Gemeente Eersel Uitkomsten controle en overige informatie 2014 Rapportage aan de gemeenteraad. 16 juni 2015

Gemeente Eersel Uitkomsten controle en overige informatie 2014 Rapportage aan de gemeenteraad 16 juni 2015

Ernst & Young Accountants LLP Prof.Dr.Dorgelolaan 12 5613 AM Eindhoven, Netherlands Postbus 455 5600 AL Eindhoven, Netherlands

Tel: +31 88 407 10 00 Fax: +31 88 407 48 01 ey.com

De gemeenteraad van de gemeente Eersel Postbus 12 5520 AA EERSEL

Eindhoven, 16 juni 2015

9X3GRN/MvdR/kvs/31749267

Uitkomsten controle en overige informatie 2014 Geachte leden van de raad, Het doet ons genoegen u verslag uit te brengen omtrent de uitkomsten van onze accountantscontrole van de jaarrekening van de gemeente Eersel. Wij willen u over de volgende onderwerpen informeren: ► uitkomsten jaarrekeningcontrole; ► kwaliteit beheersorganisatie; ► wensen en aandachtspunten; ► onafhankelijkheid en controleproces.

Wij hebben de kernpunten van ons verslag opgenomen in het hoofdstuk Kernpunten.

De mogelijkheid om een open en eerlijke dialoog met u als lid van de gemeenteraad te voeren, vormt een essentieel onderdeel van het controleproces, evenals van de algehele corporate governance. Wij waarderen deze mogelijkheid om de inzichten die uit onze controle voortkomen met u te kunnen delen. Het concept van dit verslag is besproken met het afdelingshoofd bedrijfsvoering, medewerkers van team financiën en de concerncontroller. Een afschrift is verzonden aan het college van burgemeester en wethouders.

Onze controle is gericht op het vormen van een oordeel omtrent de jaarrekening over 2014. Bij de uitvoering van onze controle ondervinden wij de volledige medewerking en ondersteuning van de medewerkers van de gemeente Eersel.

Ernst & Young Accountants LLP is een limited liability partnership opgericht naar het recht van Engeland en Wales en geregistreerd bij Companies House onder registratienummer OC335594. In relatie tot Ernst & Young Accountants LLP wordt de term partner gebruikt voor een (vertegenwoordiger van een) vennoot van Ernst & Young Accountants LLP. Ernst & Young Accountants LLP is statutair gevestigd te Lambeth Palace Road 1, London SE1 7EU, Verenigd Koninkrijk, heeft haar hoofdvestiging aan Boompjes 258, 3011 XZ Rotterdam, Nederland en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Rotterdam onder nummer 24432944. Op onze werkzaamheden zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin een beperking van de aansprakelijkheid is opgenomen.

Wij stellen het op prijs een en ander persoonlijk toe te lichten of eventuele vragen omtrent deze of andere met de controle verband houdende zaken te beantwoorden. Hoogachtend, Ernst & Young Accountants LLP

drs. M.H. de Hair RA Externe accountant

Pagina 3

Inhoudsopgave

Kernpunten

5

Uitkomsten jaarrekeningcontrole

8

Kwaliteit beheersorganisatie

22

Rechtmatigheidsbeheer

25

Bijlagen 1. Onafhankelijkheid en controleproces 2. Overzicht controleverschillen 3. SiSa-bijlage Totaal aantal pagina’s in dit rapport: 37

Kernpunten

Kernpunten Kernpunten uit onze rapportage

De kernpunten uit onze rapportage kunnen als volgt worden samengevat Uitkomsten jaarrekeningcontrole

Inleiding

Voor u ligt onze eerste verslag van bevindingen als accountant van de gemeente Eersel. In dit verslag lichten wij onze bevindingen naar aanleiding van de door ons uitgevoerde jaarrekeningcontrole toe. Bij de controle hebben wij de medewerking van de organisatie ontvangen en hebben dit intensieve traject op een bevredigende wijze kunnen afronden.

Conclusie van onze controle

Na afronding van de resterende werkzaamheden, zijn wij voornemens een goedkeurende controleverklaring te verstrekken bij de jaarrekening 2014. Dit betekent dat het jaarverslag en de jaarrekening 2014 zijn ingericht in overeenstemming met het BBV en de in de jaarrekening opgenomen balans en toelichting en staat van baten en lasten en toelichting een getrouwe weergave zijn van de financiële positie en baten en lasten van de gemeente Eersel. Uit hoofde van onze controle hebben wij enkele controleverschillen geconstateerd, welke deels zijn gecorrigeerd.

De jaarrekening is rechtmatig

Wij zijn na afronding van onze werkzaamheden voornemens bij de jaarrekening van de gemeente Eersel een goedkeurende verklaring af te geven met betrekking tot de rechtmatigheid. Dit betekent dat de baten en lasten en balansmutaties in de jaarrekening 2014 in overeenstemming zijn met de begroting en met de relevante wet- en regelgeving, waaronder gemeentelijke verordeningen en de “Beleidsregels toepassing WNT”.

Geen bevindingen ten aanzien van de SiSa-bijlage

Wij hebben de in de SiSa-bijlage van de jaarrekening genoemde specifieke uitkeringen gecontroleerd met inachtneming van de Nota verwachtingen accountantscontrole 2014. Op grond van ons onderzoek hebben wij bij uw specifieke uitkeringen geen fouten en/of onzekerheden geconstateerd die de voor SiSa geldende rapporteringstolerantie overschrijden.

Pagina 6

De kernpunten uit onze rapportage kunnen als volgt worden samengevat Uitkomsten jaarrekeningcontrole

Algemeen beeld

De gemeente Eersel heeft een degelijke financiële positie. Het boekjaar 2014 is afgesloten met een gerealiseerd resultaat ter hoogte van € 2,2 miljoen positief. Mogelijke risico’s uit hoofde van het grondbedrijf en de komende rijksdecentralisaties, welke de gemeente goed in beeld heeft, kunnen gezien de financiële positie toereikend opgevangen worden, maar vragen vanzelfsprekend wel de continue aandacht van de gemeente. De bevindingen, welke uit onze controle voortvloeien zijn met name administratief technisch van aard. Wij constateren in haar algemeenheid dat de administratieve organisatie van de gemeente op orde is.

Waardering grondexploitaties

Wij constateren regionaal dat de woningmarkt in 2014 de eerste, voorzichtige, tekenen van herstel laat zien. De markt voor afzet van bedrijfs- en kantoorkavels laat dit herstel in minder mate zien. Eenzelfde beeld laat het grondbedrijf van de gemeente Eersel ook zien. De werkelijke verkopen van woningbouwkavels zijn in 2014 hoger geweest dan begroot. Uw gemeente heeft per 31 december 2014 voor € 9,4 miljoen, onder aftrek van getroffen voorzieningen, aan voorraad gronden op haar balans geactiveerd, welke nog terugverdiend dienen te worden door grondverkopen. De waarde van deze voorraden is dan ook sterk afhankelijk van de verwachte toekomstige verkopen en de nog te maken kosten. Wij hebben tijdens onze controle vastgesteld dat deze schattingen en de daaruit voortvloeiende waardering op deskundige en consistente wijze zijn opgesteld. Wij benadrukken echter wel dat gezien de onzekerheden in de markt en de project specifieke risico’s het noodzakelijk blijft om de grondexploitaties zeer nauwgezet te blijven volgen. Voor de gemeente Eersel spitsen deze risico’s zich met name toe op de projecten Duizel-Noord, Koemeersdijk en de grondexploitatie die is ondergebracht in maatschap Kerkebogten. Als gevolg van een neerwaartse bijstelling van de woningbouwcontingenten door de provincie in het najaar van 2014, heeft de gemeente moeten schrappen in de omvang van het project Koemeersdijk. Dit heeft geresulteerd in het verhogen van de verliesvoorziening (€ 0,5 miljoen) en een extra afwaardering (€ 0,8 miljoen).

Pagina 7

Uitkomsten jaarrekeningcontrole

Uitkomsten jaarrekeningcontrole Onze analyse van het resultaat 2014

Kwaliteit van het resultaat

Voordelig resultaat nader besproken Het gerealiseerde resultaat over het jaar 2014 bedraagt € 2,2 miljoen voordelig ten opzichte van een begroot sluitend saldo van € 0. De jaarrekening 2013 sloot met een positief saldo van € 1,4 miljoen. Het resultaat over 2014 ten opzichte van de gewijzigde begroting kan als volgt worden weergegeven. Bedragen x € 1.000

Gewijzigde begroting

Rekening 2014

Afwijking

Totale lasten

35.784

40.895

(5.111)

Totale baten

37.340

42.585

5.245

1.556

1.691

135

(1.556)

484

2.040

-

2.174

2.174

Gerealiseerde totaal van saldo van baten en lasten Mutaties in reserve Gerealiseerde resultaat

Uw begrotingsbeheer voor verdere verbetering vatbaar De belangrijkste afwijkingen ten opzichte van begroting zijn uitgebreid toegelicht in het programmaverslag en de toelichting op het overzicht van baten en lasten. De jaarrekening laat zowel op het niveau van de lasten als op het niveau van de baten een overschrijding zien ten opzichte van de begroting. Deze overschrijding is met name zichtbaar op het programma ruimtelijke ordening en volkshuisvesting.

Het gerealiseerde resultaat (zijnde het resultaat inclusief mutaties in reserves) bedraagt € 2,2 miljoen voordelig. Het gerealiseerde totaal van saldo van baten en lasten (zijnde het resultaat exclusief mutaties in reserves) bedraagt € 1,7 miljoen voordelig, dit ten opzichte van een begroot resultaat van € 1,6 miljoen voordelig. Feitelijk is er dus sprake van een positieve afwijking ten opzichte van de gewijzigde begroting van € 0,1 miljoen. De afwijkingen zijn veelal incidenteel van aard. Onderstaand benoemen wij de belangrijkste afwijkingen: ► Op programma 1 “maatschappelijke dienstverlening en gezondheid” is een voordeel gerealiseerd van € 235.000. Dit betreft met name voordelen op de uitvoering Wmo ad € 116.000 en lagere uitgaven voor centrum voor jeugd en gezin voor € 36.000. ► Op programma 2 “onderwijs en educatie” is een voordeel gerealiseerd van € 762.000. Dit betreft met name de vrijval van de voorziening decentralisatie onderwijshuisvestiging voor een bedrag van € 637.000. ► Op programma 3 “ruimtelijke ordening en volkshuisvesting” is een nadeel gerealiseerd van € 1,8 miljoen. Dit betreft grotendeels de dotatie aan de voorziening verliesgevende grondexploitaties ad € 637.000 en afwaarderingen ter hoogte van € 794.000. ► Op de algemene baten en lasten is een voordeel gerealiseerd van € 678.000. Dit betreft onder andere een voordeel op de algemene uitkering van € 172.000, daarnaast is de vordering HNG opgenomen voor een bedrag van € 573.000.

Wij merken op dat nadere details over bovenstaande afwijkingen zijn toegelicht in het jaarverslag.

Pagina 9

Analyse van de financiële positie De gemeente Eersel heeft een solide financiële positie. Belangrijk punt hierin is tevens dat de gemeente Eersel slechts in relatief beperkte mate maatschappelijk nut investeringen heeft geactiveerd (€ 1,3 miljoen). Andere gemeenten hebben veelal hoger investeringen maatschappelijk nut geactiveerd. Mogelijke risico’s uit hoofde van het grondbedrijf en de rijksdecentralisaties, kunnen gezien de financiële positie toereikend opgevangen worden.

Eigen vermogen stabiel Het eigen vermogen, inclusief het gerealiseerd resultaat, bedraagt per jaareinde 2014 volgens de jaarrekening € 32,3 miljoen en heeft zich vanaf 2012 als volgt ontwikkeld. 40.000

Bedragen x € 1.000

35.000

Van de totale reserves ter hoogte van € 30,2 miljoen is € 16 miljoen (2013: € 16,8 miljoen) opgenomen als algemene reserve. Per saldo is uw vermogenspositie gedurende 2014 nagenoeg onveranderd gebleven. Enerzijds is gesaldeerd € 0,5 miljoen onttrokken aan de reserves. Deze onttrekking (ten gunste van het resultaat) vormt samen met het gerealiseerde totaal van saldo van baten en lasten van € 1,7 miljoen positief het gerealiseerde resultaat van € 2,2 miljoen voordelig. Uw eigen vermogen stijgt door het totaal van saldo van baten en lasten van € 1,7 miljoen voordelig. Daarnaast heeft er een wijziging in het BBV plaatsgevonden ten aanzien van de classificatie van de rioolreserve. Deze reserve ter hoogte van € 1,7 miljoen is in lijn met de wetswijziging door middel van een directe balansmutatie omgezet naar een voorziening. Hiermee daalt uw eigen vermogen zodat deze per saldo niet wijzigt.

Solvabiliteit

30.000

De totale vermogenspositie wordt onder andere tot uitdrukking gebracht door middel van het solvabiliteitspercentage. Dit percentage wordt bepaald door het eigen vermogen te delen door het balanstotaal. Het huidige solvabiliteitspercentage voor uw gemeente bedraagt 49% (2013: 49%). Dit percentage ligt daarmee duidelijk hoger dan het landelijke gemiddelde van ongeveer 34%.

25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 -5.000 2012 Algemene reserve Saldo exploitatie

2013

2014

Bestemmingsreserve

Pagina 10

Onze analyse van de financiële positie

Financiering De gemeente Eersel maakt gebruik van financiering met langlopend vreemd vermogen. Deze schulden bedragen per jaareinde 2014 € 13,8 miljoen ten opzichte van € 14,7 miljoen per jaareinde 2013. In 2014 zijn geen nieuwe langlopende leningen afgesloten. Er is voor een bedrag van € 863.000 aan reguliere aflossingen gerealiseerd. De gemeente Eersel maakt verder gebruik van de systematiek van omslagrente. Het rente-omslagpercentage is berekend op 4,6%. De bespaarde rente is berekend op € 3,75%, waarbij bij grondexploitaties een percentage van 3,5% wordt gehanteerd. De daadwerkelijk betaalde rente over 2014 bedraagt 3,75% en ligt hiermee in lijn met bovenstaande. Voor een nadere beschouwing ten aanzien van uw financieringspositie verwijzen wij u naar de paragraaf Financiering in de jaarstukken 2014. Vanaf 2014 dient in de toelichting op de balans ten aanzien van schatkistbankieren het volgende te worden vermeld: ► het drempelbedrag voor het begrotingsjaar waarover verantwoording afgelegd wordt; ► voor ieder kwartaal van het jaar dient het bedrag aan middelen toegelicht te worden dat “buiten de schatkist” is gehouden. Wij hebben vastgesteld dat bovenstaande adequaat is toegelicht in de jaarrekening. Ten aanzien van de naleving van de renterisiconorm en de kasgeldlimiet merken wij op dat de gemeente Eersel zich aan de wettelijke normen heeft gehouden, zoals ook toereikend is toegelicht in de paragraaf Financiering.

Risicobeheersing In het jaarverslag is onder andere de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing opgenomen, welke informatie bevat over de weerstandscapaciteit, de risico’s en het beleid dat hieromtrent gedurende 2014 is gevoerd. Ten aanzien van deze paragraaf constateren wij het volgende.

De weerstandscapaciteit bestaat bij de gemeente Eersel uit de algemene reserve vrij besteedbaar, welke per 31 december 2014 € 6,5 miljoen bedraagt en het exploitatiesaldo (exclusief grondbedrijf) van € 2,6 miljoen; in totaal derhalve € 9,1 miljoen (ten opzichte van € 10,2 miljoen ultimo 2013). Dit bedrag wordt gecorrigeerd voor een aantal bestemmingen zodat een bedrag van € 5,9 miljoen resteert (ten opzichte van € 4,1 miljoen ultimo 2013). De weerstandscapaciteit is bedoeld voor het opvangen van risico’s. De belangrijkste risico’s betreffen: ► risico’s uit hoofde van pensioenverplichtingen wethouders ter hoogte van € 1,2 miljoen; ► risico’s inzake jeugdhulp ter hoogte van € 0,5 miljoen; ► Risico’s uit hoofde van taakstellingen GRSK ter hoogte van € 0,3 miljoen; ► Risico’s achterblijven inkomsten leges en omgevingsvergunningen ter hoogte van € 0,3 miljoen De risico’s met betrekking tot het grondbedrijf zijn in de berekening niet meegenomen. Deze zijn berekend op € 6,2 miljoen. De gemeente beschikt over een separate risicoreserve grondbedrijf, welke € 2,6 miljoen omvat ultimo 2014. Deze is derhalve niet toereikend voor het opvangen van de risico’s grondbedrijf. Wij adviseren de risico’s van het grondbedrijf integraal op te nemen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing. De totale geïdentificeerde risico’s (exclusief grondbedrijf) bedragen € 2,9 miljoen. Het college concludeert dat de beschikbare weerstandscapaciteit voldoende is om de geïdentificeerde risico’s te kunnen opvangen. Wij achten deze conclusie juist. Pagina 11

Onze analyse van de gehanteerde grondslagen

Aanvaardbaarheid van de grondslagen van waardering en resultaatbepaling Naar onze mening zijn de door het college gekozen waarderingsgrondslagen aanvaardbaar en consistent toegepast met betrekking tot de significante jaarrekeningposten en bijzondere transacties. Dit geldt tevens voor het tijdstip waarop die transacties hebben plaatsgevonden, de periode waarin zij zijn verantwoord en de desbetreffende toelichtingen in de jaarrekening. Onderstaand gaan wij nader in op de in de jaarrekening 2014 doorgevoerde wijzigingen en bijzondere posten.

Stelselwijziging Notitie riolering In november 2014 heeft de commissie BBV een notitie uitgebracht ten aanzien van de classificatie van de rioolreserve en de egalisatiereserve afvalstoffenheffing. Vanwege recente jurisprudentie heeft de commissie gesteld dat resultaten uit hoofde van de riolering en afvalstoffen enkel op een reserve afgewikkeld kunnen worden indien dit efficiencyvoordelen betreffen. In andere gevallen, zoals resultaten vanuit tariefegalisatie en vertraging in investeringen/onderhoud, moeten de resultaten ten gunste komen van de riolerings-/afvalstoffentaken en zijn tot die tijd middelen van de burger. Deze middelen dienen volgens de wetgever in de jaarrekening als voorziening gepresenteerd te worden. We hebben vastgesteld dat de gemeente Eersel een nadere analyse ten aanzien van deze reserves heeft uitgevoerd. Conclusie van deze analyse is dat de middelen niet overwegend uit efficiencyvoordelen voortvloeien en derhalve als voorziening gepresenteerd dienen te worden. We hebben vastgesteld dat de gemeente Eersel deze stelselwijziging conform de instructie van de wetgever juist in de definitieve jaarrekening heeft verwerkt.

Pagina 12

Onze analyse van uw belangrijkste schattingen

H: Sensitiviteit schattingen hoog, door onzekere (externe) omstandigheden

Schattingsprocessen binnen de jaarrekening Het college van burgemeester en wethouders is verantwoordelijk voor het maken van schattingen bij het opmaken van de jaarrekening. Als accountant van de raad beoordelen wij deze door het college gemaakte schattingen. In deze tabel doen wij een uitspraak over de gevoeligheid van genoemde jaarrekeningposten voor schattingen. Wij benadrukken dat wij geen uitspraak doen over de kwaliteit van het schattingsproces zelf.

Belangrijke schattingen Waardering grond en gebouwen inclusief afschrijvingen

Waardering van uw deelnemingen en langlopende vorderingen

M: Sensitiviteit schattingen is gemiddeld L: Sensitiviteit schattingen ligt laag

Beoordeling 2014

M

L

Toelichting Waardering tegen actuele waarde is bij gemeenten niet van toepassing. Wel dient de gemeente vast te stellen dat haar activa is gewaardeerd volgens de aanwijzingen die de commissie BBV onder andere in haar notitie Waardering Vastgoed heeft gedaan. De gemeente Eersel heeft voor een bedrag van € 30,3 miljoen aan gronden en gebouwen geactiveerd. Wij hebben uit hoofde van onze controle geen indicaties voor afwaarderingen aangetroffen. De gemeente Eersel beschikt in beperkte mate over financiële vaste activa (€ 1,8 miljoen). Betreft met name aandelenkapitaal in BNG (€ 808.000) en de langlopende vordering HNG ter hoogte van € 573.000. Wij achten het waarderingsrisico beperkt.

Pagina 13

Belangrijke schattingen

Beoordeling 2014

Toelichting

Waardering van de bouwgrondexploitaties en de niet in exploitatie genomen gronden (NIEGG)

H

De ontwikkelingen in de woning- en vastgoedmarkt blijven ook in 2014 een belangrijk aandachtspunt. Inherent hieraan is dat het risicoprofiel van de gemeentelijke grondbedrijven hoog blijft. Wij constateren dat de schattingen binnen de grondexploitaties van de gemeente Eersel op een prudente wijze tot stand komen en dat daarbij voorzichtige uitgangspunten gehanteerd worden. Dit neemt niet weg dat een aantal exploitaties, zoals Koemeersdijk en kerkebogten als risicovol aan te merken zijn, waarbij de verwachte uitkomsten nog kunnen afwijken.

Waardering van de debiteuren

M

Wij hebben de waardering van de debiteuren beoordeeld. De gemeente Eersel treft adequate voorzieningen voor eventuele oninbaarheid.

Beoordeling toereikendheid van uw voorzieningen

M

Wij hebben de toereikendheid van de voorzieningen beoordeeld. De gemeente Eersel treft adequate voorzieningen voor risico’s en verplichtingen die op een betrouwbare wijze zijn in te schatten. Wel stellen wij vast dat uw gemeente geen APPA voorziening heeft opgenomen.

Beoordeling van de risico’s ten aanzien van de niet uit de balans blijkende verplichtingen

L

Er spelen geen specifieke risico’s, anders dan genoemd in de jaarstukken. Hierbij kan gedacht worden aan de gewaarborgde geldleningen en risico op naheffing Attero.

Pagina 14

Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle

Inleiding

In exploitatie genomen projecten (onderhanden werken)

Deze paragraaf geeft een uiteenzetting van de werkzaamheden en bevindingen ten aanzien van de belangrijke aandachtsgebieden in de controle die nog niet eerder in dit verslag zijn toegelicht.

De boekwaarde van de in exploitatie genomen projecten zijn op hoofdlijnen als volgt te specificeren: Bedragen x € 1.000

Waardering grondexploitaties De waardering van de grondexploitaties was een significant risico in onze controleaanpak, vanwege de mate van schattingsonzekerheid voortkomend uit de huidige economische situatie. Wij hebben het proces rondom de totstandkoming van de waardering op haar effectieve werking getest. Daarnaast hebben wij een interne expert betrokken om de waardering en de daarbij gehanteerde veronderstellingen te beoordelen. Wij achten de waardering aanvaardbaar en vinden de veronderstellingen redelijk. De post voorraad van de gemeente Eersel is als volgt te specificeren:

Bedragen x € 1.000 Onderhanden werk Niet in exploitatie genomen gronden Totaal

31 december 2014

31 december 2013

9.519

11.994

(77)

(83)

9.442

11.911

31 december 2014

31 december 2013

Duizel Noord

5.051

4.854

Koemeersdijk

4.592

5.043

Steensel Noord

1.195

1.133

Dorpshart Knegsel

1.088

954

Overige waaronder Meerheide

636

2.246

(3.043)

(2.319)

9.519

11.911

Voorziening verliesgevende grondexploitaties

De afname van de boekwaarde ten opzichte van 2013 komt onder meer door het verhogen van de voorzieningen (met name Koemeersdijk), maar ook door gerealiseerde grondverkopen in bijvoorbeeld het project Rosheuvel ter hoogte van € 1,4 miljoen. Bij de controle van de balansposten inzake de lopende grondexploitaties is de cruciale vraag: worden de geactiveerde kosten in de toekomst terugverdiend? Waardering vindt hierbij in beginsel plaats tegen de kostprijs. Indien echter blijkt dat een aankoop of projectontwikkeling verliesgevend is, dient een afwaardering voor het tekort te worden genomen. Pagina 15

Hieronder vindt u een visuele risicobeoordeling van de belangrijkste grondexploitatieprojecten van de gemeente Eersel. Dit betreffen alleen in exploitatie genomen projecten. Grondexploitatiewaardering

Ons oordeel over het risicoprofiel van de grondexploitatie

Grondexploitatiewaardering

Ons oordeel over het risicoprofiel van de grondexploitatie Hoog

Midden

Laag

Toelichting

Hoog

Midden

Laag

Toelichting

Gemeentelijke projecten Project Duizel Noord

1

Koemeersdijk

2

Totalen Steensel Noord

3

Dorpshart Knegsel

4

Meerheide

5

1. Duizel Noord Het project Duizel Noord betreft een woningbouwlocatie in een kleine kern. Wij kennen dit project een hoog risicoprofiel toe. Enerzijds is er een hoge boekwaarde van ruim € 5 miljoen, welke in de toekomst nog terugverdiend dient te worden. Anderzijds verwacht het college reeds een verlies op dit project van € 405.000 (2013: € 412.000 negatief). Voor dit verwachte tekort is een voorziening getroffen. In dit project zijn nog € 6,9 miljoen aan grondverkopen te realiseren. Het project loopt tot en met 2023.

2. Koemeersdijk Het project Koemeersdijk betreft een woningbouwlocatie in de kleine kern Wintelre. Wij kennen dit project een hoog risicoprofiel toe. Enerzijds is er een hoge boekwaarde van ruim € 4,6 miljoen, welke in de toekomst nog terugverdiend te worden. Anderzijds verwacht het college reeds een verlies op dit project van € 1,9 miljoen (2013: € 1,4 negatief).

Voor dit verwachte tekort is een voorziening getroffen. In 2014 is de voorziening voor verliesgevendheid verhoogd met € 0,5 miljoen. Daarnaast zijn gronden afgewaardeerd voor een bedrag van € 0,8 miljoen. In dit project zijn nog € 4,7 miljoen aan grondverkopen te realiseren. Het project loopt tot en met 2024. 3. Steensel Noord Het project Steensel Noord betreft een woningbouwlocatie in de kern Steensel. Wij kennen dit project een gemiddeld risicoprofiel toe. Enerzijds is de boekwaarde beperkt (€1,2 miljoen), anderzijds verwacht het college wel een verlies op dit project van € 422.000 (2013: € 304.000 negatief). Voor dit verwachte tekort is een voorziening getroffen. In dit project zijn nog € 1,2 miljoen aan grondverkopen te realiseren. Het project loopt tot en met 2018. 4. Dorpshart Knegsel Het project Dorpshart Knegselbetreft een woningbouwlocatie inclusief maatschappelijk accommodaties in de kern Knegsel. Wij kennen dit project een gemiddeld risicoprofiel toe. Enerzijds is de boekwaarde beperkt (€ 1 miljoen), anderzijds verwacht het college wel een verlies op dit project van € 515.000 (2013: € 503.000 negatief). Voor dit verwachte tekort is een voorziening getroffen. In dit project zijn nog € 1,7 miljoen aan grondverkopen te realiseren. Het project loopt tot en met 2020. 5. Meerheide Dit project heeft een boekwaarde van € 0,3 miljoen. Hier zijn nog € 6,5 miljoen aan grondverkopen te realiseren. Gezien de ruime winstverwachting van € 2,7 miljoen (2013: € 2,6 miljoen), achten wij dit project minder risicovol.

Pagina 16

Kerkebogten Tijdens de controle 2014 hebben ook wij geconstateerd dat het inzicht in het construct onvoldoende is. Dit heeft tot veel onduidelijkheden geleid. Naar de toekomst toe adviseren wij u dan ook verder te werken aan een transparant en juridisch onderbouwd dossier waaruit eenduidig alle rechten en verplichtingen aangaande Kerkebogten blijken. Financiële participatie De financiële relatie met de maatschap bestaat allereerst uit de waardering van de 11% participatie. Vanwege het feit dat de jaarrekening 2014 nog niet beschikbaar is, valt niet eenduidig vast te stellen wat de waarde van deze participatie is. Op basis van de jaarrekening 2013 zou dit € 4.729 negatief bedragen. De waarde van de participatie is niet opgenomen in de jaarrekening. Gezien de beperkte financiële impact hebben wij dit niet opgenomen bij de geconstateerde controleverschillen. De jaarrekening 2013 is voorzien van een goedkeurende controleverklaring per 20 mei 2015. Wij adviseren u als participant in de maatschap af te dwingen dat de jaarrekening eerder opgemaakt en gecontroleerd wordt. Wij begrijpen dat u hier reeds meerdere malen op heeft aangedrongen. Financiële relatie De gemeente Eersel treedt op als administrateur van de grondexploitatie ten behoeve van de maatschap, Hierdoor lopen er geldstromen van de maatschap “door” de gemeentelijke administratie. Het totaal van deze inkomsten en uitgaven, die per saldo toebehoren aan de maatschap bedraagt € 833.000 negatief (nog te betalen) per 31 december 2014. Dit bedrag is nu negatief opgenomen onder de grondexploitatie. Wij adviseren u in de toekomst deze positie te verwerken als kortlopende schuld.

Activering eigen plankosten Naast de investeringen die de gemeente Eersel mag doorbelasten aan de maatschap stond er in de concept jaarrekening een bedrag ter hoogte van € 565.000 per 31 december 2014 (€ 888.000 per 31 december 2013) opgenomen als geactiveerde kosten voor deze grondexploitatie Op basis van de gemaakte afspraken kunnen deze kosten niet worden doorbelast aan de maatschap. Tegenover deze kosten staat de nog te ontvangen vergoeding voor de gronden die de gemeente inbrengt in de maatschap. Deze bedraagt in totaal € 1,1 miljoen, waarvan in 2014 reeds € 393.000 als voorschot is ontvangen. Wij stellen vast dat de resterende nog te ontvangen vergoeding voor de in te brengen gronden ter hoogte van € 0,7 miljoen op dit moment voldoende is om deze geactiveerde kosten goed te maken. Daarnaast heeft de gemeente nog recht op haar aandeel in het resultaat van maatschap Kerkebogten. Hiermee mag in de waardering van de geactiveerde eigen plankosten echter geen rekening worden gehouden, daar dit een separate grondexploitatie betreft welke is ondergebracht in de maatschap Kerkebogten. Wij adviseren het college om jaarlijks vast te stellen of de verwachte opbrengsten uit de grondverkopen van eigen gronden nog voldoende zijn om de geactiveerde kosten te compenseren. Op het moment dat dat niet meer het geval is, dient een voorziening getroffen te worden voor het verschil. Toekomstige ontwikkelingen Wij hebben van het college vernomen dat de gemeente momenteel onderzoekt of de gemeente participant blijft binnen de maatschap of dat de gemeente uittreedt. Hiervoor dient ook nog overleg gevoerd te worden met de overige participanten. De financiële uitkomsten van een eventuele uittreding zijn momenteel (nog) niet bekend. Wij wijzen erop dat deze aangelegenheid nog kan leiden tot afwijkende financiële uitkomsten.

Pagina 17

Reserve grondexploitatie De reserve grondexploitaties bedraagt per 31 december 2014 € 2,6 miljoen. Deze reserve is bedoeld voor het opvangen van de risico’s uit hoofde van de grondexploitaties, welke nog niet zijn voorzien. Op grond van eigen risicoanalyses en doorrekening van de systematiek van de provincie concludeert het college dat de huidige omvang van de risicoreserve op dit moment niet toereikend is en minimaal € 6,2 miljoen zou moeten bedragen.

HNG depot Op ons advies heeft de gemeente Eersel in 2014 de langlopende vordering met betrekking tot HNG-depot in de balans opgenomen. Ultimo 2013 was deze niet in de balans verwerkt. In het kader van het HNG-depot ontvangt de gemeente jaarlijks een vast bedrag. Om structurele dekking in de begroting te houden, was dit bedrag in een bestemmingsreserve gestort. Het opnemen van de langlopende vordering is correct verwerkt in de jaarrekening. Het vormen van een bestemmingsreserve was echter formeel (nog) niet toegestaan, omdat hiervoor (nog) geen raadsbesluit is genomen. Deze storting in de bestemmingsreserve is door het college gecorrigeerd in de definitieve jaarrekening. Bij het vaststellen van de jaarrekening 2014 zal voorgesteld worden dit bedrag alsnog in een bestemmingsreserve te storten.

Met bovenstaand risico houdt de gemeente Eersel rekening door in de bepaling van het weerstandsvermogen rekening te houden met een risico van € 1,2 miljoen. Inmiddels heeft ook het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties in één van haar circulaires aangegeven dat het de sterke voorkeur verdient om een voorziening te creëren voor toekomstige pensioenrechten, mede vanwege de tendens om deze pensioenaanspraken door middel van waardeoverdracht buiten de gemeente onder te brengen. Ook de commissie BBV heeft in haar notitie arbeidskosten gerelateerde verplichtingen een sterke voorkeur uitgesproken voor het vormen van een voorziening. Wij adviseren het college om het standpunt rondom de APPA-voorziening te heroverwegen en hiervoor een voorziening op te nemen. Wij merken op dat bij het vaststellen van de jaarrekening 2014 voorgesteld wordt om alvast € 400.000 apart te zetten en in een afzonderlijke bestemmingsreserve. Wij beschouwen dit als een eerste aanzet om in de nabije toekomst de volledige pensioenverplichting af te dekken via een toereikende voorziening.

Wethouderspensioenen Wij constateren dat de gemeente Eersel in tegenstelling tot vele andere gemeenten, geen voorziening heeft getroffen voor de toekomstige pensioenverplichtingen ten opzichte van de (voormalige) wethouders. De gemeente Eersel maakt de keuze om de lasten die hier betrekking op hebben jaarlijks op te vangen in de begroting. Uw gemeente loopt hierdoor echter het risico dat zich bij waardeoverdracht of overlijden van wethouders zich incidentele niet begrote lasten voordoen.

Pagina 18

Controle op de aanbestedingen

Verbonden partijen

Door het college is over boekjaar 2014 een uitgebreide inkoopanalyse opgesteld. Hiervan is voor de inkoopmassa over 2014 getoetst of voldaan is aan de Europese aanbestedingsrichtlijnen. In lijn met de commissie BBV en uw normenkader is ook onderzocht of voldaan is aan de interne aanbestedingsrichtlijnen.

De gemeente Eersel kent een groot aantal verbonden partijen. Het gevoerde beleid rondom deze partijen heeft de gemeente nader toegelicht in de paragraaf Verbonden partijen. De regelgeving rond de inhoud van deze paragraaf is door de commissie BBV in 2014 nader aangescherpt. Hierbij dient over de verbonden partijen tevens actuele financiële informatie over boekjaar 2014 weergegeven te worden. Wij constateren dat de gemeente Eersel niet in alle gevallen beschikt over deze actuele financiële informatie. Dit heeft te maken met de timing, niet alle verbonden partijen beschikken reeds over jaarcijfers. Wij achten de inhoud van deze paragraaf echter in lijn met de aangescherpte regelgeving hieromtrent.

Wij constateren dat vanuit de inkoopanalyse op de inkopen geen onrechtmatigheden zijn geconstateerd. Dit betekent dat in materiële zin de Europese en interne aanbestedingsregels juist zijn gevolgd. Zoals opgenomen in onze managementletter, hebben wij enkele bevindingen geconstateerd rondom het inkoop- en aanbestedingsproces. Wij stellen vast dat het college dit onderkent en voortvarend aan het werk is om de interne beheersing rondom het inkoopproces verder te versterken.

Wij hebben de (financiële) risico’s, welke de gemeente Eersel loopt bij deze verbonden partijen uit hoofde van onze jaarrekeningcontrole nader beoordeeld. Wij achten de risico’s, welke de gemeente Eersel loopt bij haar verbonden partijen beperkt. De verbonden partij met inherent het hoogste risicoprofiel, betreft de Gemeenschappelijke Regeling Kempisch Bedrijvenpark. Op basis van ontvangen informatie en de informatie opgenomen in de paragraaf wordt een positief resultaat verwacht op de einddatum van de hierin opgenomen grondexploitatie. Een andere verbonden partij met een hoger risicoprofiel betreft de maatschap Kerkebogten. Hierin is de gemeente vertegenwoordigd met een percentage van 11%. In deze maatschap wordt gezamenlijk een grondexploitatie uitgevoerd. Wij stellen vast dat de communicatie tussen de maten onderling moeizaam verloopt. Wij verwijzen naar de separate passage in dit verslag rondom deze samenwerking.

Pagina 19

Wet Normering Topinkomens (WNT) Per 1 januari 2013 is de WNT ingevoerd. Op basis van deze wet is de bezoldiging van topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector in dienstverband en bij ontslag wettelijk gemaximeerd. Voor de bezoldiging van topfunctionarissen geldt naast de maximering een publicatieverplichting in de jaarrekening. Dit geldt eveneens voor bezoldiging van niet-topfunctionarissen, indien zij de maximale bedragen van topfunctionarissen overschrijden. In het kader van de jaarrekening 2014 heeft u een analyse uitgevoerd van de topfunctionarissen binnen uw organisatie. Tevens heeft u vastgesteld of er functionarissen zijn die een hogere bezoldiging dan de gestelde maxima kennen. Deze informatie heeft u opgenomen in de toelichting op de jaarrekening. Wij hebben de juistheid en volledigheid van deze toelichting gecontroleerd en hebben vastgesteld dat de toelichting voldoet aan de daaraan te stellen eisen.

Op grond van ons onderzoek hebben wij bij de specifieke uitkeringen geen fouten en/of onzekerheden geconstateerd die de voor SiSa geldende rapporteringstolerantie overschrijden. De SiSa-bijlage dient door uw gemeente samen met een aantal andere verplicht voorgeschreven verantwoordingsstukken voor 15 juli a.s. elektronisch bij het CBS te worden aangeleverd. Door middel van een voorgeschreven tabel dienen wij te rapporteren over onze bevindingen ten aanzien van de in de jaarrekening opgenomen SiSa-bijlage. In bijlage 3 bij dit rapport zijn deze bevindingen in de voorgeschreven tabel opgenomen. U kunt deze tabel hanteren ten behoeve van verzending naar het CBS.

SiSa Wij hebben de in de SiSa-bijlage van de jaarrekening genoemde specifieke uitkeringen gecontroleerd met inachtneming van de Nota verwachtingen accountantscontrole 2014. De hierbij geconstateerde fouten en onzekerheden dienen op grond van het Bado in het verslag van bevindingen te worden opgenomen indien de navolgende rapporteringstolerantie per specifieke uitkering wordt overschreden: ► € 12.500 indien de omvangbasis kleiner dan of gelijk aan € 125.000 is; ► 10% indien de omvangbasis groter dan € 125.000 en kleiner dan of gelijk aan € 1.000.000 is; ► € 125.000 indien de omvangbasis groter dan € 1.000.000 is.

Pagina 20

Aandachtspunten raad Stille reserves De Gender De Gender betreft een natuur- en landschapsgebied dat gekenmerkt wordt door een beekdallandschap. Het is gelegen nabij de kern Steensel. Aan de hand van een daarvoor opgesteld masterplan is de afgelopen jaren gewerkt aan herinrichting van het gebied. Hiervoor is onder meer subsidie verkregen van de provincie Noord-Brabant en de Europese Unie. Voor de realisatie van het masterplan zijn diverse gronden verworven en geruild. De gronden die behoren tot De Gender zijn ultimo 2014 in de jaarrekening opgenomen tegen een boekwaarde van € 0. Er is sprake van stille reserves op het moment dat de werkelijke waarde hoger is dan de boekwaarde. De werkelijke waarde van de gronden op De Gender is afhankelijk van de bestemming van deze gronden. In de huidige bestemming (natuurgebied) achten wij de werkelijke waarde in lijn met de boekwaarde (€ 0), immers de gronden kunnen niet geëxploiteerd worden voor bijvoorbeeld land- of bosbouw. Op het moment dat de gronden in de toekomst herbestemd worden naar landbouwgrond of bosbouwgrond, kan de werkelijke waarde becijferd worden op circa € 5 à € 10 per m2 liggen (agrarisch) tot € 1 à €2,5 per m2 (bosbouw). Uit een door de gemeente opgestelde overzicht blijkt dat de percelen een omvang hebben van circa 140.000 vierkante meter.

Stand van zaken decentralisaties De decentralisaties in het sociaal domein zijn een feit. Sinds 1 januari 2015 bent u als gemeente Eersel verantwoordelijk voor de uitvoering van de Jeugdwet, Participatiewet en Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2015). Er is, ook vanuit de samenwerking binnen de GRSK, een bijzonder grote inspanning geleverd door uw medewerkers om zo goed mogelijk voorbereid te zijn op de inwerkingtreding van de nieuwe wetten. Het beleid is vastgesteld, contracten zijn afgesloten en de keukentafelgesprekken worden gevoerd. Hoewel de lasten en baten rondom de decentralisaties natuurlijk pas in 2015 worden verantwoord, zien wij het als een belangrijk onderdeel van onze natuurlijke adviesfunctie om vroegtijdig uw gemeente in gesprek te zijn over de decentralisaties. Wij hebben in de managementletter 2014 uw college reeds geïnformeerd over onze bevindingen hieromtrent. In dit verslag van bevindingen geven wij u een korte update ten aanzien van enkele significante onderdelen met betrekking tot interne beheersing, financiële rechtmatigheid en getrouwe verslaggeving alsmede uw aandachtspunten. Wij vragen u daarbij met name uw aandacht om op korte termijn te komen met een goed intern controleplan aangaande de decentralisaties, waarin wetgeving en contractafspraken zijn door vertaald in risico’s en de daaraan gekoppelde beheersmaatregelen. Tevens adviseren wij u tijdig met de uitvoering van de controlewerkzaamheden te starten zodat tijdig bijgestuurd kan worden. Kortom ten aanzien van de processen zijn nog belangrijke stappen te nemen om de financiële rechtmatigheid te borgen. Wij stellen u dan ook voor om in een vroegtijdig stadium opzet, bestaan en werking van de interne beheersing te toetsen, zodat tijdig in beeld is waar de eventuele knelpunten zich voordoen en dat zo mogelijk adequate maatregelen kunnen worden getroffen om deze knelpunten op te lossen. Pagina 21

Paragraaf weerstandsvermogen decentralisatie Wij stellen vast dat in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing in de jaarrekening 2014 wordt ingegaan op de risico’s en onzekerheden omtrent de invoering van de decentralisaties. De financiële risico’s zijn voornamelijk gelegen in de onzekerheden met betrekking tot cliëntaantallen en tarieven. Dit komt mede doordat de gemeente deze informatie van derden moet krijgen en het open-einde regelingen betreft. Het risico is berekend op € 0,7 miljoen, waarbij het college tevens aangeeft dat dit risico redelijk tot slecht in te schatten is. Wij achten de toelichting omtrent risico’s en onzekerheden in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing toereikend. Informatieverstrekking aan de raad Wij stellen daarnaast vast dat de raad adequaat wordt geïnformeerd over de voortgang van de decentralisaties. In 2014 en 2015 (tot en met heden) heeft dit plaatsgevonden via projectvoortgangsrapportages (frequentie drie keer per jaar). Hierin wordt voor elk van de drie decentralisaties gerapporteerd over de status, actuele ontwikkelingen en risico’s ten aanzien van de decentralisaties. Wij merken op dat de rapportering over de decentralisaties vanaf 2015 ook meeloopt in de planning-en-controlcyclus. In 2014 hebben er werkbijeenkomsten plaatsgevonden met raadsleden, commissieleden en adviesraden, waarbij een set aan indicatoren is voorgelegd aan de hand waarvan de uitvoering van de decentralisaties gemonitord gaat worden. De besproken indicatoren worden op dit moment definitief gemaakt. Wij adviseren u na te gaan of de toetsing op contractafspraken met zorgaanbieders hier ook afdoende in betrokken is, teneinde de financiële rechtmatigheid van de bestedingen in het kader van de decentralisaties vast te kunnen stellen.

Pagina 22

Kwaliteit beheersorganisatie

Kwaliteit beheersorganisatie Interne beheersmaatregelen

Algemeen Bij de planning en uitvoering van de controle van de jaarrekening 2014 van de gemeente hebben wij de interne beheersmaatregelen, welke onderdeel uitmaken van de administratieve organisatie van uw gemeente, in onze overwegingen betrokken. Wij hebben de opzet, het bestaan en de werking van interne beheersmaatregelen onderzocht, voor zover wij dit in het kader van de jaarrekening noodzakelijk achten en niet met het doel om een oordeel over de effectiviteit van de interne beheersing te geven. Wij steunen voor de meeste processen op uw interne beheersing, hetgeen betekent dat wij minder uitgebreide werkzaamheden per jaareinde behoeven te verrichten.

Wij hebben geconstateerd dat de voortgang van de aanbevelingen van zowel uw eigen interne controle als de controle door ons als accountant door uw organisatie gevolgd worden.

Niet uit de balans blijkende verplichtingen Het BBV schrijft voor dat in de jaarrekening de belangrijke financiële verplichtingen, welke niet zijn opgenomen in de balans nader worden toegelicht. Het college heeft deze verplichtingen opgenomen in de toelichting op de balans. Wij adviseren het college om nader invulling te geven aan het begrip “belangrijke verplichtingen”, zodat hier een consistente handelswijze gevolg kan worden.

Wij hebben geen onderzoek naar de effectiviteit van de interne beheersing verricht, anders dan dat relevant is voor onze jaarrekeningcontrole.

Positie verbijzonderde interne controle De positie van de verbijzonderde interne controle is op dit moment een belangrijk onderwerp van gesprek in de gemeentesector. Wij hebben onze bevindingen hieromtrent opgenomen in onze managementletter d.d. 16 januari 2015.

Bevindingen interne beheersing In onze managementletter 2014, uitgebracht aan het college op 16 januari 2015, hebben wij onze bevindingen en aanbevelingen van onze tussentijdse controle 2014 opgenomen. In deze managementletter hebben wij aangegeven welke zaken vóór de jaarrekeningcontrole 2014 opgepakt zouden moeten zijn. Hier is door de organisatie invulling aan gegeven. Wij hebben in onze controle geen zaken geconstateerd, welke een prioriteit Hoog hebben en daarmee van belang voor de raad zijn.

Pagina 24

Automatisering In het kader van de controle van de jaarrekening brengt de accountant ook verslag uit omtrent zijn bevindingen met betrekking tot de continuïteit en betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking. Onze controle was niet primair gericht op het doen van een uitspraak omtrent de continuïteit en betrouwbaarheid van (delen van) de geautomatiseerde gegevensverwerking. Om de betrouwbaarheid van de gegevensverwerking te borgen, vindt jaarlijks een toetsing plaats op en rondom de IT-systemen. Hiervoor hebben wij de algemene IT-beheersmaatregelen getest voor applicaties die van materieel belang zijn voor de jaarrekeningcontrole. Deze toetsing vindt plaats bij de Gemeenschappelijke Regeling Samenwerking Kempengemeenten, waaraan de automatisering is uitbesteed. Wij merken op dat de gemeente Eersel momenteel geen zogenaamde third party mededeling ontvangt van de GR Samenwerking Kempengemeenten. In een dergelijk mededeling bevestigt de GR dat er geen materiële tekortkomingen zijn geconstateerd in de automatisering. Wij begrijpen dat hieraan wordt gewerkt om deze wel te implementeren. De jaarrekeningcontrole heeft geen materiële tekortkomingen in de continuïteit en betrouwbaarheid van de geautomatiseerde gegevensverwerking aan het licht gebracht. In onze managementletter aan het college hebben we enkele aanbevelingen ten aanzien van het wijzigingsbeheer en de logische toegangsbeveiliging gedaan.

Pagina 25

Rechtmatigheidsbeheer

Rechtmatigheidsbeheer Onze bevindingen in het kader van rechtmatigheid Wij hebben bij de controle over 2014 de rechtmatigheid getoetst conform de bepalingen van het Bado en het controleprotocol van de gemeente Eersel. Bij onze controle hebben wij aandacht gegeven aan de volgende onderwerpen: ► het rechtmatigheidsbeheer; ► de naleving van het voorwaardencriterium; ► de begrotingsrechtmatigheid; ► de kredieten; ► mutaties in de reserves; ► het misbruik-en-oneigenlijk-gebruikcriterium; ► de niet-financiële beheershandelingen.

Begrotingscriterium Met de controle op de juiste toepassing van het begrotingscriterium toetsen wij of het budgetrecht van de gemeenteraad is gerespecteerd. Wij beoordelen bij onze controle de overschrijdingen ten opzichte van de begrote lasten per programma. Dit betreffen enkel de lasten omdat hierop een beoordeling en rapportering van de accountant wordt gevraagd vanuit de Kadernota Rechtmatigheid. De raad autoriseert de begroting (en begrotingswijzigingen) en geeft daarmee toestemming voor de uitvoering van het beleid en de daarvoor benodigde middelen. Het is de verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders om begrotingsafwijkingen tijdig te signaleren en te rapporteren aan de raad. Door een goede inrichting van de planningen-controlcyclus zorgt het college ervoor dat de begroting en budgetten worden bewaakt en dat belangrijke wijzigingen of dreigende overschrijdingen tijdig worden gemeld aan de gemeenteraad, zodat deze tijdig (binnen het begrotingsjaar) een besluit kan nemen.

Indien desondanks budgetten worden overschreden en niet meer gedurende het jaar kunnen worden voorgelegd aan de raad, is strikt genomen sprake van een onrechtmatigheid. Deze overschrijdingen hoeven echter niet in alle gevallen te worden meegewogen in het accountantsoordeel. Voor een juiste oordeelsvorming is van belang in hoeverre de begrotingsoverschrijding past binnen het door de gemeenteraad geformuleerde beleid. Deze wordt gecompenseerd door hogere opbrengsten of kostenoverschrijdingen bij openeinderegelingen. Deze overschrijdingen dienen te worden weergegeven in de jaarrekening en kunnen door het vaststellen van de jaarrekening alsnog door de raad worden geautoriseerd. Wij zijn nagegaan of de financiële beheershandelingen tot stand zijn gekomen binnen de grenzen van de door de raad geautoriseerde begroting. Wij constateren de volgende overschrijdingen op lastenniveau ten opzichte van de gewijzigde begroting. Lastenoverschrijding

Begrotingsafwijking

programma (x € 1.000) Programma Ruimtelijke

Kostenoverschrijdingen grotendeels

ordening en

worden gecompenseerd door direct

volkshuisvesting

gerelateerde opbrengsten en/of

totaal € 4.910 (73%)

passend zijn binnen bestaand beleid.

Programma Milieu

Kostenoverschrijdingen grotendeels

totaal € 54 (1%)

worden gecompenseerd door direct

Onrecht-

Onrecht-

matig, telt

matig, telt

niet mee

wel mee

V

V

gerelateerde opbrengsten en/of passend zijn binnen bestaand beleid. Programma Bestuur en

Kostenoverschrijdingen grotendeels

organisatie

worden gecompenseerd door direct

totaal € 160 (4%)

gerelateerde opbrengsten en/of

V

passend zijn binnen bestaand beleid. Algemene baten en lasten

Kostenoverschrijdingen grotendeels

totaal € 939 (145%)

worden gecompenseerd door direct

V

gerelateerde opbrengsten en/of passend zijn binnen bestaand beleid.

Pagina 27

In de toelichting op de staat van baten en lasten is door het college een analyse van de overschrijdingen opgenomen. De overschrijdingen zijn toereikend toegelicht en passen binnen bestaande beleid of worden gecompenseerd door hogere baten binnen het programma. Daarbij merken wij op dat de overschrijding op programma Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting ter hoogte van € 4,9 miljoen wordt veroorzaakt door de lopende grondexploitaties. Dit betreffen lastenoverschrijdingen, welke niet direct beïnvloed kunnen worden door het college, het betreffen geen uitgaven. Het college stelt uw gemeenteraad voor genoemde overschrijdingen te autoriseren in het kader van de vaststelling van de jaarrekening 2014. Vooruitlopend hierop zijn wij hiervan reeds uitgegaan bij het vormen van ons oordeel over de (begrotings)rechtmatigheid.

Bedragen (€ 1.000)/(last)

Begroting na wijziging

Rekening 2014

Afwijking

Dotaties

6.949

9.740

(2.791)

Onttrekkingen

5.393

10.223

4.830

(1.556)

483

2.039

Per saldo

De afwijkingen tussen de werkelijke en begrote dotaties en onttrekkingen aan de reserves worden voornamelijk veroorzaakt door de verwerking van het rekeningresultaat 2013 en de stortingen in de egalisatiereserve brutomethode in verband met de realisatie van MFA Knegsel (hiertoe was al wel besloten, maar deze waren nog niet in de ramingen verwerkt).

Kredieten

Wij hebben de afwijkingen ten opzichte van de gewijzigde begroting gecontroleerd en stellen vast dat deze rechtmatig tot stand zijn gekomen.

Wij zijn nagegaan of de investeringen tot stand zijn gekomen binnen de grenzen van de door de raad geautoriseerde kredieten. Wij constateren geen overschrijdingen op investeringsniveau ten opzichte van de gevoteerde kredieten.

-

Mutaties reserves De mutaties in de reserves conform de exploitatierekening kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Pagina 28

Wet Markt en Overheid Uw gemeente is vanaf 1 juli 2014 verplicht om aan de Wet Markt en Overheid te voldoen. Deze wet is bedoeld om concurrentievervalsing door de overheid te voorkomen. Uw gemeente heeft hier op geanticipeerd door middel van het uitvoeren van een inventarisatie waarbij mogelijk concurrerende activiteiten in kaart zijn gebracht. Uit deze inventarisatie is gebleken dat voor een aantal economische activiteiten geen doorberekening van de integrale kosten plaatsvindt. Uw raad heeft door middel van een raadsbesluit bevestigd dat deze activiteiten in het algemeen belang plaatsvinden, waardoor uw gemeente voldoet aan de vereisten van de wet. Wel constateren we dat dit raadsbesluit niet tijdig (vóór 1 juli 2014) is genomen. In de kadernota rechtmatigheid is echter aangegeven dat de accountant dit niet als financiële onrechtmatigheid behoeft te wegen en kan volstaan met een formele opmerking in haar accountantsverslag, welke wij bij deze maken.

Misbruik en oneigenlijk gebruik In de externe en interne regelgeving zijn diverse bepalingen opgenomen die erop zijn gericht om misbruik en oneigenlijk gebruik te voorkomen. Uw gemeente heeft de toets op het misbruik en oneigenlijk gebruik neergelegd in interne controleplannen. De uitkomst van deze toets heeft niet geleid tot bevindingen die invloed hebben op de rechtmatigheid van baten en lasten en balansmutaties.

Niet-financiële beheershandelingen vallen buiten de scope van rechtmatigheidscontrole Handelingen en beslissingen van niet-financiële aard vallen buiten de scope van de rechtmatigheidscontrole door de accountant. De accountant toetst deze handelingen en beslissingen niet inhoudelijk door gegevensgericht onderzoek. Volstaan wordt in dit kader met het beoordelen van het interne systeem van risicoafwegingen. Binnen dit systeem moeten voorwaarden zijn geschapen om risico’s goed te kunnen beoordelen en in de tijd te kunnen volgen. Wij hebben ons een beeld gevormd over de wijze van totstandkoming van de inventarisatie van de risico’s en de getrouwe weergave van de hieruit mogelijk voortvloeiende financiële gevolgen in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing van het jaarverslag.

Daarnaast hebben wij gericht geïnformeerd naar de lopende procedures waarbij de gemeente betrokken is, teneinde indicaties te verkrijgen over de eventuele risico’s op dit vlak. Op grond hiervan beschikken wij niet over aanwijzingen die een nader onderzoek naar de (financiële) gevolgen noodzakelijk maakt.

Pagina 29

Bijlagen

Onafhankelijkheid en controleproces Bijlage 1

Onafhankelijkheid De onafhankelijkheid van de accountant behoort tot het fundament van zijn beroep. In de maatschappelijke discussie over kwaliteitsverbetering van de controle speelt de onafhankelijkheid van accountants een belangrijke rol. Vanaf 1 januari 2014 is op alle assurance-opdrachten onder Nederlands recht de Verordening inzake Onafhankelijkheid (ViO) van toepassing. Een aantal belangrijke punten uit de ViO die we hieronder hebben opgenomen, betreffen: ► langdurige betrokkenheid; ► samenloop van dienstverlening; ► geschenken en giften. Een strikte scheiding tussen controle- en adviesdiensten was al van kracht voor OOB’s vanaf 1 januari 2013 en kantoorroulatie is verplicht voor financiële jaren van OOB’s vanaf 2016. Daarnaast kent de Europese verordening vanaf controlejaar 2016 striktere onafhankelijkheidseisen, maar ook nadere bevestigingen over onafhankelijkheid ter communicatie aan interne toezichthouders.

Impact nieuwe regels op relatie gemeente Eersel en EY Langdurige betrokkenheid Om alle schijn van afhankelijkheid te vermijden, kunnen de externe accountant en (senior) managers in het team maximaal zeven achtereenvolgende jaren in het team actief zijn. Daarna zullen zij intern roteren. Dit betekent dat een andere accountant van EY de werkzaamheden van de huidige partner overneemt. Gezien het feit dat de controle van de gemeente Eersel voor ons een nieuwe opdracht betreft, hebben wij geen mogelijke issues uit hoofde van langdurige betrokkenheid.

Wij brengen u tijdig op de hoogte van belangrijke teamwisselingen. Intern beschikken wij over interne overdrachtsprocedures, zodat u geen hinder ondervindt van een teamwisseling. Samenloop van dienstverlening Ten aanzien van OOB’s is de combinatie van wettelijke controles en overige dienstverlening volledig verboden, met uitzondering van met name genoemde overige assurance-diensten. Voor niet-OOB’s is bepaald dat samenloop is geoorloofd als de non-assurance-dienst niet van materiële invloed is op het assurance-object. Als er wel materiële invloed is, geldt in beginsel een verbod, behalve wanneer de non-assurance-dienst niet: ► subjectief of niet-routinematig is; of ► een verwerkingswijze in het assurance-object ten gevolge heeft waarvan het assurance-team twijfelt of deze verwerkingswijze passend is; of ► leidt tot een bedreiging uit hoofde van belangenbehartiging. Geschenken en giften Zoals met u is overeengekomen, informeren wij u hierbij over de door ons ontvangen respectievelijk verstrekte geschenken en persoonlijke uitingen van gastvrijheid boven € 100.

Bevestiging Wij hebben alle aspecten geanalyseerd die onze onafhankelijkheid gedurende het jaar zouden kunnen bedreigen. Daar waar onafhankelijkheidsregels dit vereisen, hebben wij aanvullende waarborgen ingevoerd. Wij kunnen u bevestigen dat zowel als organisatie en als controleteam onafhankelijk zijn van de gemeente Eersel.

Pagina 31

Verantwoordelijkheid Conform de aan ons verleende opdracht hebben wij de jaarrekening 2014 van de gemeente Eersel gecontroleerd. Deze jaarrekening is onder verantwoordelijkheid van het college van burgemeester en wethouders opgesteld. Het is onze verantwoordelijkheid een oordeel te geven over de jaarrekening, als bedoeld in artikel 213, tweede lid, van de Gemeentewet. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder het Besluit accountantscontrole decentrale overheden (Bado) en het door de raad vastgestelde controleprotocol. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

Controleaanpak en -uitvoering Onze controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van zowel de baten en lasten als de activa en passiva, alsmede het voor de naleving van de wet- en regelgeving relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn, maar die niet ten doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de gemeente.

In hoofdstuk Aandachtsgebieden en bevindingen in de controle hebben wij u inzicht gegeven in de significante risico’s, onze controleaanpak en bevindingen ten aanzien van de jaarrekeningcontrole. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving, van de redelijkheid van schattingen die het college van burgemeester en wethouders van de gemeente heeft gemaakt en een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Onze controleaanpak is onder andere gericht op het in kaart brengen van de voor de jaarrekening van belang zijnde risico’s. Op basis van onze gesprekken met het management en de raad over de belangrijke financiële en operationele ontwikkelingen is een aantal punten met een verhoogd risico voor de jaarrekening 2014 onderkend: ► waardering grondexploitaties; ► waardering overige activa; ► schattingen en toelichtingen in de jaarrekening, waaronder de voorzieningen; ► verbonden partijen; ► rechtmatigheid, met name ook rondom aanbestedingen. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Pagina 32

De met u afgesproken goedkeurings- en rapporteringstoleranties

Goedkeurings -tolerantie

Goedkeurend

Beperking

Oordeelonthouding

Afkeurend

Op grond van het Bado stelt de raad de goedkeuringstolerantie vast die de accountant bij zijn jaarrekeningcontrole dient te hanteren.

Fouten in de

< 1%

> 1 < 3%

-

> 3%

< 3%

> 3 < 10%

> 10%

-

De goedkeuringstolerantie is opgenomen in het controleprotocol. Dit controleprotocol inclusief het door het college van burgemeester en wethouders opgestelde normenkader is door de raad vastgesteld in de vergadering van 16 december 2014. Op grond van de jaarrekening 2014 bedraagt de goedkeuringstolerantie voor fouten afgerond € 506.000 (1% van de lasten) en voor onzekerheden € 1.518.000 (3% van de lasten). Als de goedkeuringstolerantie niet wordt overschreden, kan een goedkeurende controleverklaring afgegeven worden.

Deze goedkeuringstolerantie is een kwantitatief criterium. De uiteindelijke oordeelsvorming is echter altijd een combinatie van kwalitatieve en kwantitatieve afwegingen. Het rapporteringsbedrag, de maatstaf die geldt voor het rapporteren van fouten en onzekerheden, is door de raad bepaald op € 50.000.

jaarrekening (% lasten)

Onzekerheden in de controle (% lasten)

Frauderisico’s Onze controle dient zodanig te worden gepland en uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang als gevolg van fouten of fraude bevat (Standaard 240 De verantwoordelijkheden van de accountant met betrekking tot fraude in het kader van een controle van financiële overzichten). Door de beperkingen die inherent zijn aan een controle, bestaat er een onvermijdbaar risico dat sommige afwijkingen in de financiële overzichten niet zullen worden ontdekt, zelfs wanneer de controle naar behoren is gepland en uitgevoerd overeenkomstig de Standaarden.

Pagina 33

Onze controlewerkzaamheden omvatten mede de volgens Standaard 240 vereiste werkzaamheden, zoals brainstorming, het verzamelen van informatie met het oog op het vaststellen van en reageren op het risico van fraude en het uitvoeren van bepaalde werkzaamheden gericht op het risico van het doorbreken van interne beheersmaatregelen door het college, met inbegrip van inzage in journaalboekingen, beoordeling van schattingen en evaluatie van zakelijke redenen voor significante ongebruikelijke transacties. De primaire verantwoordelijkheid voor het voorkomen en ontdekken van fraude berust zowel bij het college. Het is van belang dat het college, onder toezicht van de gemeenteraad, sterk de nadruk legt op het voorkomen van fraude, waardoor de gelegenheden tot het plegen van fraude kunnen afnemen, alsmede op het ontmoedigen daarvan, waardoor personen ervan kunnen worden weerhouden om fraude te plegen omwille van de waarschijnlijkheid dat die wordt ontdekt en bestraft.

Naleving wet- en regelgeving Wij informeren de gemeenteraad over fraude en illegale handelingen waarbij het hoger kader is betrokken en over fraude en illegale handelingen (of deze nu door het hoger kader of door andere werknemers zijn veroorzaakt) die een onjuistheid van materieel belang in de jaarrekening tot gevolg hebben.

Pagina 34

Overzicht controleverschillen Bijlage 2

Controleverschillen Het hieronder opgenomen overzicht met ongecorrigeerde controleverschillen is verstrekt aan het college en is als bijlage bij de Bevestiging bij de jaarrekening gevoegd. Wij hebben de ongecorrigeerde verschillen met het college besproken. Wij zijn van mening dat verschillen zoveel mogelijk door het college moeten worden gecorrigeerd, echter wij kunnen instemmen met de overwegingen van het college om deze verschillen niet te corrigeren, aangezien deze bedragen niet materieel zijn voor het inzicht van de jaarrekening. De geconstateerde fouten van (niet gesaldeerd) € 289.000 en onzekerheden ter hoogte van € 0 zijn lager dan de door u vastgestelde controletolerantie van respectievelijk € 506.000 en € 1.518.000.

De kwalitatieve factoren die hierbij in overweging zijn genomen, zijn: ► het effect op het resultaat voor en na bestemming; ► het effect op de balansposten, inclusief het eigen vermogen; ► het effect op significante toelichtingen, individuele items, subtotaal of totaal in de jaarrekening. Wij lichten de ongecorrigeerde verschillen nader toe.

Ongecorrigeerde verschillen Post/omschrijving van de toelichting

Uit onze voortgezette controle komt naar voren dat de verplichtingen te laag zijn opgenomen. Dit betreffen facturen, welke betrekking hebben

Bedrag in €

Referentie in dit verslag

42.000 nadelig

n.v.t.

60.000 voordelig

n.v.t.

92.000 voordelig

n.v.t.

95.000 nadelig

n.v.t.

op 2014 maar zijn verwerkt in boekjaar 2015. In de berekening van de algemene uitkering is rekening gehouden met onderuitputting. Wij achten dit een juiste en conservatieve benaderingswijze, echter de commissie BBV heeft ultimo 2014 besloten dat hiermee geen rekening mag worden gehouden. Voorziening voor wachtgeldverplichtingen is te hoog verantwoord. Begin 2015 is gebleken dat één persoon, waarvoor ultimo 2014 een wachtgeldverplichting is opgenomen, inmiddels werk heeft gevonden. De voorziening kan voor dit deel vrijvallen. Op ons advies heeft de gemeente Eersel in 2014 de langlopende vordering met betrekking tot HNG-depot opgenomen. Hiervan ontvangt de gemeente jaarlijks een deel. Wij stellen echter vast dat de vordering te hoog is opgenomen.

Pagina 35

Tijdens onze controle inventariseren wij verschillen tussen enerzijds bedragen, classificaties, presentatie en toelichting van jaarrekeningposten die de gemeente heeft opgenomen of gerapporteerd en anderzijds bedragen, classificaties, presentatie of toelichting zoals die naar onze mening in overeenstemming met het BBV dienen te worden opgenomen of gerapporteerd.

Onderstaand is een overzicht van de materiële verschillen opgenomen, die zijn geconstateerd tijdens onze controle en welke zijn aangepast door het college. Wij hebben geëvalueerd in hoeverre onderstaande verschillen voortkomen uit een tekortkoming in de interne beheersing. Tevens is een overzicht opgenomen van de onjuistheden die wij tot aan de datum van dit verslag hebben gesignaleerd en niet door de gemeente zijn gecorrigeerd.

Gecorrigeerde verschillen Post/omschrijving verschil

€

Effect van deze constatering op de interne beheersing

Vordering HNG depot

573.000

Op ons advies heeft de gemeente Eersel in 2014 de langlopende vordering met betrekking tot HNG-depot

bestemminsgreserve

voordelig

opgenomen. Hiervan ontvangt de gemeente jaarlijks een deel. Om structurele dekking in de begroting te houden,

Referentie in dit verslag Zie pagina 17

was dit bedrag in een bestemminsgreserve gestort. Hiervan is echter (nog) geen raadsbesluit aanwezig, derhalve is dit niet rechtmatig. Deze storting is in de definitieve jaarrekening gecorrigeerd. Dit punt komt niet voort uit een tekort in de interne beheersing, betreft verschil van interpretatie. Diverse herrubriceringen

Geen resultaateffect

Wij hebben uit hoofde van onze controle diverse posten geïdentificeerd, welke niet juist in de balans waren

n.v.t.

verwerkt, maar welke geen resultaateffect hebben. Deze posten zijn in de definitieve jaarrekening aangepast en

op de juiste wijze verwerkt. Daarnaast hebben wij een aantal bevindingen gedaan met betrekking tot de naleving van het BBV. Ook deze bevindingen zijn aangepast in de definitieve jaarstukken. In totaliteit achten wij het financiële afsluitproces binnen de gemeente Eersel toereikend.

Pagina 36

SiSa-bijlage Bijlage 3

Het is volgens de Nota verwachtingen accountantscontrole 2014 voorgeschreven dat wij de geconstateerde fouten en onzekerheden per regeling rapporteren door middel van onderstaande verplichte tabel. Deze tabel dient door uw gemeente samen met een aantal andere verplicht voorgeschreven verantwoordingsstukken voor 15 juli aanstaande elektronisch bij het CBS te worden aangeleverd. Nummer specifieke uitkering conform SiSa-bijlage 2014

Specifieke uitkering

Fout of onzekerheid

Financiële omvang in euro’s

Toelichting fout/onzekerheid

D9

Onderwijsachterstandenbeleid 2011-2015 (OAB)

0

0

n.v.t.

E3

Subsidieregeling sanering verkeerslawaai (inclusief bestrijding spoorweglawaai)

0

0

n.v.t,

G1

Wet sociale werkvoorziening (Wsw) gemeente 2014

0

0

n.v.t.

G1A

Wet sociale werkvoorziening (Wsw) totaal 2013

0

0

n.v.t.

G2

Gebundelde uitkering op grond van artikel 69 WWB_gemeente 2014

0

0

n.v.t.

G2A

Gebundelde uitkering op grond van artikel 69 WWB_totaal 2013

0

0

n.v.t.

G3

Besluit bijstandsverlening zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen) _gemeente 2014

0

0

n.v.t.

G3A

Besluit bijstandsverlening zelfstandigen 2004 (exclusief levensonderhoud beginnende zelfstandigen) _totaal 2013

0

0

n.v.t.

Pagina 37

Nummer specifieke uitkering conform SiSa-bijlage 2014

Specifieke uitkering

Fout of onzekerheid

Financiële omvang in euro’s

Toelichting fout/onzekerheid

G5

Wet Participatiebudget (WPB)_gemeente 2014

0

0

n.v.t.

G5A

Wet Participatiebudget (WPB)_totaal 2013

0

0

n.v.t.

Pagina 38