Integrale visie op gemeentelijke gebouwen Aanleiding De gemeente beschikt over maatschappelijk vastgoed. De gebouwen die in eigendom zijn van de gemeente zijn deels in eigen gebruik en deels in gebruik van externen. Hieronder wordt de aanleiding van deze integrale visie op gemeentelijke gebouwen samengevat. De aanleidingen zijn: Het besluit van de raad om € 50.000 te bezuinigen op gebouwenonderhoud (Programmabegroting 2013); De toekomstvisie op het onderwijs (vastgesteld door de raad op 15 november 2012); Het besluit van de raad om € 126.890 te bezuinigen op de bibliotheek (€ 15.000 oplopend tot € 65.000 bij de Programmabegroting 2012 en € 61.890 extra bij de Programmabegroting 2013); Het besluit van de raad om onderzoek te doen naar de privatisering van de Skalm en vooruitlopend hierop een bezuiniging van € 135.000 in te boeken (Programmabegroting 2013). Omdat deze opdrachten en ontwikkelingen niet los van elkaar kunnen worden gezien, is een integrale visie opgesteld. De ambtenaren van de clusters Beheer, VROM, Publiekszaken, Financiën en de directeur bedrijfsvoering zijn betrokken bij het opstellen van dit document. In dit document wordt de visie per onderdeel nader uitgewerkt. Bij het opstellen van dit document is gebleken dat het terrein volop in beweging is. Dit betekent dan ook dat het geen statisch document is. Het document is geen uitgebreid, beschrijvend verhaal, maar geeft de richting op hoofdlijnen aan. Dit document is op 29 april 2013 behandeld in het college. Tijdens deze collegevergadering heeft het college besloten om de komende periode een aantal onderdelen nader uit te werken. Dit ging om de onderdelen Skalm en bibliotheek. De uitkomst hiervan is de Optimalisatiescan De Skalm. Op 20 februari jl. heeft de gemeenteraad besloten om hier uitvoering aan te geven. In het voorjaar van 2014 is de visie op gebouwen geactualiseerd.
Gebouwen in eigen gebruik De gemeente heeft diverse gebouwen voor eigen gebruik. De visie van de gemeente op deze gebouwen staat hieronder per gebouw beschreven. Gemeentehuis De projectgroep gaat er van uit dat het gebruik van het gemeentehuis als gemeentehuis eindig is. Dit houdt niet in dat er geen onderhoud gepleegd dient te worden. Het gebouw dient op een zodanige wijze in stand gehouden te worden dat er geen waarde- vermindering optreedt. Ook uit het oogpunt van veiligheid dienen geen concessies gedaan te worden. Daarnaast is het belangrijk dat het gebouw nog representatief is. Hoe zich dit financieel vertaalt dient nader uitgewerkt te worden. Indien de mogelijkheid tot verkoop van het gemeentehuis zich voordoet dan zal de gemeente dit oppakken. Hierbij gaat de voorkeur uit naar een constructie waarbij het gebouw tot 2018 terug wordt gehuurd.
1
Brandweerkazerne Per 31 december 2013 is de brandweerkazerne overgedragen aan de Veiligheidsregio. Gemeentewerken Ten aanzien van de gebouwen die gebruikt worden door de buitendienst blijft gemeentewerken vooralsnog zoals het nu is. Mogelijk dat de herindeling of een vervroegde samenwerking tot nieuwe inzichten lijkt, maar het gebruik van gemeentewerken als dislocatie ligt voor de hand. Op 4 maart jl. heeft het college besloten om een overeenkomst van bruikleen voor de houten schuur nabij de Truerderdyk te Stiens met Stichting sportaccommodatie De Stipe. Dit houdt in dat de schuur in gebruik wordt genomen door de De Stipe om niet en door De Stipe onderhouden dient te worden. De grond blijft eigendom van de gemeente. De loodsen en het terrein op de Truerderdyk worden te koop aangeboden. Deze locatie heeft een volumineuze bestemming. Dit geeft de mogelijkheid voor bijvoorbeeld een tuincentrum of een caravanhandel. De opstallen in de eerste instantie laten staan zodat een koper de keus heeft om: o de bestaande opstallen te renoveren voor hergebruik danwel; o de bestaande opstallen af te breken om er iets nieuws neer te zetten. Indien er aan het einde van het jaar geen zicht is op verkoop, dan overwegen of de opstallen verwijderd moeten worden. De opslag van materialen aan de Truerderdyk (oude gemeentewerken) kan naar het terrein van gemeentewerken en/of de opslag aan de Bredyk. Verder kan er eventueel samenwerking met de provincie worden gezocht voor de materiaalopslag. It Bernesluske Wanneer duidelijk is hoe en waar de samenwerkingsschool in Britsum/Koarnjum/Jelsum vorm gaat krijgen, kan er een besluit te worden genomen over het wel of niet verkopen van It Bernesluske. Wanneer de locatie van It Skipperspypke in Koarnjum de basis gaat vormen voor de samenwerkingsschool, zal It Bernesluske waarschijnlijk nodig zijn voor het huisvesten van de schoolkinderen. Wanneer een andere school de basis gaat vormen voor de samenwerkingsschool, is het wellicht mogelijk om van deze locatie een woonbestemming te maken. Tot die tijd wordt getracht om dit gebouw te verhuren.
Gebouwen met externe gebruikers De gemeente heeft diverse gebouwen met gemeentelijke gebruikers. De visie van de gemeente op deze gebouwen is als volgt:
Zo weinig mogelijk gebouwen in eigendom hebben. Gebouwen die geen toegevoegde waarde hebben voor het uitvoeren van de gemeentelijke wettelijke taken zo veel mogelijk afstoten. Vastgoed met ondergrond zonder strategisch voordeel zo veel mogelijk afstoten. De gemeente heeft een positieve grondhouding ten aanzien van commerciële partijen die het centrum van Stiens versterken. Dit kan een verschuiving van functies en gebruikers in gebouwen betekenen.
2
Sportcomplex Het sportcomplex is in beheer bij Sportcentrum It Gryn BV. Het onderhoud is geregeld in een exploitatieovereenkomst. Het zwembad wordt verwarmd door middel van biogas. De gemeente heeft een langdurige overeenkomst met de BV en met de leverancier van biogas. Ten aanzien van het sportcomplex zijn verdere besparingen mogelijk door verduurzaming van het sportcomplex. Hiervoor is een overzicht van optimalisatiemogelijkheden opgesteld door een gespecialiseerd bedrijf Ekwadraat. Dit vergt investeringen die in korte tijd terugverdiend kunnen worden. Afgelopen periode is gewerkt aan het optimaliseren van de huidige installatie. In samenspraak met It Gryn zullen de verdere optimalisatiemogelijkheden worden onderzocht. Schoolgebouwen De gemeente heeft een zorgplicht ten aanzien van onderwijshuisvesting. Concreet houdt dit in dat de gemeente de noodzaak dient te beoordelen van de door de schoolbesturen aangevraagde voorzieningen voor onderwijshuisvesting en de goedgekeurde aanvragen dient te bekostiging (op basis van de Verordening Voorzieningen Onderwijshuisvesting). Ten aanzien van het sluiten van scholen, moeten de schoolbesturen daar zelf de eerste aanzet tot doen. Besturen van openbare scholen hebben de toestemming nodig van de gemeenteraad, maar moeten zelf met het verzoek tot sluiting komen. Besturen van scholen voor bijzonder onderwijs mogen zelfstandig besluiten een school te sluiten. Zolang de bestemming van het schoolgebouw die van ‘onderwijsvoorziening’ heeft, is het schoolbestuur juridisch eigenaar van het gebouw. Wanneer de onderwijsvoorziening van een schoolgebouw wordt afgehaald, dient het schoolbestuur het schoolgebouw in goede staat terug te geven aan de gemeente. De ‘regels’ voor wat ‘goed’ is in deze, staan beschreven in de Verordening Voorzieningen Onderwijshuisvesting. Met het oog op de ontgroening en allerlei bezuinigingen binnen het onderwijsveld, heeft de gemeente in samenwerking met diverse betrokkenen in 2012 een visie op laten stellen door ICS Adviseurs. In deze visie staan scenario’s beschreven voor de korte tot lange termijn over hoe er kan worden omgegaan met de schoolgebouwen in de gemeente. Deze visie vormt de basis voor de visie op de schoolgebouwen zoals deze in de ‘Integrale visie op gebouwenbeheer’ staat beschreven. In het rapport van ICS is de volgende passage opgenomen: “De gemeente investeert alleen waar schoolbesturen hebben uitgesproken dat instandhouding van de betreffende scholen op die locatie duurzaam gegarandeerd is.” De Tweede Kamer ging op 18 februari 2014 akkoord met het wetsvoorstel Overheveling buitenonderhoud primair onderwijs. Dit voorstel regelt de overheveling van taken en verantwoordelijkheid voor ‘buitenonderhoud en aanpassing Primair Onderwijs’ van gemeenten naar schoolbesturen. De overheveling betekent dat er financiële middelen vanuit het gemeentefonds aan de lumpsum primair onderwijs worden toegevoegd. Wat de concrete financiële gevolgen hiervan voor gemeenten zullen zijn, is op dit moment nog niet bekend. De verantwoordelijkheid voor het gehele onderhoud komt daarmee vanaf 2015 bij het onderwijs te liggen. De gemeente blijft verantwoordelijk voor renovatie en nieuwbouw. De visie vanuit het integraal gebouwenbeheer op de schoolgebouwen binnen de gemeente, waarvan de toekomst op dit moment onzeker is, is als volgt: Het sluiten van de Homeie te Britsum in 2016 of eerder indien mogelijk. De gemeente onderhoudt de Homeie tot 2015. Vervolgens de opstallen inclusief grond verkopen met een positieve grondhouding ten opzichte van een planologische
3
procedure voor herbestemming, danwel herontwikkeling. Momenteel vindt er een aanloop plaats naar de realisatie van een samenwerkingsschool in Britsum/Koarnjum/Jelssum. Het uitgangspunt hierin is op dit moment dat het gebouw De Foarikker in Britsum of Oan’t Skipperspypke geschikt wordt gemaakt voor de kinderen van de drie scholen samen. Zodra duidelijk is waar, wanneer en hoe de samenwerkingsschool gerealiseerd gaat worden, zal de gemeente in overleg met de schoolbesturen afspraken maken over de wederzijdse onderhoudsverplichtingen. De Arjen Roelofsskoalle te Hijum dreigt onder de opheffingsnorm te komen. Het bestuur van de school en de MR zetten zich in voor behoud van de school, waarbij de bovenschoolse directeur een stevige vinger aan de pols houdt. De verantwoordelijkheid voor het rond krijgen van de begroting en het wel of niet in stand houden van de school, ligt bij de bovenschoolse directie. De gemeente draagt geen financiële middelen bij om de school in stand te houden, maar wil wel meewerken in het zoeken naar een herbestemming van de school (bijvoorbeeld in het kader van passend onderwijs, zoals dat in het rapport van ICS Adviseurs staat beschreven). Indien de school onder de opheffingsnorm komt en er geen nieuwe bestemming voor de school wordt gevonden dan biedt de gemeente de opstallen inclusief grond te koop aan met een positieve grondhouding ten opzichte van een planologische procedure voor herbestemming, danwel herontwikkeling. Ook met betrekking tot de school in Hijum geldt dat zodra duidelijk is dat de bestemming van het gebouw gaat veranderen, de gemeente in overleg met de schoolbesturen afspraken gaat maken over de wederzijdse onderhoudsverplichtingen. Mocht de onderwijsbestemming komen te vervallen dan wordt de gemeente weer verantwoordelijk voor de benutting en het onderhoud van het gebouw. Daarnaast zijn er leegstaande lokalen bij diverse scholen als gevolg van dalende leerlingenaantallen. De Commissie van Toezicht heeft een visie opgesteld ten aanzien van de vraag hoe hier mee om te gaan. Bij het opstellen van de visie zijn de schoolbesturen betrokken geweest. In Leeuwarderadeel vraagt het vraagstuk op dit moment alleen nog op OBS De Twilling om een oplossing. De gemeente is in gesprek met Onderwijsgroep Fier over hoe om te gaan met het toepassen van de visie op de leegstaande lokalen bij OBS De Twilling. Voor alle locaties die ter discussie staan geldt dat er een wijzigingsbevoegdheid komt in het bestemmingsplan buitengebied en dorpen.
Onderwijsbureau Het gebouw waarin Onderwijsbureau Fier is gehuisvest ligt naast het gebouw van de bibliotheek. Nu de gemeente van plan is om het gebouw van de bibliotheek te kopen, kan het interessant zijn dat het gebouw van het onderwijsbureau ook vrijkomt zodat de mogelijkheden voor herbestemming voor detailhandel of ouderenhuisvesting groter worden. De keerzijde hiervan is wel dat niet alleen de mogelijkheden, maar ook de risico’s groter worden. Daarnaast staan de financiën van Onderwijsgroep Fier onder druk en om de kosten te drukken kan het onderwijsbureau gebruik maken van de leegstaande lokalen of gebouwen. De gemeente is actief op zoek naar een invulling van de gebouwen van de bibliotheek en het onderwijsbureau. Het onderwijsbureau kan gebruik blijven maken van de het gebouw zolang er nog geen nieuwe invulling is gevonden. Wanneer er een nieuwe gebruiker is gevonden voor het gebouw, krijgt Fier minimaal zes maanden de tijd om te verhuizen.
4
De Skalm Het bestuur van Stichting Welzijn Middelsee (SWM) heeft per maart 2014 de huur opgezegd voor een gedeelte van het gebouw. Met deze opzegging dient het huidige huurcontract te worden ontbonden en dient er een nieuwe huurovereenkomst te worden aangegaan voor het gedeelte dat zij van het gebouw blijven huren. Het bestuur van SWM heeft (nu nog alleen mondeling) aangegeven bij onveranderde omstandigheden gebruik te willen blijven maken van de Skalm en bij veranderende omstandigheden zich in te willen spannen om gebruik te kunnen blijven maken van het gebouw. Voor de gemeente zit hier een risico in. Er zijn namelijk aannemelijke redenen waarom SWM opnieuw (een gedeelte van) de huur op zal zeggen. Deze redenen zijn gelegen in de aanstaande gemeentelijke herindelingen, de steeds verdergaande bezuinigingen en de aanstaande decentralisaties/ transities binnen het sociale domein. Voor de gemeente is het, gezien de gevolgen van nieuwe (gedeeltelijke) huuropzegging, verstandig om bij voorbaat rekening te houden met dit risico. De gemeenteraad heeft met de Kadernota 2013 de opdracht aan het college gegeven om de mogelijkheden qua privatisering van het gebouw te onderzoeken. Hiervoor heeft de gemeenteraad reeds een bezuiniging ingeboekt van € 135.000. Dit heeft geleid tot de Optimalisatiescan De Skalm. In de Optimalisatiescan zijn drie scenario’s geschetst: Privatiseren van De Skalm; Sluiten van De Skalm; Optimaliseren van De Skalm. Op 20 februari 2014 heeft de gemeenteraad besloten om De Skalm te optimaliseren. Dit scenario biedt de gemeente een kans om alles goed in te regelen voor de overgang naar Leeuwarden. Daarnaast worden de kosten deels gedrukt en ontstaat er wellicht meer cohesie en draagvlak voor de Skalm. De keuze voor dit scenario betekent wel dat de volledige bezuiniging niet kan worden gerealiseerd. Uitgaande van een toekomstbestendige Skalm dient er extra vulling te worden gezocht. Het voorstel gaat dan ook uit van het huisvesten van de bibliotheek in de Skalm 2.0. Naast het huisvesten van de bibliotheek is het van belang dat de andere partijen, die er nu om niet in zitten, een huur en subsidiecontract krijgen. Er wordt momenteel gewerkt aan het vormgeven van de Skalm 2.0. Overige gebouwen De molen is beeldbepalend voor Stiens. In het belang van het dorp wordt de molen in stand gehouden. De loods bij de molen is verhuurd. Daarnaast zijn er nog het gebouw van Radio Middelsee en de BSO en de NSO. Met de externe gebruikers zijn contractuele afspraken gemaakt. De visie hierop is: Contractuele afspraken handhaven; Het gebruik door externe gebruikers zoveel mogelijk kosten neutraal te laten verlopen; De risico’s te minimaliseren.
5
Duurzaamheid In deze paragraaf wordt aandacht besteed aan duurzaamheid in relatie tot de gemeentelijke gebouwen. Duurzaamheid is bij het beheer van de gemeentelijke gebouwen niet nader uitgewerkt. Met het onderhoud wordt wel gekeken naar het toepassen duurzame oplossingen. Zo zijn de verlichtingsspots van molen ‘De Hoop’ vervangen voor led verlichting. De luchtbehandelingkasten van sportcentrum It Gryn worden in energieklasse A uitgevoerd en tijdens platdak renovaties wordt, waar mogelijk, de maximale isolatie toegepast. Op deze manier wordt zonder grote meerkosten de meest efficiënte en duurzame technieken toegepast.
Financiën De financiële gevolgen van deze visie zijn nog niet doorgerekend. Dit is afhankelijk van de keuzes die gemaakt worden. In de bijlage is een financieel overzicht opgenomen. Uit dit overzicht blijkt per gemeentelijk gebouw wat de jaarlijkse onderhoudskosten zijn, wat de boekwaarde van dit gebouw is en wat de eventuele huurinkomsten bedragen.
6
Bijlage 1
Externe gebouwen met externe gebruikers met een subsidierelatie
Bibliotheek Een uitkomst van de Optimalisatiescan van de Skalm is dat de bibliotheek in de Skalm wordt gehuisvest met ingang van medio 2014. De bibliotheek gaat bij inpassing in de Skalm uit van het ‘Gronings model’. De bibliotheek maakt gebruik van bestaande inrichting, waarbij circa 300 m2 bruto vloer oppervlak (bvo) in de Skalm wordt ingericht. Dit is mogelijk op de begane grond, bij de ingang aan de straatzijde. De bibliotheek is bereid om haar eigen huisvesting ‘om niet’ (zonder vergoeding) over te dragen aan de gemeente. Hierbij is de tegenprestatie dat de bibliotheek voor tien jaar wordt gehuisvest in de Skalm en dat de gemeente hiervoor de kosten draagt. Daarnaast levert de gemeente een financiële bijdrage aan het aanpassen van de beoogde ruimte in de Skalm voor de bibliotheekfunctie. De bibliotheek is bereid om zelf mee te investeren als zij meer dan 300 m2 bvo nodig heeft, de bibliotheek verwacht dat er een ruimtebehoefte zal zijn rond de 400-450 m2 bvo. Dorpshuizen De dorpshuizen zijn in eigendom van de stichtingsbesturen van de dorpshuizen. De gemeente verstrekt een bijdrage voor het onderhoud van de dorpshuizen. In 2012 is het dorpshuizenbeleid geëvalueerd. Naar aanleiding van deze evaluatie is, samen met de dorpshuizen, een nieuw beleidsplan opgesteld. Het beleidsplan draagt bij aan het in stand houden van de dorpshuizen en daarmee aan het op peil houden van de leefbaarheid in de dorpen. Het ‘Beleidsplan Dorpshuizen Leeuwarderadeel 2014-2018’ is op 17 oktober 2013 door de gemeenteraad vastgesteld. Kerktorens De gemeente heeft het in stand houden van de vier kerktorens inclusief het uurwerk ondergebracht bij de Stichting Monumentenzorg Leeuwarderadeel (SML). De gemeente heeft met SML afspraken gemaakt om tegen zo gering mogelijke kosten de monumenten in stand te houden. Dit is vastgelegd in een uitvoeringsovereenkomst.
7
Bijlage 2
Financieel overzicht
8
