijden. Op deze manier kan een inschatting gemaakt worden van de kosten.  33   

  Afbeelding 3‘Taxi‐tarieven in Parijs’ 

  3.4.2 TOERISME  In  een  stad  herken  je  toeristen  direct:  mensen  die  met  een  plattegrond  in  de  hand  om  zich  heen  turen.  Toeristen  kunnen  zich  online  voorbereiden  met  veel  verschillende  applicaties.  Zo  kan  een  hotel worden uitgezocht aan de hand van de vakantielocatie (in de buurt van zee, of juist in de stad).  Toeristische activiteiten kunnen worden gekozen op bereisbare afstand omdat veel VVV‐bureaus op  een digitale stadsplattegrond de trekpleisters visueel weergeven. Op die manier kan een toerist er  achter komen dat in een middag twee musea bekeken kunnen worden omdat ze zich op loopafstand  van elkaar bevinden. Zonder kaart is zo’n verband niet te leggen in een onbekende stad. Het verschil  met deze applicaties en een fysieke stadsplattegrond is dat de actualiteit van gegevens online beter  gewaarborgd  kan  worden.  Daarnaast  kan  de  gebruiker  zelf  een  selectie  maken  van  welke  toeristische gegevens gepresenteerd moeten worden, wat onmogelijk is bij een papieren versie. In  afbeelding 4 is de digitale stadsplattegrond van Leiden te zien, samengesteld door Leiden Marketing.  Links  in  het  menu  kan  een  keuze  gemaakt  worden  uit  type  locatie,  zoals  film,  hotel,  museum  en  rondvaart. Achter elke categorie staat de hoeveelheid locaties. Door het gewenste locatietype aan te  klikken, worden deze met behulp van punaises getoond. In afbeelding 4 is er voor gekozen om de  monumenten  van  Leiden  te  tonen.  Wanneer  de  gebruiker  besluit  om  enkele  monumenten  te  bekijken is het een kwestie van een paar lijnen trekken op de kaart en de stadswandeling is gereed.   34   

Niet  alleen  voor  het  overzichtelijk  houden  van  een  stedentrip  biedt  een  geografische  presentatie  uitkomst.  Zo  bestaan  er  ook  applicaties  die  de  faciliteiten  van  skigebieden  in  kaart  brengen, inclusief webcams zodat voor het betreden van de berg gekeken kan worden of er genoeg  sneeuw ligt.  

  Afbeelding 4‘Plattegrond Leiden’ 

   Op de website van oneindig Noord‐Holland worden verhalen, activiteiten en routes samengebracht.  De route‐applicatie biedt gebruikers de mogelijkheid om archiefmateriaal over de provincie via een  geografische manier te bekijken. In afbeelding 5 is bijvoorbeeld de route ‘Ronde van Noord‐Holland’  te  zien,  waarbij  op  verschillende  locaties  geschiedenisinformatie  te  vinden  is  van  bezoeken  die  Napoleon  tweehonderd  jaar  geleden  met  zijn  vrouw  ondernam.  De  locaties  zijn  omgezet  in  deze  fietsroute. De punaises geven achtergrond informatie over de locatie.   Daarnaast biedt Oneindig Noord‐Holland een applicatie Layer, waarbij de gebruiker met de  telefoon het gebied van vroeger kan zien op de plek van nu. Dit wordt augmented reality genoemd,  waarbij de echte (fysieke) wereld wordt versmeld met de virtuele wereld. Smits (2009) beschrijft het  laten  verschijnen  van  3D  objecten  via  de  smartphone:  De  gebruiker  richt  de  smartphone  op  een  bepaalde locatie, en via augmented reality wordt een 3D object of foto’s uit het verleden getoond.  Op die manier wordt er een openluchtmuseum ontwikkeld.  

35   

  Afbeelding 5‘Oneindig Noord‐Holland’ 

  3.4.3 NIEUWS EN WEER   Gelet op het feit dat ieder krantenbericht met een locatie begint, leent dit type informatie zich ook  goed  voor  geografische  presentatie.  Enkele  Mashups  maken  gebruik  van  dit  nieuwskenmerk  en  presenteren  nieuwsberichten  op  een  kaart,  zoals  de  website  www.nuin.nl  doet  met  landelijk,  regionaal  en  lokaal  nieuws.  In  afbeelding  6  is  de  kaart  van  Nederland  te  zien,  waarbij  na  het  aanklikken  van  de  gewenste  locatie,  berichten  over  deze  locatie  worden  getoond.  Een  heel  vanzelfsprekende vorm van geografische presentatie is een applicatie zoals www.buienradar.nl of de  weerkaart van het NOS‐journaal. 

36   

  Afbeelding 6‘Nieuws op de kaart’ 

  3.4.4 RETAIL EN HORECA   Voor winkels en horecagelegenheden biedt een geografische presentatie ook veel mogelijkheden. In  Amsterdam  maakt  de  ondernemingsvereniging  van  de  Kalverstraat  gebruik  van  een  Mashup.  De  winkels  die  zich  in  de  Kalverstraat  bevinden  zijn  in  verschillende  categorieën  ingedeeld,  zoals  speelgoed, schoenen of kindermode. Wanneer een categorie wordt aangeklikt, wordt op de kaart de  locatie  en  de  winkelnaam  getoond.  Zie  hiervoor  afbeelding  7.  Marktplaats  maakt  ook  gebruik  van  kaarten. Bij de zoekresultaten kunnen op de kaart de locaties worden gezien. Bij de punaise bevindt  zich dan een thumbnail van het aangeboden product, zie hiervoor afbeelding 8.  

37   

  Afbeelding 7‘Winkels in Kalverstraat’ 

 

  Afbeelding 8‘Marktplaats’ 

38   

3.4.5 EVENEMENTEN   Evenementenwebsites  worden  ook  vaak  ondersteund  door  een  Mashup.  Voor  Koninginnedag  in  Amsterdam is door Waternet de Vaartkaart app ontwikkeld, zie hiervoor afbeelding 9.  Ook grote muziekfestivals kunnen beter informatie presenteren door middel van een kaart, zoals het  presenteren van de toiletgroepen of EHBO‐stand. Voorheen werd deze informatie op plattegronden  afgedrukt,  tegenwoordig  wordt  de  smartphone  gebruikt.  Daarnaast  biedt  de  kaart  uitkomst  voor  open  dagen,  zoals  Open  Monumenten  Dag,  Open  Huizen  Dag  of  de  Dag  van  de  Bouw.  

  Afbeelding 9’Vaarwaterkaart’ 

  3.4.6 HUIZENMARKT  Het  vinden  van  een  woning  wordt  eenvoudiger  door  Mashups.  Het  bekendste  voorbeeld  in  Nederland  is  www.funda.nl.  Op  het  moment  van  raadplegen  op  28  mei  2012,  zaten  er  264.337  records  (woningen)  in  de  database.  Per  woning  zijn  de  volgende  metadata  beschreven:  prijs,  type  object (appartement, villa) soort bouw (oud/nieuw), aantal kamers, woonoppervlakte, aanwezigheid  van  (balkon,  schuur,  cv)  bouwperiode,  ligging  (aan  het  water,  woonwijk)  en  extra’s  (plattegrond,  brochure)  .Het  woningaanbod  op  Funda  is  op  verschillende  manieren  doorzoekbaar.  De  gebruiker  kan zelf kiezen op welke manier het aanbod gepresenteerd wordt. Qua interface zijn er de opties:  resultaatlijst,  fotogalerij  en  kaart.  Bij  alle  drie  opties  kan  de  gebruiker  via  facet  search  de  zoekopdracht verfijnen. Bijvoorbeeld de query is ‘Amsterdam’ waarbij het gehele woonaanbod van  Amsterdam  getoond  wordt.  Vervolgens  kan  de  zoekopdracht  verfijnd  worden  door  bijvoorbeeld; 

39   

perceeloppervlakte,  ligging,  bouwperiode,  woonoppervlakte.  De  kaart‐interface  kan  ingesteld  worden  op  kaart,  satelliet  en  terrein,  zie  ook  afbeelding  10.  Wanneer  een  zoekopdracht  wordt  ingevuld,  verschijnen  de  punaises  in  de  vorm  van  huisjes  op  de  kaart.  Door  een  punaise  aan  te  klikken verschijnt er extra informatie over het pand. Hierbij is ook de optie om Google Streetview te  gebruiken.  Wanneer  er  nog  een  keer  geklikt  wordt,  wordt  alle  informatie  van  het  pand  getoond.  Hierbij  is  de  optie  ‘Bekijk  de  buurtinformatie’  waarbij  gegevens  van  het  Centraal  Bureau  van  de  Statistiek  (CBS)  aan  de  locatie  zijn  gekoppeld.  Zie  hiervoor  afbeelding  11.  Voorbeelden  van  demografische  gegevens  van  het  CBS  die  gekoppeld  zijn:  besteedbaar  inkomen,  gemiddelde  WOZ‐ waarde, geboorte/sterfte cijfers en aantal auto’s per huishouden.  

  Afbeelding 10‘Funda’ 

40   

  Afbeelding 11‘Funda, CBS‐gegevens’ 

  3.4.7 ONDERZOEKSDATA   Steeds  vaker  zijn  ook  maatschappelijke  cijfers  terug  te  vinden  in  Mashups.  Zo  worden  cijfers  met  betrekking  tot  misdaad,  gezondheid,  milieu  en  politiek  geografisch  weergegeven.  Deze  cijfers  werden  voor  het  digitale  tijdperk  getoond  in  atlassen,  kranten,  rapporten  of  uitgaves  van  het  Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), tegenwoordig kan iedereen actuele cijfers online bekijken.   In afbeelding 12 staat de Healthmap die cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie (World Health  Organization,  WHO)  in  kaart  brengt.  Op  de  kaart  kan  de  gebruiker  zien  welke  ziekte  uitbraken  er  momenteel  in  een  land  zijn.  De  kleur  van  de  punaise  geeft  het  risicogevaar  aan  en  wanneer  de  gebruiker op een punaise klikt, komt in beeld welke ziekte er momenteel heerst. 

41   

  Afbeelding 12‘Healthmap’ 

Het Australische Museum Victoria toont via de website de vlindercollectie die is opgebouwd. In een  aparte  database  kan  via  een  dropdown  menu  een  vlindersoort  geselecteerd  worden.    Vervolgens  biedt de optie ‘distribution map’ de mogelijkheid om de vlindersoort op de kaart te presenteren. Zie  hiervoor  afbeelding  13,  14  en  15.  Door  middel  van  de  geografische  presentatie  en  de  beschikbare  kaartlagen (vegetatie, regen) kan de gebruiker een analyse maken met behulp van de gegevens. Zo is  te zien dat de geselecteerde vlindersoort voornamelijk rechts bovenin voorkomt en dat in het gebied  weinig regen valt.  

42   

  Afbeelding 13‘Museum Victoria, 1’ 

 

 

Afbeelding 14‘Museum Victoria, 2’ 

  Afbeelding 15‘Museum Victoria, 3’ 

     

43   

3.4.8 SOCIAL MEDIA EN USER GENERATED CONTENT (UGC)  Social  media,  zoals  Facebook  en  Twitter  maken  ook  gebruik  van  geografische  presentatie  van  informatie.  Facebook  biedt  de  mogelijkheid  om  bij  het  gebruikersprofiel  op  de  kaart  aan  te  geven  wat waar is gebeurd, zoals te zien in afbeelding 16. Zo is er de mogelijkheid om woonplaatsen toe te  voegen, of restaurantlocaties die bezocht zijn. Verder is het mogelijk om foto’s aan de kaart toe te  voegen, door een locatie als tag toe te voegen. 

  Afbeelding 16‘Facebook’ 

   

 

44   

  Hoofdstuk 4:  Gemeentelijk beleid   met betrekking tot  geografische presentatie    Hoofdstuk 5:  Website analyse 

 

 

45   

 

 

46   

4. GEMEENTELIJK BELEID MET BETREKKING TOT  GEOGRAFISCHE PRESENTATIE  Uit de vorige hoofdstukken is gebleken dat geografische presentatie veel mogelijkheden biedt in het  toegankelijk maken van informatie op internet. Om dichter tot het beantwoorden van de hoofdvraag  te  komen  wordt  in  hoofdstuk  vier  gekeken  naar  digitale  ontwikkelingen  in  het  beleid  van  de  Rijksoverheid,  waaraan  de  gemeente  moet  conformeren.  Bij  de  beschrijving  worden  de  ontwikkelingen  van  geografische  presentatie  tegen  het  licht  gehouden.  Verder  wordt  uitgelegd  op  welke  manier  internet  als  publicatiemiddel  ingezet  wordt  door  gemeenten.  Ook  hierbij  staat  de  toepassing van geografische presentatie centraal.  Paragraaf  4.1  start  met  de  uitleg  over  de  elektronische  overheid,  kortweg  de  e‐overheid.  Waarbij  het  streven  is  dat  de  dienstverlening  en  informatie‐uitwisseling  zoveel  mogelijk  via  de  digitale weg verloopt. Centraal staat het portaal met overheidsinformatie dat wordt ingericht en de  invoering van het Stelsel  van Basisregistraties. Paragraaf 4.2 staat in het teken van  Open Data. Dit  zijn  onbewerkte  overheidsbronnen  die  burgers  en  bedrijven  zonder  belemmeringen  mogen  (her)gebruiken.  Wanneer  een  geografische  component  toegevoegd  wordt  aan  deze  data,  kunnen  nieuwe verbanden zichtbaar worden.  Op  welke  manier  internet  als  publicatiemiddel  door  gemeenten  kan  worden  ingezet  is  onderwerp  van  paragraaf  4.3.  Hierin  worden  de  voor‐  en  nadelen  van  internet  beschreven  en  de  onderliggende  informatie‐architectuur.  In  paragraaf  4.4  worden  tot  slot  de  mogelijkheden  voor  de  dienstverlening  met  betrekking  tot  geografische  informatie  beschreven.  Er  wordt  een  onderzoek  aangehaald  waarin  geografische  presentatie  als  bindmiddel  tussen  overheid  en  burger  staat  beschreven, ook wel Public Participation GIS (PPGIS) genoemd. Daarnaast wordt de huidige inzet van  geo‐viewers op gemeentelijke websites beschreven.   

4.1 E‐OVERHEID   De overheid heeft de afgelopen jaren gewerkt aan het opzetten van een basisinfrastructuur waarbij  het  streven  is  dat  de  dienstverlening  en  informatie‐uitwisseling  van  de  overheid  met  burgers  en  bedrijven, waar mogelijk, via de digitale weg loopt. Andere kanalen, zoals de balie, telefoon en post  moeten  dit ondersteunen. De visie over de dienstverlening is  dat verschillende overheden  zodanig  samenwerken  bij  hun  dienstverlening  dat  zij  door  burger  en  bedrijf  als  één  overheid  worden  waargenomen. Hierbij staat centraal dat de overheid efficiënt werkt, zorgt voor een snelle en zekere  dienstverlening, de vraag van de gebruiker centraal stelt, bekende gegevens niet opnieuw vraagt en  47   

transparant  is  (I‐nup,  2012).  Deze  visie  wordt  de  elektronische  overheid,  kortweg  e‐overheid,  genoemd.   Het  in  gebruik  nemen  van  de  basisinfrastructuur  staat  beschreven  in  de  overheidsbrede  implementatie  agenda  dienstverlening  en  e‐overheid,  afgekort  met  i‐NUP.  De  Rijksoverheid  onderscheid  24  bouwstenen  (voorzieningen)  die  gezamenlijk  de  basisinfrastructuur  voor  de  e‐ overheid vormen. Deze bouwstenen komen samen in vier  hoofdlijnen:  

Één loket voor burgers,  



Digitale dienstverlening aan bedrijven,  



Het Stelsel van Basisregistraties en  



Implementatie‐ondersteuning bij gemeenten (E‐overheid, 2012a).  

  Één  loket  voor  burgers  houdt  in  dat  de  overheid  beter  bereikbaar  wordt  met  beter  vindbare  en  toegankelijke overheidsinformatie en de gemeente als de herkenbare ingang tot de overheid wordt  gezien. Concrete voorbeelden zijn de invoering van 14+netnummer per gemeente, waarbij burgers  met  vragen  geholpen  worden  door  het  klantcontactcentrum  (KCC)  en  het  invoeren  van  webrichtlijnen waar alle overheidswebsites aan moeten voldoen. Onder digitale dienstverlening aan  bedrijven  wordt  gewerkt  aan  eHerkenning,  een  methode  waarbij  bedrijven  zich  digitaal  kunnen  identificeren.  Het Stelsel van Basisregistraties bestaat uit dertien Basisregistraties waarin bekende  gegevens binnen de overheid op een eenduidige manier worden geregistreerd waardoor burgers en  bedrijven deze gegevens niet steeds opnieuw hoeven aan te leveren en het eenvoudiger wordt om  gegevens  met  elkaar  te  delen.  De  laatste  pijler  is  ondersteuning  van  de  implementatie  van  de  basisinfrastructuur, zodat bijvoorbeeld de invoering van standaarden soepel verloopt.   In  de  basisinfrastructuur  van  de  e‐overheid  komt  geografische  informatie  in  verschillende  bouwstenen  terug.  Dit  is  goed  verklaarbaar  omdat  het  gebruik  van  geografische  publicatie‐  of  viewersystemen  op  websites  kan  bijdragen  aan  de  elektronische  dienstverlening  omdat  het  de  gebruiker  in  staat  stelt  informatie  te  raadplegen,  en  waar  gewenst  relaties  te  leggen  tussen  verschillende soorten informatie op basis van een kaart, zoals eerder in hoofdstuk twee is besproken.   Van Lith (2009) ondersteunt dit met de uitleg dat de term e‐overheid haar oorsprong vindt in het  verdrag van Aarhus; het recht op toegang tot milieu‐informatie voor het publiek. Van Lith stelt dat  de rol van geo‐informatie in het kader van e‐overheid zonder twijfel groot is. Door gegevens met een  ruimtelijke component met een kaart te combineren, krijgt een burger de benodigde gegevens waar  die  recht  op  heeft.  Indien  deze  informatie  op  haar  beurt  gecombineerd  wordt  met  aanvullende 

48   

diensten en producten via een digitale kaart op het internet is er sprake van de beoogde interactie  tussen overheid en burger.    Het  i‐NUP  stelt  dat  er  een  bijzondere  rol  in  de  overheidsdienstverlening  is  weggelegd  voor  gemeenten omdat zij het dichts bij de burger staan. Na het realiseren van de bouwstenen van het i‐ NUP moet de gemeente  het eerste aanspreekpunt  zijn voor burgers wanneer ze niet weten welke  overheidsinstantie hun vraag kan beantwoorden. Het is vervolgens de taak van de gemeente om de  vraag te beantwoorden of in één keer goed door te verwijzen (I‐nup, 2012).     4.1.1 PORTAAL MET (OPEN) OVERHEIDSINFORMATIE   Bij  de  hoofdlijn  ‘Een  loket  voor  burgers’  is  het  portaal  www.overheid.nl  ingericht  waarin  alle  aanwezige overheidsinformatie, dus op rijks, provinciaal, en gemeentelijk niveau, op internet wordt  gebundeld. Hierbij wordt  het onderscheid gemaakt  in persoonlijke informatie, zoals de keuze voor  donorregistratie,  informatie  over  studieschuld  bij  Duo,  of  de  WOZ‐waarde  van  je  huis.  Deze  informatie  was  voorheen  raadpleegbaar  via  www.mijnoverheid.nl.  Anderzijds  is  er  algemene  openbare informatie te vinden, zoals bekendmakingen en informatie over wet‐ en regelgeving. Het is  mogelijk  om  via  diverse  zoekmogelijkheden  tot  overheidsinformatie  te  komen.  Namelijk  via  navigeren op onderwerp, zoeken via een zoekvenster of zoeken via een kaart (‘bij u in de buurt’). In  afbeelding  18  is  te  zien  dat  bekendmakingen  geografisch  gepresenteerd  worden.  Er  zijn  tien  onderwerpen die op de kaart gepresenteerd kunnen worden, zoals te zien linksonder in afbeelding  18. Duidelijk is dat de Rijksoverheid nu nog bezig is met de uitvoering van het i‐NUP omdat niet alle  rubrieken gevuld zijn.  

49   

  Afbeelding 17‘Bekendmakingen op Overheid.nl 

   4.1.2 BASISREGISTRATIES  Ook  in  de  hoofdlijn  ‘Stelsel  van  Basisregistraties’  komt  in  verschillende  registraties  geografische  informatie terug. In veel gevallen is het gebruik van kaarten onmisbaar. De Rijksoverheid definieert  een Basisregistratie als een door de overheid officieel aangewezen registratie met daarin gegevens  van hoogwaardige kwaliteit, die door alle overheidsinstellingen verplicht en zonder nader onderzoek,  worden gebruikt bij de uitvoering van publiekrechtelijke taken (Woudenberg, 2012).   In  de  Basisregistraties  worden  veelgebruikte  overheidsgegevens  geregistreerd,  zoals  adressen,  persoonsnamen,  bedrijfsnamen  en  geo‐informatie.  In  de  praktijk  kan  dit  een  belangrijke  rol spelen in het aanpakken van maatschappelijke vraagstukken. Voorbeelden die genoemd worden  zijn; het toetsen van vergunningsaanvragen, het bestrijden van fraude, of het gebruik van adressen  door hulpdiensten. Doordat de gegevens al bekend zijn binnen de overheid, kan door het delen van  de  informatie  efficiënter  gewerkt  worden  en  daardoor  de  dienstverlening  verbeterd  worden  (E‐ overheid, 2012b). Vaak worden deze mogelijkheden samengevoegd in de zin ‘Eenmalige registratie,  meervoudig gebruik’.   In  het  kader  van  de  e‐overheid  zijn  er  in  totaal  dertien  Basisregistraties  (BAG  bestaat  uit  twee registraties) opgesteld. Zie hiervoor tabel 4.   50   

  1 

Afkorting   GBA 

Basisregistratie  Gemeentelijke Basisadministratie persoonsgegevens

2 

RNI 

Registratie Niet Ingezetenen

3 

NHR  

Handelsregister 

4 

BAG 

Basisregistratie Adressen en Gebouwen (bestaat uit twee Basisregistraties) 

5 

BRT  

Basisregistratie Topografie

6 

BRK  

Basisregistratie Kadaster

7 

BRV  

Basisregistratie Voertuigen (kentekenregistratie)

8 

BLAU  

Basisregistratie lonen, arbeids‐ en uitkeringsverhoudingen

9 

BRI  

Basisregistratie Inkomen

10 

WOZ  

Basisregistratie Waarde Onroerende Zaken

11 

BGT  

Basisregistratie Grootschalige Topografie (voorheen GBKN)

12 

BRO  

Basisregistratie Ondergrond (voorheen ook wel DINO)

Tabel 4 ‘Stelsel van Basisregistraties (E‐overheid, 2012)’ 

  Per Basisregistratie zijn dezelfde soort rollen verdeeld. Allereerst is er de registratiehouder, dit is het  departement  die  eigenaar  en  verantwoordelijk  is  voor  de  registratie.  Voor  bijvoorbeeld  de  Basisregistratie  WOZ  is  dit  het  ministerie  van  Financiën.  Vervolgens  is  er  de  verstrekker  landelijke  voorziening.  Dit  is  een  uitvoeringsorganisatie  die  de  landelijke  voorziening  beheert.  Voor  de  Basisregistratie  WOZ  is  dit  de  Waarderingskamer.  Daarnaast  is  er  de  bronhouder.  Dit  is  de  gegevensleverancier van de Basisregistratie. In de meeste gevallen zijn dit de individuele gemeenten,  die  nu  de  gegevens  nog  in  eigen  systemen  hebben  staan.  Andere  gegevensleveranciers  zijn  de  Belastingdienst en het Kadaster. De laatste rol is die van de afnemer. Dit kan de overheid zelf zijn of  private partijen (E‐overheid,2012b).  Voor de hand liggende voorbeelden, wanneer het om geografie gaat, zijn de Basisregistratie  Grootschalige  Topografie  (BGT),  waarin  op  een  eenduidige  manier  de  ligging  van  alle  fysieke  objecten  zoals  gebouwen,  wegen,  water,  spoorlijnen  en  (landbouw)terreinen  is  geregistreerd,  de  Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) waarin alle gemeentelijke informatie over gebouwen  en adressen zijn verzameld en de Basisregistratie Waarde Onroerende Zaken (WOZ).   In een casestudy (E‐overheid, 2012c) van de brandweer wordt beschreven wat het belang is  van  de  Basisregistraties.  Op  dit  moment  wordt  gewerkt  aan  de  invoering  van  de  Digitale  Bereikbaarheidskaart  (DBK),  een  geografisch  informatiesysteem  met  daarin  gegevens  uit  de  BAG,  navigatiegegevens  om  bij  de  locatie  van  de  brand  te  komen  en  gedetailleerde  locatiegegevens  waarmee  op  een  adequate  vragen  beantwoord  kunnen  worden.  Denk  hierbij  aan:  Uit  hoeveel  51   

verdiepingen bestaat het pand, is het een bedrijf of woning? Waar zitten de brandkranen? Vroeger  werden  deze  gegevens  van  papieren  plattegronden  gelezen,  waarbij  ieder  korps  eigen  kaarten  beheerden.  De  gegevens  waren  nooit  actueel  en  lastig  te  delen.  Met  de  komst  van  DBK  werkt  iedereen met dezelfde digitale actuele kaarten. Op die manier is het voor een korps ook makkelijker  om bij te springen in een andere regio.  Een  deel  van  deze  Basisregistraties  zullen  als  Open  Data  beschikbaar  komen,  dit  wordt  verder behandeld in de volgende paragraaf.    

4.2 OPEN DATA  Een andere actuele ontwikkeling in overheidsland heeft betrekking op Open Data. Hieronder wordt  het  aanbieden  van  onbewerkte  overheidsinformatie  (ruwe  data)  verstaan  waarmee  bedrijven  en  burgers zelf aan de slag kunnen. Kenmerken van open overheidsinformatie zijn bronnen,   

die openbaar zijn;  



waar geen auteursrecht of andere rechten van derden op berust; 



die bekostigd zijn uit publieke middelen, beschikbaar gesteld voor de uitvoering van die taak; 



die bij voorkeur voldoen aan open standaarden; 



die  bij  voorkeur  computer  leesbaar  zijn,  zodat  zoekmachines  informatie  in  documenten  kunnen vinden (Donner, 2011)   

In 2011 is een rapport geschreven door TNO over Open Data bij de overheid  (Van den Broek, 2011).  Aanleiding  is  de  opkomst  van  nieuwe  internettechnologieën  die  mogelijkheden  met  zich  mee  brengen  om  overheidsinformatie  toegankelijk  te  maken,  her  te  gebruiken  en  te  combineren  met  informatie van andere bronnen en te analyseren. Het rapport schetst kort de geschiedenis van het   ‘open  overheid’‐beleid  dat  traditioneel  gezien  wordt  als  het  juridisch  verankeren  van  recht  van  burgers om overheidsgegevens op te vragen, zoals mogelijk wordt gemaakt in de Wet Openbaarheid  van Bestuur (WOB).  Tegenwoordig publiceren steeds meer overheden gratis ruwe, gestructureerde  (open  formaat)  overheidsinformatie.  Hiermee  verschuift  dus  het  beleid  van  specifieke  informatieverstrekking  op  aanvraag,  naar  het  proactief  publiceren  van  allerhande  ruwe  overheidsdata,  die  bedrijven,  non‐profit  organisaties  en  burgers  zelf  kunnen  interpreteren  en  gebruiken  om  er  waarde  mee  te  creëren.  Hierdoor  kunnen  nieuwe  publieke  diensten  ontwikkeld  worden of burgers meer betrokken worden bij het handelen van de overheid.  Een aanbeveling van TNO over de installering van een centrale Open Data portaal, is terug te  vinden op www.data.overheid.nl. Op deze website wordt toegang gegeven tot alle informatie van de  52   

Nederlandse overheid dat op internet te vinden is. Via het Open Data portaal is een landelijk register  met verwijzingen naar openbare datasets beschikbaar.   Voor  gemeenten  is  er  een  aparte  pagina  ingericht  waarop  een  Top  20  (Overheid.nl,  2012)  lijst te zien is met informatie, die veel voorkomt op gemeentewebsites. Gelet op Open Data is dus  het uitgangspunt dat het een kleine stap moet zijn om de al gepubliceerde informatie, als ruwe Open  Data beschikbaar te stellen. In tabel 5 staat de top 20.      

Thema  

 

Thema 

1 

Nieuwsfeed website

11

Toeristeninformatie

2 

Veelgestelde vragen

12

Monumenten

3 

Raadsverslagen 

13

Gemeentelijk adresboek

4 

B&W verslagen 

14

Kunst in openbare ruimte

5 

Vacatures gemeente

15

Evenementenkalender

6 

Openingstijden gemeentehuis 

16

Winkelopeningstijden

7 

Werk in uitvoering 

17

Stembureaus

8 

Afvalkalender 

18

Openbare ruimtes zoals parken Ed.

9 

Sportvoorzieningen 

19

Ondergrondse containers

10  Groenvoorzieningen

20

Glasbakken / plasticbakken

Tabel 5 ‘Top 20 Open Data (E‐overheid,2012)’ 

  De  meerderheid  van  deze  datasets  bestaat  uit  informatie  waarbij  de  geografische  component  duidelijk meerwaarde heeft. Zo is punt 14 ‘Kunst in de openbare ruimte’ alleen interessant wanneer  bekend is waar het kunstwerk staat.   Een persbericht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu ondersteunt de aanname dat  Open Data met een geografische component meerwaarde kan bieden, door aan te kondigen dat per  1  februari  2012  alle  gegevens  uit  de  BAG,  inclusief  alle  postcodes,  door  iedereen  zonder  belemmeringen  te  gebruiken  zijn.  De  gegevens  kunnen  worden  hergebruikt  en  doorgeleverd,  waarbij  zowel  overheid  als  private  partijen  de  gegevens  ook  voor  commerciële  doeleinden  mogen  gebruiken. Vooral voor bedrijven en dienstverleners biedt dat kansen en mogelijkheden. Zij kunnen  bijvoorbeeld toepassingen (Apps) maken voor smartphones of tablet‐pc's, waarbij wordt uitgegaan  van gegevens uit de BAG (VROM, 2012). 

53   

Op dit moment wordt er gewerkt tussen een koppeling van het Nationaal Georegister en het  Open  Data  portaal  van  www.overheid.nl  (Overheid.nl,  2012b).  Het  Nationaal  Georegister  is  een  catalogus van online geo‐informatie in Nederland. Bronhouders registreren hier de gegevens en de  gebruikers kunnen de data vervolgens bekijken en gebruiken. Bij de lancering van de website in 2009  (GIS‐magazine, 2009) wordt er gesproken van een gouden gids voor het zoeken, vinden en ontsluiten  van online geo‐informatie in Nederland. Het Georegister bestaat uit een zoekmachine, webmapping‐ viewer en publicatietools.     4.2.1 PRAKTIJKVOORBEELDEN  Een belangrijk voordeel van Open Data met een geografische component is dat burgers en bedrijven  op basis van een kaart nieuwe constateringen doen of verbanden ontdekken. De gemeente kan deze  verbanden  gebruiken  in  beleidskeuzes  of  het  beschikbaar  maken  voor  iedereen.  Zo  heeft  blogger  Dirkmjk  (2012)  met  een  Open  Dataset  van  de  gemeente  Amsterdam  alle  fietsenrekken  in  kaart  gebracht, zie hiervoor afbeelding 19.  

  Afbeelding 18‘Fietsenrekken in Amsterdam Centrum’ 

54   

Dirkmjk schrijft de volgende toelichting bij de kaart: ‘Maak je geen illusie dat je elk fietsenrek kan  onderscheiden:  er  zijn  totaal  ruim  14.000  beugels,  nietjes,  parkeervakken,  rekken  en  stallingen  met plek voor bijna 50.000 fietsen. Maar ook al zie je niet elk fietsnietje, je ziet wel wat er niet is.  Dat er geen fietsenrekken zijn in Artis en op het Marineterrein op Kattenburg is geen verrassing,  maar  dat  er  vrijwel  geen  fietsenrekken  zijn  in  het  gebied  rond  Kalverstraat  en  Nieuwendijk  is  eigenlijk  wel  raar  (er  zijn  een  paar  fietsvakken  op  het  Rokin,  maar  daar  kan  je  je  fiets  niet  vastmaken)’.  De  overheid  kan  deze  informatie  oppakken  omdat  een  burger,  mogelijkerwijs  een  vernieuwde visie geeft op de plaatsing van fietsrekken binnen de gemeente.   Een  ander  voorbeeld  hiervan  is  de  website  www.verbeterdebuurt.nl  in  afbeelding  20.  Op  deze  website  kunnen  burgers  problemen  uit  de  buurt  weergeven  op  de  kaart,  waarna  de  betreffende  gemeente  een  melding  krijgt.  Burgers  kunnen  vervolgens  zien  welke  meldingen  nog  open staan en welke zijn afgehandeld, op die manier is met een blik op de kaart duidelijk wat er in  de buurt gebeurt.   In de laatste twee subparagrafen worden de voor‐ en nadelen van het aanbieden van open  (geografische) data beschreven. 

  Afbeelding 19 ‘Verbeter de buurt’ 

  

55   

4.2.2 VOORDELEN   In  het  onderzoek  van  TNO  (Van  den  Broek,  2011)  over  het  gebruik  van  Open  Data  wordt  geconstateerd dat in het buitenland open overheid‐beleid wordt uitgevoerd voor het stimuleren van  de kenniseconomie en innovatie. En daarnaast het kunnen bijdragen aan de democratie en publieke  dienstverlening, door de burger beter te informeren en te betrekken.   De voordelen die de Nederlandse overheid ziet in het aanbieden van Open Data worden ook  belegd  in  maatschappelijke  en  economische  effecten.  Zo  voorziet  overheidsinformatie  in  een  behoefte  naar  de  toenemende  belangstelling  van  burgers  en  bedrijven  voor  overheidsinformatie.  Commerciële partijen kunnen de informatie verwerken zodat nieuwe doelgroepen kunnen worden  bediend.  Een  voorbeeld  hiervan  is  de  kentekendatabank  van  de  Rijksdienst  voor  het  wegverkeer  (RWD) , waarmee door een commerciële bedrijven een dienst wordt opgezet. De kentekencheck van  Autotrader  is  een  dergelijke  dienst  waarbij  consumenten  een  kenteken  van  een  auto  invullen  waarover ze meer informatie willen hebben omdat ze de auto hebben zien rijden of willen kopen. De  zoekmachine van Autotrader toont de auto specificaties van RWD, zoals merk, model en bouwjaar,  en  verrijkt  deze  gegevens  nog  met  eigen  informatie  over  het  type  auto,  zoals  topsnelheid  en  motorvermogen.  Een  tweede  positief  effect  is  de  potentiële  economische  waarde  van  Open  Data  doordat  er  nieuwe  innovatieve  toepassingen  gemaakt  kunnen  worden.  Een  derde  effect  is  de  participatie  en  controle  van  burgers  omdat  deze  beter  in  de  gelegenheid  worden  gesteld  om  overheidsinformatie te vinden. Een voorbeeld hiervan is de website www.wetten.nl, waar iedereen  wet‐ en regelgeving kan terugvinden (Donner, 2011).   Hoewel  er  in  Nederland  nog  hard  gewerkt  wordt  aan  een  Open  Data‐beleid,  zijn  er  wel  al  veel  initiatieven  gaande  om  apps  te  ontwikkelen  met  Open  Overheidsdata.  Een  voorbeeld  is  het  collectief Hack de Overheid waarin experts op het gebied van Open Data evenementen organiseren  zodat  ondernemers,  programmeurs,  journalisten  en  ambtenaren  kunnen  samenwerken  aan  innovatie  op  basis  van  open  overheidsdata  (Hackdeoverheid,  2012).  Hierdoor  ontstaat  er  een  wisselwerking tussen de overheid en de burger: de overheid biedt ruwe data aan, en een bedrijf of  burger vormt de data om tot informatie.   4.2.3 NADELEN  Aan  het  hergebruik  van  Open  Data  zijn  ook  nadelen  verbonden.  In  de  brief  die  minister  Donner  (2011)  naar  de  Tweede  Kamer  heeft  gestuurd,  beschrijft  hij  drie  belemmeringen  die  betrekking  hebben op de gebruiksvoorwaarden, kosten en een gebrekkig aanbod van informatie.   Onder gebruiksvoorwaarden wordt het recht verstaan die de overheid heeft om hergebruik  te  beperken.  Dit  kan  voor  gebruikers  onduidelijkheden  opleveren,  vooral  wanneer  verschillende 

56   

bestuursorganen  andere  keuzes  maken  over  dezelfde  informatie.  De  tweede  belemmering  is  de  kosten  die  de  overheid  kan  verbinden  aan  data  die  worden  opgevraagd.  Er  wordt  onderscheid  gemaakt tussen verstrekkingskosten  (kosten voor reproductie en levering) en anderzijds  de kosten  voor  verzameling  en  het  vragen  van  een  vergoeding  voor  hergebruik  in  het  geval  van  gebruiksvoorwaarden.  Als  laatste  bezwaar  wordt  genoemd  dat  er  weinig  initiatief  is  vanuit  de  overheid om Open Data sets aan te melden bij de Open Dataportaal. De verklaring hiervoor is dat  het voor overheden nieuw is om ruwe datasets aan te bieden.   Uit  het  onderzoek  van  TNO  (Van  den  Broek,  2011).,  waarbij  buiten  Nederland  gekeken  is  naar  de  barrières,  wordt  de  overheidscultuur  genoemd,  waarbij  er  een  angst  heerst  voor  onthullingen  of  vervelende  contactmomenten  met  burgers.  Gelet  op  de  technologie  wordt  de  datakwaliteit  en  de  vindbaarheid/gebruiksvriendelijkheid  een  barrière  genoemd,  zo  wordt  door  de  onderzochte  instanties  aangegeven  dat  een  information  overload,  die  dreigt  door  een  wirwar  aan  datasets, voorkomen moet worden. Een oplossing hiervoor kan zijn het meegeven van metadata aan  datasets.  Voorgenoemde  nadelen  hebben  betrekking  tot  het  aanbieden  van  Open  Data  in  het  algemeen maar gelden uiteraard ook voor Open Data met een geografische component.   

4.3 INTERNET ALS PUBLICATIEMIDDEL   Vanuit  de  visie  van  e‐overheid  dient  de  gemeente  gegevens  voor  Basisregistraties  aan  te  leveren.  Afhankelijk  van  het  doel  van  de  Basisregistratie  worden  de  gegevens  al  dan  niet  op  internet  (als  Open Data) gepubliceerd, zo worden privacygevoelige registraties niet getoond.   Naast de activiteiten in het kader van e‐overheid, bieden gemeenten zelf ook veel informatie  aan.  Deels  is  dit  een  verplichte  taak,  zoals  het  vermelden  van  verleende  bouwvergunningen.  In  andere  gevallen  biedt  de  gemeente  uit  eigen  beweging  informatie  aan  om  zo  een  betere  dienstverlening aan burgers en bedrijven te bieden. Deze actieve openbaarheid gaat bijvoorbeeld via  de  regionale  krant  bij  de  publicatie  van  bouwvergunningen  of  het  verspreiden  van  folders  over  aankomende wegwerkzaamheden. De laatste jaren wordt de gemeentelijke website ook ingezet om  actief informatie te publiceren. Naast actieve openbaarheid onderscheidt de Wet Openbaarheid van  Bestuur (WOB) ook passieve openbaarheid van bestuur. Bij passieve openbaarheid moet de burger  zelf initiatief nemen om informatie op te vragen. In dit geval moet het verzoek betrekking hebben op  bestuurlijke  informatie,  de  informatie  moet  bestaand  zijn  en  er  moet  rekening  gehouden  worden  met  het  feit  dat  er  een  uitzonderingsgrond  van  toepassing  kan  zijn.  Uitzonderingsgronden  zijn  bijvoorbeeld het weigeren van informatie door de gemeente omdat het gevaar kan opleveren voor 

57   

de  veiligheid  van  de  staat  of  gegevens  die  vertrouwelijk  zijn  versterkt  door  personen  en  bedrijven  (Gemeente Oldambt, 2012).    In  deze  paragraaf  staat  alleen  de  informatie  centraal  die  de  overheid  zelf  proactief  wil  aanbieden.     4.3.1 VOOR‐ EN NADELEN INFORMATIE PUBLICEREN VIA INTERNET  Bos  (2005)  legt  uit  dat  de  opkomst  van  ICT,  en  het  daarmee  gepaarde  internet,  een  aanleiding  is  geweest  om  meer  overheidsinformatie  beschikbaar  te  stellen.  Vanuit  verschillende  literatuur  ontleent Bos diverse eigenschappen van ICT die bijdragen aan de toenemende beschikbaarheid van  digitale overheidsinformatie. Een eerste belangrijke eigenschap van internet is dat onafhankelijk van  tijd en plaats informatie kan worden geraadpleegd. De burger hoeft voor veel zaken niet meer naar  het  gemeentehuis.  Denk  hierbij  aan  het  aanvragen  van  een  vergunning  of  het  raadplegen  van  gewijzigde openingstijden van sportlocaties. Hierbij kan het gaan om grote hoeveelheden informatie  die  in  een  keer  beschikbaar  kunnen  komen  die  snel  verspreid  kunnen  worden.  Deze  informatie  in  digitale vorm kan eenvoudiger bewerkt worden. Tot slot maakt internet interactie mogelijk. Naast de  traditionele vormen van contact met de gemeente, zoals een fysiek bezoek, telefoon of post, is door  de komst van internet het steeds gangbaarder geworden om te e‐mailen met de gemeente.   De  komst  van  internet  leidt  er  toe  dat  de  aanbodkant,  in  dit  geval  de  gemeente,  meer  informatie beschikbaar kan stellen en dit beter kan laten aansluiten op verschillende doelgroepen.  Het  grotere  aanbod  van  overheidsinformatie  kan  leiden  tot  een  grotere  transparantie  van  het  overheidshandelen.  Het  nadeel wat Bos bij dit voordeel uiteenzet is Information Overload, waarbij  gebruikers  een  te  grote  hoeveelheid  informatie  moeten  verwerken.  De  informatie  is  dan  wel  beschikbaar maar men ziet ‘door de bomen het bos niet meer’. Het tweede voordeel is een lagere  drempel om informatie te vinden, in plaats van contact te zoeken met de gemeente om informatie  aan te vragen. Hierbij moet wel rekening gehouden worden met het feit dat niet iedereen toegang  heeft tot internet, of er niet mee om kan gaan.     4.3.2 INFORMATIEARCHITECTUUR  Om te kunnen begrijpen hoe informatie wordt aangeboden op internet, wordt in het kort een blik op  de informatiearchitectuur geworpen. Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING, 2012) heeft  de GEMMA informatiearchitectuur opgesteld die een gemeente kan inzetten bij de dienstverlening  aan klanten. Onder klanten worden burgers, bedrijven en instellingen verstaan. Bij de architectuur 

58   

gaat  het  om  informatiefuncties  (bijvoorbeeld  een  klant  informeren),  gegevens,  applicaties  en  landelijke voorzieningen (zoals de Basisregistraties) die bijdragen aan een betere dienstverlening.   In  de  bovenste  rij  van  afbeelding  21  is  de  informatiehuishouding  van  de  gemeente  weergegeven  en  in  de  onderste  rij  de  voor  de  gemeente  relevante  overheidsomgeving.  Dit  zijn  de  overheidsorganisaties  waar  de  gemeente  mee  samenwerkt,  zoals  ministeries  en  provincies.  Een  voorbeeld is de uitvoering van de verplichte Basisregistraties, waarbij de gemeente bronhouder is en  een ministerie aangewezen is als registratiehouder.   De drie kolommen vertegenwoordigen de front‐, midoffice‐ en backoffice. In de frontoffice  worden  klantcontacten  onderhouden,  dus  de  kanalen  waarlangs  burgers,  bedrijven  en  instellingen  contact  onderhouden  met  de  gemeente.    In  de  midoffice  staan  sectoroverstijgende  functies  beschreven,  zoals  applicaties  die  beschikbaar  zijn  voor  de  hele  gemeente,  zoals  een  Document  Management  Systeem  (DMS).    Tot  slot  bevat  de  backoffice  sectorspecifieke  oplossingen  die  niet  beschikbaar zijn voor de gehele organisatie. Zoals een systeem om bouwvergunningen te verlenen  (Archixl, 2012).    

  Afbeelding 20‘Informatiehuishouding bij gemeenten’ 

   In  de  publicatie  ‘Slimmer  organiseren  door  samenwerking’  (KING,  2012)  worden  de  informatiesystemen  beschreven  die  binnen  gemeenten  worden  gebruikt,  om  zo  meer  inhoud  te  59   

geven  aan  standaardisatie  van  de  functionaliteiten  van  deze  informatiesystemen.  Op  die  manier  kunnen gemeenten die met elkaar willen samenwerken, samen gerichter keuzes maken.   In het overzicht met logische informatiesystemen die kunnen worden ingezet bij gemeenten,  worden  geo‐gerelateerde  systemen  genoemd,  die  de  gemeente  kan  gebruiken  om  via  internet  gegevens  geografisch  te  presenteren.  Er  wordt  een  onderscheid  gemaakt  in  het  geo‐ publicatiesysteem en het geo‐viewersysteem. Het verschil tussen een publicatie en viewer systeem  is dat bij het publicatiesysteem geen interactiemogelijkheid is met de kaart, dit is met de viewer wel  het geval. Belangrijk is dat gemeenten hierbij webrichtlijnen als standaard gebruiken.    

4.4 GEO‐VIEWERS BIJ GEMEENTEN  De mogelijkheid bestaat voor de gemeente om data die proactief wordt aangeboden, via een kaart  te ontsluiten. In dit geval moet de gemeente zelf de data omzetten naar een kaart. Zoals eerder is  beschreven in hoofdstuk 3 kan dit met behulp van geo‐viewers, ook wel WebGIS genoemd.   4.4.1 MOGELIJKHEDEN VOOR DE DIENSTVERLENING  Adviesbureau  B3partners  wil  middels  de  publicatie  over  organisatiebreed  WebGIS  een  pleidooi  houden  voor  het  invoeren  van  WebGIS  om  een  slag  te  maken  met  e‐dienstverlening.  Volgens  van  Lith  (2009)  wordt  WebGIS  een  integraal  onderdeel  in  de  e‐overheid,  waarbij  het  volgen  van  ICT‐ richtlijnen van groot belang is. De Europese richtlijnen staan beschreven in ‘Infrastructure for Spatial  Information in the European Community (INSPIRE)’. Geonovum is in opdracht van het ministerie van  Infrastructuur  en  Milieu  uitvoerder  van  de  richtlijnen  en  ontwikkelt  en  beheert  standaarden  op  nationaal niveau.   Een voorbeeld hiervan is de toepassing Public Participation Geographic Information Systems  (PPGIS), waarbij burgers die niet voldoende hun stem laten horen in een besluitvormingsproces van  lokale  overheden,  worden  betrokken  door  middel  van  het  gebruik  van  geografische  presentatie  (Wikipedia,2012d).  Denk  hierbij  aan  een  voorlichtingsavond  over  een  nieuwbouwwijk,  waarbij  verschillende plannen geografisch worden gepresenteerd. Ganapati (2010) heeft onderzoek gedaan  naar naar de toekomst van burger‐georiënteerde systemen in de lokale e‐overheid, in relatie tot de  laatste ontwikkelingen betreffende GIS technologie.   Ganapati beschrijft drie redenen (2010) waarom de lokale overheid geografische platforms  zou  moeten  inzetten  om  zo  meer  servicegericht  te  zijn  naar  de  burger  toe.  De  eerste  reden  is  transparantie door geografische data openbaar en machine‐readable te maken. Dit gelet op het feit  dat  de  lokale  overheid  omvangrijke  databestanden  met  publieke  informatie  bevatten.  Door  informatie  op  een  gestandaardiseerde  wijze  openbaar  te  maken,  wordt  het  mogelijk  dat  er  Apps  60   

worden ontwikkeld met de data. Dit komt overeen met het Open Data beleid dat in paragraaf 4.2 is  behandeld.  De  tweede  reden  is  het  gebruiken  van  de    geo‐informatie  dat  door  vrijwilligers  op  internet  wordt  gezet.  Zoals  burgers  die  via  hun  smartphone  een  melding  doen  van  grofvuil  en  de  locatie  aanwijzen  op  de  kaart.  Voorbeelden  hiervan  zijn  terug  te  vinden  in  subparagraaf  4.2.1.  De  derde reden om GIS in te zetten is om burgers meer te betrekken bij de besluitvorming van de lokale  overheid. Bijvoorbeeld het inplannen van een toekomstige metrolijn in Google Maps, om burgers de  gelegenheid te geven om hun mening te geven over de plannen.   Het  gebruik  van  GIS  in  het  besluitvormingsproces  bij  gemeentelijke  plannen  kan  alleen  wanneer burgers weten dat hun mening een verschil kan maken. Ganapati (2010) geeft aan dat het  gebruik  van  GIS  platformen  nog  niet  volledig  ontwikkeld  is  maar  dat  er  zeker  een  kans  ligt.  Het  voorbeeld  dat  gegeven  wordt  is  de  uitbreiding  van  de  metro  in  Portland.  De  nieuwe  mogelijke  trajecten werden op Google Maps geplaatst. Bij elk alternatief werden de kosten, verantwoording,  overwegingen  genoemd.  Burgers  konden  zo  bekijken  wat  de  voor‐en  nadelen  van  de  mogelijke  nieuwe  routes  waren  en  werden  op  die  manier  betrokken  in  het  besluitvormingsproces.  Ganapati  geeft aan dat wanneer GIS wordt gebruikt bij besluitvorming, het lang niet altijd alleen om techniek  gaat. De organisatiecultuur moet namelijk überhaupt de meerwaarde inzien van het betrekken van  de  burgers.  Als  de  meerwaarde  duidelijk  is,  dan  kunnen  gebruiksvriendelijke  technieken,  zoals  GIS  een brug slaan tussen experts en gewone burgers.   4.4.2 HUIDIGE GEBRUIK VAN GEO‐VIEWERS  In  2011  is  het  onderzoeksrapport  ‘Gebruik  geo‐viewers  op  overheidswebsites’  verschenen  dat  in  opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is geschreven door  adviseurs van Geon BV. Aanleiding van het onderzoek is de constatering dat overheden steeds vaker  geo‐viewers  gebruiken  voor  de  ontsluiting  van  geo‐informatie.  Vaak  wordt  gebruik  gemaakt  van  simpele toepassingen waarbij Google Maps de ondersteunde software is. In de praktijk blijkt dat er  nauwelijks een afweging wordt gemaakt rond de voor‐ en nadelen. Hierdoor zijn mogelijke risico’s  vanuit overheidswege nauwelijks bekend (Overbeek, 2011).   Overbeek  onderscheidt  in  het  onderzoek  naar  geo‐viewers  bij  overheidsinstanties  drie  verschillende  type  geo‐viewers:  gratis  commerciële  geo‐viewers,  niet‐gratis  commerciële  geo‐ viewers  en  not‐for‐profit  alternatieven.  De  gratis  commerciële  geo‐viewers  komen  voort  uit  bedrijven  die  kaarten  uitlenen  in  ruil  voor  het  plaatsen  van  advertenties.  Voorbeelden  zijn  Google  Maps, Microsoft BING maps en Yahoo!.  Commerciële geo‐viewers die niet gratis zijn, komen voort  uit  contracten  met  leveranciers.  Zo  kan  een  leverancier  van  een  Content  Management  Systeem  (CMS)  of  een  Geografisch  Informatiesysteem  (GIS)  als  extra  optie  aanbieden  om  een  kaart  te 

61   

plaatsen op de website van de klant. De not‐for‐profit alternatieven zijn open source toepassingen  waarvan de broncode openbaar is. Een voorbeeld hiervan is OpenLayers.   Waar het gaat om gratis commerciële geo‐viewers, is alleen Google Maps onderzocht, gelet  op  de  rol  van  onbetwiste  web‐GIS  marktleider.  Er  zijn  echter  beperkingen  wanneer  overheidsinstanties  kiezen  voor  de  gratis  versie  van  Google  Maps.  Zo  wordt  zoekgedrag  geregistreerd (privacy), er kan onzekerheid over continuïteit van de dienst en het product ontstaan,  de  gebruiksvoorwaarden  zijn  niet  altijd  duidelijk,  er  kunnen  mogelijke  commerciële  uitingen  optreden.  Daarnaast  staat  de  kwaliteit  van  de  kaartondergrond  niet  vast  (actualiteit  en  nauwkeurigheid). Tegenmaatregelen om deze tegenmaatregelen te beperken zijn het gebruiken van  een betaalde licentie van Google Maps, of het gebruik van een eigen basiskaart.   Enkele  belangrijke  conclusies  uit  het  onderzoek  zijn  dat  geo‐informatie  nog  maar  beperkt  gebruikt  wordt  in  de  communicatie  en  dienstverlening  en  dat  geo‐informatie  over  het  algemeen  geen prominente plaats inneemt op overheidswebsites. Daarnaast worden traditionele geo‐viewers  met een groot aanbod van kaartlagen steeds minder relevant en kiezen gemeenten eerder om geo‐ informatie  te  koppelen  aan  specifieke  diensten  en  producten.  Opgemerkt  wordt  dat  deze  ontwikkeling nog maar aan het begin staat.   Wat  verder  opvalt,  is  dat  overheidswebsites  steeds  meer  naar  een  portaalfunctie  groeien,  waarbij  naast  overheidsinformatie  ook  andere  informatie,  zoals  toeristische  informatie,  wordt  aangeboden. Twee andere conclusies uit het rapport zijn dat er vanuit de overheid behoefte is aan  een  generieke  overheidsviewer,  gekoppeld  aan  de  infrastructuur  van  het  programma  Publieke  Dienstverlening op de Kaart (PDOK) van Geonovum, en dat er een gevoel heerst dat men steeds het  wiel opnieuw moet uitvinden.   Een  belangrijk  voordeel  van  de  inzet  van  een  kant‐en  klare  geoviewer  is  dat  de  gemeente  zelf de regie heeft op de kaart, voor zowel de vormgeving als de informatie die ontsloten wordt. Zo  wordt er voorkomen dat er een wildgroei aan geoviewers ontstaat waarvan niet bekend is of er de  meest actuele informatie op wordt gepresenteerd.   De nadelen van de inzet van kant‐ en‐ klare geoviewers is dat de gemeente de kennis in huis  moet hebben om de kaarten te maken. Wanneer deze kennis er niet is, is de gemeente afhankelijk  van ICT‐leveranciers. Zoals eerder in deze paragraaf is omschreven, is dat  Google Maps een voor de  hand liggende keuze is, hoewel er  aan deze keuze wel nadelen kleven.     In  het  volgende  hoofdstuk  staan  de  resultaten  van  het  onderzoek  over  de  toepassing  van  geografische presentatie op gemeentelijke websites.  

62   

5. WEBSITE ANALYSE   Uit  het  voorgaande  hoofdstuk  is  duidelijk  geworden  welke  beleidsaspecten  een  rol  spelen  bij  de  toepassing  van  geografische  presentatie  door  gemeenten.  Om  een  goed  beeld  te  krijgen  van  de  huidige  beschikbaarheid  van  geografisch  gepresenteerde  informatie,  is  een  website  analyse  uitgevoerd. Aan de hand van vier veel voorkomende thema’s op gemeentelijke websites, is gekeken  of én in welke hoedanigheid de informatie geografisch wordt gepresenteerd.   In paragraaf 5.1 wordt de onderzoeksverantwoording beschreven. Hierbij worden de keuzes  verantwoord over hoe het onderzoek is vormgegeven en hoe de uitvoering heeft plaatsgevonden.   In paragraaf 5.2 komen de algemene onderzoeksresultaten aan bod. Daarna volgen in paragraaf 5.3,  5.4 en 5.5 respectievelijk de onderzoeksresultaten en analyse van de thema’s Wegwerkzaamheden,  Gemeentegids  en  Kunst  in  de  openbare  ruimte.  De  laatste  paragraaf  5.6  over  het  thema  Monumenten  bevat  alleen  een  beschrijving  van  het  thema  omdat  na  het  onderzoek  bleek  dat  de  statistische gegevens niet bruikbaar waren.    

5.1 ONDERZOEKSVERANTWOORDING   In deze paragraaf wordt verantwoord hoe het onderzoek is vormgegeven en hoe de uitvoering heeft  plaatsgevonden. Er wordt gestart met de aanleiding van het onderzoek en de verwachte resultaten.  Hierna volgt een beschrijving van de voorbereiding van het onderzoek. De paragraaf sluit af met een  uitleg over de uitvoering van het onderzoek, waarbij tevens de onderzoeksvragen aan bod komen.    5.1.1 AANLEIDING EN DE VERWACHTE RESULTATEN  De  aanleiding  van  het  uitvoeren  van  een  eigen  empirisch  onderzoek  zit  hem  in  het  feit  dat  er  in  Nederland  geen  beschikbare  informatie  te  vinden  was  over  op  welke  manier  geografische  presentatie  wordt  ingezet  op  gemeentelijke  websites.  Het  onderzoeksrapport  ‘Gebruik  van  geo‐ viewers  op  overheidswebsites’  (Overbeek,  2011)  kwam  het  meest  in  de  buurt,  met  een  bruikbaar  overzicht  van  geo‐viewers.  Hierbij  lag  de  focus  op  de  technische  achtergrond  van  de  gebruikte  viewers en kwam het type informatie dat wordt ontsloten nauwelijks aan bod.   Op basis van hoofdstukken 2 en 3 mag er vanuit worden gegaan dat alle digitaal beschikbare  gegevens  met  een  geografische  component,  op  een  eenvoudige  manier  ontsloten  kunnen  worden  op een kaart. De techniek hierbij is een middel en niet het doel. Daarom wordt in dit onderzoek de  focus gelegd op het type informatie, hierna thema’s genoemd.  

63   

Doordat  de  hele  populatie  van  websites  van  alle  415  gemeenten  onderzocht  zou  worden,  was de verwachting is dat na het uitvoeren van het onderzoek een beeld geschetst kan worden over  de  huidige  inzet  van  geografische  presentatie  op  gemeentelijke  websites.  Wegens  de  beschikbare  tijd  is  het  niet  mogelijk  geweest  om  te  kijken  naar  de  eventuele  beschikbare  applicaties  op  de  smartphones.  5.1.2 VOORBEREIDING   Bij het maken van de onderzoeksopzet is eerst een korte analyse gemaakt van enkele gemeentelijke  websites,  om  een  indruk  te  krijgen  over  op  welke  manier  geografische  presentatie  voorkomt.  De  laatste  vijf  gemeenten,  uit  de  alfabetisch  gerangschikte  lijst  van  alle  gemeenten  (Klein,  2012),  zijn  bekeken.  Deze  selectie  is  willekeurig  geweest.  Dit  waren  de  gemeenten  Zundert,  Zutphen,  Zwartewaterland, Zwijndrecht en Zwolle.  De  analyse  maakte  duidelijk  dat  er  veel  verschillende  onderwerpen  geografisch  gepresenteerd  worden,  zoals  toeristische  informatie,  bestemmingsplannen,  gemeentegids,  milieu  informatie en wegwerkzaamheden. De volledige beschrijvingen zijn terug te vinden in bijlage 2.  De  enige  manier  om  er  zeker  van  te  zijn  dat  alle  geografisch  gepresenteerde  informatie  gevonden werd, was om via de navigatiestructuur alle pagina’s te bekijken. Dit zou een tijdrovende  klus worden, waarbij de kans zou blijven bestaan systemen over het hoofd te zien die te diep in de  navigatiestructuur verstopt zitten. Het resultaat van deze inspanning zou niet waardevol genoeg zijn  omdat slechts een opsomming van de huidige inzet van geografische presentatie op gemeentelijke  websites tot stand zou komen. Vervolgens is er voor gekozen om een aantal thema’s te selecteren  en deze gedetailleerd te beschrijven, om zo een scherper beeld te krijgen van de mogelijkheden van  de huidige aanwezigheid van geografische gepresenteerde informatie.   TOETSING THEMA’S TOP 20  De  thema’s  die  ten  grondslag  liggen  aan  het  onderzoek  komen  uit  de  ‘Top  20  veel  voorkomende  informatie op gemeentelijke sites’ (Overheid, 2012). Deze lijst is eerder behandeld in paragraaf 4.1.1  en is een opsomming van data die momenteel veel op gemeentelijke websites wordt gepubliceerd.  De  lijst  is  opgesteld  om  gemeenten  bewust  te  maken  dat  het  type  informatie  zich  ook  leent  voor  Open Data, en dat de stap om dit te realiseren klein is, gelet op het feit dat deze informatie toch al  veel  wordt  gepubliceerd.  In  deze  website  analyse  is  deze  lijst  gebruikt  om  te  bekijken  op  welke  manier de aanwezige informatie geografisch wordt ontsloten.   De eerste stap is geweest om de thema’s uit de Top 20 te beoordelen op uitvoerbaarheid.  Hiermee  wordt  bedoeld  of  het  thema  geografische  elementen  bevat  én  of  het  thema  te  concretiseren  valt.  Van  de  Top  20  vallen  acht  thema’s  niet  onder  geo‐informatie.  Van  de  64   

overgebleven  twaalf  thema’s  zijn  vijf  thema’s  bruikbaar.  Een  thema  is  onbruikbaar  wanneer  het  lastig te definiëren is. Dit is noodzakelijk omdat er met trefwoorden gezocht moet worden naar de  aanwezigheid van de thema’s. Daarnaast zit in sommige thema’s overlap. Zo zijn de adressen van de  sportvoorzieningen ook terug te vinden in de gemeentegids. In tabel 6 is te lezen om welke redenen  de thema’s wel of niet bruikbaar zijn.     

Top 20 

Geo‐

Bruikbaar? 

informatie?  1 

Nieuwsfeed website

Nee  

n.v.t.

2 

Veelgestelde vragen

Nee  

n.v.t.

3 

Raadsverslagen 

Nee  

n.v.t.

4 

B&W verslagen 

Nee  

n.v.t.

5 

Vacatures gemeente

Nee  

n.v.t.

6 

Openingstijden 

Nee  

n.v.t.

Ja  

Ja, uit de korte analyse van vijf gemeentelijke websites blijkt 

gemeentehuis  7 

Werk in uitvoering 

dat  dit  thema  al  geografisch  gepresenteerd  wordt  en  de  informatie leent zich er goed voor.  8 

Afvalkalender 

Nee  

n.v.t.

9 

Sportvoorzieningen 

Ja  

Nee, de adressen staan ook in de gemeentegids (overlap).

10 

Groenvoorzieningen

Ja  

Nee,  te  ruim  begrip  om  te  definiëren.  Waarom  zou  een  burger  zoeken  naar  groenvoorzieningen?  Is  het  dan  een  park,  groenstrook,  honden  uitlaatgebied?  Bij  kleine  gemeenten is bekend waar deze aanwezig zijn.  

11 

Toeristeninformatie

Ja  

Nee,  lastig  te  definiëren:  Zou  een  toerist  naar  een  gemeentelijke  website  gaan  om  informatie  over  hotels  of  restaurants te vinden? 

12 

13 

14 

Monumenten 

Ja  

Ja.  Dit  thema  leent  zich  goed  voor  het  geografisch 

(gebouwen) 

presenteren en goed te definiëren. 

Gemeentelijk  adresboek  Ja  

Ja.  Uit  de  steekproef  blijkt  dat  in  digitale  gemeentegidsen 

(gemeentegids) 

een kaart verwerkt is. Het thema is goed te definiëren. 

Kunst  in  de  openbare  Ja  

Ja,  leent  zich  goed  voor  het  geografisch  presenteren  en  is 

ruimte 

goed te definiëren. 

15 

Evenementenkalender 

Ja  

Nee, lastig te definiëren. 

16 

Winkelopeningstijden

Nee  

n.v.t.

17 

Stembureaus 

Ja  

Nee, wel erg geschikt voor geografische presentatie maar er 

65   

zijn geen verkiezingen ten tijde van het onderzoek.  18 

Openbare  ruimtes  zoals  Ja  

Nee,  lastig  te  operationaliseren,  net  als  bij  de 

parken ed. 

groenvoorzieningen. 

19 

Ondergrondse containers 

20 

Glasbakken 

/ 

Ja  

plastic  Ja  

bakken 

Nee, niet iedere gemeente heeft ondergrondse containers.  Ja, locatie van glasbakken leent zich goed voor geografische  presentatie.  

Tabel 6 ‘Uitvoerbaarheid Thema’s Top 20’ 

  Na het beoordelen van de thema’s, bleven de volgende vijf bruikbare thema’s over;  

Werk in uitvoering (wegwerkzaamheden) 



Monumenten (gebouwen) 



Gemeentelijk adresgids (gemeentegids) 



Kunst in de openbare ruimte 



Glasbakken/Plasticbakken  

De  laatste  optie,  glasbakken/plastic  bakken,  is  geschrapt  omdat  te  betwijfelen  valt  in  welke  mate  deze informatie meerwaarde biedt. Toeristen zullen deze informatie niet interessant vinden en (met  uitzondering  van  nieuwe)  bewoners  weten  wel  waar  de  glasbakken  staan.  De  eerste  vier  thema’s  lenen zich dus voor een ruimere doelgroep: inwoners, ondernemers en toeristen.  Het  voordeel  om  wegwerkzaamheden  geografisch  te  presenteren  zit  hem  in  het  feit  dat  gebruikers eenvoudiger omleidingsroutes kunnen bepalen. Dit is vooral handig in een gebied waar ze  de  straatnamen  niet  goed  kennen.  Daarnaast  biedt  een  kaart  de  mogelijkheid  om  zelf  een  omleidingsroute te bedenken.   Voor  de  Gemeentegids  geldt  dat  wanneer  de  adressen  van  bedrijven,  instellingen  en  voorzieningen die in een gemeente voorkomen geografisch gepresenteerd worden, de gebruiker de  locatie  mee  kan  laten  spelen  bij  de  keuze  voor  bijvoorbeeld  een    school,  kinderopvang,  bibliotheekvestiging of sportschool.  Door Kunst in de openbare ruimte geografisch te presenteren kunnen geïnteresseerden zelf  een wandel‐ of fietsroute samenstellen langs de kunstwerken. Bovendien zijn veel kunstwerken niet  aan  een  adres  gebonden  maar  geplaatst  in  een  groenstrook  aan  de  kant  van  de  weg  of  in  een  recreatiebos.  Met  behulp  van  een  aan  een  kunstwerk  gekoppeld  X/Y‐coördinaat  zou  de  gemeente  dan via een kaart in één oogopslag kunnen laten zien waar een kunstwerk staat. 

66   

Wat  voor  kunstwerken  geldt,  is  ook  van  toepassing  op  monumenten.  Toeristen  of  andere  geïnteresseerden  kunnen  op  basis  van  een  kaart  een  route  samenstellen  langs  monumenten,  of  beoordelen welk deel van de stad of gemeente aantrekkelijk is om een dagje rond te slenteren.   TREFWOORDEN   De thema’s zijn middels trefwoorden goed te operationaliseren. Door naast de vijf gemeenten met  een Z, een tiental nieuwe willekeurige gemeentelijke websites te bekijken, is duidelijk geworden op  welke  manier  thema’s  worden  omschreven.  Daarnaast  zijn  enkele  voor  de  hand  liggende  trefwoorden bedacht. In tabel 7 staan de trefwoorden per thema.       1 

2 

3 

Thema   Werk in uitvoering 

Gemeentegids  

Kunst in de  openbare ruimte 

4 

Monumenten    

Trefwoorden                   

Wegwerkzaamheden  Werk in uitvoering  Werken aan de weg  Verkeershinder  Gemeentegids   Adressengids   Digitale gemeentegids  Stadsgids   Kunst   Kunstwerken   Kunst openbare ruimte   Beelden in de openbare ruimte  Monumenten   Monumentenlijst  Gemeentelijke monumenten  Overzicht monumenten  Rijksmonumenten 

Tabel 7 'Trefwoorden' 

  AFBAKENING THEMA’S  In tabel 8 volgt een afbakening per thema, zodat duidelijk is welke informatie wel wordt meegeteld  in het onderzoek en welke niet.      

Thema 

Afbakening 

1 

Werk in uitvoering 

Een overzicht van wegwerkzaamheden in de gemeente wordt getoond. Dit kan  zijn  in  een  nieuwsbericht,  aparte  rubriek  of  verwijzing  naar  een  externe  website.  De  website  www.vananaarbeter.nl  is  niet  meegerekend  in  het  onderzoek omdat het bij deze website gaat om informatie over rijkswegen. Het  doel  van  het  onderzoek  is  juist  het  beoordelen  van  het  informatieaanbod  op 

67   

lokaal niveau.  2 

Gemeentegids 

Een gemeentegids bevat adressen van voorzieningen (scholen, apotheken e.d.)  en bedrijven (supermarkten, fietsenwinkels) van de betreffende gemeente. 

3 

Kunst in de  

Overzicht van kunstwerken in de openbare ruimte. Cultuurnota’s of het alleen 

openbare ruimte 

noemen  van  het  aantal  kunstwerken  (zonder  overzicht)  worden  niet  meegeteld. Het gaat hier overigens niet om het in ambtelijke kringen gebruikte  ‘Kunstwerken’waar civiel‐technische bouwwerken zoals bruggen en viaducten  mee bedoeld worden. 

4 

Monumenten 

Een  overzicht  van  monumenten  in  de  gemeente  wordt  getoond.  Dit  kunnen  gemeentelijke 

en/of 

rijksmonumenten 

zijn. 

Oorlogs‐ 

en 

andere 

herdenkingsmonumenten  tellen  niet  mee.  Publicaties  uit  gemeentekranten  /  besluitenlijsten,  een  selectie  van  een  ‘paar  monumenten’  tellen  niet  mee,  omdat dit geen totaal overzicht geeft van alle aanwezige monumenten in een  gemeente.  Tabel 8 'Afbakening thema's' 

  Er is sprake van geografische presentatie wanneer een interactieve geo‐viewer wordt gebruikt. Het  interactieve karakter is vereist omdat dit de gebruiker in staat stelt zelf acties te ondernemen met  een kaart. Zoals het plannen van routes of het selecteren van een bepaald type informatie. Een kaart  in JPEG‐ of Pdf‐formaat telt dus niet mee.   Voor alle vier thema’s geldt dat wanneer een zoekresultaat linkt naar een externe website  waarop een interactieve geo‐viewer staat, deze wordt meegerekend als geografische informatie. Dit  sluit  aan  op  de  gedachte  van  e‐overheid  en  Open  Data  waarbij  door  eenmalige  registratie,  meervoudig gebruik kan worden gerealiseerd.   Tot  slot  geldt  dat  wanneer  een  link  niet  werkt,  deze  ook  niet  meegeteld  wordt.  Een  link  werkt niet wanneer er naar een niet‐bestaande pagina wordt verwezen of de inhoud van de pagina  niet zichtbaar is.  ONDERZOEKSVRAGEN   Vragen die na het onderzoek beantwoord worden zijn:   1. Hoe vaak zijn de geselecteerde thema’s uit de Top 20 aanwezig op gemeentelijke websites?   2. Hoeveel % van de gemeenten biedt de geselecteerde thema’s via geografische presentatie  aan?   3. Hoeveel % van de gemeenten biedt de geselecteerde thema’s in dezelfde geo‐viewer aan?  

68   

4. Hoeveel  %  van  de  gemeenten  die  thema  xx  aanbieden,  doet  dit  door  middel  van  geografische presentatie?   5. Welke geo‐viewers zijn het meest gebruikt per thema?   Aanvankelijk was het plan om een relatie te leggen tussen de oppervlakte en inwoneraantal van de  gemeenten in relatie met geografische presentatie. Hiervoor waren de volgende onderzoeksvragen  geformuleerd:   

Is  er  een  relatie  tussen  de  oppervlakte  van  de  gemeente  en  het  aantal  thema’s  die  geografisch gepresenteerd zijn? 



Is  er  een  relatie  tussen  het  inwoneraantal  van  de  gemeente  en  het  aantal  thema’s  die  geografisch gepresenteerd zijn?  

Bij  het  beoordelen  van  de  onderzoeksresultaten  werd  vastgesteld  dat  de  opgezette  onderzoeksvragen niet relevant waren om te beantwoorden. Tijdens het onderzoek bleek namelijk  dat  de  geselecteerde  thema’s  een  te  smalle  basis  vormden  om  uitspraken  te  kunnen  doen  over  mogelijke  relaties  tussen  het  aantal  geografisch  gepresenteerde  thema’s  en  de  data  over  inwonersaantallen en/of oppervlakte van de gemeenten.   5.1.3 UITVOERING   De trefwoorden zijn ingevuld in het zoekveld van de gemeentelijke website. Veel gemeentelijke sites  hebben  twee  zoekvelden.  Een  algemeen  zoekveld  en  een  zoekveld  voor  de  digitale  balie  voor  producten en diensten, zoals te zien is in afbeelding 21. Er is altijd gekozen voor de overkoepelende,  algemene zoekmachine, omdat dan de hele website wordt doorzocht.  

69   

  Afbeelding 21’Verantwoording zoekmachine’ 

  Per thema werd één van de trefwoorden ingevoerd waarna er gekeken werd of er in de eerste tien  resultaten  een  mogelijke  treffer  aanwezig  was.  Mocht  er  geen  logische  treffer  naar  voren  komen,  dan  kwam  het  volgende  trefwoord  in  aanmerking.  In  afbeelding  22  is  te  zien  dat  het  trefwoord  ‘Kunstwerken’  twee  mogelijk  relevante  treffers  biedt  (zoekresultaat  2  en  3).  In  dat  geval  werden  beide  zoekresultaten  bekeken.  Wanneer  de  zoekresultaten  geen  relevante  titels  hadden,  werden  deze  toch  steekproefsgewijs  bekeken  om  te  kijken  of  er  mogelijk  relevante  informatie  achter  schuilde.    

70   

  Afbeelding 22’Verantwoording zoekresultaten’ 

  Mocht  het  gebruik  van  trefwoorden  niet  tot  het  thema  leiden,  dan  werd  er  via  navigeren  nog  geprobeerd om tot de informatie te komen. Deze methode is minder goed af te bakenen omdat elke  gemeentelijke  website  anders  is  ingericht.  Vooraf  is  niet  bekend  welke  rubrieken  aanwezig  zijn.  Daarom  werd  de  website  scannend  bekeken  om  vervolgens  de  meest  logische  rubrieken  aan  te  klikken. Bijvoorbeeld wanneer er gezocht werd naar het thema Kunst in de openbare ruimte, werd  de rubriek ‘Kunst en Cultuur’ bekeken.   VERWERKING VAN DE RESULTATEN  De  websites  zijn  dus  getest  op  de  aanwezigheid  van  de  vier  thema’s.  Dit  is  bijgehouden  in  Excel‐ bestand waarin alle 415 gemeenten inclusief link staan. In tabel 9 staat welke codering er per thema  is gegeven. Daarnaast is de datum van de test genoteerd omdat de inhoud van een website snel kan  wijzigen.      

71   

 

Legenda  GEO  

informatie is aanwezig en is geografisch gepresenteerd.

JA 

Informatie is aanwezig maar niet geografisch gepresenteerd.

NEE 

Informatie is niet aanwezig / niet gevonden.

Tabel 9 'Legenda' 

  Wanneer er bij een thema sprake is van geografische presentatie, dan werd de link genoteerd. Op  die  manier  kon  later  beoordeeld  worden  of  er  aparte  systemen  worden  gebruikt,  er  gelinkt  wordt  naar  externe  sites  of  dat  een  type  geo‐viewer  veel  voorkomt.  De  ingevulde  Excellijst  is  terug  te  vinden in bijlage 3. 

5.2 RESULTATEN  De data zijn verzameld in de eerste helft van 2012. Na het uitvoeren van het onderzoek is gebleken  dat  drie  thema’s  relevante  onderzoeksdata  hebben  opgeleverd:  Werk  in  uitvoering,  Gemeentegids  en  Kunst  in  de  openbare  ruimte.  Hoewel  wel  iedere  gemeentelijke  site  getoetst  is  op  de  aanwezigheid van geografisch gepresenteerde informatie over het thema Monumenten, bleken de  resultaten  niet  betrouwbaar  genoeg.  In  paragraaf  5.6  wordt,  in  een  afwijkende  opbouw  van  de  paragrafen van de drie andere thema’s, het onderwerp nog wel behandeld.   Voordat er naar de resultaten wordt gekeken, dient gezegd te worden dat het opviel hoeveel  vervuiling  in  de  zoekresultaten  aanwezig  was.  Hiermee  wordt  bedoeld  dat  de  zoekresultaten  naar  niet  relevante  pagina’s  verwezen.  Dit  speelde  vooral  een  rol  bij  het  thema  Kunst  in  de  openbare  ruimte. Naast het vinden van veel irrelevante informatie over civieltechnische kunstwerken (bruggen,  viaducten), kwamen er ook veel vervuilende zoekresultaten doordat de zoekmachine onder andere  nieuwsberichten met de tekst ‘het was een hele kunst om…’ als relevant zoekresultaat toonde.  In deze paragraaf worden de volgende vragen beantwoord:  

Hoe vaak zijn de geselecteerde thema’s aanwezig op de gemeentelijke websites? (5.2.1) 



Hoeveel % van de gemeenten biedt de geselecteerde thema’s via geografische presentatie  aan? (5.2.2) 



Hoeveel % van de gemeenten biedt alle geselecteerde thema’s in dezelfde geo‐viewer aan?  (5.2.3) 

  In  de  paragrafen  5.3,  5.4  en  5.5  worden  respectievelijk  voor  de  thema’s  Wegwerkzaamheden,  Gemeentegids en Kunst in de openbare ruimte, de volgende twee deelvragen beantwoord:   72   



Hoeveel  %  van  de  gemeenten  die  thema  xx  aanbieden,  doet  dit  door  middel  van  geografische presentatie?  



Welke geografische presentatievorm is het meest gebruikt bij het thema xx?    

5.2.1 HOE VAAK ZIJN DE GESELECTEERDE THEMA’S AANWEZIG OP DE GEMEENTELIJKE WEBSITES?  Allereerst is er een controle uitgevoerd om te kijken of de thema’s zoals deze staan beschreven in de  Top  20  ook  daadwerkelijk  veel  voorkomen  op  gemeentelijke  websites.  Het  is  belangrijk  om  dit  te  weten, omdat wanneer zou blijken dat de informatie überhaupt niet aanwezig is op gemeentelijke  websites, ook niet verwacht kan worden dat dit geografisch is gepresenteerd.  Het  thema  Wegwerkzaamheden  komt  in  98,3%  van  de  websites  voor.  Het  thema  Gemeentegids is in 94,2% van de websites gevonden. Kunst in de openbare ruimte komt beduidend  minder voor, met 32,8%. Een verklaring hiervoor is dat in deze website analyse specifiek gezocht is  naar de aanwezigheid van een volledig overzicht van Kunst in de openbare ruimte. Nieuwsberichten  over de onthulling van een nieuw kunstwerk, zijn dus niet meegerekend in het onderzoek. Vanwege  de  niet  betrouwbare  onderzoeksgegevens  over  het  thema  Monumenten  kan  niet  gezegd  worden  hoe vaak het onderwerp voorkomt. In tabel 10 staan de resultaten.    Thema  

Aanwezig?

Procent 

 (415 = totaal)   Werk in Uitvoering 

408

98,3%

Gemeentegids 

391

94,2%

Kunst in de openbare ruimte 

136 

32,8%

Monumenten  

x 

x

Tabel 10 'Aanwezigheid van thema's' 

  5.2.2  HOEVEEL  %  VAN  DE  GEMEENTEN  BIEDT  DE  GESELECTEERDE  THEMA’S  VIA  GEOGRAFISCHE  PRESENTATIE AAN?   Van  alle  gemeenten  in  Nederland  bieden  17  gemeenten  (4,1%)  geen  enkele  van  de  drie  geselecteerde  thema’s  geografisch  aan.  De  meeste  van  de  gemeenten,  namelijk  198  (47,7%)  biedt  één thema geografisch aan. Gevolgd door 164 gemeenten (39,5%) met twee van de geselecteerde  thema’s.    Bij  36  gemeenten    (8,7%)  worden  alle  drie  geselecteerde  thema’s  geografisch  gepresenteerd. 

73   

 

Belangrijk  om  hier  te  noemen  is  dat  het  heel  goed  mogelijk  is  dat  gemeenten  die  in  dit 

onderzoek  slecht  scoren,  andere  thema’s  wel  geografisch  presenteren.  Tijdens  het  onderzoek  is  namelijk  een  variëteit  aan  thema’s  gezien  van,  soms,  opmerkelijke  geografische  presentaties  van  bijvoorbeeld 

het 

aantal 

woninginbraken 

per 

buurt 

(gemeente 

Barneveld) 

en 

alcoholverbodsgebieden  (gemeente  Almere).  Maar  ook  geografische  presentaties  die  vanuit  de  Rijksoverheid verplicht worden gesteld, zoals bestemmingsplannen.     Aantal x geografische presentatie  

Aanwezig?

Procent 

 (415 = totaal)   Geen 

17 

4,1 %

Één thema 

198

47.7 %

Twee thema’s 

164

39.5 %

Drie thema’s 

36 

8,7%

Tabel 11 'Aantal thema's geografisch gepresenteerd' 

5.2.3  HOEVEEL  %  VAN  DE  GEMEENTEN  BIEDT  DE  GESELECTEERDE  THEMA’S  IN  DEZELFDE  GEO‐ VIEWER AAN?   Uit  de  vorige  deelvraag  is  gebleken  dat  8,7%  van  de  gemeenten  alle  drie  de  thema’s  geografisch  presenteert. Het is interessant om te kijken hoeveel van deze gemeenten hiervoor één dezelfde geo‐ viewer  gebruiken.  Het  voordeel  van  het  gebruik  van  één  geo‐viewer  is  dat  een  wildgroei  van  applicaties wordt voorkomen op de gemeentesite en dat gebruikers met één interface hoeven leren  om te gaan.  Daarnaast  kunnen  door  hergebruik  van  meerdere  onderwerpen  in  één  geo‐viewer  verbanden  gelegd  worden  tussen  de  verschillende  onderwerpen.  Bijvoorbeeld,  gelet  op  de  geselecteerde thema’s: Wanneer een route langs kunst in de openbare ruimte wordt uitgezet kan de  geïnteresseerde in één oogopslag zien of bepaalde wegen in verband met wegwerkzaamheden niet  toegankelijk zijn.   Uit het onderzoek blijkt dat alleen de gemeente Hilversum voor alle de drie thema’s dezelfde  geo‐viewer  gebruikt.  De  andere  gemeenten  hebben  eigen  applicaties  ontwikkeld  en/of  verwijzen  door naar externe websites.      

  74 

 

5.3 WERK IN UITVOERING    5.3.1 HOEVEEL % VAN DE GEMEENTEN DIE HET THEMA WERK IN UITVOERING AANBIEDEN, DOET  DIT DOOR MIDDEL VAN GEOGRAFISCHE PRESENTATIE?   Op  98,3%  (408)  van  de  gemeentelijke  websites  is  informatie  over  wegwerkzaamheden  gevonden,  waarbij in 47,5% (194) van de websites de werkzaamheden geografisch gepresenteerd werden en/of  gelinkt  werd  naar  een  website  die  door  middel  van  geografische  presentatie  wegwerkzaamheden  toonde.  52,5%  (214)  van  de  gemeenten  gaven  dus  wel  informatie  maar  presenteerden  dit  niet  geografisch. Op de sites van zeven gemeenten is helemaal geen informatie over wegwerkzaamheden  gevonden.     Informatie aanwezig? (totaal = 415)  Ja, 98,3% (408) 

Niet‐Geo, 52,5% (214) 

 

Geo, 47,5% (194) 

Nee, 1,7% (7) 

     

 

  Tabel 12'Aanwezigheid thema Werk in Uitvoering'

 

Van  52,5%  (214)  van  de  websites  die  de  wegwerkzaamheden  niet  geografisch  toonden,  was  de  informatie  aanwezig  in  nieuwsberichten  of  in  een  aparte  rubriek  over  wegwerkzaamheden.  Bij  de  websites waar de gegevens wel geografisch werden gepresenteerd, waren de nieuwsberichten en/of  aparte rubrieken dus verrijkt met een interactieve kaart.  Het  is  noemenswaardig  dat  een  enkele  keer  een  gemeentelijke  website  een  PDF‐bestand  plaatst  van  een  wegomleiding.  De  gemeente  Leek  is  hier  een  voorbeeld  van:  Een  wegomleiding  wordt in Google Maps getekend waarna er een PDF‐bestand van wordt gemaakt. Ook de gemeente  Bunnik plaatst een PDF‐bestand van wegwerkzaamheden, die van de website www.vananaarbeter.nl  vandaan  is  gehaald.  In  dit  geval  wordt  er  dus  wel  op  een  geografische  wijze  informatie  getoond,  maar is dit niet als zodanig meegerekend omdat de kaart niet interactief is.     5.3.2 WELKE GEOGRAFISCHE PRESENTATIEVORM IS HET MEEST GEBRUIKT BIJ HET THEMA WERK IN  UITVOERING?   Bij  de  websites  (47,5%)  waar  wel  op  een  geografische  manier  de  wegwerkzaamheden  werden  gepresenteerd, is gebruik gemaakt van drie soorten applicaties. Zie hiervoor tabel 13.  

75   

  Aantal (194) 

Applicatie  

68,6% (133) 

Verwijzing naar regionaal/provinciaal

21,1% (41) 

Falkplan‐Andes / LTC Wegwerkzaamheden en  Evenementen 

10,3% (20) 

Overig (Eigen ontwerp, Google Maps API)

Tabel 13'Manieren van geografische presentatie bij thema Werk in Uitvoering' 

     VERWIJZINGEN NAAR REGIONALE/PROVINCIALE GEO‐VIEWERS  Bij 68,6% (133) van de verwijzingen naar regionale/provinciale geo‐viewers zijn twaalf verschillende  sites te onderscheiden. In onderstaande tabel staan de websites waarnaar gelinkt wordt. Opvallend  is dat de website www.wegwerkmeldingen.nl meerdere ingangen kent. Zo krijgen de bezoekers van  de 

websites 

www.bereikbaargelderland.nl, 

www.gelderland.wegwerkmeldingen.nl, 

www.slimopweg.info en www.overijssel.wegwerkmeldingen.nl  dezelfde overzichtkaart te zien.      

Samenwerking  

1 

http://geoservices.provinciegroningen.nl

2 

http://www.haalmeeruitdeweg.nl 

3 

http://www.nhbereikbaar.nl/ 

4 

http://www.wegwerkmeldingen.nl * 

 

5 

http://www.twentemobiel.nl, twentebereikbaar.nl

 

6 

http://www.fryslan.nl

7 

http://www.utrechtbereikbaar.nl/ 

8 

http://www.zklbereikbaar.nl/projecten/kaart/

 

9 

http://www.maastrichtbereikbaar.nl/home.html

 

10 

http://www.bereikbareregiorotterdam.nl/

11 

http://www.ijmondbereikbaar.nl/ 

12 

http://www.verkeersonderneming.nl/home/verkeersinformatie

* 

ook te bereiken via:  http://www.bereikbaargelderland.nl, 

 

http://www.gelderland.wegwerkmeldingen.nl. 

 

     

   

   

http://www.overijssel.wegwerkmeldingen.nl/, slimopweg.info 

 

Tabel 14 ‘Provinciale en regionale websites’ 

 

76   

Wat verder opvalt is dat de geo‐viewers gezamenlijk niet heel Nederland dekken. Zo zijn de provincie  Flevoland  en  Drenthe  niet  vertegenwoordigd.    Andere  regio’s  zijn  juist  overtegenwoordigd.  De  provincie Noord‐Holland heeft bijvoorbeeld de website www.nhbereikbaar.nl maar ondernemers in  de regio IJmond hebben ook samen een website ingericht. Wanneer op dezelfde dag (5 september  2012) alle hinder voor de komende vier weken per applicatie wordt opgevraagd, blijkt er een groot  verschil  in  te  zitten.  De  website  www.nhbereikbaar.nl  toont  in  Beverwijk  twaalf  meldingen  en  de  website van ijmondbereikbaar toont voor dezelfde  locatie in dezelfde periode vier meldingen.   Zie  hiervoor afbeeldingen 23 en 24.   

Het  is  niet  duidelijk  wat  de  oorzaak  is  van  de  verschillen  in  meldingen.  Een  verklaring  zou 

kunnen zijn dat de websites andere definties van verkeershinder aanhouden of dat de websites geen  toegang hebben tot dezelfde databronnen. 

  Afbeelding 23‘www.IJmondbereikbaar.nl’ 

77   

  Afbeelding 24 ‘www.nhbereikbaar.nl’ 

  FALKPLAN‐ANDES / LTC WEGWERKZAAMHEDEN EN EVENEMENTEN   In de website‐analyse is bij 21,1% (41) van de gemeentelijke websites een verwijzing gevonden naar  de  betaalde  overzichtskaart  ‘LTC  Wegwerkzaamheden’  van  leverancier  Falkplan‐Andes,  waarbij  alleen de verkeershinder van de specifieke gemeente wordt behandeld.   In afbeelding 25 is de overzichtskaart van gemeente Stadskanaal te zien. De legenda toont  verschillende  types  verkeershinder.  Wanneer  er  over  een  icoontje  wordt  gescrold  op  de  overzichtskaart, dan verschijnt een opsomming van de geplande werkzaamheden.  De gebruiker kan  er verder voor kiezen om een bepaalde periode te selecteren (vandaag, week, maand of jaar).    

78   

  Afbeelding 25‘Overzicht gemeente Stadskanaal’ 

  OVERIGE APPLICATIES  Van de  twintig websites die gevonden  zijn, die via een andere applicatie Werk in uitvoering tonen  aan bezoekers, gebruikt de meerderheid Google Maps (14). Van de overige applicaties is niet bekend  welke kaartlaag gebruikt wordt.   Drie van de twintig applicaties worden gebruikt voor meer dan alleen informatie over Werk  in uitvoering. Het gaat hierbij om de gemeenten Noordwijk, Hilversum en Den Haag.   De  gemeente  Noordwijk  toont  in  de  geo‐viewer  ook  CBS‐gegevens  over  de  bevolkingssamenstelling  van  de  gemeente,  zoals  de  sterftecijfers  en  het  percentage  inwoners  met  een  allochtone  afkomst.  Daarnaast  is  een  routeplanner  aanwezig  in  de  applicatie.      De  gemeente  Hilversum  toont  informatie  over  de  onderzochte  thema’s  Gemeentegids,  Kunst  in  de  openbare  ruimte  en  Monumenten.  Daarnaast  zijn  er  nog  milieu‐gegevens,  verschillende  kaartlagen,  en  een  routeplanner  aanwezig.  Tot  slot,  de  gemeente  Den  Haag  toont  ook  het  thema  Gemeentegids.  Daarnaast nog locaties om te stemmen voor de landelijke verkiezingen, een routeplanner  en bouw‐  en ontwikkellocaties.      

  79 

 

5.4 GEMEENTEGIDS     5.4.1  HOEVEEL  %  VAN  DE  GEMEENTEN  DIE  HET  THEMA  GEMEENTEGIDS  AANBIEDEN,  DOET  DIT  DOOR MIDDEL VAN GEOGRAFISCHE PRESENTATIE?  Het  resultaat  is  dat  95,7%  (374)  van  de  gemeenten  een  gemeentegids  met  een  geografische  component  presenteert  en  4,3%  (17)  van  de  gemeenten  een  gemeentegids  aanbiedt  zonder  geografische  component.  Tot  slot  waren  er  24  (5,9%)  gemeenten  waarbij  geen  digitale  gemeentegids  aanwezig  was  of  waarvan  de  link  niet  werkte.  De  gemeentegidsen  die  geen  geografische  component  hebben,  hebben  de  vorm  van  een  E‐book,  PDF‐bestand  of  een  wel  navigeerbare website maar zonder toevoeging van een kaart.     Informatie aanwezig? (totaal = 415) 

 

Ja, 94,1% (391) 

Niet‐Geo, 4,3% (17) 

 

Geo 95,7% (374) 

 

 

 

Nee, 5,9% (24) 

Tabel 15 ‘Aanwezigheid thema Gemeentegids' 

 

5.4.2  WELKE  GEOGRAFISCHE  PRESENTATIEVORM  IS  HET  MEEST  GEBRUIKT  BIJ  HET  THEMA  GEMEENTEGIDS?  Uit  tabel  16  is  af  te  lezen  dat  er  vier  marktpartijen  aanwezig  zijn  die  een  gemeentegids  met  een  geografische  component  ontwikkelen:  LokaalTotaal,  DigiGids,  Smartmaps  en  De  Kleine  Media.  Bij  tien websites heeft een andere partij de gemeentegids ontwikkeld. Een gemeente kan er voor kiezen  om  de  gemeentegids  in  de  eigen  website  te  integreren  of  de  gids  in  een  nieuw  scherm  te  laten  openen.    

 

Aantal (374)

Leverancier 

1 

40,1% (150) 

Smartmap 

 

2 

26,7% (100) 

Lokaal Totaal

 

3 

13,4% (50) 

Digigids 

 

4 

17,1% (64) 

De Kleine Media

 

5 

2,7% (10) 

Overige 

 

 

 

 

 

Tabel 16 'Manieren van geografische presentatie bij thema Gemeentegids'

80   

LokaalTotaal (dochteronderneming van  de Telefoongids BV) biedt de adressengids gecategoriseerd  op  thema’s  aan,  zoals  hobby  en  vrije  tijd  of  detailhandel.  Per  categorie  zijn  er  weer  subthema’s.  Wanneer een subthema wordt aangeklikt, worden de aanwezig adressen gepresenteerd op de kaart.  Hierbij  wordt  gebruik  gemaakt  van  Google  Maps.  Er  wordt  ook  een  mobiele  website  en  een  app  aangeboden.   

DigiGids  biedt  ook  op  basis  van  categorieën  adressen  aan,  in  tegenstelling  tot  Lokaal  Totaal 

wordt maar één zoekresultaat tegelijk op de kaart getoond. Als er bijvoorbeeld zes basisscholen zijn,  wordt maar een basisschool op de kaart gepresenteerd. Door een nieuwe basisschool te selecteren  komt deze in beeld. Er wordt gebruik gemaakt van Google Maps. Er wordt ook een mobiele website  aangeboden.    

Akse Media biedt de SmartMap aan (zie afbeelding 26). De digitale gemeentegids heeft ook de 

adressen geordend op categorie. Net als bij Lokaal Totaal worden meerdere zoekresultaten op één  pagina  getoond. Naast  een adressengids wordt ook een stratengids aangeboden.  In de stratengids  worden  alle  bedrijven  en  adressen  gepresenteerd  uit  die  straat.  Akse  Media  biedt  ook  een  Toegankelijke Digitale Gemeentegids aan. Deze variant bevat geen kaart maar is gericht op mensen  met  een  visuele  handicap.  Zo  kan  de  gids  in  Braille  besteld  worden,  of  kan  de  gids  als  luister‐cd  worden aangevraagd. Ook deze leverancier maakt gebruik van Google Maps en biedt een app aan  voor de smartphone of tabloid.    

Tot slot komt de digitale gemeentegids van de Kleine Media veel voor, deze leverancier werkt 

hetzelfde als Lokaal Totaal omdat na het aanklikken van een adres de locatie op de kaart getoond  wordt. Alle gemeentegidsen geven dus de locatie van de opgevraagde adressen aan op de kaart. In  alle gevallen wordt er gebruik gemaakt van Google Maps.  Van  de  tien  gemeenten  die  een  andere  gemeentegids  met  een  geografische  component  hebben  maar  niet  bij  de  vier  hoofdleveranciers  aangesloten  zijn,  wordt  in  zeven  gevallen  gebruik  gemaakt  van  Google  Maps.  In  één  geval  is  het  niet  duidelijk  (gemeente  Groningen).  De  gemeente  Rhenen  maakt  gebruik  van  OpenStreetMap  en  de  gemeente  Middelburg  maakt  gebruik  van  LocatieNet. Ook voor de eigen applicaties geldt, net als bij het thema Werk in uitvoering, dat naast  informatie uit de Gemeentegids ook andere geo‐informatie wordt getoond.  Zo toont de gemeente  Littenseradiel ook bevolkingscijfers.  

81   

  Afbeelding 26 'Gemeentegids Aksemedia'   

 

82   

5.5 KUNST IN DE OPENBARE RUIMTE    5.5.1  HOEVEEL  %  VAN  DE  GEMEENTEN  DIE  HET  THEMA  KUNST  IN  DE  OPENBARE  RUIMTE  AANBIEDEN, DOET DIT DOOR MIDDEL VAN GEOGRAFISCHE PRESENTATIE?  Van  de  415  gemeenten  presenteert  32,8%  (136)  informatie  over  kunstwerken  via  een  website.  Hiervan was bij 48,5% (66) van de websites sprake van geografische presentatie. 67,2% (279) van de  gemeenten toont dus geen overzichten van de Kunst in de openbare ruimte.   Informatie aanwezig? (totaal = 415) 

 

Ja, 32,8% (136) 

Niet‐Geo, 51,5% (70) 

 

Geo, 48,5% (66) 

 

 

 

Nee, 67,2% (279) 

Tabel 17 ‘Aanwezigheid thema Kunst in de openbare ruimte'

 

In vergelijking met de geografische gepresenteerde thema’s Werk in uitvoering en de Gemeentegids,  zijn  er  weinig  voorbeelden  gevonden  van  geografische  presentatie  van  het  thema  Kunst  in  de  openbare ruimte (66). In  sommige gevallen was de  informatie er wel maar werd er  doorverwezen  naar  een  boekje  met  een  kunstroute  die  te  koop  was  bij  de  plaatselijke  VVV.  Het  is  niet  duidelijk  geworden  waarom  de  gemeente  er  al  dan  niet  voor  kiest  om  de  informatie  aan  te  bieden  op  de  website.    5.5.2 WELKE GEOGRAFISCHE PRESENTATIEVORM IS HET MEEST GEBRUIKT BIJ HET THEMA KUNST  IN DE OPENBARE RUIMTE?  Er  zijn  verschillende  presentatievormen  van  kunstwerken  aangetroffen.  Toch  beperken  veel  gemeenten  zich  tot  een  algemeen  verhaal  over  kunst  in  de  openbare  ruimte.  De  kunstwerken  worden gecategoriseerd per wijk, of alfabetisch geordend op naam van het kunstwerk, kunstenaar  of locatie.    Van de 66 gemeenten waarbij een geografische presentatie is gevonden, verwijzen 26 naar  de  website  www.beeldenvangelderland.nl,  dit  betreft  uiteraard  alleen  gemeenten  uit  de  provincie  Gelderland.  Er  wordt  naar  nog  twee  samenwerkingsverbanden  verwezen,  namelijk  naar  www.kunstencultuurmaasduinen.nl  (samenwerking  van  de  gemeenten  Bloemendaal,  Hillegom  en  Zandvoort) en www.kunstbuitengewoon.nl (samenwerking van de gemeenten Mook en Middelaar,  Gennep en Bergen (Limburg)).  Daarnaast is er 36 keer een eigen ontwerp aangetroffen.  

83   

Van de eigen ontwerpen viel de website van de gemeente Noordwijk het meest op. Op de  website  www.art‐in‐noordwijk.nl  is  namelijk  bij  alle  afbeeldingen  van  de  Kunst  in  de  openbare  ruimte een link toegevoegd naar Google Streetview. Op die manier is het mogelijk om het beeld in  3D te bekijken.    Aantal (66)  

Type  

54,5% (36) 

36 keer eigen ontwerp (waarvan 11 keer in samenwerking  met Kunstwacht) 

39,4% (26) 

Beeldenvangelderland.nl 

1,5% (1) 

Kunstbuitengewoon.nl, (gemeenten Bloemendaal,  Hillegom, Zandvoort) 

4,6% (3)  

Kunstencultuurmaasduinen (gemeenten Mook en  Middelaar, Gennep en Bergen (Limburg)) 

Tabel 18 'Manieren van geografische presentatie bij thema Kunst in de openbare ruimte’ 

  BEELDEN VAN GELDERLAND  Alle 56 gemeenten in Gelderland zijn aangesloten op de website www.beeldenvangelderland.nl. De  gemeente  Brummen  zegt  hierover  op  haar  eigen  website:  ‘Het  is  interessant  om  deze  site  te  bezoeken. U kunt er namelijk ook zelf wandel‐, fiets‐ of autoroutes samenstellen. De site is ook te  bezoeken via uw smartphone’. Zie hiervoor ook afbeelding 28.   De  provincie  Gelderland  geeft  aan  dat  alle  kunst  in  de  openbare  ruimte  van  Gelderland  is  verzameld  op  de  website.  Je  zou  verwachten  dat  op  elke  gemeentelijke  site  van  de  provincie  een  verwijzing  staat  naar  de  kunstwebsite  maar  dit  is  niet  het  geval.  Van  de  56  gemeenten  van  de  provincie  Gelderland  is  op  26  gemeentelijke  websites  een  link  naar  www.beeldenvangelderland.nl  gevonden. In twee gemeenten van deze provincie werd ook eigen ontwerp aangetroffen (Nijmegen  en Tiel) en twee keer een ontwerp van Kunstwacht (Bronckhorst en Harderwijk). In zeven gevallen  werd  er  wel  een  overzicht  van  kunst  in  de  openbare  ruimte  gevonden  maar  was  deze  niet  geografisch gepresenteerd. In 19 gevallen werd er dus geen link gevonden.   Net als bij het thema Werk in Uitvoering verschilt de inhoud van de verschillende kunstsites  die logischerwijs hetzelfde zouden moeten laten zien. Zo wordt bij de gemeente Harderwijk door de  geo‐viewer  van  Kunstwacht  43  kunstwerken  gepresenteerd  en  door  de  website   www.beeldenvangelderland.nl  34  kunstwerken.  De  metadata  die  aan  het  kunstwerk  wordt  toegevoegd  is  voor  beide  websites  wel  gelijk  (kunstenaar,  locatie,  materiaal,  jaar  van  plaatsing  en  84   

omschrijving). 

Voor 

de 

gemeente 

Nijmegen 

geldt 

dat 

op 

de 

website 

van 

www.beeldenvangelderland.nl  330  kunstwerken  beschreven  staan  en  dat  de  eigen  applicatie  www.nijmegen.nl/kos 400 kunstwerken bevat.  Tijdens het onderzoek viel verder op dat de provincie Friesland ook werkt aan een kunstsite  voor de hele provinice. Door Keunstwurk is de website www.publieke‐kunst.keunstwurk.nl opgezet.  De website toont de kunst echter niet met een geografische presentatie.    

  Afbeelding 27‘Beelden van Gelderland’ 

  KUNSTWACHT  Kunstwacht,  een  bedrijf  dat  onderzoek  en  advies  geeft  over  cultuurbehoud,  heeft  elf  van  de    66  kunstwebsites  met  een  geografische  presentatie  gemaakt.  Het  is  niet  mogelijk  om  een  route  te  plannen op de websites die door Kunstwacht zijn ontwikkeld maar er wordt wel een totaaloverzicht  geboden met de locaties van de kunstwerken. Wanneer er op een locatie wordt geklikt, verschijnt  informatie over het kunstwerk.    

 

85   

5.6 MONUMENTEN  Op  de  websites  is  gekeken  naar  de  aanwezigheid  van  een  monumentenoverzicht.  Tijdens  het  controleren  van  de  website  werd  duidelijk  dat  er  meer  type  monumenten  aanwezig  waren  dan  aanvankelijk  gedacht.  Naast  rijksmonumenten,  gemeentelijke  monumenten  publiceerden  sommige  gemeenten ook provinciale monumenten. Dit werd in het midden van het onderzoek gecorrigeerd,  door alle voorgaande websites nogmaals te bekijken.  Aan  het  eind  van  het  onderzoek  bleek  dat  de  website  www.monumenten.nl  ten  onrechte   niet  was  meegerekend  als  geografische  presentatie.  Er  was  namelijk  wel  degelijk  een  interactieve  kaart  aanwezig  op  de  website.  Na  het  opnieuw  beoordelen  van  de  websites  bleek  dat  er  nog  een  fout  in  het  onderzoek  was  geslopen.  In  tegenstelling  tot  de  drie  hiervoor  behandelende  thema’s,  werd  informatie  over  monumenten  ook  veelvuldig  aangeboden  middels  het  totaal  onverwachte  kopje  ‘producten  en  diensten’  van  de  digitale  balie.  Het  aanbieden  van  (geografische)  informatie  over monumenten  bleek  dus  zo versnipperd in de  websites,  dat het  teveel  tijd zou kosten om het  onderzoek opnieuw uit te voeren. Dus dat is achterwege gebleven.     

Uit de pagina’s die wel zijn bekeken blijkt echter wel dat monumentenoverzichten zich goed 

lenen  voor  geografische  presentatie  en  dat  de  gemeente  niet  veel  actie  hoeft  te  ondernemen  om  deze  gegevens  te  presenteren.  Wanneer  gemeenten  namelijk  Rijks‐  of  provinciale  monumenten  willen tonen, kan er gebruik worden gemaakt van bestaande initiatieven. Zo kan slechts met een link  doorverwezen  worden  naar  het  Monumentenregister  van  de  Rijksdienst  voor  Cultureel  Erfgoed:  www.monumentenregister.cultureelerfgoed.nl.  In  dit  register  kan  op  provincie,  gemeente  of  plaatsnaam gezocht worden, maar ook gerichter op bijvoorbeeld monumentnummer (unieke code)  of straatnaam of adres. In het register worden de rijksmonumenten niet geografisch gepresenteerd.   De Rijksdienst stelt echter het register ook als Open Dataset beschikbaar. De website legt uit  dat de meest uitgebreide set gegevens van rijksmonumenten een database in Access formaat is die  maandelijks  wordt  geactualiseerd.  Sinds  2011  is  in  de  database  ook  een  puntenkaartlaag  opgenomen, zodat het ook mogelijk is om de gegevens via een geografisch informatiesysteem (GIS)  te ontsluiten. In de puntenkaartlaag is het echter nog niet mogelijk om de uitgebreide teksten die bij  een  monument  horen  te  tonen.  Zelf  geeft  de  Rijksdienst  aan  dat  de  rijksmonumenten  geografisch  worden getoond op de website www.kich.nl. In de analyse blijkt dat slechts op één website (van de  gemeente Voerendaal) een verwijzing naar www.kich.nl is aangetroffen.  De  dataset  wordt  ook  gebruikt  door  de  vrije  internetencyclopedie  Wikipedia,  waarbij  door  de  aanwezigheid  van  de  coördinaten  ook  de  locatie  van  de  monumenten  op  Google  Maps  wordt  getoond op de pagina van de betreffende gemeente. Bij veel van de gemeenten is deze mogelijkheid 

86   

niet bekend. In slechts vijf gevallen (de gemeenten Haren, Werkendam, Zoeterwoude, Oldambt en  Naarden) zijn namelijk doorverwijzingen gevonden naar deze dataset.   Naast  deze  mogelijke  verwijzing  is  nog  een  aantal  verschillende  presentatievormen  te  onderscheiden.  Vaak  is  een  algemeen  verhaal  op  de  gemeentelijke  website  aanwezig  over  wat  monumenten betekenen voor de gemeente waarbij slechts enkele bijzondere monumenten worden  beschreven.  Wat  ook  vaak  voorkomt  is  een  alfabetisch  geordende  monumentenlijst  in  een  PDF‐ bestand of als HTML op de webpagina. Deze overzichten worden vaak ondersteund met foto’s van  de monumenten. 

  Afbeelding 28‘Provinciale monumenten Drenthe’ 

 

5.7 SAMENVATTING WEBSITE ANALYSE  Gemeenten zijn niet verplicht om de vier geselecteerde thema’s geografisch te presenteren. Positief  is  dat  van  de  415  gemeenten  er  slechts  4,1%  (17)  geen  enkele  van  de  geselecteerde  thema’s  geografisch presenteert. Dit sluit niet uit dat die gemeenten andere thema’s, die niet meedoen met  dit onderzoek, wel geografisch gepresenteren.  Van  de  398  gemeenten  die  één  of  meerdere  van  de  geselecteerde  thema’s  geografisch  presenteren,  biedt  8,7%  (36)  alle  drie  de  geselecteerde  thema’s  aan.  Slechts  één  gemeente  (gemeente Hilversum) presenteert alle drie thema’s in één geo‐viewer. Bij de rest van de gemeenten  worden  dus  verschillende  geo‐viewers  gebruikt  om  geografische  gegevens  over  de  gemeente  te  presenteren.  Dat  niet  dezelfde  geo‐viewer  gebruikt  wordt  komt  omdat  de  gemeente  enerzijds  zelf  kaarten ontwikkelt, en anderzijds linkt naar bestaande initiatieven.   87   

Bij  het  thema  Werk  in  uitvoering  zijn  194  verwijzingen  (47,5%)  gevonden  naar  geografische  presentatie. Hiervan werd er in 133 gevallen (68,6%) doorverwezen naar een regionale of provinciale  website. In de overige 61 gevallen (31,4%) werd alleen de Werk in uitvoering van de eigen gemeente  getoond. Dit is opvallend omdat ervanuit gegaan kan worden dat de meeste autoritjes niet stoppen  bij  een  gemeentegrens.  Daarnaast  is  in  veel  gevallen  dus  een  regionale  of  provinciale  website  te  vinden waarnaar gelinkt kan worden. Door te samenwerken kan er tijd en geld bespaard worden en  krijgt de gebruiker een meer volledig beeld van Werk in uitvoering, een thema dat niet stopt bij de  gemeentegrenzen.   Van  de  374  gemeentelijke  websites  (95,7%)  die  linken  naar  een  gemeentegids  met  een  geografische component, werd bij 364 van de gevallen gebruik gemaakt van één van de applicaties  uit  dezelfde  groep  van  vier  leveranciers.  Een  beperking  van  het  aansluiten  op  een  bestaande  applicatie van één van deze leveranciers is dat er geen maatwerk geleverd kan worden wanneer een  gemeente  bijvoorbeeld  naast  de  adressen  van  bedrijven  en  instellingen,  ook  andere  thema’s  wil  presenteren op de kaart.  In vergelijking met de thema’s Werk in uitvoering en de Gemeentegids zijn er relatief weinig (66)  geografische presenteerde voorbeelden te vinden van overzichtskaarten met het thema Kunst in de  openbare  ruimte.  Een  verklaring  hiervoor  is  niet  gevonden.  Opvallend  is  dat,  hoewel  de  provincie  Gelderland een geo‐viewer van alle kunst in Gelderland beschikbaar heeft gesteld, slechts 26 van de  56 gemeenten uit de provincie via hun gemeentelijke website hiernaar linken. Daarnaast zijn enkele  gemeenten  die,  ondanks  de  provinciale  site,  toch  ook  het  thema  op  een  eigen  wijze  geografisch  presenteren op de website. Verder zijn er weinig samenwerkingsverbanden te vinden wanneer het  gaat om geografisch gepresenteerde kunstsites.   Uit  de  analyse  van  het  thema  Monumenten  blijkt  dat  gemeenten  eenvoudig  kunnen  doorverwijzen  naar  verschillende  initiatieven  om  monumenten  geografisch  te  ontsluiten,  zodat  ze  hiervan  zelf  weinig  werk  hebben.  Voorbeelden  zijn  het  doorlinken  naar  www.monumenten.nl,  www.kich.nl en naar de gemeentepagina op www.wikipedia.nl. Dit geldt dan voor rijksmonumenten  want voor gemeentelijke monumenten moet een gemeente zelf bepalen of deze gegevens op een  kaart ontsloten worden.   Opvallend  is  dat  enkele  gemeenten  met  betrekking  tot  hetzelfde  thema  verwijzen  naar  verschillende  geo‐viewers  (gemeentelijk  en  regionaal)  waarvan  de  inhoud  gelijk  hoort  te  zijn  maar  dat echter niet is. Dit komt voor bij het thema Werk in uitvoering en Kunst in de openbare ruimte.  Een  kaart  lijkt  een  compleet  overzicht  te  geven  van  de  aanwezige  informatie  maar  dat  is  blijkbaar  niet altijd zo. Wanneer niet bekend is welke databronnen verwerkt zijn in de kaart, blijft men gissen  of de volledige gegevens worden getoond.   88   

6. CONCLUSIE  De  hoofdvraag  waarmee  het  onderzoek  gestart  is  luidt:  ‘Welke  kansen  biedt  geografische  presentatie  om  gemeentelijke  informatie  toegankelijk  te  maken  via  het  internet?’.  Voordat  het  antwoord geformuleerd wordt op deze vraag, worden eerst de vier deelvragen beantwoord.    

6.1 (#1) HOE WERKT HET GEOGRAFISCH PRESENTEREN VAN INFORMATIE?     Hoewel het gebruik van kaarten al eeuwenoud is, is door de automatisering het gebruik van kaarten  in een stroomversnelling geraakt. Dit komt onder andere doordat het door automatisering mogelijk  is om grote digitale databestanden op een kaart te presenteren. De hiervoor gebruikte techniek is  een  geografisch  informatiesysteem  (GIS).  Dit  systeem  maakt  het  mogelijk  om  digitale  informatie  waarbij de geografische component van belang is, te ontsluiten.   Geografische  informatiesystemen  kennen  diverse  functionaliteiten  om  op  basis  van  een  kaart  relaties  te  leggen  tussen  verschillende  types  informatie.  Deze  relaties  worden  dus  alleen  zichtbaar  wanneer een kaart wordt gebruikt. Hierbij speelt het interactieve karakter van GIS een belangrijke  meerwaarde;  de  gebruiker  kan  bijvoorbeeld  zelf  een  route  tekenen  op  de  kaart  of  een  informatiebron aan‐ of uitschakelen.  

6.2  (#2)  WELKE  VOORBEELDEN  OP  HET  INTERNET  ZIJN  BESCHIKBAAR  OVER  HET  PRESENTEREN VAN INFORMATIE VIA EEN KAART?   Internet is een geschikt platform om geografische informatie te presenteren. Dit komt door de grote  hoeveelheid  aanwezige  datasets  en  de  eenvoudige  techniek  om  een  kaart  op  een  website  te  integreren. Overheid en bedrijfsleven kunnen er voor kiezen om een deel van de inhoud van een al  in  gebruik  zijnde  GIS  op  internet  te  publiceren,  door  het  inzetten  van  een  geo‐viewer.  Het  is  ook  mogelijk om een losse applicatie op te website te plaatsen. In dat geval wordt een bestaande kaart,  van  bijvoorbeeld  Google  Maps  of  Openstreetmap  in  de  website  geïntegreerd,  door  middel  van  de  API‐techniek.  De  maker  is  vervolgens  vrij  om  te  kiezen  welke  datasets  al  dan  niet  gepubliceerd  worden op de kaart.  Naast  het  gebruik  van  geo‐viewers  op  internet,  wordt  in  applicaties  op  smartphones  ook  veel  van deze techniek gebruik gemaakt.   Op  internet  zijn  legio  aan  voorbeelden  te  vinden  wanneer  het  gaat  om  toepassingen  van  geografische presentatie op de kaart.  De meeste toepassingen zijn in de vorm van een Mashup; een  webpagina‐  of  applicatie  waar  gegevens  uit  meerdere  bronnen  gecombineerd  en  gezamenlijk  gepresenteerd worden. In dit onderzoek zijn voorbeelden gegeven van uiteenlopende categorieën:  89   

reizen, toerisme, nieuws en weer, retail en horeca, evenementen, huizenmarkt, onderzoeksdata en  sociale media.  

6.3  (#3)  HOE  ZIET  HET  GEMEENTELIJKE  BELEID  MET  BETREKKING  TOT  HET  GEOGRAFISCH PRESENTEREN VAN INFORMATIE ERUIT?  De  Rijksoverheid  schrijft  regels  voor  omtrent  de  e‐overheid;  het  streven  om  zoveel  mogelijk  dienstverlening en informatie‐uitwisseling via het internet te laten verlopen. Gemeenten dienen zich  aan dit beleid te conformeren. Hierdoor komt veel geografische informatie beschikbaar. Grotendeels  komt dit voort uit het Stelsel van Basisregistraties, waarin veelvoorkomende overheidsinformatie op  een eenduidige manier wordt geregistreerd. In veel gevallen is de gemeente de leverancier van deze  informatie en veel van deze informatie heeft een geografische component. Een bekend voorbeeld is  de Basisadministratie Adressen en Gebouwen.   Daarnaast  stuurt  de  Rijksoverheid  aan  op  het  hergebruik  van  overheidsdata.  Deze  informatie  wordt dan onder de noemer van Open Data beschikbaar gesteld. Veel van deze informatie bevat een  geografische component.  

6.4  (#4)  WELKE  GEMEENTELIJKE  INFORMATIE  WORDT  NU  AL  OP  GEOGRAFISCH  WIJZE GEPRESENTEERD?   Omdat  er  geen  onderzoek  gevonden  is  naar  de  huidige  inzet  van  geografisch  gepresenteerde  informatie op gemeentelijke websites, is een empirisch onderzoek uitgevoerd. Voor het onderzoek  zijn de websites van alle 415 gemeenten getoetst op de aanwezigheid van vier vastgestelde thema’s.  De thema’s waren: Werk in uitvoering, Gemeentegids, Kunst in de openbare ruimte en Monumenten.  Vervolgens zijn de gegevens van de thema’s geanalyseerd.   Uit  de  analyse  blijkt  dat  de  onderzochte  thema’s  op  verschillende  manieren  gepresenteerd  worden.  Wanneer er puur gekeken wordt naar de geografische presentatie van informatie, wordt  van de 415 websites in 4,1% (17) van de gevallen geen enkele vorm van geografische presentatie van  de drie geselecteerde thema’s gevonden. 47,7% (198) van de websites biedt één thema geografisch  aan  en  39,5%  (194)  van  de  websites  biedt  twee  thema’s  geografisch  aan.  Op  8,7%  (36)  van  de  websites worden alle drie de gelecteerde thema’s geografisch gepresenteerd.   Voor het thema Werk in uitvoering geldt dat 47,5% van de websites die de informatie aanbiedt,  dit geografisch doet. Voor het thema  Gemeentegids geldt dit voor 95,7% van de websites  en voor  het thema Kunst in de openbare ruimte geldt dit voor 48,5% van de websites.    Wanneer  de  keuze  is  gemaakt  voor  geografische  presentatie,  kan  de  gemeente  er  voor  kiezen  om een geo‐viewer in eigen beheer te houden of om aan te sluiten bij een gemeenschappelijke geo‐ 90   

viewer.  Bij  het  thema  Werk  in  uitvoering  wordt  bij  68,6%  van  de  websites  met  geografische  presentatie, verwezen naar een regionaal of provinciaal verband. Bij het thema Gemeentegids wordt  er  niet  verwezen  naar  samenwerkingsverbanden,  maar  worden  de  gegevens  in  een  op  zichzelf  staande applicatie gepresenteerd. Bij het thema Kunst in de openbare ruimte wordt bij 45,5% van de  websites naar een samenwerkingsverband verwezen.   Wanneer  gekozen  wordt  voor  een  geo‐viewer  in  eigen  beheer,  kan  de  gemeente  zelf  bepalen  welke inhoud in de viewer komt. Dit verklaart soms het opmerkelijke aanbod van thema’s, zoals de  combinatie Werk in uitvoering met gegevens over de bevolkingssamenstelling die werd aangetroffen  bij de gemeente Noordwijk.   Gemeenschappelijke  geo‐viewers  komen  hoofdzakelijk  voort  uit  regionale  en  provinciale  verbanden.  Dit  lijkt  een  win/win  situatie  omdat  niet  per  gemeente  het  wiel  uitgevonden  hoeft  te  worden  en  de  gebruiker  een  breder  aanbod  van  gegevens  over  het  thema  krijgt,  dat  boven  de  gemeentegrenzen  uitstijgt.  Het  is  dan  wel  aan  te  raden  op  de  gemeentelijke  website  naar  zo’n  gezamenlijke website te verwijzen, wat nu vaak niet gebeurt. 

6.5 (ONDERZOEKSVRAAG) WELKE KANSEN BIEDT GEOGRAFISCHE PRESENTATIE OM  GEMEENTELIJKE INFORMATIE TOEGANKELIJK TE MAKEN VIA HET INTERNET?   Uit het onderzoek is duidelijk geworden dat gebruikers steeds meer gewend raken aan het gebruik  van  digitale  kaarten  op  websites  en  via  applicaties  op  smartphones.  Gelet  op  de  hoeveelheid  aanwezige  informatie met een  geografische  component  bij gemeenten,  ligt er een  kans om dit via  geografische presentatie aan te bieden. Door de locatie als uitgangspunt te nemen, wordt informatie  meer toegankelijk doordat relaties zichtbaar worden op een kaart.  De gebruiker kan op basis van een locatie in een oogopslag zien wat er zich afspeelt binnen de  gemeente en hierdoor kan er meer gebruiksgemak worden gecreëerd. Daarnaast stelt geografische  presentatie  de  gebruiker  in  de  gelegenheid  om  verbanden  te  leggen  tussen  verschillende  types  informatie die zonder kaart niet zichtbaar zijn. Zo kan een gebruiker keuzes maken waarbij de locatie  centraal staat,  zoals een woningzoekende die op basis van de afstand van scholen en voorzieningen  een keuze maakt voor een bepaalde woonwijk, of een toerist die geënthousiasmeerd wordt om een  stadswandeling te maken.  Uit  het  empirisch  onderzoek  blijkt  dat  veel  gemeenten  al  inspelen  op  de  mogelijkheid  van  het  geografisch presenteren van informatie. Een gemeente kan er voor kiezen om zelf een geo‐viewer te  ontwikkelen maar een meer voor de hand liggende keuze is om aan te sluiten bij een regionale of  provinciale samenwerkingsverband. Uit dit onderzoek blijkt dat dit niet altijd gebeurt terwijl de data  wel  aanwezig  is  op  internet.  Deze  data  wordt  deels  door  derden  op  internet  gezet  en  deels  is  dit  91   

informatie  die zelf door de gemeente  verstrekt wordt.  Gemeenten doen er  goed aan om  te kijken  welke  mogelijkheden  er  zijn  met  betrekking  tot  het  geografisch  presenteren  alvorens  zelf  een  applicatie  wordt  ingericht.  Door  gezamenlijk  een  geo‐viewer  te  ontwikkelen  hoeft  het  wiel  niet  opnieuw  uitgevonden  te  worden  en  krijgt  de  gebruiker  toegang  tot  informatie  die  over  de  gemeentegrenzen heen gaat.   Tot slot helpen de verplichte richtlijnen vanuit  de e‐overheid, zoals het leveren van informatie  voor  het  Stelsel  van  Basisregistraties,  mee  om  gemeenten  meer  data  geografisch  te  laten  presenteren.  Het  initiatief  komt  in  dit  geval  niet  bij  de  gemeenten  vandaan  maar  vanuit  de  Rijksoverheid,  desalniettemin  wordt  de  aangeleverde  data  wel  op  een  uniforme  wijze  geografisch  gepresenteerd. Ook pleit de Rijksoverheid ervoor om gegevens beschikbaar te stellen via Open Data,  zodat derden de data eventueel kunnen omvormen tot een kaart.    

 

92   

LITERATUURVERWIJZING   A  Alphenaar, J.W.(2011). Google Maps niet meer (volledig) gratis. Weblog. Laatst gewijzigd op 1  november 2011.   Geraadpleegd op: 25 augustus 2012  URL: http://www.marketingfacts.nl/berichten/20111101_google_maps_niet_meer_volledig_gratis     Archixl.(2012).Informatiearchitectuurplaten. Archixl.  Geraadpleegd op: 20 juni 2012  URL: http://www.wikixl.nl/wiki/gemma/index.php/Informatiearchitectuurplaten#Informatiefuncties  

B  Boonstra, O. (2010).Tijd en ruimte. Nieuwe toepassingen van GIS in de alfawetenschappen.  O.Boonstra  en A. Schuurman. ISBN: 978.90.5345.388.9   Bos, S. (2005). Zoekt en gij zult vinden? Een verklarend onderzoek naar de oorzaken voor verschillen  in de mate van openbaarheid van overheidsinformatie op  gemeentewebsites.  Afstudeerscriptie. Scholto Bos.September 2010.   Geraadpleegd op: 25 augustus 2012  URL:http://www.zenc.nl/uploads/0e/01/0e01ab737d9aa6f3aa5d8637410aa8f1/openbaarheid_over heidsinformatie_gemeenten_scriptie.pdf  

C  CBR.(2010).Navigatieapparatuur verplicht in examenauto. Centraal Bureau voor de Rijvaardigheid.  Persbericht. Laatst gewijzigd op 16 september 2010.   Geraadpleegd op: 21 augustus 2012  URL: http://www.cbr.nl/nieuws.pp?id=244     Chapman, C.(2009). Google Maps; 100+ Best Tools and Mashups. Mashable. Weblog. Cameron  Chapman. 8 januari 2009.   Geraadpleegd : 28 mei 2012  URL: http://mashable.com/2009/01/08/google‐maps‐mashups‐tools/     Consumentenbond.(2012a). Handige, leuke en nuttige apps. Consumentenbond. Webpagina.  Geraadpleegd op: 12 juni 2012  URL: http://www.consumentenbond.nl/test/elektronica‐communicatie/telefonie/mobiele‐ telefoons/extra/leuke‐apps/     Consumentenbond.(2012b).Apps en App‐stores. Consumentenbond. Webpagina.   Geraadpleegd op: 12 juni 2012  URL: http://www.consumentenbond.nl/test/elektronica‐communicatie/telefonie/mobiele‐ telefoons/extra/apps‐appstores/   

Croes, R.L. (2008).Geo‐informatie en de consument; techniek, juridische aspecten en beleving.  Artikel. Mr. Roel L. Croes.  Geraadpleegd op: 26 maart 2012  URL: http://www.nvvir.nl/userfiles/NVvIR_Recht‐en‐locatie_bijdrage_Roel_Croes‐1.pdf  93   

D  Donner. (2011). Kamerbrief hergebruik overheidsinformatie en open data. Kamerbrief. Gepubliceerd  op 30‐05‐2011   Geraadpleegd op: 25 augustus 2012   http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten‐en‐ publicaties/kamerstukken/2011/05/30/kamerbrief‐hergebruik‐overheidsinformatie‐en‐open‐ data/kamerbrief‐hergebruik‐en‐open‐data‐naar‐betere‐vindbaarheid‐en‐herbru.pdf    Dirkmjk.(2012). Plek voor 50000 fietsen in Amsterdam Centrum. Dirkmjk. Weblog.  Geraadpleegd op: 6 juli 2012    URL: http://www.dirkmjk.nl/2012/06/plek‐voor‐50000‐fietsen‐amsterdam‐centrum 

E  E‐overheid.(2012a). Over i‐NUP. Webpagina. E‐overheid.nl  Geraadpleegd : 28 mei 2012  URL: http://e‐overheid.nl/onderwerpen/e‐overheid/over‐i‐nup    E‐overheid. (2012b).Basisregistratie. Webpagina. E‐overheid.nl  Geraadpleegd : 28 mei 2012  URL: http://www.e‐overheid.nl/onderwerpen/stelselinformatiepunt    E‐overheid (2012c). 'Vurig' pleidooi voor de BAG. Nieuwsbericht. Laatst gewijzigd op 27 maart 2012  Geraadpleegd: 25 augustus 2012   URL: http://www.e‐overheid.nl/actueel/nieuwsberichten/intItem/vurig‐pleidooi‐voor‐de‐bag‐/1461 

G  Ganapati , S. (2010). Using Geographic Information Systems to Increase Citizen Engagement. School  of International and Public Affairs, College of Arts and Sciences Florida International University.  Sukumar Ganapati   Geraadpleegd op: 25 augustus 2012  URL: http://www.businessofgovernment.org/report/using‐geographic‐information‐systems‐ increase‐citizen‐engagement     Geertman, S. (1999). Praktijkboek GIS. Toepassingen van geografische informatietechnologie. Stan  Geertman, Jan‐Jaap Harts, Theo Overduin, Rein Roosjen. NexpRI, ISBN: 90‐73414‐14‐8.    Gemeente Oldambt.(2012). ‘Wet Openbaarheid van Bestuur’. Webpagina. Gemeente Oldambt.  Geraadpleegd op: 27 mei 2012   URL: http://www.gemeente‐oldambt.nl/index.php?mediumid=38&pagid=2713     GeoBusiness Nederland. (2010).Geo‐sector in Kaart.Marktmonitor Geo‐informatiesector 2009/2010.  GeoBusiness Nederland. Gepubliceerd op 19 April 2012  Geraadpleegd op: 21 augustus 2012   URL: http://tinyurl.com/bs9kp66     Geodan. (2009). GeoStIP, met STIP op de kaart, Geo‐informatiebeleidsplan 2009‐2015. Gepubliceerd  op 24 maart 2009.  Geraadpleegd op: 21 augustus 2012  URL: http://www.kinggemeenten.nl/media/190538/Praktijkvoorbeeld%20'Geo‐ informatiebeleidsplan%20Geo‐StIP'%20(Lelystad)%201%20rapport.pdf   94   

GeoData Institute.(2012). The GIS Awareness Booklet. GeoData Institute ,University of Southampton.  Geraadpleegd op: 4 juni 2012  URL: http://www.geodata.soton.ac.uk/Booklet.html     GIS‐magazine.(2009).Nationaal Georegister geopend. Persbericht. GIS‐Magazine.  Geraadpleegd op: 6 juli 2012    URL: http://gismagazine.nl/blog/editors‐desk/nationaal‐georegister‐geopend    Google. (2008a).Google Maps and San Diego wildfires. Video.Geüpload door Google op 9 mei 2008.  Geraadpleegd op: 25 augustus 2012   URL: http://www.youtube.com/watch?v=y7y4MlYNBTI&feature=player_embedded     Google.(2008b).  Google Maps API and The New York Times. Video. Geüpload door Google op 21 jul  2008.   Geraadpleegd op: 25 augustus 2012  URL: http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=szgA6JAmWTU     Google. (2012). Klantrelaties bevorderen en bedrijfsinformatie verbeteren met Google Maps.  Geraadpleegd op: 25 augustus 2012   URL: http://www.google.com/intl/nl/enterprise/earthmaps/maps.html     Graafland, A. (1993) Geo‐informatie in gemeenten, een grote belofte? I&I, Otto Cramwinckel  Uitgeverij.  Geraadpleegd op: 12 maart 2012   URL: http://www.cram.nl/ieni/940207.htm     Grimshaw.(1989).Geographical Information Systems: A Tool for Business and Industry?. International  Journal of Information Management.  Geraadpleegd op: 26 maart 2012  URL: http://tinyurl.com/cklt7d4  

H  Hackdeoverheid. (2012).Onze inzet. Hackdeoverheid.nl  Geraadpleegd op: 25 augustus 2012  URL: http://www.hackdeoverheid.nl/onze‐inzet/    Heere, E. (2009) Gebruik en mogelijkheden van geografische data in de alfawetenschappen.   Geraadpleegd op: 25 augustus 2012  URL:http://www.dans.knaw.nl/sites/default/files/file/projecten/Rapport_Gebruik_en_mogelijkheden_g eodata_Dr_Elger_Heere.pdf    Heywood, I. (2011). An Introduction to Geographical Information Systems.Fourth edition. Juni 2011. Pearson Education. ISBN: 9780273722595    Hijink, M. (2012). Apple versus Google begint nu pas. Krantenbericht. NRC‐Next. 12 juni 2012.  

I  i‐NUP. (2011). Één digitale overheid: betere service, meer gemak. Brochure. Programmabureau i‐ NUP. September 2011.   Geraadpleegd op: 21 augustus 2012  URL: http://e‐overheid.nl/images/stories/over_het_NUP/een_digitale_overheid_08_2011.pdf   95   

I‐NUP.(2012). Overheidsbrede implementatieagenda voor dienstverlening en e‐overheid   Geraadpleegd : 28 mei 2012  URL: http://e‐overheid.nl/images/stories/Publicaties/agenda_e‐overheid_.pdf  

J  Janssen, F. (2006). Google Maps; Beste Nederlandse Mashups. Frankwatching. Weblog. zondag 26  november 2006 om 07:25 uur  Geraadpleegd : 28 mei 2012  URL: http://www.frankwatching.com/archive/2006/11/26/google‐maps‐beste‐nederlandse‐ mashups/  

K  KING. (2011).Slimmer organiseren door samenwerking, Handreiking verdieping GEMMA  informatiearchitectuur. Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten( KING).  Geraadpleegd op:  3 juni 2012  URL:http://www.kinggemeenten.nl/media/319395/20110211_7.%20Architectuur%20en%20technis che%20inrichting%20‐%20Verdieping%20GEMMA%20informatiearchitectuur_V1.01.pdf  Klein, P. (2012). Alle 415 gemeenten in 2012. Paul Klein, Metatopos. Laatst gewijzigd 2 februari 2012  Geraadpleegd op: 8 juli 2012  URL: http://www.metatopos.eu/gemprov.html  

N  Nijeholt, T. (2008) Handboek Geo‐visualisatie, kaarten maken met GIS, deel A.  Geraadpleegd op: 9 maart 2012  URL: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/70/Handboek_Geo‐ visualisatie_DeelA_20_7_2008.pdf      Nieuwland. (2011). OpenLayers, meer functionaliteit met moderne 'client centered' technieken.  Weblog. November 2011  Geraadpleegd op: 25 augustus 2012   URL: http://geo.nieuwland.nl/index.cfm?fuseaction=nieuwsbrief.toonNews&nb_id=90&cur_ed=20    

O  Ostrow, A. (2007). 13 Must‐see Google Maps Mashups. Mashable. Weblog.  Geraadpleegd : 28 mei 2012  URL:http://mashable.com/2007/07/11/google‐maps‐mashups‐2/     Overbeek, J. (2011). Gebruik geo‐viewers op overheidswebsites. Jeroen Overbeek en Nanka  Karstkarel, Geon bv. Groningen. Versie 1.0 (definitief), 23 maart 2011.  Geraadpleegd op: 8 juli 2012  URL: http://tinyurl.com/ccqz7ge     Overheid.(2012). Top 20 gemeenten. Data.overheid.nl   Geraadpleegd op: 8 juli 2012  URL: http://data.overheid.nl/top‐20‐gemeenten      

96   

Overheid.nl.(2012a). Wat is de gemeente. Overheid.nl.  Geraadpleegd op: 27 mei 2012   URL:  http://www.overheid.nl/zowerktdeoverheid/wievormendeoverheid/degemeente    Overheid.nl.(2012b). Nationaal Georegister. Overheid.nl.  Geraadpleegd op: 25 augustus 2012  URL: http://data.overheid.nl/nationaal‐georegister   

S  Smits. (2009). De naakte waarheid over augmented reality: waar liggen de kansen?. Frank Watching,  Weblog. Geert‐Jan Smits, geplaatst op: dinsdag 14 april 2009 om 09:54 uur  Geraadpleegd op: 26 augustus 2012  URL: http://www.frankwatching.com/archive/2009/04/14/de‐naakte‐waarheid‐over‐augmented‐ reality‐waar‐liggen‐de‐kansen/     Security. (2011). Microsoft: Vermijd geotagging van foto's. Security.nl, nieuwssite. Geplaatst 30‐01‐ 2011,12:03 door de redactie.   Geraadpleegd op: 30 mei 2012  URL:  http://www.security.nl/artikel/35999/Microsoft%3A_Vermijd_geotagging_van_foto's.html 

V  Van Tuil, K. (2011).Wat is een API?.Weblog. Gepubliceerd op 24 juni 2011..Kristian van Tuil.   Geraadpleegd op: 25 augustus 2012  URL: http://computerworld.nl/article/12972/wat‐is‐een‐api.html?cp    VanCauwenberghe, G. (2011) Een gemeentebrede kijk op GIS. Kwantitatieve analyse van het gebruik  van geo‐informatie in de Vlaamse gemeenten. Maart 2011, Spatialist.    Van den Broek, T.(2011). Open Overheid. Internationale beleidsanalyse en aanbevelingen voor  Nederlands beleid. Tijs van den Broek, Noor Huijboom, Arjanna van der Plas, Bas  Kotterink en Wout Hofman TNO, 12 januari 2011.   Geraadpleegd op: 27 maart 2012  URL: http://www.rijksoverheid.nl/documenten‐en‐publicaties/rapporten/2011/01/14/open‐ overheid‐internationale‐beleidsanalyse‐en‐aanbevelingen‐voor‐nederlands‐beleid.html    Van Lith.(2009).Organisatiebreed webGIS. Chris van Lith, Marc Vloemans. Adviesbureau B3partners  Eerste druk: december 2009.  Geraadpleegd op: 25 augustus 2012  URL: http://tinyurl.com/cn2pkad  

W  Wikipedia. (2012a). Google Maps. De vrije internetencyclopedie Wikipedia.  Geraadpleegd op: 21 augustus 2012  URL: http://nl.wikipedia.org/wiki/Google_Maps     Wikipedia.(2012b). Geografisch Informatiesysteem. De vrije internetencyclopedie Wikipedia.   Geraadpleegd op: 25 augustus 2012  URL: http://nl.wikipedia.org/wiki/Geografisch_informatiesysteem 

97   

Wikipedia (2012). Geotagging. De vrije internetencyclopedie Wikipedia.  Geraadpleegd op: 30 mei 2012  URL:  http://nl.wikipedia.org/wiki/Geotagging    Wikipedia (2012c). Mashup Internetapplicatie. De vrije internetencyclopedie Wikipedia.  Geraadpleegd op:  28 mei 2012   URL: http://nl.wikipedia.org/wiki/Mashup_(internetapplicatie)   Wikipedia. (2012d). Public participation GIS. De vrije internetencyclopedie Wikipedia.  Geraadpleegd op:  28 mei 2012   URL: http://en.wikipedia.org/wiki/Public_participation_GIS     Wokke, A. (2011). Onderzoekers waarschuwen voor onbewust gebruik geotagging. Tweakers,  weblog, Arnoud Wokke zaterdag 23 april 2011 15:54  Geraadpleegd op: 30 mei 2012  URL:  http://tweakers.mobi/nieuws/74047      Woudenberg, M. (2012) Basisregistratie. Wiki. Laatst gewijzigd op 21 juni 2012. Mariska  Woudenberg. Geraadpleegd op: 25 augustus 2012  URL:https://wiki.stelselvanBasisregistraties.nl/xwiki/bin/view/Stelselhandboek/Basisregistratie  

Z  Zwaag van der, G. (2012). Wikipedia iPhone‐app vervangt Google Maps door OpenStreetMap.  Webpagina. Laatst gewijzigd op 7 april 2012.Gonny van der Zwaag. Geraadpleegd op: 12 juni 2012  URL: http://www.iphoneclub.nl/178055/wikipedia‐iphone‐app‐vervangt‐google‐maps‐door‐ openstreetmap/                        

 

98   

VERANTWOORDING AFBEELDINGEN  Alle  websites  waarvan  de  afbeeldingen  komen  zijn  geraadpleegd  in  de  periode  1  mei  2012  tot  en  met 1 juli 2012.   Tabel   Titel  

URL 

1 

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:2012‐NL‐Gemeenten‐

‘Gemeenten in Nederland’ 

1850px.png    2 

‘Geotagging in 

http://www.at5.nl/gespot/81975/renovatie‐de‐mirandabad‐gaat‐door

nieuwsbericht’  3 

‘Taxi‐tarieven in Parijs’ 

http://paris.taxiwiz.com

4 

‘Plattegrond Leiden’ 

http://portal.leiden.nl/plattegrond

5 

‘Oneindig Noord‐Holland’ 

http://www.oneindignoordholland.nl/nl‐NL/route/5246/ronde‐van‐ noord‐holland  

6 

‘Nieuws op de kaart’ 

http://www.nuin.nl/

7 

‘Winkels in Kalverstraat’ 

http://www.kalverstraat.nl/contact‐nl.html

8 

‘Marktplaats’ 

http://www.marktplaats.nl

9 

‘Vaarwaterkaart’ 

http://vaarkaart.waternet.nl/

10 

‘Funda’ 

http://www.funda.nl/koop/kaart/#/amsterdam/  

11 

‘Funda, CBS‐gegevens’ 

http://www.funda.nl/koop/amsterdam/appartement‐47340945‐ stadionkade‐29‐iii/ 

12 

‘Healthmap’ 

http://www.healthmap.org/en/

13 

‘Museum Victoria, 1’ 

http://museumvictoria.com.au/bioinformatics/butter/ 

14 

‘Museum Victoria, 2’ 

http://museumvictoria.com.au/bioinformatics/butter/ 

15 

‘Museum Victoria, 3’ 

http://museumvictoria.com.au/bioinformatics/butter/ 

16 

‘Facebook’ 

http://www.facebook.com/#!/Hildeoo/map

17 

‘Bekendmakingen op 

http://www.overheid.nl/overheidsinformatie/bekendmakingen 

Overheid.nl’  18 

‘Fietsenrekken in 

http://dirkmjk.nl/2012/06/plek‐voor‐50000‐fietsen‐amsterdam‐centrum

Amsterdam Centrum’  19 

‘Verbeter de buurt’ 

http://www.verbeterdebuurt.nl/

20 

‘Informatiehuishouding bij 

Zie literatuurverwijzing

gemeenten’ 

99   

21 

http://www.aaenhunze.nl/

‘Verantwoording  zoekmachine’ 

22 

http://www.opsterland.nl/searchresults.jsp

‘Verantwoording  zoekresultaten’ 

23 

‘Overzichtskaart gemeente  http://www.stadskanaal.nl/Over‐de‐gemeente/Wonen‐en‐ Stadskanaal’  

leven/Verkeer‐en‐vervoer/Stremmingen  

24 

‘Ijmond bereikbaar’ 

http://www.ijmondbereikbaar.nl/reisinformatie 

25 

‘Noord‐Holland 

http://www.nhbereikbaar.nl/

bereikbaar’  26 

http://www.aksemedia.nl/producten/smartmap‐digitale‐g‐g/  

‘Gemeentegids  Aksemedia’ 

27 

‘Beelden van Gelderland’ 

http://www.beeldenvangelderland.nl/routes_detail.cfm?okroute&id=17 8&titel=Culemborg Centrum&transport=0   

28 

‘Provinciale monumenten 

http://www.provincialemonumentendrenthe.nl/  

Drenthe’ 

 

   

 

100   

VERANTWOORDING TABELLEN  Indien de tabellen zijn overgenomen, is de literatuurverwijzing tussen haakjes opgenomen.   Tabel  

Titel  

1 

‘Funtionaliteiten GIS (Heywood, 2011)’

2 

'Gebruikers van GIS (Heywood, 2011)’

3 

'Mogelijkheden Mashups (Wikipedia, 2012)'

4 

‘Stelsel van Basisregistraties (E‐overheid, 2012)’

5 

‘Top 20 Open Data (E‐overheid, 2012)’

6 

‘Uitvoerbaarheid Thema’s Top 20’

7 

‘Trefwoorden’

8 

'Afbakening thema's' 

9 

‘Legenda’ 

10 

'Aanwezigheid van thema's' 

11 

'Aantal thema's geografisch gepresenteerd'

12 

'Aanwezigheid thema Werk in Uitvoering'

13 

'Manieren van geografische presentatie bij thema Werk in Uitvoering'

14 

‘Provinciale en regionale websites’

15 

‘Aanwezigheid thema Gemeentegids'

16 

'Manieren van geografische presentatie bij thema Gemeentegids’

17 

‘Aanwezigheid thema Kunst in de openbare ruimte'

18 

'Manieren van geografische presentatie bij thema Kunst in de openbare ruimte’ 

     

 

101   

 

 

102   

Bijlage 1:  Interviewverslagen en  verslag beursbezoek  Bijlage 2:  Korte analyse vijf websites   

    

  103 

 

 

 

104   

BIJLAGE 1 ‐  INTERVIEWVERSLAGEN EN VERSLAG  BEURSBEZOEK   

1. GEMEENTE BLOEMENDAAL  INLEIDING   Op dinsdag 10 april 2012 van 14:00 uur tot 16:30 uur heb ik in het kader van de oriëntatie op het  thema ‘geografische informatie bij gemeenten’ een bezoek gebracht aan de gemeente Bloemendaal.  Op  de  vestiging  in  Bennebroek  (Bennebroekselaan  5)  heb  ik  gesproken  met  Daniël  Siezenga,  Coördinator Geo‐informatie. Ter voorbereiding op het bezoek heb ik het Bedrijfsplan Geo Informatie  Beheer (GIB, 2009) doorgenomen. In dit bedrijfsplan staat de organisatie van het beheer van Geo– informatie voor de gemeenten Bloemendaal en Haarlemmerliede & Spaarnwoude beschreven.  Naast een rondleiding op de afdeling en het bekijken van de Geo‐viewer Stroomlijn (Vicrea,  2009) en het BAG‐systeem, heeft Daniël Siezenga uitleg gegeven over hoe Geo‐informatie toegepast  wordt bij de gemeente Bloemendaal.  Dit verslag is een uitwerking van het gesprek. Om beter grip te  krijgen  op  het  thema  heb  ik  over  enkele  wetten,  systemen  en  gebeurtenissen  extra  informatie  op  internet opgezocht. Deze informatie is voorzien van een bronvermelding.  ONTSTAAN TEAM GEO INFORMATIE BEHEER  Het  team  Geo  Informatie  Beheer  van  de  gemeenten  Bloemendaal  en  Haarlemmerliede  &  Spaarnwoude (hierna: GIB) bestaat sinds oktober 2009 en is voortgekomen uit het projectteam dat  verantwoordelijk  was  voor  de  invoering  van  de  verplichte  Basisregistratie  Adressen  en  Gebouwen  (hierna: BAG) (Vrom, 2009). Na de succesvolle invoering van de BAG constateerde de gemeente dat  er  binnen  de  gemeente  geen  geo‐informatie  beleid  was.  Hierdoor  was  het  onderwerp  geo‐ informatie  versnipperd  door  de  hele  gemeente.  Deze  versnippering  had  een  aantal  nadelen;  men  wist  niet  precies  waar  welke  geo‐informatie  te  vinden  was,  medewerkers  deden  geo‐informatie  ‘erbij’  waardoor  er  geen  eenduidigheid  in  werken  was.  Door  het  samenbrengen  van  de  geo‐ informatie  bij  team  GIB  werd  er  meer  structuur  en  overzicht  in  de  bestaande  geo‐informatie  gebracht.  Het team GIB bestaat uit een coördinator Geo‐informatie + Applicatiebeheerder (samen  1fte) en een gegevensbeheerder (1fte). Daarnaast bestaat de mogelijkheid om medewerkers tijdelijk  in te huren wanneer grote gegevensbestanden verwerkt moeten worden. 

105   

PLAATS GIB BINNEN DE GEMEENTE BLOEMENDAAL  Team  GIB  is  geplaatst  onder  de  afdeling  Gemeentebelastingen  Kennemerland  Zuid  (hierna:  GKBZ).  Deze  afdeling  voert  de  belastingheffing  uit  voor  de  gemeenten  Bloemendaal,  Haarlemmerliede  &  Spaarnwoude, Heemstede en Zandvoort. De reden waarom team GIB onder deze afdeling geplaatst  is,  is  omdat  de  invoering  van  de  BAG  ook  gerealiseerd  is  onder  verantwoordelijkheid  van  deze  afdeling  (waarvoor  een  extern  projectteam  werd  op  gezet).  Op  de  vraag  of  het  niet  logischer  was  geweest om team GIB te plaatsen bij ICT of Informatiebeheer, geeft Siezenga aan: ‘Per grootte en de  manier waarop een gemeente georganiseerd is verschilt het of er een aparte geo‐informatieafdeling  wordt opgericht en waar in de gemeente deze wordt ondergebracht. Geo‐informatie zou ook goed  passen onder de sector Bouwen en Wonen. In die zin is er geen goed of fout. Uit de praktijk blijkt dat  team GIB goed past onder GKBZ omdat op deze afdeling ook veel gebruik wordt gemaakt van geo‐ informatie’. Een voorbeeld hiervan is dat de Geoviewer wordt geraadpleegd in het kader van de Wet  Kenbaarheid  Publiekrechtelijke  Beperkingen  (WKPB),  waarin  per  object  staat  of  er  aanschrijvingen  zijn, het pand een monumentenstatus heeft of andere beperkingen kent.   INFORMATIEPRODUCTEN GIB  Bij het inrichten van team GIB zijn informatieproducten geselecteerd, die aangeboden worden door  de afdeling. Enkele gegevens, zoals over bodemgesteldheid, zijn nog niet toegankelijk via de viewer.    

Digitale bestemmingsplannen 



Kadestrale gegevens 



Gronduitgifteprijzen 



Bodemgesteldheidgegevens (nog niet beschikbaar in Geoviewer) 



Planschadegegevens 



Kleinschalige topografie 



Luchtfoto’s 



Foto’s van objecten (cyclorama’s en gevelfoto’s) 



Wkpb 



Gebouwgegevens minimaal conform de BAG inclusief lig‐ en standplaatsen 



GBKN gebouwen en BAG geometrie 



GBKN openbare ruimen (wegen, kanalen, groen) 



Gegevens overig gebouwd en ongebouwd (bestrating, openbare verlichting) 



Actueel inzicht ondergrondse leidingen (in eigendom gemeente en extern) 



Diverse  adhoc  thema’s:  grondwater,  monumenten,  archeologie  (nog  niet  beschikbaar  in  Geoviewer)  (GIB,2009) 

106   

  Geo‐informatie  wordt  voornamelijk  door  interne  medewerkers  gebruikt.  Dit  komt  ook  omdat  de  BAG  steeds  bekender  wordt  waardoor  er  meer  naar  wordt  gevraagd.  Daarnaast  wordt  geo‐ informatie ook geraadpleegd door andere overheidsinstanties waarmee samenwerking plaats vindt,  zoals de Veiligheidsregio.  VOORDELEN GIB  Het  resultaat  dat  behaald  wordt  door  het  centraal  beheer  van  geo‐informatie  resulteert  in  efficiënter werken en daardoor kostenbesparing. Een voorbeeld hiervan is de inkoop van luchtfoto’s  die  door  verschillende  afdelingen  gebruikt  worden.  Deze  luchtfoto’s  zijn  heel  duur  omdat  er  rekening  gehouden  moet  worden  met  de  vliegroutes  van  Schiphol.  Het  team  GIB  zocht  gemeentelijke samenwerkingspartners om luchtfoto’s in te kopen. De krachten werden gebundeld in  het Informatie‐  en  Coördinatiecentrum  ICC  Dataland waardoor de gemeente Bloemendaal tot 2,5  keer goedkoper de luchtfoto’s kon aanschaffen. Een nieuwsbericht over het samenwerkingsverband  geeft aan: ‘In het gebied (Schiphol), dat bekend staat als één van de meest complexe vlieggebieden  van Europa, is het gelukt  om deze luchtfoto’s op een lage hoogte en met een hoge resolutie  in  te  winnen.  Dat  is  prettig  voor  de  betrokken  gemeenten  en  waterschappen,  aangezien  luchtfoto’s  tegenwoordig  noodzakelijk  zijn  voor  een  deel  van  hun  uitvoeringstaken.  De  overheidsorganisaties  willen  de  komende  jaren  hun  inwinning  structureel  en  betrouwbaar  inrichten,  zodat  de  bedrijfsvoering op dit punt niet meer onder druk komt te staan.’ (Gismagazine, 2011).  Team GIB zorgt voor de ontsluiting van geo‐informatie wat samenkomt in de geoviewer Stroomlijn.  Zo  werkt  de  afdeling  Ruimtelijke  Ordening  (RO)  momenteel  aan  de  eisen  van  IMRO2008,  een  ‘informatiemodel  waarbij  verschillende  ruimtelijke  instrumenten  worden  gepresenteerd,  zoals  plannen, visies en besluiten’ (Geonovum, 2008). ‘In juli 2008 treedt de nieuwe wet op de ruimtelijke  ordening  (Wro)  in  werking.  Onderdeel  van  de  Wro  is  de  verplichting  om  ruimtelijke  instrumenten  digitaal  vast  te  leggen  en  langs  elektronische  weg  ontsluitbaar  te  maken.  In  een  bijbehorende  ministeriele  regeling  is  vastgelegd  dat  de  digitale  vastlegging  conform  de  actuele  IMRO  standaard  moet  gebeuren.  IMRO2008  is  hierdoor  een  verplicht  onderdeel  van  de  toepassing  van  de  Wro  geworden’ (Geonovum, 2008).  De digitale gegevens die voortkomen uit de IMRO2008 worden dus uiteindelijk toegankelijk gemaakt  voor de hele organisatie door team GIB.   De geo‐viewer is echt een raadpleegomgeving en geen echt geografisch informatiesysteem. Zo is het  niet  mogelijk  om  analyses  te  maken  uit  de  systemen,  zoals  bijvoorbeeld  het  selecteren  van  WOZ‐ waarden  van  hoog  naar  laag  en  dan  via  kleuren  op  de  kaart  kunnen  aangeven  in  welke  wijk  de 

107   

duurste woningen staan. Bij de volgende update van het systeem worden deze functionaliteiten wel  toegevoegd.   HUIDIGE ONTWIKKELINGEN MET BETREKKING TOT GEO‐INFORMATIE   Op  dit  moment  treft  het  team  GIB  voorbereidingen  voor  de  nieuwe  landelijke  Basisregistratie  Grootschalige  Topografie  (BGT),  waarmee  ze  in  de  2e  helft  van  2012  willen  starten.  Het  doel  van  deze  Basisregistratie  is  dat  de  hele  overheid  gebruik  maakt  van  dezelfde  basisset  grootschalige  topografie  van  Nederland.  De  basis  van  deze  kaart  is  de  huidige  Grootschalige  basiskaart  van  Nederland  (GBKN)  (E‐overheid,  2012).      De  BGT  vormt  de  kern  van  het  informatiemodel  geografie  (IMGeo).  Het  voordeel  van  Basisregistraties  is  dat  het  landelijk  wordt  afgedwongen  en  daardoor  door iedereen wordt gedaan. Dit levert in de toekomst alleen maar meer voordelen op.  Siezenga legt uit dat door de BGT gedetailleerde informatie van objecten uit de BAG samen  worden gevoegd met het Beheer van de Openbare Ruimte (BOR). Hierdoor komen twee werelden  samen op de kaart. Geonovum (2012) schrijft over het Informatiemodel dat hier aan ten grondslag  ligt:   ‘Wie het Informatiemodel Grootschalige geografie (IMGeo) ‐ waar het gegevensmodel van de  verplichte Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) onderdeel van is ‐ toepast, legt de locatie  van  objecten  zoals  lichtmasten,  verkeersborden,  groenvakken,  wegen  en  panden  inclusief  administratieve  kenmerken  eenduidig  vast.  Hierdoor  kan  zowel  de  brandweer  als  de  groenbeheerder deze gegevens hergebruiken voor hun werkzaamheden.’.  Naast de BAG krijgt ook de Basisregistratie Wet Onroerende Zaken (WOZ) een koppeling met  de BGT waardoor de informatie openbaar toegankelijk komt. In de BAG staan verblijfsobjecten met  een nummeraanduiding en in de WOZ staat de waarde van de verschillende deelobjecten. Siezenga  geeft  aan  dat  de  postcodes  in  eerste  instantie  niet  werden  doorgevoerd  in  de  BAG  omdat  PostNL  bronhouder is. Uit een recent nieuwsbericht blijkt dat de postcodebestanden vanaf nu toegevoegd  kunnen  worden:  ‘Vanaf  1  februari  2012  zijn  de  gegevens  uit  de  Basisregistraties  Adressen  en  Gebouwen  (BAG),  inclusief  alle  postcodes,  door  iedereen  zonder  belemmeringen  te  gebruiken.  Ze  kunnen  hergebruikt  en  doorgeleverd  worden.  Zowel  overheden  als  private  partijen  mogen  de  gegevens  dan  ook  voor  commerciële  doeleinden  gebruiken.  Een  en  ander  is  het  gevolg  van  de  uitspraak  van  de  rechter  vandaag  in  het  geding  dat  PostNL  had  aangespannen  tegen  de  Staat.  De  rechter verwierp de bezwaren die PostNL had tegen het volledig vrijgeven van alle (adres)gegevens,  inclusief postcodes uit de BAG, aan iedereen die daarover wil beschikken. De uitspraak past goed in  het beleid van de Nederlandse regering en de Europese Commissie  om overheidsinformatie op een  makkelijke en goedkope wijze beschikbaar te stellen’ (VROM,2012) 

108   

Siezenga  merkt  op  dat  geo‐informatie  verschuift  naar  geo‐ICT.  Op  de  vraag  wat  geo‐ informatie precies is, zegt hij: ‘Bijna alle informatie heeft een geo‐component. Door deze informatie  in  virtuele  lagen  op  een  kaart  te  presenteren  krijg  je  veel  informatie  die  iets  vertelt  over  een  specifieke locatie. Waarbij de locatie de ingang is’. Of het gevaarlijk is dat deze gegevens eenvoudig  toegankelijk worden gemaakt zegt hij: ‘Aan de beheerskant moet je er voor zorgen dat niet teveel  informatie openbaar komt en wanneer dat goed is ingericht, is er geen gevaar’.   GIS VIEWER ONLINE  Op  de  vraag  welke  informatieproducten  zich  lenen  voor  het  tonen  op  internet,  noemt  Siezenga  producten  die  openbaar  zijn  en  waar  nu  veel  om  gevraagd  wordt.  Voorbeelden  hiervan  zijn:  bestemmingsplannen,  bodemgesteldheidgegevens,  vergunningen,  meldingen  of  toeristische  informatie. Andere gegevens lenen  zich ook goed voor het tonen op de website, zoals luchtfoto’s.  Hier is dan niet zozeer vraag naar maar de informatie is aanwezig, dus waarom zou het dan niet op  internet worden geplaatst?  Siezenga  geeft  het  voorbeeld  van  iemand  die  een  huis  wil  kopen  in  de  gemeente  Bloemendaal, inzoomt op de wijk en in de straat kan bekijken welke adressen allemaal een dakkapel  hebben gebouwd aan het huis. De woningzoekende kan op basis van die informatie eerder er voor  kiezen  om  een  huis  te  kopen.  Een  andere  mogelijkheid  is  om  via  de  kaart  te  bekijken  welke  meldingen  er  zijn  gedaan  in  de  buurt  over  de  openbare  ruimte.  Als  je  op  de  kaart  ziet  dat  een  kapotte lantaarnpaal al is gemeld, hoef je die melding niet nogmaals te maken.   Dat  via  een  kaart  het  eenvoudiger  is  voor  een  burger  om  gemeentelijke  informatie  te  raadplegen  spreekt  voor  zich;  mensen  raken  door  het  gebruik  van  Google  Maps  en  TomTom  namelijk  steeds  meer vertrouwd met kaarten.   Siezenga maakt zich geen zorgen dat teveel informatie geografisch gepresenteerd wordt. De  gebruiker kan zelf namelijk aanvinken welke informatie getoond moet worden op de kaart. Wanneer  er teveel gegevens beschikbaar zijn kan het wel voorkomen dat het systeem traag wordt. Zo is het  niet wenselijk om luchtfoto’s van de afgelopen vijf jaar toegankelijk te maken via internet omdat er  dan teveel gegevens worden gepubliceerd. Mocht een burger hier interesse in hebben, kan dit beter  apart  aangeleverd  worden.  De  risico’s  om  teveel  openbaar  te  maken  zullen  zeer  laag  zijn.  Aan  de  beheerderkant kun je namelijk goed afdekken welke informatie openbaar is en welke niet.  De Geo‐Coördinator bevindt zich op dit moment in een oriëntatiefase wanneer het gaat om  het online zetten van een geo‐viewer. De informatie is er, dus waarom zou je het niet beschikbaar  maken  voor  de  burger?  Aan  de  andere  kant  spelen  tijd  en  geld  altijd  een  rol.  Uit  de  organisatie 

109   

worden wel al voorbeelden genoemd van informatie dat zich goed zou lenen om te presenteren via  internet, zoals de waterstanden die bij het waterloket worden geregistreerd.      LITERATUUR TER AANVULLING OP HET VERSLAG  E‐overheid.(2012) Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT)  Geraadpleegd op: woensdag 11 april 2012  URL: http://e‐overheid.nl/onderwerpen/e‐overheid/basisinfrastructuur‐i‐nup/75‐Basisregistratie‐ grootschalige‐topografie/75‐Basisregistratie‐grootschalige‐topografie     Geonovum. (2008) IMRO2008. Informatiemodel Ruimtelijke Ordening (IMRO) 2008 Modeldocument:  beschrijving van het model.   Geraadpleegd op: 11 april 2012   URL:http://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd=1&ved=0CCYQFjAA &url=http%3A%2F%2Fwww.overijssel.nl%2Fpublish%2Fpages%2F93023%2Fimro2008.pdf&ei=mZeF T‐L8LIm_8APhoICTDQ&usg=AFQjCNF_ft09me6aFtLmhXDneV8454wB9g     Geotax. (2010). Bennebroek slaagt voor BAG audit. Geotax Vastgoedinformatie. Nieuwsbericht.  Webpagina.  Geraadpleegd op: woensdag 11 april 2012  URL: http://www.geotax.nl/nieuws/gemeenten/986‐bennebroek‐slaagt‐voor‐bag‐audit   GIB (2009) ‘Bedrijfsplan 2009: Geo Informatie Beheer (GIB) ‘Gegevensbeheer; een bron voor  optimale dienstverlening’.Gemeente Bloemendaal en Gemeente Haarlemmerliede ‘. Versie 0.94 JHU.  Intern document.    Gismagazine. (2011). Succesvolle luchtfoto‐inwinning samenwerkingsverband. GisMagazine.  Nieuwsbericht. Webpagina.   Geraadpleegd op: woensdag 11 april 2012   URL:http://www.gismagazine.nl/blog/editors‐desk/succesvolle‐luchtfoto‐inwinning‐ samenwerkingsverband   Vicrea (2009). NEURON Stroomlijn. Integrale Raadpleegomgeving voor gemeenten. Vicrea Solutions.  Productbrochure.     VROM.(2009). Basisregistraties voor Adressen en Gebouwen. Ministerie van Volkshuivesting,  Ruimtelijke Ordering en Milieubeheer. Folder. PDF‐document.   Geraadpleegd op: woensdag 11 april 2012  URL:http://bag.vrom.nl/ufc/file2/bag_sites/unknown/172dfa081ce56952d14f5320d2c8577f/pu/Alg emene_folder_BAG.pdf     VROM. (2012). Commerciële openstelling BAG‐gegevens biedt veel mogelijkheden. Ministerie van  Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Nieuwsbericht. PDF‐document.  Geraadpleegd op: woensdag 11 april 2012  http://bag.vrom.nl/ufc/file2/bag_sites/arthur/a024fb8a6a1570c0f83a79e2fb1ccf53/pu/Achtergrond verhaal_BAG_PostNL.pdf      

 

110   

2. GEMEENTE HOLLANDS KROON  Op woensdag 9 mei 2012 tussen 10:00 uur en 11:00 uur heb ik in Anna Paulowna een gesprek gehad  met  beleids‐  en  adviesmedewerking  Informatie  en  Automatisering  Dennis  Goes  van  de  gemeente  Hollands  Kroon.  Goes  is  van  oorsprong  IT’er  maar  is  veranderd  van  functie  omdat  hij  het  interessanter vindt om tussen ‘de business en organisatie’ te zitten. Ik heb de heer Goes gevraagd  naar zijn mening over de geografische presentatie van overheidsgegevens, evenals naar het beleid  van de gemeente Hollands Kroon in deze.   Goes  is  enthousiast  wanneer  het  om  geo‐informatie  gaat.  Zijn  visie  is:  ‘Ik  denk  dat  het  zoeken  via  een  kaart  de  beste  methode  is.  Vooral  omdat  80%  van  alle  gemeentelijke  gegevens  gerelateerd is aan een plek hier op aarde. Dit maakt een geografische toegang een logische manier  om  te  zoeken’.  Goes  geeft  het  volgende  voorbeeld  waarbij  de  locatie  als  zoekingang  fungeert:  ‘Je  hebt een grondgebied en daar staat een huis, vervolgens wil je weten wat er aan de hand is met je  huis en alles er om heen. Dan lijkt me de locatie een logische zoekingang. Tekst is meer een black  box,  een  kaart  is  meer  intuïtief,  het  spreekt  tot  de  verbeelding.  Neem  bijvoorbeeld  een  kaart  met  rode  stippen  ‘daar  gebeurt  iets’.  Misschien  is  zoeken  via  een  kaart  leuker  voor  mensen  en  is  het  logischer. Een kaart spreekt boekdelen dat zegt veel meer dan een lap tekst’.   Is er actief beleid binnen de gemeente Hollands Kroon met betrekking tot Geo‐informatie? ‘Actief  beleid  met  betrekking  tot  geo‐informatie  is  er  nog  niet.  Dit  komt  ook  omdat  we  een  heel  nieuwe  organisatie zijn, die net is gefuseerd (januari 2012). Aan de achterkant merk je dat er nog een hoop  geregeld moet worden maar men is wel vooruitstrevend, dus we gaan wel die kant op’. Via zijn eigen  afdeling  I&A  kan  Goes  het  beleid  proberen  te  sturen  maar  hij  benadrukt  dat  Geo‐informatie  meer  facetten behelst, zoals de website wanneer het gaat over communicatie met burgers.   Hoe  verliep  de  fusie  met  betrekking  tot  de  aanwezige  informatiesystemen?  Goes  antwoord:  ‘Makkelijk ging het niet met fuseren met verschillende systemen, sommige waren ook gelijk. Het was  moeilijk  vanwege  verschillende  definities.  Er  moest  een  professionaliseringsslag  overheen  om  alle  systemen  op  één  lijn  te  krijgen  en  dat  was  niet  eenvoudig.  Er  zijn  werkgroepen  opgezet  en  die  moesten onderling uitkiezen welk systeem ze wilden gebruiken en welke data er in moest. I&A had  hierbij de regie’.   Goes was tijdens de fusie verantwoordelijk voor de systemen die een geo‐component in zich  hadden, zoals Vergunningen, BAG, Stroomlijn (Vicrea). Goes merkt op dat geo‐informatie een soort  ondergeschoven  kindje  was  binnen  de  gemeente  ‘Andere  medewerkers  vroegen  niet  naar  geo‐ informatie’.  Dit  was  apart  want  tegelijkertijd  waren  er  ook  veel  medewerkers  die  niet  meer  hun  werkzaamheden  zonder  een  geo‐viewer  konden  uitvoeren.  Een  voorbeeld  hiervan  waren  de 

111   

Bijzondere Opsporingsambtenaren (BOA’s). Goes stelt bij de fusie voor om alle losse viewers samen  te  voegen,  zodat  het  mogelijk  werd  om  ook  geo‐gegevens  (lagen)  van  andere  afdelingen  te  gebruiken.   Na de fusie is alleen Stroomlijn overgebleven. Op dit moment is I&A druk bezig om dit geo‐ systeem  te  vullen  met  data.  Zo  loopt  er  een  discussie  met  Burgerzaken  om  ook  de  gegevens  van  deze afdeling in het geografisch informatiesysteem te zetten. Goes merkt op dat dit een heikel punt  is, gelet op de privacy van persoonsgegevens. Wat hij goed begrijpt, toch stelt hij dat ‘op basis van  vertrouwen de data organisatiebreed beschikbaar kan worden gesteld’.   Het  streven  vanuit  het  management  is  dat  gegevens  gedeeld  kunnen  worden  voor  intern  gebruik.  ‘Het helpt wanneer je kunt beschikken over gegevens, het werkt efficiënter, doelgerichter. We willen  de persoonsgegevens organisatiebreed beschikbaar stellen’. Ik stel voor of het een idee is om met  verschillende  gebruikersrechten  te  werken.  Dit  ziet  Goes  liever  niet:  ‘Verschillende  rechten  liever  niet,  omdat  dit  weer  veel  administratie  kost.  Je  ontneemt  creativiteit,  misschien  dat  iemand  de  gegevens kan koppelen wat heel waardevol kan zijn’.   Naast de gegevens van Burgerzaken wordt momenteel ook gekeken of de WOZ‐gegevens in  het GIS systeem kunnen worden gevoegd. Andere data die momenteel al in het systeem zitten zijn:  Kadastrale  gegevens,  Grootschalige  Basiskaart  Nederland,  bestemmingsplannen,  BAG,  WKBP.  Goes  zegt over al deze verschillende databestanden: ‘Het voordeel is zolang je het kan aanleveren in een  bestandje met koppelmechanisme (zoals adres of x‐y coördinaat) je alles kunt invoeren.’   Volgens  Goes  is  het  systeem  nog  lang  niet  voldoende  gevuld:  ‘We  gebruiken  nog  niet  veel  koppelingen  maar  dit  gaat  ook  meer  komen,  bijvoorbeeld  de  landelijke  basisset  waar  een  paar  honderd registraties inzitten, via web services kun je dan de gegevens gebruiken. Als je de connectie  hebt, en iets veranderd, dan wordt het automatisch aangepast. Het idee is: Stop er zoveel mogelijk  in, en kijk wat je er mee kunt doen’. Deze gegevens zijn dan wel alleen voor intern gebruik.  Hoe  denkt  u  over  het  aanbieden  van  geografisch  informatie  voor  extern  gebruik?  Goes  ligt  zijn  persoonlijke visie toe: ‘Ik vind dat het doel moet zijn om zo snel mogelijk naar buiten te treden met  informatie, dat geeft echt een meerwaarde. Ik ben niet bang om fouten te maken. Goes geeft aan  dat  gemeenten  niet  bang  moeten  zijn  om  informatie  te  plaatsen:  ‘Zorg  wel  dat  je  een  terugmeld  mechanisme hebt, zodat je voorbereid bent om mutaties te verwerken’.   Wat maakt geo‐informatie belangrijk voor specifiek de gemeente Hollands Kroon? Goes antwoordt:  ‘We zijn een van de grootste gemeentes qua grondoppervlak, dan is het een pre om iets met geo‐ informatie  te  doen;  veel  gebied,  relatief  weinig  mensen;  hoe  krijg  je  daar  grip  op?  Dat  kan  met  kaarten’.   112   

De  website geeft  de mogelijkheid  om  meldingen van de openbare ruimte te verduidelijken door  middel van het aanklikken van de locatie op de kaart. Kunt u hier iets meer over vertellen? Goes  legt  uit  dat  de  applicatie  geleverd  is  door  de  leverancier  van  de  website.  Toen  de  applicatie  net  online was, werd er kritiek geuit door de medewerkers van Openbare Ruimte. De applicatie werkte  niet heel goed, zo werd er niet onderscheid gemaakt in het type meldingen. Dit was een kwestie van  het beter begeleiden van medewerkers.   Het  plan  is  om  veel  meer  geo‐informatie  online  te  presenteren  maar  veel  andere  software  is  veel  duurder. Zo kun je bijvoorbeeld inzichtelijk maken waar belastinggeld aan wordt besteed, dit spreekt  mensen  tot  de  verbeelding.  Er  is  wel  gekeken  naar  een  nieuw  systeem  door  de  kwaliteitsmedewerker  Dienstverlening.  Het  plan  is  nog  niet  afgeschreven  maar  er  is  ook  nog  geen  duidelijk besluit over genomen.   Denkt u dat het begrijpen van een kaart ingewikkeld is voor burgers? ‘Het moet wel intuïtief zijn’  zegt Goes. ‘Ik heb het gevoel dat het redelijk eenvoudig is, met een duidelijke legenda en de in‐ en  uitzoommogelijkheid.  Dit  verschilt  natuurlijk  per  persoon.  Het  is  lastig  om  hier  grip  op  te  krijgen  maar mensen moeten begrijpen dat ze niets fout kunnen doen met een geo‐viewer’.  Wat  is  de  relatie  tussen  I&A  en  geo‐informatie?  ‘Dit  is  best  een  heikel  punt’  zegt  Goes  met  de  volgende  toelichting:  ‘We  hebben  een  echte  I&A  afdeling,  echt  een  ICT‐afdeling  en  daarnaast  nog  twee  medewerkers  gegevensbeheer,  die  zich  nu  voornamelijk  richten  op  de  BAG.  Je  kunt  op  verschillende  manieren  kijken  naar  de  plaats  van  geo‐informatie  binnen  een  gemeentelijke  organisatie. Je kunt de gegevens vastleggen bij de bron, maar dan blijven de gegevens versnipperd.  Daarnaast kun je de gegevens centraal organiseren. Ik denk niet dat er een beste manier is, en dat  een  combinatie  mogelijk  moet  blijven.  Neem  als  voorbeeld  de  BAG:  Deze  basisset  moet  centraal  beheerd worden omdat er niet  één bronhouder  is  (de  gegevens  kwamen namelijk uit  de  bouw en  WOZ  datasets).  Met  de  volgende  Basisregistratie  waaraan  gewerkt  wordt,  moet  je  weer  over  de  locatie nadenken.   Hoe denkt u over Open Data, kan er meer informatie richting de burger? Wat Goes betreft kan dat  wel ‘Ik zou zeggen; maak alles openbaar, zolang het niet aan restricties (privacy) verbonden is. Ik zie  niet in waarom we moeten het moeten afschermen’.  Wat is het beleid met betrekking tot elektronische dienstverlening binnen de gemeente? ‘De trend  is dat er steeds meer producten digitaal worden afgenomen. Het online loket speelt nu voornamelijk.  Het is belangrijk dat de backoffice in deze processen ook goed gestroomlijnd wordt, dat levert een  efficiency slag op. Voor de fusie werden er beslissingen ad hoc gemaakt maar nu wordt het steeds  procesmatiger’.  

113   

Hoe  ziet  de  informatiedienstverlening  over  vijf  jaar  eruit? ‘De kaart zal er wel zijn evenals de vrij  toegankelijke informatie. Alle producten die niet complex zijn, zijn allemaal digitaal aanvraagbaar en  burgers  kunnen  online  zien  in  welke  stap  de  aanvraag  zich  bevindt.  Complexe  producten  moeten  goed inzichtelijk worden gemaakt. De dienstverlening wordt dus transparanter’.   Is  er  een  gevaar  om  de  gegevens  geografisch  te  presenteren? ‘Er is geen  echt gevaar’ zegt  Goes.  ‘Waar je wel voor moet waken is dat wanneer je alles inzichtelijk maakt wat de gemeente doet, dat  er een discussie los kan barsten, en daar moet je op voorbereid zijn’.  In  hoeverre  ziet  u  het  gebeuren  dat  burgers  zelf  analyses  gaan  maken  van  een  buurt,  door  bijvoorbeeld misdaadcijfers en werkloosheidcijfers te combineren? ‘Ik denk wel dat het die kant op  gaat, als je de ontwikkeling ziet  hoe wij (iedereen)  met informatie omgaan in het algemeen, zie je  een  toename  van  gebruik.  Er  worden  allerlei  apps  ontwikkeld  en  daar  moet  je  aan  mee  doen.  De  voorwaarde is wel dat je je gegevens op orde hebt, anders kun je het niet beschikbaar maken’.  Maar gaat de gemiddelde burger analyses maken? ‘De markt is niet groot voor deze analyses. Als  het  makkelijk  is  in  te  bouwen  is  het  een  aardige  dienst  maar  ik  denk  niet  dat  er  veel  gebruik  van  gemaakt  gaat  worden’.  Goes  benadrukt  dat  de  mogelijkheden  niet  onderschat  moeten  worden:  ‘Soms  kun  je  niet  bedenken  wat  er  mee  kan.  Het  is  een  interessante  discussie  of  je  alles  wel  wilt  tonen.  Je  kunt  het  wel  algemeen  toegankelijk  maken,  transparanter  maken  waardoor  er  meer  discussie  ontstaat.  Je  forceert  meer  beweging  en  discussie  om  het  transparant  te  maken.  Als  een  persoon het wel op pikt, kan er een verandering teweeg worden gebracht. Dus waarom niet doen?’.  Worden  analyses  intern  wel  gemaakt?  ‘Voor  beleidsmedewerkers  is  het  wel  enorm  handig  om  analyses met behulp van geo‐informatie te maken. Op dit moment is de organisatie nog heel erg op  activiteiten gericht en worden er niet veel analyses gemaakt. Ook ontbreekt er kennis om analyses te  maken.  Dit  kwam  ook  omdat  er  nooit  een  persoon  was  die  alle  gegevens  beheerde.  De  gegevensbeheerder die nu werkzaam is bij de gemeente komt uit de verzekeringswereld. Je merkt  dat  hij  kennis  van  zaken  heeft.  Voorbeeld  van  eenvoudige  geo‐analyse  is:  Waar  kun  je  het  beste  speeltoestellen plaatsen?’.   Kunt  u  leren  van  andere  organisaties?  ‘Het  vorige  voorbeeld  van  de  verzekeringswereld  is  heel  treffend.  Ook  van  andere  gemeenten  kunnen  we  leren,  hierbij  speelt  ook  mee  dat  we  een  kleine  gemeente zijn’.  Zit  er  toekomst  is  3D  visualisatie?  ‘Voor  intern  gebruik  zeker  en  daar  kunnen  medewerkers  niet  meer zonder. Interessante features die je in het echt niet kunt doen, bijvoorbeeld drie verschillende  camerastandpunten.  Dit  kan  niet  real  time.  Je  kunt  vanaf  de  beelden  meten.  Dit  is  een  grote 

114   

meerwaarde. Is het voor burgers interessant? ‘Google Streetview is voldoende, hoewel het minder  actueel is dan Cyclorama, maar het laatste is te duur om naar buiten te brengen’.      



115   

3. GEMEENTE LELYSTAD  Op  woensdag  2  mei  van  10:00  uur  tot  11:00  uur  heb  ik  een  gesprek  gehad  met  Joël  Koeckhoven,  medewerker  Informatiemanagement  en  voorheen  beleidsmedewerker  geografische  informatie  bij  de  gemeente  Lelystad.  Ter  voorbereiding  van  het  interview  heb  ik  het  geo‐informatiebeleidsplan  2009‐2012  ‘GeoStIP,  met  STIP  op  de  kaart’  van  Geodan  IT  en  de  ‘offerteaanvraag  Generieke  kaartviewer gemeente Lelystad’ doorgenomen. Dit verslag is de uitwerking van het gesprek.   De taak van de afdeling Informatiemanagement is om efficiënt om te gaan met de gegevenskwaliteit  van informatie. Op een tactisch niveau worden de kaders bewaakt hoe je met informatie om gaat.  Een voorbeeld hiervan is het eenmalig inwinnen van gegevens voor meervoudig gebruik. Zo krijgt de  burger eenduidig antwoord als er via verschillende kanalen dezelfde informatie wordt opgevraagd.  Een  andere  taak  van  de  afdeling  is  zorgdragen  voor  de  goede  invoer  van  Basisregistraties.  De  afdeling  Geo  Informatie  is  dus  een  aparte  afdeling  maar  de  heer  Koeckhoven  heeft  zijn  coördinatietaak inzake de keuze van de geo‐viewer meegenomen naar zijn nieuwe functie. Heel veel  informatie  die  de  gemeente  hanteert  is  ruimtelijk,  dus  wat  dat  betreft  past  het  onderwerp  goed  onder beide afdelingen.     MOTIE OPEN DATA   In  een  motie  die  is  ingediend  door  alle  fracties  van  de  gemeenteraad  (van  5  juli  2011)  heeft  de  gemeenteraad verzocht zoveel mogelijk gegevens waarover de gemeente beschikt, ter beschikking  te stellen aan het publiek (zie eind van dit verslag). Het uitgangspunt hierbij is alles publiceren, tenzij  er  zwaarwegende  redenen  zijn  om  dat  niet  te  doen.  Deze  redenen  kunnen  zijn  privacy  (personeelsdossiers),  auteursrechten  (foto’s)  of  ernstige  technische  knelpunten.  De  heer  Koeckhoven  had  in  dezelfde  periode  het  onderwerp  zelf  ook  op  de  agenda  gezet  bij  zijn  eigen  afdeling  Informatiemanagement  ‘Het  is  een  prachtig  principe,  dat  alle  gegevens  die  je  hebt  om  je  werkzaamheden uit te voeren, kan delen met de burgers’.   Het  is  een  logisch  vervolg  dat  de  gemeente  in  het  kader  van  Open  Data  ook  kijkt  naar  een  vernieuwde Geo‐viewer. Op dit moment zijn alle voorbereidingen getroffen en wordt er gewacht op  een  besluit  over  de  budgettering.  Daarna  kan  het  systeem  worden  gevuld  met  geo‐informatie  die  binnen  de  gemeente  Lelystad  aanwezig  is.  Ook  voor  geo‐informatie  zijn  er  beperkingen  in  het  publiceren van informatie. Naast privacy (GBA) en auteursrechten (luchtfoto’s) kiest de gemeente er  ook voor om andere gevoelige informatie niet te publiceren. Een voorbeeld dat de heer Koeckhoven  geeft,  zijn  de  locaties  waar  zeldzame  planten  en  dieren  zijn  waargenomen.  Dit  bestand  is  door  vrijwilligers aangelegd en wordt door interne medewerkers gebruikt bij het doen van vooronderzoek  116   

naar een bepaalde locatie. Het gevaar bestaat dat wanneer deze gegevens worden gepubliceerd, de  omgeving teveel verstoord wordt door bezoekers.   In  principe  worden  alle  gegevens  geïntegreerd  met  de  centrale  database,  zodat  zoveel  mogelijk  gegevens uit deze database via het internet gepubliceerd kunnen worden.   DE KEUZE VOOR EEN NIEUWE GEO‐VIEWER  De  reden  om  voor  een  nieuwe  geo‐viewer  te  kiezen  komen  voort  uit  kostenbesparing.  Op  dit  moment zijn er twee viewers (een op intranet en een op internet) en vooral het systeem voor intern  gebruik is verouderd. Tegenwoordig is veel geo‐viewer software Open Source. Er is bewust niet voor  Google gekozen, hoewel dit (nog) gratis is. Koeckhoven geeft aan dat Google veel privacy gegevens  over zoekgedrag van klanten opslaat en dat is niet acceptabel voor de gemeente Lelystad. Er zijn in  ieder geval genoeg andere mogelijkheden naast Google Maps wanneer het gaat om een kaartmotor.   Het komt er dus op neer dat alles wat een interne medewerker aan geo‐informatie kan zien, dit ook  zichtbaar is voor burgers. Ik vroeg me af of een burger hier op zit te wachten. Koeckhoven geeft aan  dat dit niet precies bekend is. Wel is bekend dat de geo‐viewer die nu op internet staat, in eerdere  statistieken naar voren  kwam dat het  een van  de meest  bezochte items was  van de website. Er is  niet gekeken naar welke kaartlagen veel werden bekeken. Daarnaast komen er soms reacties op de  inhoud waarbij men aangeeft dat de gegevens niet juist zijn.   Is het wenselijk om een centrale kaart te hebben voor alle gegevens of dat per thema een kaart  wordt weergegeven? Koeckhoven geeft aan dat zowel een centrale kaart wenselijk is, zoals die er nu  is met ‘Lelystad in Kaart’ (zie ook bijlage 2) maar dat er ook een kaart moet komen bij een specifiek  thema,  zoals  milieu.  ‘Mensen  zoeken  in  eerste  instantie  niet  naar  een  kaart  maar  ze  zoeken  naar  informatie. Dus via een zoekwoord moet je ook naar de kaart worden gewezen’.   Is  er  niet  teveel  geo‐informatie,  dat  afschrikt?  Koeckhoven  is  hier  niet  bang  voor:  ‘  Je  kunt  standaardinstellingen  gebruiken,  en  een  uitklapmenu  bieden.  Dan  begint  het  overzichtelijk.  Inmiddels is de Windows Verkenner zo ingeburgerd bij iedereen, dat mensen dit wel gaat lukken’.   Gaan  mensen  zelf  analyses  maken?  Koeckhoven:  ‘Ja  ik  denk  het  wel,  als  mensen  eenmaal  weten  welke  informatie  ze  kunnen  raadplegen  dan  gaan  ze  er  wel  mee  aan  de  slag.  Bij  interne  medewerkers zie ik dat ook. Mensen gaan kijken wat er bij hun eigen huis gebeurt. Bezoekers van de  site  zullen  ook  nieuwsgierig  zijn.  Als  je  gaat  verhuizen  dan  ben  je  toch  benieuwd  hoe  de  nieuwe  buurt eruit ziet?’  Kunt u zich voorstellen dat er een geo‐profiel (‘de verhuizer’) klaargezet wordt voor een burger?  Koeckhoven  geeft  aan  dat  hij  hier  nog  niet  over  heeft  nagedacht.  Wel  is  het  mogelijk  om  dit  te  realiseren  met  het  behulp  van  parameters.  Je  kunt  dan  enkele  kaartlagen  aan‐  of  uitzetten  die  bij  117   

een bepaald profiel horen. Dit zou ook goed voor ondernemers kunnen werken, of voor toeristische  informatie waar bij de toerist vanaf de VVV wordt doorgestuurd naar de  gemeentelijke informatie  op  de  kaart.  ‘Je  moet  er  niet  vanuit  gaan  dat  de  burger  alleen  via  de  website  komt,  de  eerste  gedachte van de gemeente is ‘we hebben de website op orde’ terwijl de burger misschien eerder via  Google zoekt’.   Is  er  een  gevaar  dat  de  informatie  hergebruikt  wordt  door  commerciële  partijen?  Koeckhoven:  ‘Nee, dat is juist de bedoeling van Open Data. Deels is het een  idealistisch concept maar ook heel  nuttig voor het bedrijfsleven, die daar echt om vraagt. Ook de branchevereniging van geo‐bedrijven  steunt dit soort plannen’.   Zijn er buurtgemeenten gezocht om een viewer te ontwikkelingen? ‘In principe vind ik het absurd  dat  gemeenten  zelf  keuzes  maken,  waardoor  te  vaak  opnieuw  het  wiel  wordt  uitgevonden’  geeft  Koeckhoven aan. Zo zou er geleerd kunnen worden van andere overheden, zoals waterschappen en  politie. Deze instanties werken wel meer met dezelfde software. Toch heeft de gemeente Lelystad  gekozen om zelf de nieuwe geo‐viewer te ontwikkelen. Het is namelijk ontzettend lastig om samen  te  werken,  gelet  ook  op  de  technische  verschillen  tussen  gemeenten.  Databases  zijn  lastig  te  koppelen wanneer gegevens op een andere manier georganiseerd zijn. Als het systeem goed werkt is  Koeckhoven wel van plan om ook andere gemeenten te laten zien welke voordelen open source kan  opleveren: ‘Veel gemeenten betalen nu heel veel voor commerciële producten. Totdat iemand ziet  dat het ook anders kan’.   Koeckhoven  geeft  aan  dat  landelijke  voorzieningen  thematisch  zijn  ingesteld,  zoals  www.ruimtelijkeplannen.nl.  Zo’n  site  geeft  niet  de  mogelijkheid  om  door  meerdere  thema’s  te  bladeren  voor  een  locatie.  Toch  is  een  website  zoals  www.ruimtelijkeplannen.nl  een  goede  ontwikkeling  omdat  er  in  één  keer  voor  de  hele  overheid  is  ontwikkeld.  Daarnaast  toont  het  niet  alleen de plannen maar biedt het ook een web services aan waardoor je de gegevens makkelijk kan  integreren  met  andere  websites.  Je  kunt  het  dus  in  andere  applicaties  integreren.  Dit  is  bewust  gedaan.  Naast  ruimtelijkeplannen.nl  noemt  Koeckhoven  als  ander  landelijk  initiatief  nog  de  (provinciale) www.risicokaart.nl   Welke  wetgeving  is  van  invloed  op  geo‐viewers?  De  wetten  die  Koeckhoven  als  eerste  te  binnen  schieten  zijn  regels  met  betrekking  tot  informatiebeveiliging.  Zowel  op  nationaal  als  internationaalniveau.  Daarnaast  is  de  Auteurswet  van  toepassing  op  bijvoorbeeld  luchtfoto’s.  Wetgeving die van invloed is op geo‐viewers: auteursrechten, informatiebeveiliging, Europese regels,  Verdrag van Aarhus (verplicht publiceren van milieugegevens). Basisregistraties zijn verplicht om op  orde te hebben en de gegevens aan te leveren aan landelijke voorzieningen.  

118   

Welke  maatschappelijke  ontwikkelingen  zijn  van  invloed  op  geo‐viewers?  Koeckhoven  stelt  ‘de  behoefte aan transparantie bij de overheid neemt toe, over de hele linie. Niet alleen geo informatie’.  Daarnaast  zijn  mensen  handiger  geworden  door  Google.  De  gemeente  Lelystad  gaat  Google  Maps  niet gebruiken, maar de google manier is voor veel mensen in feite de standaard geworden. ‘Vroeger  zagen  de  viewers  er  heel  anders  uit.  Nu  groeien  de  viewers  naar  elkaar  toe,  dit  gebeurt  dankzij  Google’.  In  het  Geo‐informatiebeleidsplan  staat  dat  de  gemeente  Lelystad  de  locatie  onvoldoende  als  verbindende factor gebruikt. Hoe staat dit er nu voor? ‘Langzaam aan wordt het wel beter hoewel  het  systeem  dat  nu  al  elf  jaar  wordt  gebruikt  wel  verouderd  is’  zegt  Koeckhoven.  ‘Positief  is  dat  collega’s de weg naar geo‐informatie steeds beter weten te vinden en begrijpen dat het mogelijk is  om informatie samen te brengen door een adres of een coördinaat. In beleidsontwikkeling zie je het  ook  terug,  bijvoorbeeld  er  wordt  gewerkt  aan  de  nieuwe  visie  voor  het  vestigingsbeleid  voor  bedrijventerreinen. Eerst een inventarisatie van wat er aan de hand is:Leegstand, gegevens van de  Kamer van Koophandel, provincie. Het is wel nodig dat iedereen dan de Basisregistratie aanhoudt,  anders kun je nog heel weinig met de gegevens’.   Waarom  staat  de  huidige  geo‐viewer  op  de  website?  ‘Het  leek  ons  handig  om  gegevens  in  een  ruimtelijke vorm te presenteren aan een burger’ zegt Koeckhoven. ’Daarnaast was er een specifieke  vraag  van  een  wethouder  die  graag  zou  zien  dat  bouwvergunningen  op  de  kaart  konden  worden  gepresenteerd. Op  de kaart kun je makkelijk op je  eigen huis zoeken en dan  in een straal  van 200  meter  kijken  wat  er  in  je  buurt  gebeurt.  Dit  is  eenvoudiger  dan  een  adressenlijst  in  de  gemeentekrant  door  te  nemen’.  De  keuze  voor  welke  content  destijds  online  werd  gezet  heeft  voornamelijk  te  maken  gehad  met  wat  technisch  mogelijk  was  en  welke  gegevens  kwalitatief  gewaarborgd waren. Vervolgens was de gedachte: ‘Als het voor een deel van de burgers interessant  is, kun je het er op zetten. Het andere deel kijkt niet’ en Koeckhoven vervolgt: ‘Je weet niet van te  voren waar burgers of bedrijven iets aan hebben. Je weet niet wat een creatieve geest verzint’. De  nieuwe viewer wordt aangeboden als web service, zodat bedrijven ook met de gegevens aan de slag  kunnen. Zo kunnen er bijvoorbeeld apps worden gemaakt.   Hoe  ziet  de  toekomst  eruit?  Als  de  nieuwe  viewer  aangeschaft  is,  kan  er  na  de  zomer  een  start  worden  gemaakt  met  het  invoeren  van  de  thema’s  (layers).  De  oude  systemen  kunnen  dan  uitgefaseerd worden.  Koeckhoven is van plan om actief te promoten om databestanden te koppelen  met  de  nieuwe  viewer  om  zo  Open  Data  meer  op  de  kaart  te  zetten.  Vervolgens  kan  ook  de  stap  gezet  worden  om  medewerkers  bewust  te  maken  van  Open  Source,  zodat  op  meer  vlakken  geld  bespaard kan worden,  

119   

Zit er ook toekomst in 3D visualisatie? Koeckhoven denkt van niet: ‘Zolang ik in het vak zit, jaar of  twintig, hoor je steeds dat er toekomst in zit maar het gaat niet snel. Je kunt er nieuwe projecten  mee  tonen,  zoals  de  herontwikkeling  van  een  bepaald  gebied.  Als  je  echt  wilt  weten  hoe  Lelystad  eruit ziet, kun je het beste er zelf door heen lopen. Voor intern gebruik is het Cyclorama daarnaast is  er Google Streetview’.              



120   

MOTIE M29  ‘De raad van de gemeente Lelystad in vergadering bijeen op 5 juli 2011  Gehoord de beraadslagingen in eerste termijn rondom de Kadernota 2012‐2015  Constaterende dat:  -

uit  verschillende  onderzoeken(1)  is  gebleken  dat  het  openbaar,  vindbaar  en  herbruikbaar  aanbieden  van  overheidsdata  positieve  maatschappelijke  en  economische  effecten  kan  hebben; 

-

de  ministeries  van  Binnenlandse  Zaken  en  Economie,  Landbouw  en  Innovatie  momenteel  een Programma Open Data opstarten om het hergebruik van openbare overheidsdata actief  te bevorderen(2); 

-

‐  de  gemeente  middels  ‘Het  Nieuwe  Werken’  een  opener  en  transparanter  functioneren  nastreeft(3); 

Overwegende dat:  -

nog veel onduidelijk is over hoe de Lelystadse inwoners en ondernemers positief effect van  de nieuwe werkwijze zullen gaan ondervinden; 

-

de  gemeenteraad  extra  structurele  middelen  heeft  moeten  uittrekken  voor  de  ondersteuning van het nieuwe werken(4). 

Van mening dat:  -

gegevens die, met publieke middelen, door de gemeente worden verzameld, in beginsel de  gehele gemeenschap toebehoren; 

-

de gemeente zichzelf pas echt transparante en open kan noemen zodra niemand meer een  beroep op de Wet Openbaarheid Bestuur hoeft te doen om feitelijk openbare informatie te  verkrijgen. 

Spreekt de intentie uit om:  -

op  termijn  alle  openbare  gegevens  van  de  gemeente  Lelystad  daadwerkelijk  open  toegankelijk te maken. 

Roept het college op om:  -

de visie op het nieuwe werken in lijn met deze intentie door te ontwikkelen naar een visie  voor  een  transparant  gemeente  en  deze  visie  vervolgens  aan  de  gemeenteraad  voor  te  leggen; 

-

waar  mogelijk  aansluiting  te  zoeken  bij  landelijke  ontwikkelingen  op  het  gebied  van  open  overheidsdata; 

121   

-

met  het  oog  op  beperkte  financiële  middelen  de  focus  voorlopig  te  leggen  op  quickwins,  bijvoorbeeld  door  bij  inkopen  van  bedrijfssoftware  in  de  selectiecriteria  alvast  rekening  te  houden met deze wensen. 

  En gaat over tot de orde van de dag.’    (Deze motie is ingediend door alle fracties in de raad)    1 Referenties op aanvraag beschikbaar  2 Ministerie BZK ‘Hergebruik en Open data: naar betere vindbaarheid en  herbruikbaarheid van overheidsinformatie’ Kamerbrief (mei 2011)  3 Gemeente Lelystad ‘Manifest onze manier van werken’ (2008)  4 Jaarlijks € 150.000 ICT‐ondersteuning, bladzijde 66 Kadernota 2012‐2015   



122   

HUIDIGE GEOVIEWER   

  (http://lelystad.nl/nl/Gemeente/DeGemeente/Lelystad_op_de_kaart.html )     

 

123   

4.  GEMEENTE ALMERE  Op  woensdag  16  mei  2012  heb  ik  van  10:00  tot  11:30  een  gesprek  gehad  met  Emil  Otte,  geo‐ informatie adviseur bij de gemeente Almere.    Het  gesprek  start  over  de  Stadsplattegrond  ‘Almere  in  Kaart’  van  de  gemeente  Almere.   Hoewel de gemeente verplicht is om de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT) te gebruiken,  is er ook nog zelf een kaart ontwikkelt.  De reden hiervoor was omdat de BGT te gedetailleerd was,  de Stadsplattegrond moest meer worden generaliseerd. Daarnaast speelde de actualiteit een rol. De  BGT  wordt  om  de  twee  jaar  vernieuwd,  terwijl  veranderingen  in  de  systemen  van  de  gemeente  Almere realtime verwerkt worden.   De afdeling Gebouwen en Gegevensmanagement (G&G) valt onder de Dienst Stadsbeheer.  Onder  de  tak  Gebouwen  valt  het  gemeentelijke  vastgoedbeheer.  Onder  de  tak  Gegevensmanagement  vallen  weer  twee  teams,  namelijk  Geo‐Informatie  en  Informatieregie  &  Ontwikkeling (IRO).   Otte  is  werkzaam  bij  team  Geo‐informatie.  Hoofdzakelijk  worden  werkzaamheden  uitgevoerd voor de afdelingen die onder Dienst Stadsbeheer vallen, maar ook afdelingen van andere  diensten  kunnen  terecht  bij  het  team.  ‘Er  mist  nog  naamsbekendheid’  geeft  Otte  toe  ‘Men  weet  vaak niet dat er een aparte afdeling is die kaarten maakt en beheert, de aanwezigheid van kaarten is  heel  vanzelfsprekend’.  Beheer  Openbare  Ruimte  (BOR)  maakt  veel  gebruik  van  kaarten.  Hier  loopt  nu ook een proef met tablets, zodat op locatie gegevens kunnen worden geraadpleegd. Dit is handig  bij calamiteiten waarbij direct informatie nodig is. Voorheen moesten ze een laptop meenemen en  inloggen op intranet, of een printje maken van de kaart.   De gemeente Almere had een geo‐webviewer op internet. Kunt u daar iets meer over vertellen?  Otte  geeft  aan  dat  de  geo‐webviewer  bijna  uitgefaceerd  is.  De  software  was  erg  duur  en  de  data  werd weinig geraadpleegd. De gegevens van het systeem moeten wel worden overgezet maar het is  nog niet duidelijk op welke manier dat gebeurt.   Na  onderzoek  (gebruikersstatistieken)  was  gebleken  dat  de  geo‐webviewer  heel  weinig  werd  geraadpleegd.  Otte  ligt  toe:  ‘We  hebben  gemerkt  dat  mensen  niet  specifiek  de  zoekingang  geo‐ informatie gebruiken, waar lagen aan‐ en uitgezet kunnen worden. Men zoekt naar ‘honden’ en daar  moet  ondersteuning  worden  gegeven  met  geo‐informatie.  De  eerste  zoekingang  is  niet  de  geografische kaart’.  Op  dit  moment  wordt  het  nieuwe  content  management  systeem  (CMS)  ingericht,  waarop  ook de internetsite gaat draaien. Op de nieuwe internetsite zal geo‐informatie wel een belangrijke  rol  gaan  spelen,  waarbij  maatwerk  wordt  geleverd.  Otte  is  hierbij  betrokken  als  geo‐informatie  124   

expert.  Het  plan  is  om  kaarten  op  de  website  te  zetten  die  ondersteuning  bieden  aan  de  tekst.  Bijvoorbeeld wanneer de burgemeester een brug opent, wordt de locatie aangegeven op de kaart.  Op die manier is de kaart niet de primaire zoekingang maar biedt het wel verduidelijking.   Otte verwacht niet dat er snel opnieuw een GIS‐viewer online komt, waarbij zelf allerlei kaartlagen  met elkaar gecombineerd kunnen worden.   Hebben burgers dan geen behoefte om analyses te maken met een GIS‐viewer? ‘Burgers zelf zullen  hier  geen  behoefte  aan  hebben’  stelt  Otte.  ‘Ondernemers  wel  maar  die  kunnen  via  de  Web  Map  Service (WMS) de data ontvangen’.   Dit betekent dat de data beschikbaar wordt gesteld, zoals  bij  Open Data? Otte refereert naar de  discussie over Open Data die al tijden gevoerd wordt. Hij haalt de bijeenkomst in Amsterdam aan,  waarbij  gezegd  werd  dat  wanneer  je  data  online  beschikbaar  wilt  stellen,  de  metadatering  heel  belangrijk  is:  ‘Je  kunt  wel  een  hondenkaart  online  zetten  maar  als  je  niet  verteld  wanneer  de  informatie is vastgesteld, en wat er te zien is, kunnen mensen alsnog niet de informatie vinden en  begrijpen wat er staat’.   Otte  vindt  persoonlijk  dat  je  gemeentelijke  data  open  moet  stellen,  omdat  deze  met  belastinggeld  verzameld  is.  ‘Waarom  zou  je  het  niet  doen?  Bedrijven  kunnen  zelf  software  ontwikkelen (apps), dit kan positieve reclame zijn voor de gemeente. Ik ben benieuwd wat er gaat  gebeuren’. Verder benadrukt Otte dat privacygevoelige informatie niet onderschat moet worden.   Wat is het beleid binnen de gemeente Almere met betrekking tot Open Data? Otte geeft aan dat  hier  nog geen  besluiten over zijn  gemaakt  maar  dat  hij verwacht  dat het zich  nog  wel verder  gaat  ontwikkelen: Het kost de burger nu immers tijd en geld om naar het stadhuis te gaan om informatie  op te vragen. Veel van deze informatie kan online worden gezet.  In  hoeverre  is  de  geografische  locatie  dan  primair  wanneer  iemand  informatie  zoekt?  Is  het  samenbrengen  van  informatie  wel  voldoende?  Otte  geeft  toe  dat  hij  zelf  met  een  ‘geo‐bril’  naar  informatie kijkt: ‘Door een kaart kan ik me beter oriënteren’. Voor de komst van het nieuwe CMS is  gebruikersonderzoek  gedaan,  en  daarbij  is  gebleken  dat  mensen  toch  graag  een  kaart  zien  bij  informatie.   Bestaat er een gevaar wanneer je data deelt? Otte zegt: ‘ Je weet nooit wat er gebeurt met de data  die  je  ontsluit.  Voorheen  als  we  onze  plattegrond  digitaal  uitleverden,  omdat  een  bedrijf  een  klus  voor  de  gemeente  moest  doen,  dan  deden  we  leveringsvoorwaarden  erbij.  Op  die  manier  kon  de  kaart alleen ten behoeve van het project worden gebruikt. Als bijvoorbeeld een makelaar puur voor  eigen gebruik geo‐informatie wil gebruiken, dan krijgt deze de datasets niet. Met open data kun je  dit  niet  meer  stellen’.  Otte  vervolgt:  ‘Je  kunt  altijd  gegevens  aan  elkaar  koppelen.  Dit  mag  je  niet  125   

weerhouden om via Open Data gegevens beschikbaar te stellen. Daarnaast is het heel belangrijk dat  bij  open  data  de  meest  actuele  worden  aangeleverd  maar  dit  kan  de  gemeente.  Het  moet  niet  onderschat worden dat voor rampen‐ en crisisbestrijding door de politie en andere hulpdiensten, de  gegevens enorm belangrijk zijn. Er loert gevaar voor het onjuist gebruiken van gegevens. Wil je zeker  weten  dat  alle  gegevens  goed  geïnterpreteerd  worden,  dan  heb  je  altijd  hulp  nodig  van  een  geo‐ expert’.  Otte merkt dat er een verschuiving plaats vindt: ‘Op dit moment zijn de kadastrale gegevens  (wie  huiseigenaar  is)  beschikbaar  via  AlmereMaps.  Voorheen  moesten  inwoners  van  Almere  deze  gegevens opvragen bij het Kadaster, terwijl de gegevens gewoon openbaar zijn. De drempel wordt  verlaagd wanneer de gemeente zelf de gegevens publiceert’.  In de toekomst wordt ook de WOZ‐waarde openbaar. Otte licht toe: ‘De intentie is er wel op de WOZ  waarde via AlmereMaps te ontsluiten. Het kan nadelig zijn, je kunt meer bezwaren krijgen. Je kunt  makkelijk de WOZ waarde van de buren opvragen. Dit kan ook een voordeel zijn, als men ziet dat de  gegevens eigenlijk niet veel afwijken’. Ook hier geldt weer: ‘We worden betaald door de inwoner, als  we beter informatie kunnen ontsluiten dan moeten we het doen’.   Kan het zijn  dat de  burger er zelf tegen is dat de gegevens worden gepubliceerd? Otte geeft het  voorbeeld van een inwoner van de gemeente die bezwaar heeft gemaakt dat zijn woning zichtbaar  was op de luchtfoto van AlmereMaps, ook wilde hij dat de kadastrale informatie werd verwijderd.  Deze persoon is door de jurist van de gemeente in zijn gelijk gesteld en de gegevens zijn van de kaart  gegumd. Ook Google Streetview had gehoor gegeven aan de wens van deze inwoner.  Je kunt toch niet voor iedereen uitzonderingen maken? Otte geeft aan dat de jurist moet bepalen  wat er gaat gebeuren, mocht dit het geval zijn. Een mogelijke oplossing is om de luchtfoto’s minder  scherp te tonen. Op dit moment zijn de luchtfoto’s die intern gebruikt worden ook gedetailleerder  dan de luchtfoto’s die op de website staan.   Is het team Geo‐informatie onmisbaar geworden? ‘We zijn onmisbaar geworden maar we zijn nog  niet bekend genoeg. We zijn een soort water; je mist het pas als het er niet is. Het is heel gewoon  maar het wordt niet herkend waar het vandaan komt. Men verwacht dat kaarten er zijn, maar als de  intranet‐viewer  offline  is  dan  merk  je  dat  er  veel  wordt  gebeld’.    Verder  legt  Otte  uit  dat  door  de  (aankomende) bezuinigingen het wel mogelijk is dat er minder opdrachten binnen komen maar de  standaardregistraties blijven gewoon.   Naast  de  standaardregistraties  maakt  de  afdeling  ook  veel  analyses,  bijvoorbeeld  hoeveel  kinderen  er  wonen  in  de  buurt  van  een  te  plaatsen  speeltoestel.  Volgens  Otte  worden  er  nog  te  weinig  analyses  aangevraagd:  ‘Het  is  moeilijk  om  jezelf  te  promoten.  Als  mensen  analyses  vragen  126   

komen  ze  wel  terug,  daarnaast  via  mond‐op‐mond  reclame.  Geo‐informatieafdelingen  hebben  moeite om hun product onder de aandacht te brengen: ‘We moeten laten zien wat we kunnen, dat  we dienstverlenend zijn’.  Daarnaast merkt Otte op dat het ook belangrijk is dat op een hoger niveau  de relevantie van je werkzaamheden wordt ingezien.    Het  belang  van  de  werkzaamheden  wordt  ook  buiten  de  gemeente  gepromoot.  Zo  was  er  in  het  kader van de geo‐week een presentatie georganiseerd voor kinderen uit  groep 7 en 8 en  de 1ste klas.  Otte had samen met een collega uitgelegd dat bijna alles wat je doet verbonden is aan een locatie,  zoals iets op Facebook plaatsen. Dit draagt bij aan bewustwording.  Is  locatie  dan  niet  meer  metadata?  Otte  geeft  aan  dat  je  het  inderdaad  op  twee  manieren  kunt  benaderen, er zit een wisseling in: ‘Als je een foto op vakantie maakt, dan krijgt die  foto de locatie  als metadata. Als je later filtert op geografische locatie, dan zijn de foto’s metadata geworden’.   De  datasets  in  AlmereMaps  lijken  willekeurig  (hondenuitlaat  gebied,  afvalcontainers,  alcoholverbod). Wat is de reden geweest om ze online te zetten?  Otte geeft aan dat ze pas gegevens gaan analyseren wanneer er vraag naar is: ‘Zo kwam er een vraag  binnen over alcoholverbodsgebieden. De aanvrager wou ter ondersteuning van een rapport gebruik  maken van kaartjes omdat het noteren van alleen straatnamen niet voldoende overzicht bood. De  kaartjes hebben we op papier geleverd en ook digitaal omdat dit ook een vraag was. De dataset is  gemaakt, dus waarom niet publiceren?’.  Klopt  het  dat  het  niet  vanzelfsprekend  is  dat  mensen  met  kaarten  om  kunnen  gaan? Dit merkte  Otte ook bij de kinderen, die vonden het niet vanzelfsprekend dat de schaal, legenda e.d. standaard  aanwezig is, ‘het blijft moeilijk voor mensen om zich te oriënteren met behulp van een kaart’.   Is geo‐informatie voor iedereen? Otte bevestigt dit. Als voorbeeld geeft hij AlmereAPP. Via de WMS  die  wordt  beheerd  door  team  Geo‐informatie,  kunnen  burgers  informatie  opvragen  over  bijvoorbeeld  strooiroutes  of  schoollocaties.  ‘Daarnaast  kan  geo‐informatie  veel  waarde  toevoegen  aan onderzoeken, zoals een analyse van wat nu in de actualiteit speelt: ‘Er mogen geen coffeeshops  in de straal van 1km van scholen’. Het geo‐team kan binnen twee uur een kaart maken waarop deze  informatie geografisch gepresenteerd is ,‘door dit soort voorbeelden gaat het onderwerp leven’.   Wanneer  je  ben  je  innovatief  met  geo‐informatie?  We  zijn  betrokken  bij  nieuwe  media,  waar  volgens  Otte  toch  een  beetje  de  toekomst  ligt.  Zoals  AlmereApp,  Twitter  (zoals  het  project  om  bakkendagen    (huisvuil)  te  koppelen  aan  een  locatie  (GBA),  of  wegwerkzaamheden).  Achter  de  schermen  wordt  zo’n  berekening  gemaakt.  De  gemeente  loopt  voorop,  doet  vaak  mee  met  pilots.  Ook wordt geleerd van andere gemeenten die nu pilots doen. Daarnaast geeft Otte het voorbeeld  van  de  gemeente  Rotterdam,  die  ver  is  met  3D  visualisatie.  De  gemeente  Almere  wil  hier  wel  iets  127   

mee ‘De vraag is nog altijd; wat is de meerwaarde van 3D? Mensen kunnen zich moeilijk oriënteren,  dit zal ook in een 3D wereld spelen. Kosten zijn hoger, als je gebouwen op hoogte wilt inmeten. Als  er een gebouw bij komt, moet je weer opnieuw inmeten, maar het ziet er mooi uit’. Op dit moment  kijkt Otte naar het plan om intern te gaan werken met software van Cebra. Met deze software kan  een 3D wereld worden ingericht, waar mensen in de vorm van een avatar elkaar ontmoeten. Dit kan  goed  werken  om  nieuwbouwplannen  met  elkaar  te  bespreken.  Als  voorbeeld  geeft  Otte  de  gemeenten Tilburg en Apeldoorn. Daarnaast kan Streetview op een leuke manier worden toegepast,  door bijvoorbeeld foto’s van vroeger te koppelen aan de huidige beelden (Van Gogh project).    

 

128   

VERSLAG OVERHEID EN ICT BEURS  Op dinsdag 24 april 2012 ben ik in het kader van de orientatie op het thema geografische informatie  bij  gemeenten  naar  de  Overheid  &  ICT  beurs  geweest  in  de  jaarbeurshallen  van  Utrecht.  Ik  heb  meegelopen  met  de  Geo  Tour.    In  deze  tour  gaven  dertien  bedrijven  elk  in  vijf  minuten  een  presentatie (pitch) over hun activiteiten. Na de tour heb ik met elke bedrijven verder gesproken over  de mogelijkheden van geografische informatiesystemen op gemeentewebsites.  

KORTE OMSCHRIJVING PER BEDRIJF MET TIPS OM VERDER TE BEKIJKEN  Het  eerst  bedrijf  was  Planviewer.  Dit  bedrijf  levert  een  webviewer  voor  gemeenten  waarin  geografische  informatie  kan  worden  getoond.  Voorbeelden  van  geo‐informatie  die  op  het  web  wordt getoond zijn: begraafplaatsen, strooiroutes, wandelpaden en bijvoorbeeld monumenten. De  webviewer haalt informatie uit de bronnen die al bij de gemeente aanwezig zijn en plaatst deze in  een gebruiksvriendelijke webapplicatie. De gemeente kan zelf kiezen hoeveel bronnen er aan de GIS  viewer  zijn  gekoppeld.  De  onderlaag  van  de  kaart  komt  uit  Open  Street  Map  (http://www.openstreetmap.org/  ).  Deze  kaarten  worden  uitgegeven  met  een  open  licentie  en  worden bijgehouden door vrijwillgers. Na afloop van de tour heb ik nog kort gesproken met Suzanne  Huisman  van  Planviewer  en  vroeg  haar  naar  voorbeelden  van  webtoepassingen.  Een  recent  opgeleverde  webviewer  was  voor  de  gemeente  Smallingerland  waarbij  de  bestemmingsplannen  inzichtelijk  zijn  gemaakt.  Hoewel  de  bestemmingsplannen  ook  via  de  centrale  site  ruimtelijkeplannen.nl toegankelijk moeten worden gemaakt, kiezen veel gemeenten er voor om zelf  ook  de  plannen  online  te  zetten  om  zo  aan  eigen  wensen  te  kunnen  voldoen.  Voor  de  gemeente  Smallingerland was het belangrijk dat burgers metingen konden verrichten in de kaarten. 

   Bron: http://viewer.smallingerland.sites.planviewer.nl/#  

129   

  Huisman geeft aan dat het belangrijk is om de viewer af te stemmen op de gebruiker. Zo heeft ze de  voorkeur  om  voor  elk  thema  een  aparte  viewer  op  te  zetten.  Dus  dat  een  burger  die  naar  milieu‐ informatie  zoekt,  niet  ook  de  bouwgegevens  ziet.  Ook  al  zit  achter  de  schermen  wel  al  deze  informatie in één centrale database.   Een  ander  voorbeeld  van  een  webapplicatie  voor  de  overheid  waaraan  Planviewer  heeft  meegewerkt  is  de  viewer  van  gemeente  Sint  Michielsgestel.  In  deze  viewer  komen  verschillende  vormen  van  overheidsinformatie  terug  op  de  kaart,  zoals:  strooiroutes,  welstandnota,  veegroutes,  hondentoilet en luchtfoto’s.  Meer informatie over Planviewer: www.planviewer.nl  

bron: http://sint‐michielsgestel.bestemmingsplan.planviewer.nl/index.html     De  tweede  presentatie  werd  verzorgd  door  Alexander  Bosma  van  het  bedrijf  Neo.  Hij  liet  twee  producten  zien;  www.satalietbeeld.nl  en  www.signaleyes.nl  .  Deze  producten  zijn  gericht  op  waterschappen, gemeenten, bedrijven en provincies.   Geodan was de derde organisatie die een presentatie gaf. Geodan zorgt ervoor dat locaties  die niet op kantoor zijn, in het kantoor worden binnen gehaald. Informatie uit de openbare ruimte  dus.  Bijvoorbeeld  informatie  over  het  onderhoud  van  lichtmasten.  Ook  verzorgt  Geodan  mobiele  ondersteuning  via  onder  andere  tablets.  Verder  wordt  kort  de  3D  mogelijkheid  beschreven  waardoor  medewerkers  via  het  web  3D  objecten  kunnen  bekijken.  De  software  en  applicaties  die  130   

Geodan ontwikkelt zijn uitsluitend voor intern gebruik van o.a. gemeenten en er wordt niet gewerkt  aan  specifieke  toepassingen  voor  burgers.    Wel  is  op  de  website  een  geoviewer  terug  te  vinden  rondom een campagne betreffende  zwerfjongeren: http://zwerfnet.nl/tassencampagne/   Crotec (vierde presentatie) geeft aan dat databestanden centraal worden opgeslagen in een  gegevensmagazijn en vervolgens via intranet, internet of Ipads kunnen worden gepresenteerd. Meer  informatie: http://www.crotec.nl/ .   Intergraph  had  op  de  website  al  een  interessante  casestudie  staan  over  BürgerGIS  in  Duitsland  (http://www.intergraph.com/assets/pressreleases/2012/04‐23‐2012.aspx).  Na  de  Geo  Tour heb ik gesproken met Erik van Hilten. Hij liet een voorbeeld zien van Bl!K op de buurt, een app  waarbij burgers een  melding over de openbare ruimte op de kaart kunnen  doen. Deze app was in  Denemarken  erg  succesvol  en  is  daarom  ook  in  Nederland  gelanceerd.  Erik  van  Hilten  stuurt  nog  gebruikerstatistieken op over deze app.  Daarnaast toont hij geobilbao.net. De spaanse stad Bilbao  heeft een eigen geografisch Informatiesysteem ontwikkelt waarin burgers  geografische informatie  kunnen  opzoeken.  Naast  overheidsdata  wordt  er  ook  niet‐overheidsdata  gekoppeld  op  de  site.  Zo  staan alle particuliere parkeergarages op de site met het aantal beschikbare plekken. Het is mogelijk  om  verschillende  databronnen  aan  de  site  toe  te  voegen.  Ik  was  benieuwd  of  Van  Hilten  dacht  of  burgers om kunnen gaan met het analyseren in een GIS. Hij geeft aan: ‘Je kan voor de burger een  aantal queries klaarzetten zodat ze zelf niet hoeven te puzzelen’. Deze standaardfunctionaliteit kan  de  burger  dan  aanklikken.  Daarnaast  zijn  er  webcams  gekoppeld  aan  de  kaart  die  gericht  zijn  op  plekken waar soms het verkeer vast staat.   Hierna  volgde  een  bezoek  aan  OrbitGT.  Dit  Belgische  bedrijf  liet  zien  dat  in  panoramabeelden  de  selecties  die  in  de  GISviewer  waren  gedaan,  zichtbaar  werden.  In  een  soort  Google  Streetview  omgeving  kon  je  dan  hoogtes  bekijken  van  gebouwen  of  de  lantaarnpalen  zichtbaar maken. De layers werden dus in panoramabeelden getoond. http://www.orbitgis.com/   Alternet  toonde  het  GeoCMS  dat  op  basis  van  Typo3  eenvoudig  van  bestaande  geobestanden  een  geoviewer  kon  maken.  Als  voorbeeld  werd  de  selectie  van  bushaltes  in  een  bepaald  gebied  getoond.  In  de  identifer  kan  de  locatie  extra  gegevens  krijgen,  of  metadata  wordt  juist weggehaald.   Op de website van Alternet stond een voorbeeld van een kaart waar de monumenten in Rotterdam  op getoond werden.          131   

 

  (Bron: http://www.alternet.nl/oplossingen/sites‐shops‐applicaties/geocms‐typo3/geocms‐ voorbeeld‐2/)     Vicrea vertelde dat Geo werd gebruikt om data te openen. Hiervan had ik al veel informatie gelezen  via de website http://www.vicrea.nl/ en de gemeente Bloemendaal , waar ik twee werken hiervoor  was geweest, werkt ook met deze software.  De negende aanbieder was Cyclomedia, deze organisatie bevindt zich op een kruispunt van  ICT  en  Geo.  Er  rijden  40  auto’s  door  Nderland  die  locaties  van  de  openbare  ruimte  fotograferen.  Voorheen  werd  dit  gedaan  door  vliegtuigen  en  heette  het  vakgebied  fotogeometrie.  De  foto’s  zijn  tot 10cm nauwkeurig waardoor er gewerkt kan worden met X en Y coördinatoren. Alle informatie is  beschikbaar  via  een  afgeschermde  webomgeving,  het  bevindt  zich  dus  in  ‘the  cloud’.  80%  van  de  gemeenten gebruik de webomgeving maar indien gewenst kan het ook decentraal beheerd worden  bij de gemeente zelf. 

132   

Het tiende bedrijf was NedGrapics. Michiel Bosch geeft aan dat zo’n 240 gemeenten werken  met Nedgrapics. Het bedrijf doet aan inwinning van geo‐informatie, voor o.a. de BGT. De informatie  wordt opgeslagen in een database en informatie met betrekking tot de geografische component kan  worden toegevoegd. Bosch geeft aan het eind van de pitch aan dat de toekomst van geo‐informatie  richting de burger gaat. Als ik hier later om vraag geeft hij voorbeelden van bestemmingsplannen die  gemeenten zelf online zetten. Veel gemeenten willen namelijk meer informatie toegankelijk maken  via de viewer maar dit kan niet bij de landelijke website www.ruimtelijkeplannen.nl. Hierdoor kiezen  gemeenten dan toch weer voor een eigen viewer. Voorbeeld dat Bosch geeft is het geoportaal van  de gemeente Venray (kan ik online niet vinden). Daarnaast is recentelijk een webapplicatie voor de  gemeente Huizen ontwikkeld (ook nog niet online).  Een  andere  applicatie  is  voor  de  gemeente  Heumen  ontwikkelt.  Hierin  werden  de  routes  van  de  nijmeegse  vierdaagse  geregistreerd,  zodat  inwoners  konden  kijken  hoe  de  route  door  hun  woonplaats  liep.  Zo’n  aparte  site  valt  of  staat  wel  met  een  goede  communicatie  rondom  de  site,  anders vinden burgers hem niet.   Zie ook:  http://geoloket.heumen.nl/NedGeoservices/GeoServices/index_preview.php?file=data_2011031422 3406_kaart.js  . Bosch geeft aan dat gemeenten nu vooral nog intern gericht zijn op geo‐informatie,  om bijvoorbeeld te kunnen voldoen aan de huidige Basisregistraties. Hierna zal de burger volgen. Hij  geeft wel aan dat het belangrijk is om te weten wat burgers willen.  Grontmij  gaf  in  de  presentatie  een  overzichtelijk  organogram  rondom  de  aanwezig  geodatasets  die  binnen  een  gemeente  aanwezig  zijn.  Na  de  tour  heb  ik  gesproken  met  Marcel  Steenis,  productmanager  van  GeoWeb  over  de  internetactiviteiten.  Hij  gaf  aan  dat  de  GeoWeb  applicatie ingericht is in workflowprocessen. Bijvoorbeeld een formulier waarbij een burger invult: ik  wil een schuurtje bouwen in mijn tuin, mag dit? Achter de schermen wordt diverse geo‐informatie  gekoppeld waarna een besluit wordt genomen.  Het  is  mogelijk  om  in  Geoweb  allerlei  type  documenten  te  koppelen,  zoals  films,  PDF’s,  foto’s en hyperlinks naar bijvoorbeeld documenten uit een document managementsysteem (DMS).  Dit  is  ook  handig  voor  een  tijdelijk  project  waarbij  informatie  van  verschillende  bronhouders  aan  elkaar gekoppeld moeten worden. Als voorbeeld geeft Steenis de verplaatsing van een snelweg aan.  De kaart toont de oude snelweg, de nieuwe snelweg, milieu‐informatie, verkeersborden en allerlei  andere objecten en gegevens die betrekking hebben op de locatie.  Verder krijg ik nog een demo te  zien van schelpdierpercelen in Zeeland. In de provincie geven verschillende afdelingen vergunningen  uit; een voor het houden van schelpdieren (mossels kweken) en de andere om zand te storten. De  zandstorters wisten niet op welke plekken de schelpdierpercelen zich bevinden en daardoor werd er  133   

soms op zo’n perceel gestort. Door het gebruik van GIS kan nu een locatie aangevinkt worden waar  mogelijk  zand  gestort  gaat  worden,  de  kaart  toont  dan  of  er  in  dat  gebied  schelpdierpercelen  aanwezig zijn.  Ook wordt kort een BOR (beheer openbare ruimte) viewer getoond. Wanneer je de  optie  ‘bomen’  aanvinkt  worden  de  locaties  van  bomen  in  de  gemeente  getoond.  Als  er  op  een  specifieke boom wordt geklikt, krijg je het bomenpaspoort te zien.   https://software.grontmij.nl/producten/Pages/Info‐ GeoWeb.aspx?gclid=CIetvJH_za8CFcsm3godQCk4YA   voorbeeld Hoogheemraadschap Schieland en Krimpenerwaard:   http://geoweb1‐simba3.grontmijservice.nl/geoweb4/Viewer.html?Viewer=HHSK_Legger   Het idee van Steenis is om veelvoorkomende aanvragen van burgers te standaardiseren zodat een  burger  zelf  niet  geo‐analyses  hoeft  te  maken.  Je  krijgt  dan  bijvoorbeeld  een  burger  die  ‘ik  wil  verhuizen’ of een burger die ‘ik wil verbouwen’ kan aanklikken.   Extra 

informatie: 

GeoBusiness, 

marktverkenning 

2011/201. 

Nog 

bekijken: 

http://tilburg.virtuocity.eu/home/ .                           

 

 

134   

BIJLAGE 2 – KORTE ANALYSE GEOGRAFISCHE PRESENTATIE  PER GEMEENTEWEBSITE   Ter voorbereiding op het onderzoek heb ik vijf websites bezocht om een indruk te krijgen wat zoal  het  aanbod  van  geografische  presentatie  zou  zijn.  Uit  de  alfabetisch  gepresenteerde  lijst  van  415  gemeenten (Klein, 2012)  in Nederland, is ervoor gekozen om de laatste vijf websites te bekijken. Om  voor  de  laatste  vijf  websites  te  kiezen  is  een  willekeurige  keuze  geweest.  Het    nadeel  van  deze  methode is dat ik er niet achter kom wat nog meer mogelijk is, omdat ik alleen kan beoordelen wat  aanwezig is.   GEMEENTE ZUNDERT  Op de website van de gemeente Zundert kun je kiezen of je informatie wilt voor inwoners, bedrijven,  bezoekers of bestuur&organisaties.  Ik klik op ‘inwoners’.  Alleen de link ‘Werk in uitvoering’  verwijst  direct naar een digitale kaart. Er wordt verwezen naar de website www.haalmeeruitdeweg.nl . Dit is  een  website  waar  alle  wegwerkzaamheden  in  Noord‐Brabant  worden  gepresenteerd  via  Google  Maps.  Op  de  website  Haalmeeruitdeweg.nl  kun  je  per  gemeente  of  regio  kijken  waar  wegwerkzaamheden worden uitgevoerd.  Verder is een link aanwezig naar de digitale gemeentegids  maar  deze  link  werkt  niet.  De  digitale  gemeentegids  wordt  door  de  Kleine  Media  BV  beheerd  en  uitgegeven.  http://gemeentegids.dekleinemedia.nl/zundert/  .  Via  een  andere  link  lukt  het  me  wel  om  de  digitale  gemeentegids  te  bekijken.  Er  staan  adressen  van  de  gemeente  en  bedrijven  in.  Wanneer je op een school zoekt, kun je via een link ‘kaart’ de locatie op Google Maps bekijken.   GEMEENTE ZUTPHEN   Op de website van de gemeente Zutphen is geen rechtstreekse verwijzing te vinden naar geografisch  gepresenteerde informatie. Wel is onder de link ‘milieu en afval’ een verwijzing naar de Milieuatlas  van  de  Stedendriekhoek.  http://milieuatlas.regiostedendriehoek.nl/stedendriehoek/index.html.  De  functie  van  de  milieuatlas  is  alsvolgt:  ‘Met  de  Milieuatlas  regio  Stedendriehoek  wordt  uitvoering  gegeven  aan  van  het  verdrag  van  Aarhus  dat  in  de  in  de  nationale  wet‐  en  regelgeving  is  overgenomen.  ‘Dit  verdrag  behelst  onder  meer  de  toegang  van  het  publiek  tot  milieu‐informatie.  Daarbij  gaat  het  niet  alleen  om  informatieverstrekking  op  verzoek  maar  ook  om  actieve  informatieverstrekking. Bij dit laatste wordt gedacht aan actieve verspreiding van milieu‐informatie  door  middel  van  Internet  en  toepassingen  van  geografische  informatiesystemen  (GIS)’.    Onder  de  link  ‘wonen’  is  een  verwijzing  aangebracht  naar  nieuwbouwplannen  die  via  Google  Maps  wordt  gepresenteerd:  http://www.zutphen.nl/Wonen_en_omgeving/Wonen/Nieuwbouwplannen  .  Door  op de locatie van het nieuwbouwproject te klikken verschijnt een website met meer informatie. Ook  135   

is het mogelijk om tekstueel te zoeken in de nieuwbouwplannen. Daarnaast is onder ‘Wonen’  een  link ondergebracht naar Wijk en Dorp:  http://subsites.zutphen.nl/wijkendorp . Door op een regio te  klikken  op  de  kaart,  wordt  de  bezoeker  doorverwezen  naar  meer  informatie.    Ik  heb  geen  digitale  gemeentegids kunnen vinden, niet via navigatie en niet via de zoekmachine.   GEMEENTE ZWARTEWATERLAND  Op  de  website  van  de  gemeente  staat  een  link  naar  de  wegwerkzaamheden.  Dit  is  een  aparte  applicatie 

voor 

de 

wegwerkzaamheden 

van 

heel 

Overijssel: 

http://www.overijssel.wegwerkmeldingen.nl/  .  De  link  wordt  in  een  nieuw  scherm  geopend.    Via  doorklikken 

op 

de 

bestemmingsplannen 

wordt 

doorverwezen 

naar: 

http://www.ruimtelijkeplannen.nl/web‐roo/  .  De  website  geeft  de  volgende  uitleg:  ‘Sinds  1  januari  2010 zijn overheden op grond van de Wet ruimtelijke ordening verplicht nieuwe ruimtelijke plannen  te  digitaliseren  en  te  ontsluiten  via  RO‐Online.  RO‐Online  maakt  via  deze  website  de  plannen  toegankelijk.  Daarnaast  kunnen  overheden  op  basis  van  vrijwilligheid  ook  bestaande  plannen  publiceren. Op termijn zullen alle ruimtelijke plannen, zoals bestemmingsplannen, structuurvisies en  algemene  regels  die  afkomstig  zijn  van  gemeenten,  provincies  en  het  rijk,  via  deze  website  voor  iedereen beschikbaar komen’.  Via de navigatiestructuur kan ik de gemeentegids niet vinden. Via de  zoekmachine  wel.  De  digitale  gemeentegids  wordt  uitgegeven  door  Lokaal  Totaal:  http://www.lokaaltotaal.nl/zwartewaterland  .  Het  valt  me  op  dat  Lokaal  Totaal  ook  van  iedere  andere  gemeente  adresgegevens  kan  presenteren.  Ik  kom  er  achter  dat  dit  komt  omdat  Lokaal  Totaal een dochteronderneming van de Telefoongids is.  GEMEENTE ZWIJNDRECHT  Op  de  website  van  de  gemeente  Zwijndrecht  is  niet  direct  een  link  te  vinden  naar  geografisch  gepresenteerde  informatie.  Er  is  een  link  naar  ‘werk  aan  de  weg’  maar  daar  is  alleen  tekstueel  beschreven  waar  wegwerkzaamheden  zijn.  Ook  onder  de  link  ‘wonen’  is  geen  geografisch  gepresenteerde  informatie  aanwezig.  Ik  kan  ook  geen  gemeentegids  vinden.  Zowel  niet  via  de  zoekfunctie als via navigatie (gezocht op de trefwoorden ‘stadsgids’en ‘gemeentegids’).  GEMEENTE ZWOLLE   Bij  een  grotere  gemeente  verwacht  ik  meer  geografisch  gepresenteerde  informatie  omdat  er  ook  meer informatie beschikbaar is voor burgers. Op de website is een link naar ‘wonen en leven’ en dan  ‘de  wijken’.    Op  een  eerdere  website  had  ik  gezien  dat  wijkinformatie  via  een  kaart  kan  worden  gepresenteerd.  Bij  de  gemeente  Zwolle  blijkt  dit  ook  het  geval  te  zijn.  Via  Google  Maps  kan  de  bezoeker  op  één  van  de  zeventien  wijken  klikken.  Als  de  bezoeker  meer  informatie  wil,  wordt  er  doorverwezen  naar  Google  Maps.    Voor  de  bestemmingsplannen  wordt  doorverwezen  naar  de  136   

website  www.ruimtelijkeplannen.nl  Daarnaast  wordt  doorverwezen  naar  de  website:  http://www.geopoort.nl/geoweb/viewer/Viewer.aspx?Site=Bestemmingsplannen, 

dit 

is 

een 

‘objectenkaart’ waar grote bestemmingsplannen op vermeld staan. Ik ken Geopoort nog niet als GIS  aanbieder en het werkt niet heel gebruiksvriendelijk.  Onder het kopje ‘vrije tijd’ is onder de link ‘de  stad Zwolle’  een link opgenomen naar een interactieve kaart en een visuele toer die gemaakt is door  de VVV.   De  interactieve  kaart heeft een  menu waarbij je  door  middel van het aanvinken van een  icoontje 

informatie 

(=adresgegevens) 

 

kunt 

vinden 

over 

vrijetijdsbestedinigen:http://www.vvvzwolle.nl/nl/site/interactievekaart . De kaart van Google Maps  wordt hiervoor gebruikt.  De visuele toer bestaat uit panoramafoto’s die op toeristische locaties zijn  genomen.  http://media.vvvzwolle.nl/virtueletour/    Verder  wordt  op  de  website  een  verwijzing  gemaakt  naar  de  Stadsgids  (bij  andere  gemeenten  wordt  dit  de  gemeentegids  genoemd)  http://zwolle.lokaaltotaal.nl/    Bij  de  rubriek  Verkeer  verwijst  ook  de  gemeente  Zwolle  naar  de  website 

over 

wegwerkzaamheden 

van 

de 

gemeente 

Overijssel: 

http://www.wegwerkmeldingen.nl/index.php?regio=3   RESULTATEN SAMENGEVAT  Uit  de  vijf  gemeentelijke  websites  heb  ik  verschillende  typen  en  vormen  van  geografische  presentatie  ontdekt.  De  informatie  die  geografisch  getoond  wordt  op  deze  vijf  websites,  kan  als  volgt verdeeld worden:  ‐

Wegwerkzaamheden.  De  gemeente  Zundert  verwijst  voor  wegwerkzaamheden  door  naar  de 

website 

over 

wegwerkzaamheden 

van 

de 

provincie 

Noord‐Brabant 

(haalmeeruitdeweg.nl).  Zwartewaterland  verwijst  door  naar  de  website  over  wegwerkzaamheden van de provincie Overrijsel (overijssel.wegwerkzaamheden.nl)    ‐

Gemeentegids  (adressen  van  bedrijven  en  gemeentelijke  instellingen).  Vier  van  de  vijf  gemeenten hebben een link naar de gemeentegids op de website. De gemeentegids is niet  altijd eenvoudig te vinden. De gemeentegidsen worden uitgegeven door LokaalTotaal of de  Kleine Media.  

‐

Bestemmingsplannen, nieuwbouwplannen, ruimtelijke plannen. Enkele gemeentewebsites  verwijzen  door  naar  ruimtelijkeplannen.nl.  Op  deze  website  moet  wettelijk  gezien  sinds  2010 bestemmingsplaninformatie worden gepresenteerd. Ook zijn er eigen initiatieven, via  bijvoorbeeld geoportaal.nl  

‐

Milieu informatie . Een gemeente verwijst door naar een overkoepeld project rondom het  tonen van milieu‐informatie, zoals de Stedendriehoek (Milieuatlas).  

137   

‐

Navigatie  naar  informatie  over  ‘Wijk  en  dorpen’.  Enkele  gemeenten  hebben  subsites  per  wijk of dorp. Als de bezoeker meer informatie wil over de wijk dan kan via een kaart geklikt  worden op de betreffende wijk.  

‐

Toeristische  informatie  (adressen).  Toeristische  informatie  van  de  gemeente  Zwolle  is  te  raadplegen  op  een  aparte  website  met  een  geo‐applicatie,  inclusief  heldere  zoekmogelijkheid met icoontjes.  

     

 

138