gemeente Schiedam team Zorg en Welzijn Postbus 1501 3100 EA Schiedam Bezoekadres: Stationsplein 79 3112 HJ SCHIEDAM T 14 010 W www.schiedam.nl
Samen zorgen voor een gezond Schiedam Overbruggingsnota 2014
Inhoudsopgave Voorwoord ‘Een gezond Schiedam waarin iedereen meedoet’
3
Inleiding Een overbruggingsnota
4
Visie op gezondheid Zorg en welzijn in samenhang aanpakken
7
De speerpunten van Schiedam
11
slotwoord De gemeente is voorbereid
21
Bronnen
22
Pagina 2 van 22
voorwoord ‘Een gezond Schiedam waarin iedereen meedoet’ Met de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) in 2007 kunnen de Nederlandse gemeenten de ondersteuning zo organiseren dat inwoners in staat worden gesteld te doen wat ze het liefst willen - zo lang mogelijk thuis blijven wonen; in hun eigen vertrouwde omgeving. In die eigen omgeving is het makkelijker om goed voor jezelf te zorgen en ook nog van betekenis te zijn voor het welzijn van mensen in je omgeving. Er komen grote veranderingen op ons af. En er is minder geld. Deze grote veranderingen vragen van de gemeente Schiedam én haar inwoners er samen de schouders onder te zetten. Schiedammers helpen elkaar door zich vrijwillig in te zetten, of zorgen voor elkaar als het even tegen zit. Indien dit niet mogelijk is zal de gemeente altijd professionele inzet garanderen waar dat nodig is. Deze nota laat zien hoe inwoners en gemeente samen werken aan een gezond Schiedam waarin iedereen mee doet.
Johan Grijzen Wethouder Wet maatschappelijke ondersteuning en Wet publieke gezondheid
Pagina 3 van 22
Inleiding Een overbruggingsnota Iedere vier jaar stellen we een beleidsplan op voor de maatschappelijke ondersteuning die we in de gemeente Schiedam bieden. Datzelfde geldt voor ons gezondheidsbeleid. Plannen die veel met elkaar samenhangen. Met de komst van nieuwe wetgeving in 2015 moeten we ook nieuwe plannen maken. Tot die tijd kiezen we voor een overbruggingsnota 2014 voor beide beleidsterreinen. Deze overbruggingsnota laat de ambities zien die we in Schiedam binnen het sociaal domein hebben vastgesteld en vervolgens vertaald naar de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning én de Wet publieke gezondheid. Het sociaal domein gaat over alles wat Schiedammers in hun directe bestaan raakt: zorg, welzijn, arbeid, onderwijs, gezondheidszorg en sport. Wij willen gezamenlijk met onze inwoners uitvoering geven aan deze ambities waarmee we ervoor willen zorgen dat alle inwoners op hun eigen manier mee kunnen doen in de samenleving en een zo gezond mogelijk leven kunnen leiden. Met deze nota laten we zien waar we op dit moment staan, waar we naartoe willen en hoe we dat gaan doen. Bestaand beleid Als gezegd is deze nota een overbruggingsnota. Het is geen nieuw beleid of activiteitenplan voor het komende jaar, maar laat zien wat onze ambities zijn in ons bestaand beleid in het sociaal domein. En vertaald deze ambities naar één gezamenlijke nota van Wmo en gezondheid. Deze nota is dan ook een eerste stap in het aanbrengen van samenhang in de taken die we als gemeente nu al uitvoeren op het gebied van publieke gezondheidszorg en welzijn. Als vervolgstap willen wij samen met de Schiedammers herkenbare en goede oplossingen vinden voor wat nodig is om volwaardig mee te doen. Leeswijzer Deze nota bestaat uit hoofd- en subonderdelen. De hoofdonderdelen gaan over het beleid van Schiedam. De subonderdelen – in kaders – geven achtergrondinformatie over wetgeving en taken. De twee hoofdonderdelen gaan specifiek over de gemeente Schiedam. Het eerste hoofdstuk gaat over onze visie op zorg en welzijn. Het tweede hoofdstuk gaat in op de vormgeving van die visie volgens de pijlers en speerpunten van de gemeente. Daarbij beantwoorden we achtereenvolgens de vragen: waar staan we, waar willen we naartoe en wat gaan we doen om daar te komen? Daarnaast zijn er drie algemene kaderteksten: over veranderingen de komende jaren door kabinetsbeleid, over publieke gezondheid en maatschappelijke ondersteuning en over de werking van de Wmo.
Pagina 4 van 22
Veranderingen door kabinetsbeleid Om de zorg toegankelijk, goed en betaalbaar te houden, voert het kabinet de komende jaren veel veranderingen door die ook de inwoners van Schiedam zullen raken. Bijvoorbeeld op het gebied van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en de jeugdzorg. Ook neemt de overheid maatregelen waardoor mensen langer zorg thuis kunnen of moeten krijgen. Vanaf 2015: huidige AWBZ-zorg loopt via gemeente en/of zorgverzekering Het kabinet wil de AWBZ vanaf 2015 ingrijpend aanpassen. De taakverdeling ziet er vanaf 2015 zo uit: - Gemeenten: zorg aan huis Gemeenten gaan zorgen voor de begeleiding en (een deel van de) persoonlijke verzorging aan huis. Bijvoorbeeld het bieden van individuele begeleiding, groepsbegeleiding en hulp bij aan- en uitkleden en haren wassen. Voor deze AWBZ-taken komt tegelijk minder geld beschikbaar. Begeleiding wordt gekort met 25%, persoonlijke verzorging met 15%. Bij de taak ‘Hulp bij het huishouden’ is de korting op het budget 40%. - Zorgverzekeraars: medische zorg Medische zorg, zoals verpleging en langdurige geestelijke gezondheidszorg, wordt geregeld in de zorgverzekering. Ook de persoonlijke verzorging komt geheel of gedeeltelijk onder de zorgverzekeringswet te vallen. - Rijksoverheid: langdurige zorg De rijksoverheid blijft verantwoordelijk voor de langdurige zorg. Dat gaat over de zwaardere zorg voor ouderen en gehandicapten in (verpleeg)instellingen. Die zorg blijft vergoed uit de AWBZ.
Vanaf 2015: alle jeugdhulp loopt via gemeente Alle jeugdhulp valt vanaf 2015 onder de verantwoordelijkheid van gemeenten. De gemeente voert nu al taken uit op het gebied van zorg voor jeugdigen: de jeugdgezondheidszorg en het preventieve jeugdbeleid. Daaronder vallen taken als informatie en advies, signalering, licht ambulante hulpverlening, toeleiding naar zorg, de coördinatie van zorg en monitoring en screening. Hier komen alle taken bij die nu nog onder de verantwoordelijkheid van andere bestuurslagen vallen: alle vormen van huidige jeugdzorg; pleegzorg; crisishulp; justitieel kader: jeugdbescherming en jeugdreclassering; advies- en meldpunt kindermishandeling en de kindertelefoon; zorg voor verstandelijk beperkte jeugdigen tot 18 jaar (met uitzondering van de verblijfszorg voor jeugdigen die dit levenslang nodig hebben, dit blijft in de AWBZ); geestelijke gezondheidszorg voor jeugdigen (jeugd-GGZ); gesloten jeugdzorg (JeugdzorgPlus). Daarnaast is de gemeente betrokken bij de ontwikkelingen in zowel het primair als het voortgezet onderwijs. Hier wordt de Wet op Passend Onderwijs ingevoerd om alle leerlingen een zorg- en onderwijsaanbod op maat te kunnen aanbieden. Overige veranderingen
Pagina 5 van 22
Op het gebied van welzijn en zorg staan voor gemeenten nog meer wijzigingen op stapel. Bijvoorbeeld een wijziging van de Drank- en Horecawet waarmee gemeenten instrumenten in handen krijgen voor een effectiever alcoholbeleid. Maar ook de invoering van de Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling om preventie, signalering en aanpak van misstanden te verbeteren. Verder wordt de gemeente verantwoordelijk voor het deel van de arbeidsmarkt waar de meest kwetsbare werknemers zich begeven, dit in het kader van de Participatiewet.
Pagina 6 van 22
Visie op gezondheid
Zorg en welzijn in samenhang aanpakken Wat is gezondheid? Volgens ons gaat dat niet alleen over ziekte, overgewicht of depressie. Het gaat bijvoorbeeld ook over voorlichting, stimuleren van sport en bevorderen van zelfredzaamheid. Kortom, gezondheid gaat over zorg én welzijn tegelijk. Dat gaat de komende jaren doorklinken in ons beleid en onze aanpak. De veranderingen in wetgeving maken een andere aanpak mogelijk. Doordat er meer taken bij de gemeenten liggen, kunnen we die taken ook in samenhang uitvoeren. Bijvoorbeeld de taken die horen bij de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) – gericht op bevorderen van zelfredzaamheid en participatie – en de Wet publieke gezondheid (Wpg) – met als doel gezondheidsbevordering en ziektepreventie. Ambities bij nieuwe denkwijze De veranderingen vragen een andere manier van denken. Belangrijkste: zorg en welzijn moeten niet meer van de professionals zijn, maar van de Schiedammer. De gemeente en onze professionals zijn er vooral om dit te ondersteunen. Onze ambities, zoals verwoord in de visienota Schiedams Maatwerk in het Sociale domein (maart 2012), die daarbij passen zijn: 1. Schiedammers kunnen zo lang mogelijk zelfstandig in de samenleving functioneren en participeren. 2. Schiedammers kunnen zich voldoende ontwikkelen en ontplooien en daarmee een maatschappelijk sterke positie bereiken. 3. Op wijkniveau is er goede sociale samenhang en een veilig en gezond leefen opgroeiklimaat. 4. Schiedammers voelen zich actief betrokken bij de Schiedamse samenleving en willen zich inzetten voor anderen. Drie pijlers in Schiedam De ambities laten zien dat de Schiedammer een grotere rol krijgt in zorg en welzijn. Wij als gemeente ondersteunen hen, en geven steun aan initiatieven die maatschappelijke belangen behartigen. Verder is het onze taak dat Schiedammers beschikken over betrouwbare en toegankelijke informatie en goede en bereikbare voorzieningen. Zodat zij zo min mogelijk belemmeringen ervaren om gezond te kunnen leven. Bovendien moet er een vangnet zijn voor Schiedammers die tussen wal en schip dreigen te raken. Om deze ambities waar te maken hebben we in bovengenoemde visienota drie pijlers vastgesteld. Deze zijn verder uitgewerkt in de kadernota Sociaal domein (november 2012). Het gaat om de pijlers: 1. Versterken van eigen kracht en burgerkracht. 2. Sociale stijging en maatschappelijke carrière. 3. Versterken van de keten van zorg voor de kwetsbare Schiedammers.
Pagina 7 van 22
Publieke gezondheid en maatschappelijke ondersteuning De Wet publieke gezondheid (Wpg) en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) hebben allebei als doel om de kwaliteit van leven van de Schiedammers te bevorderen. Als je gelukkig en gezond bent, kun je langer zelfstandig wonen en volwaardig deelnemen aan de samenleving. In dit kader leest u meer over de taken die we als gemeente hebben op het gebied van publieke gezondheid én op het gebied van maatschappelijke ondersteuning. 1. Wet publieke gezondheid We hebben op basis van de Wet publieke gezondheid (Wpg) de taken gezondheidsbescherming, gezondheidsbevordering en ziektepreventie. Daarnaast gebruiken we als leidraad voor het maken van lokaal beleid de vijf gezondheidspijlers uit de landelijke gezondheidsnota ‘Gezondheid dichtbij’ (2011). Deze vijf pijlers zijn: roken, schadelijk alcoholgebruik, overgewicht, diabetes en depressie. Andere specifieke vraagstukken waarvoor het Rijk aandacht vraagt: gezondheidsrisico’s in de omgeving: binnenmilieu, straling, ziekte van Lyme; perinatale sterfte: de babysterfte in Nederland is relatief hoog; toename chronische ziekten: bijvoorbeeld het aantal mensen met diabetes of hartziekten of met meerdere aandoeningen tegelijk; psychische aandoeningen: depressie, maar ook dementie of verslaving. 2. Wet maatschappelijke ondersteuning Het doel van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is ervoor zorgen dat iedereen zo lang mogelijk zelfstandig en gezond kan blijven wonen en kan meedoen in de samenleving. Al dan niet geholpen door vrienden, familie of bekenden. Als dat niet lukt, biedt de gemeente ondersteuning. Taken van de gemeente Gemeenten hebben op basis van de Wmo onder meer de volgende taken: De gemeente regelt dat mensen die hulp nodig hebben in het dagelijkse leven ondersteuning krijgen. Denk aan hulp bij het huishouden, een rolstoel of woningaanpassing. De gemeente ondersteunt mensen die zich inzetten voor hun medemens of buurt, zoals mantelzorgers en vrijwilligers. De gemeente stimuleert activiteiten die de onderlinge betrokkenheid in buurten en wijken vergroten. De gemeente voorkomt dat mensen later zwaardere vormen van hulp nodig hebben. Bijvoorbeeld met opvoedingsondersteuning en activiteiten tegen eenzaamheid. Lees meer over de Wmo op de website van de rijksoverheid [link naar www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/wet-maatschappelijke-ondersteuning-wmo] Samenhang tussen gezondheid en maatschappij
Pagina 8 van 22
Een slechte gezondheid is niet alleen vervelend voor diegene die het betreft, maar heeft ook maatschappelijke gevolgen. Als iemand gezondheidsproblemen heeft, zoals een depressie, is hij mogelijk minder in staat om te werken of vrijwilligerswerk te doen. En op die manier aan het maatschappelijke leven deel te nemen. Omgekeerd geldt het ook: gunstige maatschappelijke omstandigheden, zoals veel werkgelegenheid en inkomen, hebben een positieve invloed op de volksgezondheid. Goed voorbeeld: wijkondersteuningsteam Wijkondersteuningsteam Nieuwland speelt goed in op de relatie tussen gezondheids- en maatschappelijke problemen. Het team kijkt niet alleen naar medische problemen, maar juist ook naar de sociaaleconomische context van de problemen. Zo kun je babysterfte tegengaan door je niet alleen te richten op voorlichting over gezonde zwangerschappen en het aanbieden van kinderwensspreekuren, maar ook door armoedebestrijding. Schiedammers aan een inkomen helpen, werkt niet alleen effectief tegen armoede en schulden, maar vermindert ook gezondheidsproblemen. Wanneer inwoners grote problemen hebben op huisvestinggebied, verslaving of schulden, heeft gezondheid voor hen vaak geen prioriteit. Tegelijkertijd hebben die problemen bijna altijd een invloed op de gezondheid.
Hoe werkt de Wmo? Het uitgangspunt bij het zoeken naar oplossingen is het leveren van maatwerk voor de hulpvrager. Het komt vaak voor dat een hulpvrager ook zorg of ondersteuning vanuit andere kaders nodig heeft, zoals de AWBZ, de Zorgverzekeringswet (Zvw) of de Wet werk en bijstand (Wwb). Wanneer een inwoner van Schiedam ondersteuning nodig heeft, dan zijn er vier soorten oplossingen mogelijk: eigen kracht, burgerkracht, algemene voorzieningen en individuele voorzieningen. 1. Eigen kracht – eerst zelf oplossen Uitgangspunt van de dienstverlening is de eigen kracht van de Schiedammer: dat wat hij zelf kan doen om te blijven meedoen in de samenleving. In de dienstverlening sluiten we daarbij aan. De nadruk op eigen kracht betekent dat de Schiedammer niet meteen naar de gemeente gaat als hij iets nodig heeft. Hij benut eerst zijn eigen mogelijkheden voordat hij professionele ondersteuning zoekt. 2. Burgerkracht – elkaar helpen Schiet de eigen kracht tekort, dan wordt bekeken hoe andere Schiedammers hulp kunnen bieden. Dit noemen we burgerkracht; dat wat in de stad of buurt gebeurt om anderen te helpen. Het houdt in dat Schiedamse burgers niet zozeer consument zijn, maar ook co-creator van maatschappelijke ondersteuning. 3. Algemene of collectieve voorziening Algemene of collectieve voorzieningen zijn laagdrempelige diensten of faciliteiten voor alle inwoners van Schiedam of voor een bepaalde doelgroep. Algemene voorzieningen worden vaak aangeboden door de gemeente of een maatschappelijke organisatie en zijn er in allerlei soorten en maten: van sociaalculturele voorzieningen, sportfaciliteiten en collectief vervoer tot
Pagina 9 van 22
levensloopbestendige woningen en rolstoeltoegankelijke gebouwen, maar ook klussendiensten en informele (buurt)zorg. 4. Individuele voorziening Als blijkt dat de eigen kracht, het sociale netwerk en de algemene voorzieningen onvoldoende mogelijkheden bieden om de hulpvrager passend te ondersteunen wordt een individuele voorziening (al dan niet in de vorm van een persoonsgebonden budget, een pgb) aangevraagd. Dat gebeurt na een gesprek tussen de gemeente en de hulpvrager, waarin zij alle vormen van ondersteuning bespreken. In een formeel aanvraagtraject beoordeelt de gemeente of de hulpvrager voldoet aan de criteria voor deze ondersteuning. Deze zijn geformuleerd in de beleidsregels bij de gemeentelijke verordening Maatschappelijke ondersteuning NWN (2013).
Pagina 10 van 22
De speerpunten van Schiedam Om vorm te geven aan onze visie op zorg en welzijn in Schiedam, werken we met zogeheten speerpunten. Per pijler uit onze visie hebben we meerdere speerpunten opgesteld. Deze komen overeen met de prestatievelden die de Wmo voorschrijft: wettelijke taken waarover we moeten rapporteren. In dit hoofdstuk laten we per pijler zien welke speerpunten dat zijn, waar we op dit moment staan, waar we naartoe willen en hoe we dat gaan bereiken. pijler 1 Het versterken van eigen kracht en burgerkracht De eerste pijler gaat over het versterken van eigen kracht en burgerkracht. Deze pijler moet ervoor zorgen dat Schiedammers mee kunnen doen in de samenleving, al dan niet met hulp van andere Schiedammers. Wij bieden daarbij ondersteuning en zorgen voor de juiste basisvoorwaarden. Dat doen we via vier verschillende speerpunten. 1. Geven van informatie, advies en cliëntondersteuning Waar staan we? Er zijn diverse instanties en loketten in Schiedam waar inwoners terecht kunnen met vragen over bijvoorbeeld inkomen, schulden, sociale omstandigheden, gezondheid of gezin. Nieuwe wetgeving verplicht de gemeente om per individuele situatie te beoordelen welke vorm van ondersteuning nodig is. Waar dat nu nog vooral per loket gebeurt, moet de gemeente dat straks meer in samenhang gaan doen. Op dit moment oefent Wijkondersteuningsteam Nieuwland al met deze werkwijze. Waar willen we naartoe? We willen dat inwoners bekend zijn met de voorzieningen in de stad, hoe zij daarvan gebruik kunnen maken en waar ze terecht kunnen voor meer informatie. Doel is dat als Schiedammers een vraag hebben, zij die vraag maar één keer hoeven te stellen. We ondersteunen alleen als dat nodig is. Die ondersteuning organiseren we zoveel mogelijk in de eigen omgeving en we stimuleren dat het gezin de regie neemt. We onderzoeken wat mensen zelf nog kunnen en proberen daar zoveel mogelijk bij aan te sluiten. Verder moet er een verbinding komen tussen de kracht van Schiedammers en de kracht van hun mede-inwoners, waardoor zij eenvoudige vragen samen kunnen oplossen en minder vaak bij professionals aankloppen. Wat gaan we doen om daar te komen? Wijkondersteuningsteam Nieuwland oefent al met de nieuwe werkwijze. De ervaringen kunnen we gebruiken in de overige wijken. We maken afspraken over de manier waarop de zorg- of ondersteuningsbehoefte van inwoners onderzocht moet worden en wanneer een maatwerkvoorziening wordt toegewezen. Medewerkers van de diverse betrokken instanties krijgen training in gesprekken voor vraagverheldering en in samenwerking. Dit laatste in het kader van één gezin, één plan, één casemanager – iemand die het probleem in samenhang bekijkt en verschillende professionals samenbrengt.
Pagina 11 van 22
Meer maatregelen zijn: Project Zichtbare Schakel, wijkverpleegkundigen in de buurt. Dit project betrekt meerdere aspecten bij het oplossen van problemen van de Schiedammer. Gezondheidsomstandigheden hangen namelijk vaak samen met de economische situatie van iemand. De wijkverpleegkundige in de wijk houdt dit in de gaten. Laagdrempelige voorlichting. Schiedammers kunnen gratis deelnemen aan diverse voorlichtingsbijeenkomsten. Bijvoorbeeld over gezondheid, seksualiteit en mantelzorg (ook voor professionals). Er is aandacht voor de verschillende etniciteiten in Schiedam en de methodieken zijn afgestemd op de burgers. De voorlichtingen helpen burgers op weg naar de juiste zorg, iets wat ze niet altijd krijgen door culturele en taalbarrières De vitale sportvereniging. In het kader van sport wordt gewerkt aan een beweegvriendelijke omgeving en een optimaal sport- en beweegaanbod. Dit heeft vooral een preventieve werking: sport voorkomt gezondheidsproblemen en zorgt ervoor dat mensen actief blijven. Sport zorgt ook voor meer sociale contacten, verbinding tussen mensen en participatie.
2. Vergroten van de sociale samenhang en leefbaarheid Waar staan we? De afgelopen drie jaar is de ‘waardering sociale kwaliteit’ in Schiedam gestegen. Dat blijkt uit de monitor ‘leefbaarheid en veiligheid Schiedam 2012’. Toch blijven meerdere wijken achter bij het landelijke gemiddelde. Voor een aantal wijken hebben we daarom een wijkactieprogramma opgesteld, voor iedere wijk op maat. Daarin zijn sociale samenhang en leefbaarheid belangrijke aandachtspunten. In 2012 heeft 22 procent van de Schiedammers zich ingezet om zijn of haar wijk te verbeteren, dat is 4 procent meer dan het landelijke gemiddelde. Aandachtspunt is homoseksualiteit. Uit de monitor blijkt namelijk dat ongeveer 50 procent van de Schiedammers minder tolerant is als homoseksuelen hand in hand over straat lopen. En 56 procent van de Schiedammers geeft aan er moeite mee te hebben als hun kind een homoseksuele relatie zou hebben. Dit zijn verontrustende cijfers die kunnen leiden tot discriminatie, pesterijen en geweld tegen homoseksuelen. Waar willen we naartoe? Schiedam is een stad met een grote diversiteit aan inwoners. Zij tellen allemaal mee, ongeacht leeftijd, afkomst, geslacht, seksuele voorkeur, (geloofs)overtuiging of lichamelijke en geestelijke beperking. Dat hebben we opgenomen in ons collegewerkprogramma 2010-2014. Ook willen we dat onze voorzieningen en activiteiten zichtbaar en toegankelijk zijn voor alle groepen. Ons streven voor de toekomst is dat de score van de sociale index voor meedoen en sociale binding minimaal gelijk blijft en waar mogelijk stijgt. In 2012 hebben we besloten om een gemeentelijke visie op diversiteit te ontwikkelen. Doel is om deze in 2014 af te hebben.
Pagina 12 van 22
De gelijke behandeling van mensen met een homoseksuele, lesbische of biseksuele geaardheid is vastgelegd in de wet. Maar dat biedt natuurlijk geen garantie voor sociale acceptatie. Homoseksuele mannen en vrouwen ervaren steeds vaker een onveilig gevoel in hun omgeving. Daarom hebben we de volgende doelen opgesteld: het bestrijden van discriminatie, intimidatie en geweld tegen homoseksuelen; het bevorderen van veiligheid, weerbaarheid en welzijn van homoseksuelen op school, op straat, op het werk, in de zorg, in de sport en in hun eigen kring; het bespreekbaar maken van seksuele diversiteit onder jongeren en in kringen waar dat nog taboe is en het ondersteunen van homoseksuelen daarbij. Wat gaan we doen om daar te komen? We zijn in gesprek met Schiedammers om de visie op diversiteit vast te stellen. Ook voeren we hiervoor gesprekken met diverse organisaties in de stad: wat zijn hun ervaringen op dit terrein? In 2013 zijn we ook begonnen met interviews in de wijken Oost en Nieuwland, in 2014 volgen de overige wijken. Verder organiseerden we in oktober 2013 voor de tweede keer het Schiedams Integratiediner. Ook hier bespraken we het thema diversiteit met de aanwezige Schiedammers. Daarnaast voeren we het lokaal emancipatiebeleid uit, over lesbische, homoseksuele, biseksuele of transgender inwoners (LHBT). Inhoudelijke speerpunten daarbij zijn: veiligheid, weerbaarheid en ondersteuning, sociale acceptatie en zichtbaarheid. Ook arbeidsmigranten moeten zich welkom voelen in onze stad. Daarom voeren we het ‘Uitvoeringsplan arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa 2012-2013’ uit. Binnen dit plan is niet alleen aandacht voor handhaving, maar vooral ook voor integratie, emancipatie en inburgering. Ook buurtbewoners zijn doelgroep van dit programma. Een van de projecten van het uitvoeringsprogramma sociaal domein stimuleert dat bewoners wijkaccommodaties beheren. Eind 2012 is daarmee al gestart bij het wijkcentrum in West. Ook in andere wijken zijn er initiatieven waarbij bewoners ruimtes gebruiken waarin voorheen professionals zaten. Zij organiseren daar nu activiteiten voor de wijk. Het wijkgericht werken moet bijdragen aan leefbaarheid en sociale samenhang tussen bewoners, gemeente en instellingen. Het team Wijkontwikkeling onderhoudt hiervoor contact met actieve bewoners, bijvoorbeeld tijdens wijk- of professionalsoverleggen, of via regie-, werk- en klankbordgroepen. Problemen kunnen zo snel worden aangepakt. Tot slot zijn er wijkactieprogramma’s (WAP’s) in de wijken Nieuwland, Oost, West, Groenoord en Zuid. Deze programma’s voeren diverse activiteiten uit die de sociale samenhang en leefbaarheid in de wijken verbeteren. Daarbij ligt de focus op de specifieke problemen en kansen van de betreffende wijk en sluiten we aan bij initiatieven van bewoners.
Pagina 13 van 22
3. Ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers Waar staan we? Veel Schiedammers zetten zich al vrijwillig in of zijn mantelzorger; zij zorgen voor een familielid of vriend. In de toekomst zal er waarschijnlijk meer vraag zijn naar deze inzet. Onder meer omdat bezuinigingen ervoor zorgen dat inwoners eerder een beroep doen op hun familie en vrienden. En omdat instellingen door bezuinigingen liever met vrijwilligers werken dan met beroepskrachten – of hiertoe zelfs genoodzaakt zijn. De gemeente is verantwoordelijk voor de ondersteuning van die vrijwilligers en mantelzorgers. Voor vrijwilligers hebben we het Servicepunt Vrijwilligers Schiedam (SVS). Daar worden vraag en aanbod aan elkaar gekoppeld en bieden we ondersteuning door training en cursussen. Het Steunpunt Mantelzorg ondersteunt mantelzorgers. Mantelzorgers kunnen hier terecht met vragen. Het steunpunt helpt hen op weg en maakt daarbij onderscheidt in de zwaarte van de belasting van de mantelzorger. Waar willen we naartoe? We willen toe naar een situatie waarin welzijnsactiviteiten anders worden georganiseerd. We willen de inzet van vrijwilligers meer benutten, onder meer door hun initiatieven te ondersteunen in plaats van activiteiten te financieren. Eigen initiatieven zorgen ook voor meer saamhorigheid waardoor de leefomgeving verbetert. De ondersteuning voor vrijwilligers moet aansluiten bij hun behoefte. Het Steunpunt Mantelzorg blijft bijdragen aan doelmatige, efficiënte en kwalitatief goede ondersteuning. Verder heeft het steunpunt het doel de spil te zijn in de netwerken rond de mantelzorgers. Daarmee vermindert het steunpunt de druk op bestaande voorzieningen en maakt het steunpunt het netwerk rondom mantelzorger en zorgvrager sterker. Waar we naartoe willen: het verminderen van het percentage mantelzorgers dat zich overbelast voelt; het in beeld hebben van de behoeften van de mantelzorgers en zorgen dat het aanbod daarop is afgestemd, mogelijk met maatwerk; het bereiken van zoveel mogelijk mantelzorgers, direct en indirect. Wat gaan we doen om daar te komen? Om dit te bereiken ondernemen we diverse acties. Op het gebied van vrijwilligers stimuleren we dat bewoners wijkaccommodaties zelf beheren. Verder zetten we de subsidieregeling voor het ondersteunen van vrijwilligers voort. Bij deze regeling beoordeelt een groep vrijwilligers initiatieven van andere vrijwilligers. Op basis daarvan verlenen we vanuit de gemeente een subsidie. Wat betreft mantelzorgers hebben we allereerst de ambitie om de term ‘mantelzorg’ en de betekenis daarvan te vergroten. We maken ‘mantelzorg’ ook bij de werkgevers bekend, waarmee we starten bij de eigen gemeentelijke organisatie. Ook stimuleren we Schiedammers om mantelzorg te verlenen. Verder ondernemen we diverse acties om mantelzorgers te ondersteunen. Zo zullen we vrijwilligers aan mantelzorgers koppelen om hen te ontlasten als dat nodig is. Verder laten we
Pagina 14 van 22
producten ontwikkelen voor de ondersteuning en stemmen we gezondheidsvoorlichtingen ook af op de doelgroep mantelzorgers, bijvoorbeeld de voorlichting over dementie. De ondersteuning moet ervoor zorgen dat ‘mantelzorgen’ niet leidt tot maatschappelijke en sociale uitsluiting. Naast ondersteuning van mantelzorgers, ondersteunen we ook de zijdelings betrokken partijen: Professionals; ze krijgen voorlichting waardoor zij bijvoorbeeld overbelaste mantelzorgers kunnen herkennen en helpen. Publiek en bedrijven; zij hebben kennis over mantelzorg en de impact ervan en weten hoe zij mantelzorgers kunnen ondersteunen. NWN-gemeenten; Steunpunt Mantelzorg ondersteunt hen in hun regierol, bijvoorbeeld door het signaleren van trends en doelgroepen. 4. Collectieve voorzieningen Waar staan we nu? De financiering van individuele oplossingen voor problemen van burgers staat steeds meer onder druk. Mensen zijn echter gewend geraakt aan het recht op individuele voorzieningen. Het vernieuwen van oude en ontwikkelen van nieuwe collectieve aanpakken is daarom onvermijdelijk. In Schiedam zijn veel collectieve voorzieningen. We subsidiëren bijvoorbeeld professionele organisaties als SWS Welzijn (onder meer voor kinderen, jeugd en activiteiten in de wijk) en Seniorenwelzijn, maar ook vrijwilligersorganisaties als de Zonnebloem of de scouting. Ook zijn er kerken, ouderenbonden en zorginstellingen die collectieve voorzieningen financieren. Waar willen we naartoe? We willen stimuleren dat Schiedammers eerst gebruikmaken van collectieve voorzieningen voordat zij een beroep doen op individuele voorzieningen. Daarnaast willen we dat die collectieve voorzieningen steeds meer door burgers gedragen worden. Zij krijgen dan hulp van welzijnswerkers bij het organiseren van activiteiten. Ook willen we experimenteren met het beheer van wijkcentra door Schiedammers. Wat gaan we doen om daar te komen? Om daar te komen gaan professionals werken volgens de uitgangspunten van ‘Welzijn Nieuwe Stijl’, een vernieuwingsprogramma van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het programma kent acht bakens bij het oplossen van vraagstukken: 1. Gericht zijn op de vraag achter de vraag. 2. Uitgaan van de eigen kracht van de burger. 3. Direct er op af als er problemen dreigen te ontstaan om escalatie te voorkomen. 4. Zoeken naar formele en informele oplossingen in een optimale verhouding. 5. Een doordachte balans vinden tussen inzet van collectieve middelen en individueel maatwerk. 6. Integraal werken als dat nodig of gewenst is. 7. Niet vrijblijvende steun verlenen, maar resultaatgericht opereren. 8. Ruimte bieden aan de professional om het bovenstaande te realiseren.
Pagina 15 van 22
Verder gaan professionals burgers steeds meer ondersteunen bij het organiseren van activiteiten. De professionele inzet richten we dan ook op het vergroten van het zelforganiserend vermogen van Schiedammers en het ondersteunen van vrijwilligers. Die werkwijze zetten we de komende tijd verder in. Daarnaast verkennen we met onder meer zorgaanbieders de mogelijkheden voor alternatieve zorgarrangementen met een grotere inzet vanuit de welzijnshoek of collectieve voorzieningen. Dat doen we via pilots.
pijler 2 Sociale stijging en maatschappelijke carrière Met de tweede pijler richten we ons op sociale stijging en maatschappelijke carrière. Doel is om geen ‘problematische lijstjes’ meer aan te voeren als het gaat om bijvoorbeeld onderwijs, leefbaarheid en gezondheid. We willen dat bereiken door alle Schiedammers te betrekken bij de oplossingen. Deze pijler kent twee speerpunten. 1. Positief opgroeien en opvoeden Waar staan we? In 2009 is in Schiedam het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) van start gegaan: met een hoofdvestiging aan Noordvest 20 en een nevenvestiging aan de Kerklaan in het noordelijk stadsdeel. Stichting CJG Rijnmond voert de wettelijke WPG-taken uit én de extra taken op het gebied van jeugdgezondheidszorg voor 0 tot 19-jarigen. In het CJG vindt nauwe samenwerking plaats met ketenpartners, onder meer het (school)maatschappelijk werk van de Stichting MDNW, de aanbieder van gezinsen jongerencoaching FlexusJeugdplein, thuiszorgaanbieder Careyn. Voor die samenwerking en voor de samenhang maken we gebruik van de regionale verwijsindex SISA, met een koppeling naar de landelijke index. Vanuit het CJG is er ook contact met het wijkondersteuningsteam, de coördinator lokaal zorgnetwerk en collega’s van leerplicht en veiligheid. Sinds 2011 bereiden we ons intensief voor op de decentralisatie van de jeugdzorg en de invoering van het Passend Onderwijs, dat ervoor moet zorgen dat zo veel mogelijk leerlingen regulier onderwijs kunnen volgen. Waar willen we naartoe? Schiedam wil dat de inwoners veel meer en eerder hun eigen kracht benutten. Dat vraagt om een omslag in denken, bij burgers, bij mede-opvoeders als leerkrachten en begeleiders van sportverenigingen en bij hulpverleners. De gemeente moet werken aan normaliseren, ontzorgen en demedicaliseren: afwijkend gedrag hoeft niet direct met medicatie en zorg te worden aangepakt, goed advies kan ook een oplossing zijn. Belangrijk daarbij is een tijdige signalering op verschillende plaatsen: in de buurt, op school of op de sportvereniging. Doel is dat het CJG straks een plek is waar iedereen terecht kan met vragen en problemen op het gebied van opgroeien en opvoeden. Daarnaast gaan medewerkers van het CJG ook naar plaatsen toe waar kinderen en jongeren de
Pagina 16 van 22
meeste tijd doorbrengen: school, kinderopvang of jongerencentrum. Niet alleen om problemen te signaleren, maar ook om ouders of kinderen ter plekke te coachen. Liefst zorgen we voor een omgeving waarin positief opgroeien en opvoeden het best gedijt. Voorwaarden daarvoor zijn een goede inrichting van de openbare ruimte, veiligheid, voldoende algemene voorzieningen, sportverenigingen, goed onderwijs en een socialere, minder individualistische samenleving. Ook werk en inkomen dragen hieraan bij. Wat gaan we doen om daar te komen? Om dit te bereiken moeten we het beleid en ons handelen flink veranderen. De beleidsvrijheid die daarvoor nodig is krijgen we door de invoering van de nieuwe Jeugdwet. Wel gaat met die wet ook het budget achteruit, ook omdat we de plicht hebben om vanaf 2014 de bestaande en op dat moment geïndiceerde zorg ook in 2015 te garanderen. Daardoor is de vrijheid vooralsnog beperkt. In de aanloop naar 2015 zorgen we voor een goede voorbereiding en onderzoeken we in proeftuinen diverse mogelijkheden. In subregionaal verband bijvoorbeeld, gericht op de aansluiting tussen onderwijs en zorg in het passend onderwijs. Daarnaast verplicht de nieuwe Jeugdwet ons voor januari 2015 een samenhangende (meerjarige) Beleidsnota Jeugd vast te stellen, inclusief bijbehorende verordening. Daarin komen ook alle andere aspecten van het Schiedamse jeugdbeleid aan bod die het positief opvoeden en opgroeien ondersteunen. 2. Gezondheidsbevordering Waar staan we? Gezonde burgers hebben meer mogelijkheden om deel te nemen aan de maatschappij. Daarom investeren we in hen. We zetten bijvoorbeeld preventieve gezondheidsinterventies in, waardoor burgers in staat zijn te kiezen voor een gezonde levensstijl. Ook stimuleren we sport en bewegen. Bewegen bijvoorbeeld, is gratis en iedereen heeft er de mogelijkheid toe. GGD Rotterdam-Rijnmond voert de wettelijke gezondheidstaken uit om de gezondheid van Schiedammers te bevorderen en te beschermen. Dat gaat om: 1. Bestrijding van infectieziekten: voorlichting, onderzoek en behandeling van bijvoorbeeld tbc, soa-aids; wetenschappelijk onderzoek. 2. Technische hygiënezorg (legionella). 3. Inspecties Kinderopvang: toezichthoudende taak op kinderdagverblijven, buitenschoolse opvang, gastouderbureaus, gastouders en peuterspeelzalen. 4. Milieu en gezondheid (lucht, bodem, geluid, hitte, binnenmilieu): voorlichting en advies, signaleren en behandelen meldingen, onderzoek. 5. OGGZ: Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (vangnet en advies, crisisdienst). 6. Epidemiologie: onderzoek en gezondheidsmonitoren. 7. Lijkschouwing.
Pagina 17 van 22
Daarnaast werken we aan de vijf landelijke speerpunten: overgewicht, diabetes, depressie, roken en schadelijk alcoholgebruik. De voorlichters gezondheid geven hiervoor onder meer voorlichting aan Schiedammers. Die leren om zelf een bewuste keuze te maken voor een gezonde leefstijl. Vanuit de gemeente ondersteunen en faciliteren we dat. Dit doen we niet alleen door gezondheidsvoorlichtingen kosteloos aan te bieden, maar ook door de openbare ruimte aantrekkelijk te maken voor burgers om daar te bewegen. Bijvoorbeeld brede stoepen of fietspaden om te wandelen, fietsen of skaten. Sinds 2012 besteden we ook aandacht aan babysterfte. Door onze deelname aan het landelijke project ‘Healthy pregnancy 4 All’ zijn er twee nieuwe gezondheidsinterventies in Schiedam gestart: kinderwensspreekuren en preconceptiezorg. De kinderwensspreekuren zijn bedoeld voor inwoners die nadenken over zwanger worden. Preconceptiezorg richt zich op vrouwen van 18 jaar en ouder. Zij worden preventief voorbereid op een gezonde zwangerschap. Verder willen we aandacht blijven geven aan gezondheidsrisico’s in de omgeving, de toename van chronische ziekten en psychische aandoeningen. Het gaat hierbij niet alleen om depressie, maar ook om dementie, angststoornissen, zelfdoding en verslavingsproblematiek. Hierbij werken we bijvoorbeeld samen met huisartsen. Door middel van zorg dichtbij proberen we de Schiedammers waar het om gaat weer op weg te helpen. Daarnaast zetten we voorlichters in om inwoners te informeren over dementie en depressie. Waar willen we naartoe? We werken ons gezondheidsbeleid uit in drie thema’s: vertrouwen in gezondheidsbescherming, zorg en sport in de buurt en zelf beslissen over leefstijl. Hierbij willen we meer verbinding leggen tussen de diverse partijen die zich bezighouden met gezondheid in de stad en participatie van de inwoners, want slimme verbindingen leiden tot meer resultaat. Doel is meer Schiedammers te ondersteunen in hun keuze om gezond te leven en daardoor maatschappelijk actief te blijven. Bewegen is daarvan een essentieel onderdeel, wat we daarom bij alle gezondheidspreventies zullen promoten. Uiteindelijk willen we dat Schiedammers gezonder leven, bewegen en deelnemen in de samenleving, en daartoe ook anderen aanzetten. Wat doen we om daar te komen? Schiedammers kunnen gratis deelnemen aan voorlichtingen over (seksuele) gezondheid. Tijdens die voorlichtingen werven we ook vrijwilligers die we klaarstomen om ook voorlichtingsbijeenkomsten te geven. Zo lichten Schiedammers elkaar voor vanuit hun eigen kennis. Door samenwerking met huisartsen en welzijnsinstellingen bereiken we ook andere groepen, bijvoorbeeld ouderen, burgers met een lage sociaal-economische status of laaggeletterden. In alle voorlichtingen besteden we aandacht aan beweging of sport. We benadrukken de positieve effecten en als dat nodig is verwijzen we deelnemers door naar zorgverleners of naar bestaande sportfaciliteiten in Schiedam.
Pagina 18 van 22
pijler 3 Versterken van de keten van zorg voor kwetsbare Schiedammers De laatste pijler gaat over de zorg voor kwetsbare Schiedammers. Centraal in de pijler staat dat verschillende soorten zorg niet meer los van elkaar wordt georganiseerd. Op die manier krijgen kwetsbare inwoners de beste ondersteuning. De pijler kent twee actiepunten. 1. Zelfstandig functioneren van inwoners met problemen of beperkingen Waar staan we? Op dit moment verstrekt ROGplus Nieuwe Waterweg Noord individuele voorzieningen aan inwoners met een beperking. ROGplus doet dat wijkgericht en voert keukentafelgesprekken om te onderzoeken welke ondersteuning nodig is en of er hulp ingeroepen kan worden van vrienden en familie. Vanaf 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor enkele huidige AWBZ-taken. Het budget wordt dan overgedragen aan ons. Waar willen we naartoe? We willen toe naar een situatie waarin inwoners in staat zijn om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen wonen en mee te doen in de maatschappij. Dat betekent: werken en een inkomen hebben, voorzien in eigen levensbehoefte en het aangaan en onderhouden van sociale contacten. Dat kunnen ze doen met de algemene voorzieningen die er zijn en met hulp uit hun sociale netwerk. Als dat niet lukt zijn er (maatwerk)voorzieningen beschikbaar. Wat gaan we doen om daar te komen? We ondernemen diverse acties om daar te komen. Allereerst zorgen we voor de juiste informatie, advies en ondersteuning van cliënten. Daarnaast werken we aan gezondheidsbevordering. Verder willen we de eigen kracht, het sociale netwerk en de voorzieningen die al aanwezig zijn beter benutten en minder individuele voorzieningen verstrekken. Andere maatregelen: Het bepalen van grenzen: tot wanneer kan iemand zelfstandig wonen en tegen welke kosten? En wanneer kan iemand meedoen in de maatschappij? Regievoering door de gemeente over een samenhangend aanbod van zorg of hulp op wijk-/buurtniveau. Trainen in technieken voor vraagverheldering om daarmee de toegang tot de zorg te bepalen. Adviseren over inzet van eigen mogelijkheden. Bestrijden van eenzaamheid door inzet van het sociale netwerk en het vergroten van de eigen kracht. Werken aan levensloopbestendige wijken. 2. Opvang en hulp voor de meest kwetsbaren Waar staan we? Als het gaat om maatschappelijke opvang ontvangt de centrumgemeente Vlaardingen de rijksmiddelen voor de regio Nieuwe Waterweg Noord (NWN). Het ontwikkelen van beleid gebeurt in afstemming met de andere gemeenten in die regio, waaronder met onze gemeente. Tot januari 2014 wordt onder meer het
Pagina 19 van 22
sociaal pension De Elementen bekostigd, een pension waar dak- en thuislozen voor onbeperkte tijd kunnen verblijven. De komende tijd moeten we echter naar een andere invulling kijken vanwege twee veranderingen: 1. De rijksmiddelen nemen af. 2. Cliënten stromen onvoldoende uit de maatschappelijke opvang. Daardoor raakt deze ‘verstopt’. Een ander deel van het budget is nu beschikbaar voor preventie van misbruik van genotsmiddelen en begeleiding van verslaafden. Dit laatste gebeurt met zogeheten ‘bemoeizorg’. Dit is een methode om mensen met een complexe verslavingsziekte of andere psychiatrische stoornis gestructureerd naar passende zorg te leiden. Bouman GGZ voert in Schiedam beide activiteiten uit. Waar willen we naartoe? Ondanks dat de middelen afnemen willen we ervoor zorgen dat kwetsbare Schiedammers goed en doelmatig worden opgevangen. Daarom moeten we de opvangvoorzieningen onder de loep nemen: kan het nóg efficiënter? Een mogelijkheid is het creëren van meer doorstroom in de opvang. Het is echter onvermijdelijk dat we keuzes moeten maken waardoor de opvang versobert. Een andere taak is het doorbreken van het sociaal isolement van ouderen. Steeds meer ouderen voelen zich eenzaam, wat doorwerkt op gezondheid en kwaliteit van leven. Dit moeten we doorbreken, mede door het verbeteren en onderhouden van contacten. Wat gaan we doen om daar te komen? Om ook met minder middelen mensen goed op te vangen gaat de opvang er anders uitzien. Bij sociaal pension De Elementen wordt een basisvoorziening aangeboden met een intensief traject dat gericht is op uitstroom. De maximale verblijfsduur wordt 4 tot 6 maanden. Omdat de ervaring leert dat die verblijfsduur voor een aantal mensen te kort is om hun leven weer op de rails te krijgen, ontwikkelen we voor hen een vervolgtraject. Daarbij combineren we wonen en begeleiding zodat de kans op terugval minimaal is. Bij Bouman GGZ zullen cliënten in redelijkheid, maar wel selectief geholpen worden. Gevallen waar vooruitgang en resultaat te verwachten zijn krijgen voorrang. Het onderdeel preventie zal wegvallen en de omvang van bemoeizorg zal kleiner worden. We besteden de komende periode extra aandacht aan eenzaamheid onder ouderen. Dat doen we door het financieren van specifieke projecten voor deze doelgroep. Hiervoor gebruiken we de nieuwe methodiek van het maatschappelijk aanbesteden. In het najaar van 2013 zijn de eerste projecten van start gegaan. In januari 2015 evalueren we deze projecten en de gebruikte methodiek.
Pagina 20 van 22
slotwoord De gemeente is voorbereid Deze nota laat zien dat we ons voorbereiden om straks samenhangende zorg te bieden aan Schiedammers. Er gaat veel veranderen. Nu al hebben sommige maatregelen grote gevolgen voor Schiedammers, professionals en maatschappelijke organisaties. Maar tot nu toe zijn er nog geen grote problemen. Dat willen we zo houden. Onder meer met de acties die we in deze nota beschrijven. Deze nota is geen nieuw beleid maar brengt bestaand beleid uit twee domeinen samen. In 2014 onderzoeken we hoe het geïntegreerde beleid verder vorm kan krijgen. De resultaten krijgen een plek in een meerjarige nota sociaal domein.
Pagina 21 van 22
Bronnen • Kadernota wijkgericht werken • Participatiekader • Visienota faciliteren bewoners en bewonersorganisaties • Stadsvisie • Subsidieverordening wijkbudgetten gemeente Schiedam 2012 • Wijkactieprogramma Nieuwland • Wijkactieprogramma Oost • Wijkactieprogramma West • Wijkactieprogramma Groenoord • Wijkactieprogramma Zuid • Visienota Schiedams maatwerk in het sociaal domein • Kadernota Schiedams maatwerk in het sociaal domein • Nota vrijwilligerswerkbeleid
vigerend sportbeleid 'Een leven lang sporten en bewegen' het (uitvoerings)programma Sociaal Domein (planmatige inzet van sporten bewegen teneinde een bijdrage te leveren aan doelstellingen op het gebied participatie, versterken van burgerkracht, betere leefomgeving en verbeteren gezondheid) beleidsnota Integraal Jeugdbeleid 'Jong in Schiedam, ieders zorg'. Het uitvoeringsprogramma Jeugd Nota “iedereen gezond in Schiedam!?” Plan van aanpak lokaal emancipatiebeleid 2012-2014
Pagina 22 van 22
