Bijlage 2 bij raadsvoorstel inzake tegemoetkoming bij chronische ziekte en handicap. Werkgroep
Gemeenten en RSD afschaffing CER en Wtcg
Datum
24 april 2014 (data aangepast d.d.7-8-2014)
Volgnummer
1914-01
Onderwerp
Compensatie afschaffing CER en Wtcg
Voorstel Voorstel
1.In te stemmen met het voorstel om de afschaffing CER en Wtcg te compenseren via de Collectieve Aanvullende Ziektekostenverzekering en de bijzondere bijstand. 2. De gekozen lijn voor advies voorleggen aan de WMO en WWB cliëntenraden van de KRH gemeenten. 3. Een nader uitgewerkt voorstel met de financiële consequenties voorleggen aan de colleges en raden van de KRH gemeenten.
Resultaat
Compensatie meerkosten voor zorg voor zieken en gehandicapten met een laag inkomen.
Toelichting Inleiding De Eerste kamer heeft het wetsvoorstel om de algemene tegemoetkoming Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) en de Compensatie Eigen Risico (CER) met ingang van 1 januari 2014 (met terugwerkende kracht) af te schaffen aangenomen. Dit houdt in dat de uitbetaling van de CER eind 2013 voor de laatste keer heeft plaatsgevonden. De algemene tegemoetkoming Wtcg wordt over het jaar 2013 voor het laatst eind 2014 uitgekeerd. Dit komt doordat de algemene tegemoetkoming Wtcg altijd achteraf wordt uitbetaald. Gemeenten krijgen een budget (zie kopje financiën) om gemeentelijk maatwerk te leveren voor ondersteuning aan zieken en gehandicapten. Omdat de invalshoek voor het gemeentelijk maatwerk zowel via de WMO als Wet werk en bijstand geregeld kan worden is dit voorstel regionaal ambtelijk voorbereid met de ambtenaren die belast zijn met het beleidsterrein WMO en met het beleidsterrein W&I. Compensatie Eigen Risico (CER) De CER beoogt chronisch zieken en gehandicapten te compenseren voor de (veronderstelde) meerkosten die zij maken ten opzichte van niet-chronisch zieken voor wat betreft het verplicht jaarlijks eigen risico op grond van de Zorgverzekeringswet (€ 360). De CER gaat uit van de veronderstelling dat chronisch zieken en gehandicapten dit bedrag volledig aanspreken. Ter compensatie krijgen zij het meerdere ten opzichte van de gemiddelde consumptie van het verplicht eigen risico automatisch uitgekeerd door het CAK. In 2013 ging het om een bedrag van € 99. Men komt in aanmerking wanneer wordt voldaan aan één van de volgende criteria: bepaald geneesmiddelengebruik, behandeling voor bepaalde aandoeningen of verblijf in een AWBZ-instelling. Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg) Mensen met een chronische ziekte of een handicap krijgen via de Wtcg een algemene tegemoetkoming voor extra kosten die gerelateerd zijn aan hun aandoening. Het CAK beoordeelt aan de hand van inkomen, leeftijd en zorggebruik of de burger recht heeft op de tegemoetkoming en betaalt deze automatisch uit. De hoogte van de tegemoetkoming is afhankelijk van leeftijd en zorggebruik. Er wordt onderscheid gemaakt tussen een hoge en lage tegemoetkoming voor mensen jonger dan 65 en vanaf 65 jaar en ouder. Tegemoetkoming per persoon/per huishouden: jonger dan 65 jaar: € 296 (laag) en € 494 (hoog). Ouder dan 65 jaar: € 148 (laag) en € 346 (hoog). Reden afschaffing CER en Wtcg Met de Wtcg en CER, in combinatie met de fiscale aftrek van uitgaven voor specifieke zorgkosten, heeft de regering sinds 2009 geprobeerd om de doelgroep van chronische zieken en gehandicapten een meer gerichte compensatie te bieden voor meerkosten dan mogelijk was met de fiscale regeling voor buitengewone uitgaven die voor 2009 bestond. Dit doel is met de Wtcg niet bereikt blijkt uit een onderzoek door TNO en een onderzoek van De Praktijk om de regeling beter toe te spitsen op de doelgroep. De CER compenseert mensen die hun eigen risico niet volmaakten, maar er zijn ook mensen die jaar in jaar uit hun eigen risico wel 1
volmaken en toch niet in aanmerking komen voor compensatie via de CER. Ook de Wtcg compenseert mensen voor meerkosten die zij vaak in de praktijk niet blijken te hebben. Reden om de Wtcg en CER af te schaffen is volgens het Ministerie van VWS dat de huidige regelingen budgettair onbeheersbaar, (te) onderhoudsintensief en vooral te ongericht zijn. Een groot deel van de mensen die een tegemoetkoming ontvangt, behoort niet tot de beoogde doelgroep van de regelingen. Andersom geldt dat een deel van de beoogde doelgroep juist géén tegemoetkoming ontvangt. Alternatief Gemeenten kunnen gericht maatwerk bieden aan mensen met een chronische ziekte en/of beperking via de Wmo, de bijzondere bijstand of ander lokaal beleid. In de handreiking gemeentelijk maatwerk voor personen met een chronische ziekte en/of beperking (een publicatie van het Transitiebureau WMO en de VNG) zijn de diverse mogelijkheden voor gemeentelijk maatwerk voor personen met een chronische ziekte en/of beperking beschreven. Bij de samenstelling van de handreiking zijn gemeenten en cliëntorganisaties, vertegenwoordigd door Ieder(in)1, betrokken. Om hoeveel personen gaat het? De regering kan geen inschatting maken van het aantal extra cliënten dat zich na het afschaffen van de Wtcg en CER tot de gemeente zal wenden. De regering veronderstelt echter dat de omvang van het aantal nieuwe cliënten dat zich tot gemeente zal wenden na het afschaffen van de Wtcg en CER en ook ondersteuning nodig heeft, te overzien zal zijn. Dit omdat een groot deel van mensen met een Wtcg en/of CER tegemoetkoming die ondersteuning nodig hebben, al ondersteuning vanuit de gemeente ontvangen. Onderstaand een tabel met de cijfers die via het CAK aan de gemeenten zijn doorgegeven. Aantal toekenningen CER en Wtcg in 2013 Gemeente Bunnik De Bilt Utrechtse Heuvelrug Wijk bij Duurstede Zeist Totaal
Wtcg
CER
1577 5683 PM 2370 8425
1790 5471 PM 2873 8647
18055
18781
Bron: CAK-portal
Hierbij gaat het om toekenningen over alle inkomenscategorieën. Bij gemeentelijk maatwerk kan gekozen worden om inkomens- en vermogenseisen aan de toekenning te stellen. Opties voor gericht maatwerk chronisch zieken en gehandicapten Geen compensatie Gemeenten krijgen op grond van de nota van wijziging voor de Wmo beleidsruimte om te bepalen op welke wijze de financiële tegemoetkoming wordt verstrekt. Het is aan de gemeenteraad om te bepalen of en zo ja, in welke gevallen en in welke mate ingezetenen recht hebben op een financiële tegemoetkoming (verordening). De tegemoetkoming kan in de vorm van een forfaitaire vergoeding vanuit de Wmo worden verstrekt Met het wetsvoorstel WWB-maatregelen worden de bestaande vormen van categoriale bijzondere bijstand per 1 januari 2015 beperkt. O.a. de categoriale regeling voor ouderen en chronisch zieken en gehandicapten wordt geschrapt. Toch kan voor een forfaitaire vergoeding gekozen worden, alleen dan kan de juridische grondslag hiervoor gevonden worden in de Wmo. De nota van wijziging voor de Wmo maakt het voor gemeenten mogelijk om een financiële tegemoetkoming te verstrekken aan personen met daarmee verband houdende aannemelijke meerkosten. Het voordeel van een dergelijke regeling is dat het uitvoeringstechnisch eenvoudig is. Het 1 Ieder(in) is de koepelorganisatie van mensen met een lichamelijke handicap, verstandelijke beperking of chronisch ziekte. Tweehonderdvijftig organisaties zijn bij Ieder(in) aangesloten en is daarmee het grootste netwerk in Nederland van mensen met een beperking.
2
nadeel is dat het tamelijk ongericht is, precies één van de redenen waarom de CER en Wtcg wordt afgeschaft. Financiële vergoeding voor daadwerkelijk gemaakte kosten Een financiële vergoeding voor daadwerkelijk gemaakte kosten is ook een mogelijkheid vanuit de Wmo. Voordeel hiervan dat er maatwerk geleverd kan worden. Het nadeel is dat het uitvoeringskosten erg hoog zijn. Een dergelijke regeling is uitvoeringstechnisch vergelijkbaar met de verstrekking van bijzondere bijstand. Echter het invoeren van een dergelijke regeling strookt niet met het beleid bijzondere bijstand. Daar is juist het beleid dat de medische kosten niet voor vergoeding in aanmerking komen omdat jurisprudentie aangeeft dat de zorgverzekering een passende en toereikende voorziening is (daarmee wordt de basisverzekering bedoeld). Individuele bijzondere bijstand De bijzondere bijstand is altijd een vangnet. Er wordt eerst gekeken of er voorliggende voorzieningen zijn. Zijn die er niet dan wordt bijzondere bijstand alleen verstrekt indien er sprake is van individuele bijzondere omstandigheden en dringende redenen. Voordeel: het rijk geeft gemeenten nu de mogelijkheid het inkomensniveau voor deze doelgroep te verruimen. Als er ook sprak eis van gebruik van de Collectieve Aanvullende Verzekering (CAZ) is er sprake van aansluitend aanbod. Collectieve (aanvullende) uitkering Mensen met een bijstanduitkering of met een ander inkomen tot 110% van het bijstandsniveau kunnen zich momenteel collectief aanvullend verzekeren. Deze regeling mag ook toegankelijk worden gemaakt voor de doelgroep Wtcg/CER. Via de RSD zijn collectieve contracten afgesloten met twee verzekeraars: Agis en Menzis. De collectieve contracten geven een collectiviteitskorting op de basisverzekering en op de aanvullende verzekering. Daarnaast verstrekken de vijf gemeenten een tegemoetkoming voor deze doelgroep van € 20 per persoon, per maand. Hoewel het wetsvoorstel WWB-maatregelen de bestaande vormen van categoriale bijzondere bijstand per 1 januari 2015 beperkt blijft het mogelijk om categoriale bijzondere bijstand te verstrekken in de vorm van een (tegemoetkoming in de kosten van de premie van) collectieve aanvullende zorgverzekering. Bovendien wordt deze verruimd door het schrappen van de centrale inkomensnorm van 110% sociaal minimum. Gemeenten kunnen er voor kiezen om de inkomensnorm op te rekken, bijvoorbeeld naar 130% van het sociaal minimum. Daarbij kunnen ze er tevens voor kiezen om een tegemoetkoming te verstrekken, eventueel getrapt. Bijv. bij inkomen tot 110% van het sociaal minimum een tegemoetkoming van € 20 pppm, bij 120% € 15 en bij 130% € 10. Is het inkomen hoger dan 30% van het sociaal minimum dan kunnen ze wel profiteren van de collectiviteitskorting, maar ontvangen ze geen tegemoetkoming in de premie. Voordeel van deze regeling is dat met een financiële tegemoetkoming in de premie het afsluiten van een goede aanvullende verzekering ook voor lage inkomens haalbaar is. De uitvoeringskosten zijn beperkt, omdat de claimafhandeling door verzekeraar gebeurt. Het nadeel is dat de keuzevrijheid beperkt wordt tot twee verzekeraars. Verlaging eigen bijdrage Wmo Gemeenten kunnen voor zowel een algemene voorziening als een individuele voorziening op grond van de Wmo een eigen bijdrage vragen. Tot 2015 krijgt iedereen die een eigen bijdrage voor een individuele voorziening verschuldigd is automatisch een korting van 33 procent op de eigen bijdrage. Deze korting op de bijdrage voor extramurale zorg wordt per 2015 afgeschaft. Gemeenten kunnen besluiten om vanaf 2015 niet de maximaal mogelijke eigen bijdrage te vragen, maar een lagere eigen bijdrage waaronder een lagere kostprijs door te geven aan het CAK voor een individuele voorziening / maatwerkvoorziening. Ook kunnen gemeenten een lagere bijdrage of geen bijdrage vragen voor bepaalde algemene voorzieningen. Het is voor gemeenten ook mogelijk om via het minimabeleid voor een door de gemeente nader te bepalen inkomenscategorie de eigen bijdrage kwijt te schelden. 3
De gederfde inkomsten voor de gemeenten kunnen worden gecompenseerd uit de extra financiële middelen die de gemeenten van de rijksoverheid ontvangen. Nadeel: Met deze optie worden de huidige Wtcg en CER-gerechtigden zonder Wmo voorziening niet gecompenseerd. Voordeel is het uitvoeringsgemak. Subsidie aan een fonds En als laatste optie kan er voor gekozen worden om de extra financiële middelen in te zetten voor een subsidie aan een fonds waarvan het beheer door een particuliere stichting met vrijwilligers en vertegenwoordigers van cliëntenorganisaties wordt uitgevoerd. De beheerder van het fonds kan op basis van vooraf door de gemeente bepaalde criteria financiële ondersteuning bieden aan mensen met een chronische ziekte en/of beperking. Voorbeelden van particuliere fondsen voor inkomensondersteuning van kwetsbare groepen zijn Stichting Leergeld (http://www.leergeld.nl/) en het Angofonds (http://www.ango.nl/wat-ango-doet/ango-fonds/). Dit laatste fonds richt zich op financiële ondersteuning van mensen met een chronische ziekte en/of beperking. Voordeel: beperkte uitvoeringskosten voor gemeenten. Nadeel is dat de gemeente weinig invloed op het bereik van de ondersteuning. Samenvatting opties In bijlage 2 treft u een tabel met al deze opties aan. Hierin worden (aanvullend op de bovenstaande tekst) de voor –en nadelen met betrekking tot de toelating tot regeling geschetst op de volgende onderwerpen: de mogelijkheid tot differentiëren naar inkomen, de mate van gerichtheid (compenseren meerkosten chronisch zieken), of de daadwerkelijke meerkosten vergoed worden en de directe en/of verborgen meerkosten, de beheersbaarheid uitgaven/budget, uitvoeringskosten voor gemeente en de administratieve lasten burger. Argumenten/onderbouwing Het voorstel is om de afschaffing CER en Wtcg te compenseren via de Collectieve Aanvullende Ziektekostenverzekering en de bijzondere bijstand: a. compensatie meerkosten chronisch zieken via de collectiviteit: dekking biedt voor de belangrijkste meerkosten chronisch zieken: 80% van de kosten zijn sowieso verzekerbare medische kosten. Zie ook bijlage 1. de meerkosten compenseert middels een bijdrage in premie: voor de mensen met een laag inkomen de doelgroep includeert zichzelf, burger sluit (uitgebreide) polis vanwege ervaren/verwachte meerkosten. Past bij eigen verantwoordelijkheid bijna geen uitvoeringskosten, claimbeoordeling ligt bij verzekeraar beheersbaarheid budget is hoog. b. de bijzondere bijstand is het vangnet. 20% zijn mogelijk niet verzekerbare niet medische kosten. Het gaat dan om de volgende kosten: extra kosten voeding of dieet extra energiekosten extra kosten kleding en beddengoed extra vervoerskosten (sociaal vervoer) hulpmiddelen persoonlijke verzorging hulpmiddelen huishoudelijke verzorging maaltijdvoorzieningen (bijna nihil) Voor deze kosten kan nu ook al individuele bijzondere bijstand aangevraagd worden. Toekenning is naar draagkracht. Kosten, baten en dekking Kosten De uitvoeringskosten bij de keuze van de uitbreiding CAZ en bijzondere bijstand zullen voor de vijf gemeenten minimaal zijn. De RSD voert beide regelingen al uit. De doelgroep wordt naar verwachting groter waardoor rekening moet worden gehouden met meer verstrekkingen en hogere uitvoeringskosten voor de uitvoering van de bijzondere bijstand. De kosten voor de tegemoetkoming in de premiebijdrage is afhankelijk van de keuze die bij de verdere 4
uitwerking gemaakt gaat worden: worden de inkomensgrenzen opgetrokken, krijgt iedereen een tegemoetkoming en hoeveel? Dit onderdeel zal voor het collegevoorstel nader uitgewerkt moeten worden. Baten en dekking Gemeenten ontvangen € 45 miljoen in 2014 (per gemeente: septembercirculaire?), € 216 miljoen in 2015 en structureel € 268 miljoen vanaf 2017. Deze middelen kunnen aangewend worden om aan de doelgroep voorzieningen dan wel inkomenssteun te bieden. De budgetten die met het afschaffen van de CER en Wtcg vrijvallen worden na een korting overgeheveld naar het sociaal domein van het Gemeentefonds. Dit betekent, dat niet iedereen volledig gecompenseerd kan worden. De gemeenten beschikken over beleids-en bestedingsruimte om het budget binnen het sociaal domein in te zetten.
Uitvoering en tijdpad Het wetvoorstel is aangenomen door de Eerste Kamer. Tenzij elke gemeente voor eigen maatwerk kiest dan is het raadzaam om samen op te trekken. Daarom wordt dit voorstel in het portefeuillehoudersoverleg ingebracht. Als de portefeuillehouders met dit voorstel kunnen instemmen worden de cliëntenraden om advies gevraagd. Vervolgens worden de gekozen opties, en het advies van de cliëntenraden overwegende, nader uitgewerkt en aan de individuele colleges voorgelegd. De raden kunnen bij de begrotingsbehandeling de financiële middelen oormerken voor een compensatieregeling. Een juridisch uitzoekpunt is of er nog een aparte verordening moet komen of dat het voldoende is om aan te sluiten bij de huidige beleidsregels rondom de bijzondere bijstand (waar de CAZ onderdeel van uit maakt). Over de pakketten: dekking, toegang en inhoud (aanbod 2015) moet uiterlijk eind oktober overeenstemming zijn met de zorgverzekeraars Agis en Menzis. Behandeling door Regionaal A O op 24 april 2014 voor advies PFH
PFH overleg op 7 mei 2014 voor besluitvorming gekozen lijn richting colleges
Cliëntenraden Juli: in gesprek met de cliëntenraden Augustus: via colleges formeel advies vragen cliëntenraden
Colleges Half september 2014 uitgewerkt voorstel voorbereiden voor besluitvorming raden
Communicatie Nog voor 30 juni 2014 wordt er door de werkgroep een communicatietraject opgestart, zodat als er vragen van burgers komen de gemeenten een antwoord hebben liggen. Het CAK zal namelijk personen die in 2013 een CER ontvingen vóór 30 juni 2014 een brief sturen. Zij worden daarin geïnformeerd over het afschaffen van de CER en geattendeerd op het gemeentelijk maatwerk en de mogelijkheid van fiscale aftrek uitgaven specifieke zorgkosten. Tevens zal het CAK aan de voormalig CER-gerechtigden door middel van de antwoordkaart vragen of zijn of haar gegevens mogen worden verstrekt aan de gemeente waarin deze persoon woonachtig is. Uiteraard staat het een ieder vrij om zelf rechtstreeks contact op te nemen met zijn of haar gemeente. In oktober 2014 zal het CAK personen die in 2014 een algemene tegemoetkoming Wtcg ontvangen informeren over de afschaffing van de algemene tegemoetkoming. Ook zij ontvangen de antwoordkaart en worden geattendeerd op het gemeentelijk maatwerk en de fiscale aftrek. Ook hier geldt dat het burgers vrij staat om zelf rechtstreeks contact op te nemen met hun gemeente. Verwachting is dat het CAK vanaf het eerste kwartaal 2015 maandelijks persoonsgegevens van voormalig Wtcgrechthebbenden aan gemeenten kan gaan verstrekken.
5
Bijlage 1
DEKKINGSBEHOEFTEN MENSEN MET HOGE ZORGKOSTEN #
Kostensoort
Inschatting omvang dekking
1
mondzorg
100% max € 400 - 600
2
fysio-/oefentherapie
100 % max 30 behand.
3
Brillen/lenzen en hoortoestellen
100 % max € 225
4
geneesmiddelen eigen bijdragen
100 % max 250
5
geneesmiddelen buiten GVS
100 % max € 250
6
alternatieve geneeswijzen (geneesmiddelen)
100 % max € 500(250)
7
eigen bijdragen AWBZ/WMO/vervoer
100 % max € 500 -800
8
beweegprogramma’s en cursussen p2jr
100 % max € 500 p2jr
9
podotherapie en pedicure
100 % max € 250
10
hulpmiddelen steunzolen/kousen/schoeisel
100 % max € 200
11
dieetadvies
100 % (max 6 uur)
12
100 % abonn.kosten
13
persoonsalarmering (abonnement en apparaat) lidmaatschap patiënten/thuiszorgvereniging
14
hulpmiddelen toedienen medicijnen
Geen zit in BV2
15
verband- en incontinentiemiddelen
Geen zit in BV
16
aangepast meubilair
Geen zit in BV
17
eigen risico
100 %max € 70
€ 99? Tot max
Bronnen: Nivel (2011), RIVM/NPCF (jr.n.b.), Diabetesvereniging Nederland (2012), Parkinsonvereniging (2012)
2
BV = Basisverzekering Zorgverzekeringswet 6
Bijlage 2: Samenvatting opties voor gericht maatwerk chronisch zieken en gehandicapten Interpretatie van de verschillende aspecten van de opties Bron: BS&F bewerkt door de Werkgroep afschaffing CER/ Wtcg Individuele bijzondere bijstand
Collectieve (aanvullende) verzekering
Financiële tegemoetkoming Wmo (forfaitair)
Financiële tegemoetkoming Wmo (daadwerkelijke kosten)
Verlaging eigen bijdrage Wmo
Subsidie aan fonds
Toelating tot regeling
vrij te bepalen door gemeente (in de praktijk o.b.v. inkomen)
vrij te bepalen door gemeente (in de praktijk o.b.v. hoge meerkosten en naar inkomen)
vrij te bepalen door gemeente (in de praktijk o.b.v. hoge meerkosten)
doelgroep vanuit Wmobeleid
burgers met Wmovoorziening
vrij te bepalen (criteria voor toelating formuleren) hetzij afhankelijk van bestaande criteria van het fonds
Mogelijkheid tot differentiëren naar inkomen
gemeente bepaalt inkomensgrens en hoogte van de gemeentelijke bijdrage
gemeente bepaalt inkomensgrens en hoogte van de gemeentelijke bijdrage
gemeente bepaalt inkomensgrens en hoogte van de gemeentelijke bijdrage
gemeente bepaalt inkomensgrens en hoogte van de gemeentelijke bijdrage
eigen bijdrage o.b.v. inkomen naar beneden bij te stellen
gemeente (of fonds) bepaalt inkomensgrens en hoogte van de gemeentelijke bijdrage
hoog
laag
laag (tenzij het de gemeente, i.t.t. de rijksoverheid, wel lukt om juiste criteria te formuleren voor inclusie)
Mate van gerichtheid (compenseren meerkosten chronisch zieken)
hoog
hoog
laag (tenzij het de gemeente, i.t.t. de rijksoverheid, wel lukt om juiste criteria te formuleren voor inclusie)
Daadwerkelijke meerkosten
ja
ja
nee
ja
nee
ja
Directe en/of verborgen meerkosten
directe en verborgen
directe en (meeste) verborgen
directe en verborgen
directe en verborgen
alleen de eigen bijdrage
directe en verborgen
Beheersbaarheid uitgaven/budget
laag
hoog
laag
laag
laag
laag
Uitvoeringskosten voor gemeente
hoog
laag
hoog
hoog
laag
hoog
Administratieve lasten burger
hoog
laag
hoog
hoog
laag
hoog
Beleid en jurisprudentie: Voor medische kosten geen BB alleen in geval van bijzondere omstandigheden en dringende redenenBeleid voor 5 gemeenten hetzelfde
Gem. bijdrage nu € 20 pppm bij ink. tot 110% van de bijstandsnorm. Mag straks tot 130%.De bijdrage kan getrapt. Wenselijk dat alle KRH gemeenten dezelfde keus maken
Veel beleidsvrijheid voor de individuele gemeenten
Veel beleidsvrijheid voor de individuele gemeenten
Veel beleidsvrijheid voor de individuele gemeenten
Veel beleidsvrijheid voor de individuele gemeenten
Kanttekeningen werkgroep
7
8
