Geloven maakt verschil Thema’s voor jeugdgroepen
GirlpowerManpower Over jongens en meisjes en macht
Deel 3 Hoofdstuk 4
4
Girlpower-Manpower Over jongens en meisjes en macht
Achtergrondinformatie De jongeren en machtsverschillen tussen jongens en meisjes Girlpower en Manpower, zijn heel recente begrippen. Het begrip Girlpower is geintroduceerd door de meisjespopgroep The Spice Girls. Manpower is de naam van een uitzenbureau. Het woord ‘power’[macht/kracht] is er inbesloten. Op de achtergrond speelt bij het begrip ‘girlpower’ iets van, mannen hebben altijd de dienst uitgemaakt, maar ook mannelijke eigenschappen werden hoger aangeslagen. In het begrip Girlpower klinkt dan iets door van vrouwen en vrouwelijke eigenschappen hebben waarde in zichzelf, daarom: durf jezelf te zijn en durf je ook te laten zien zoals je bent, met alle creativiteit die in je is. Er klinkt ook iets in van: durf anders te zijn, conformeer je niet altijd. Bij jongeren vindt dit blijkbaar weerklank. Het heeft overigens niet alleen met machtsongelijkheid te maken, maar vooral ook met identiteit: wie ben ik en mag ik er zijn zoals ik ben? Je kunt dus twee kanten op met dit thema. Zie verder in de bijlage van dit hoofdstuk.
De Bijbel en machtsverschillen tussen jongens en meisjes Marten en Paul
Knevel Jansen 2000
1
In het begin bedenkt God: 'Het is niet goed, dat de mens alleen is. Ik zal hem een hulp maken die bij hem past.’ [Genesis 2:18] Hier gaat het over een mens die volwaardig tegenover de andere mens komt te staan. Een 'hulp tegenover' staat er letterlijk: niet iemand die minder is en daarom alleen mag helpen, maar iemand die je recht in de ogen kan zien. Niet een ja-
2
knikker, maar een wederzijds samenspel. Een tweeheid. Man en vrouw zijn verschillend, maar wel volledig gelijkwaardig. Het grondwoord voor ‘hulp’ wordt ook gebruikt voor God zelf als ‘helper’, ‘redder’ of ‘verlosser’ wanneer hij mensen redt uit situaties waarin hij niet als mens kan leven. Zo is de vrouw hier een ‘helper’ die het de mens mogelijk maakt als mens te leven. Zij is een ‘verlosser’. Al meteen in het begin laat de bijbel iets zien van het geheim van het vrouw- en manzijn. Sámen vormen man en vrouw het 'beeld van God', ze vullen elkaar aan. je kunt die tweeheid vergelijken met die van een linker- en een rechterhand. Ze staan tegenover elkaar. Volstrekt gelijkwaardig en toch anders. Ze vullen elkaar aan in een wederzijds samenspel.
niet in tel; Lucas 7:36-50; 8:1-3]. Jezus handelt alsof het oorspronkelijke samenspel van man en vrouw hersteld is. Jezus geeft ze hun oorspronkelijke plaats weer terug. Niet krampachtig gelijk aan de man, maar royaal gelijkwaardig. In die ontmoetingen van Jezus met vrouwen kom je weer iets op het spoor van die oorsprong. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de vrouwen de eerste getuigen van de opstanding zijn [Johannes 20]. Zij lieten zich niet zo inpakken door machtsdenken en concurrentie. Zij waren door de loop der jaren Jezus blijven volgen. Als het om ‘macht’ gaat, daar kan noch man noch vrouw aanspraak op maken, want die heeft alleen God, de roeping van mensen is om niet te heersen maar te dienen {Mattheus 20:20-28].
Het oude testament In de tijd van het Oude Testament leefden de mensen in een hele andere situatie dan wij tegenwoordig. Wonen in stamverband is bijvoorbeeld nogal wat anders dan in een rijtjeshuis. En de positie van de vrouw was zonder 'de pil' heel anders dan tegenwoordig met dit voorbehoedsmiddel. Als je bedenkt dat de wereld in het Oude Testament nog veel meer dan nu een mannenmaatschappij was, ga je nieuwe dingen ontdekken. Heel bevrijdend vertelt het Oude Testament steeds weer de verhalen van mannen én vrouwen in hun zoeken naar waarheid en gerechtigheid. In het boek Ruth valt bijvoorbeeld op hoeveel positieve ruimte de vrouwen hebben. of neem het begin van het eerste Samuël boek. De vrouw Hanna krijgt daar een voorname en bijzondere plaats. En wat dacht je van de richteres Deborah [Richteren 4 en 5] en van Esther die allebei hun volk redden. Ook in het boek Judit (dat alleen de katholieke bijbel is opgenomen) is het een vrouw die haar volk redt. Vrouwen hebben hier belangrijke leidinggevende rollen in de geschiedenis van Israël.
Paulus een vrouwenhater? Er zijn weinig mensen die zo verheven over man en vrouw schrijven en zo slecht begrepen worden als Paulus. Hij is helemaal geen vrouwenhater, maar zelfs tamelijk geëmancipeerd. Paulus' uitgangspunt is dat mensen die Christus hebben leren kennen, 'nieuwe mensen' zijn. In Christus zijn man en vrouw gelijkwaardig [Galaten 3:28]. In dit nieuwe leven komt de eigenheid van man en vrouw tot zijn/haar recht. Geen machtsspelletjes meer, of krampachtig gelijk zijn, maar een eerlijk elkaar kennen in Christus. In dat 'elkaar kennen in Christus', liggen voor de kerk compleet onontgonnen gebieden. Het hele samenspel van mensen dat niet gekleurd is door de cultuur en haar zogenaamde gelijkheid, maar door de liefde van Christus. Christus die ieder mens naar voren haalt in een onvoorwaardelijke liefde. En in die liefde ook dat geheim van het vrouw- of man-zijn tot zijn recht laat komen. Als het om rolverdeling gaat in de gemeente dan benadrukt Paulus vooral dat de gaven die een mens heeft bepalen welke plaats iemand in de gemeente inneemt [1Corinthe12 en Romeinen 12]. Als het om de rolverdeling in het huwelijk of de samenleving gaat, dan conformeren Paulus en andere schrijvers zich vaak aan wat in die tijd gebruikelijk was. Dat heeft vooral te maken met de wens om het christelijk geloof niet onnodig in opspraak te laten komen.
Jezus Ook in de tijd van Jezus werd er heel anders tegen vrouwen aangekeken dan nu. Er waren mannen die elke dag baden: "Heer, dank U dat ik geen heiden ben. dank U dat ik geen vrouw ben." Een joodse rabbi mocht niet in gesprek gaan met een vrouw. Mannen luisterden naar de rabbijnen, vrouwen bedienden. in het evangelie ligt dat anders. Het begint al met hoe Mattheus Jezus stamboom opschrijft: tussen alle mannen staan vier vrouwen. En wat voor vrouwen! [Mattheus 1:1-17] Jezus blijkt zich niet zoveel van de heersende opvattingen aan te trekken. Hij knoopt een gesprek aan met de Samaritaanse vrouw, iets wat een Joodse man dus nooit zou doen [Johannes 4:1-42]. Hij complimenteert Maria die naar hem luistert, terwijl Martha het werk doet zoals een vrouw dat behoorde te doen. Hij geeft Maria zelfs aan Martha ten voorbeeld en zo stelt hij Maria gelijk aan mannen [Lucas 10:38-42]. En zo zijn er nog meer voorbeelden [Lucas 7:11-17 weduwen waren
Enkele korte opmerkingen. Je vindt in de Bijbel visie op wat de mens in het agemeen is, maar ook aandacht voor het unieke van ieder afzonderlijk mens. In het algemeen geldt: Je bent schepselen, kinderen van God, geschapen naar zijn Beeld [Genesis 1:26,27], geschapen om in gemeenschap met anderen te leven, alleen dan kun je als mens volledig tot je recht komen, geschapen om in gemeenschap met God te leven, gemakkelijk beïnvloedbaar door het kwaad, Voorwerp van Gods
3
4
De Bijbel over ‘Jezelf durven zijn’
liefde, Geschapen met de opdracht om de aarde bewoonbaar, leefbaar te houden en te maken. Tegelijk ben je ieder uniek, ieder met eigen gaven die God hen gegeven heeft. [1Corinthe 12], die gaven maken je heel bijzonder en die maken dat je op een bijzondere manier belangrijk bent voor God, mensen en wereld. Je bent met jouw unieke persoonlijkheid en gaven onmisbaar en je mag er helemaal zijn, niemand heeft het recht jou te minachten of onbelangrijk te vinden.
Suggesties voor doelstellingen Jongeren ontdekken, dat God er op uit is mensen volledig tot hun recht te laten komen zoals ze zijn. Jongeren ontdekken dat God mensen aan elkaar gegeven heeft om samen te leven opdat zij beide beter tot hun recht kunnen komen. Jongeren ontdekken dat rollenpatronen en machtsverschillen vaak te maken hebben met menselijke tradities en niet met Gods bedoelingen. Jongeren voelen zich vrij om anders te zijn dan hun omgeving van hen verwacht. Jongeren voelen zich uitgedaagd om te zoeken naar hun van God gegeven unieke gaven. Jongeren voelen zich uitgedaagd om in relaties met [toekomstige] partners de ander zo goed mogelijk tot zijn/haar recht te laten komen.
Suggesties voor de opzet van de avond Ideeën voor de inleiding
5
1.
Iedereen krijgt twee kaartjes, een met een vrouwenteken & erop en een met een mannenteken %. Iemand leest de volgende woorden een voor een op. Bij elk woord houdt iedereen het teken omhoog waarmee zij/hij dit woord associeert [je kunt dud ook twee kaartjes tegelijk opsteken]. Denk niet te lang na, geef je eerste reactie. Stoer, Bang, Typen, Besturen, Breien, Schuur, Oorbel, Computer, Koken, Opvoeden, Zingen, Verplegen, Dominee, Agressief, Chef, Schoonmaken, Treinmachinist, Lief. Vergelijk jullie associaties met elkaar. Is er verschil tussen vrouwen en mannen te vinden?
2.
Hoe is het gesteld met een gelijke verdeling van taken in je eigen bestaan? Iedereen krijgt een lijstje met woorden: Awassen, Afdrogen, Koken, Band plakken, Boodschappen doen, Auto wassen, Stofzuigen, Buitenshuis werken. Schrijf achter elk woord hoe vaak je het de afgelopen week gedaan hebt. Schrijf daarachter hoe vaak je broer/zus dit gedaan heeft. Is er verschil tussen mannen en vrouwen?
6
Gespreksideeën (vragen) 3.
4.
5.
6.
7.
Hoe is het gesteld met de gelijke waardering voor mannen en vrouwen en hun kwaliteiten? Gebruik daarbij de kopie van het krantenartikeltje de betaling van hoog opgeleide vrouwen
1.
De vrouw is de hulp van de man, zoals God de hulp is van de mens. Lees Genesis 2:18 naast Psalm 33:20 en 40:18- Is een hulp meer, minder of gelijkwaardig aan de geholpene?
Discussieer met elkaar over de volgende stellingen: a. Jongens zijn beter in exacte vakken. b. Meisjes zijn beter in zorgen voor hun medemens. c. De bijbel is een vrouw-onvriendelijk boek.
2.
Kent iedereen de verhalen die hier genoemd worden? Zo niet, bespreek dan met elkaar wat je ervan weet.
3.
Gezien het feit dat er in de bijbelse tijd een echte mannenmaatschappij was, krijgen vrouwen in de bijbel behoorlijk veel en positieve aandacht.' Wat vind je van deze uitspraak?
4.
Lees Spreuken 31- Met welke uitspraak ben je het eens: 'Deze vrouw is niet geëmancipeerd, want ze slooft voor haar man en haar gezin.' 'Deze vrouw is wel geëmancipeerd, want ze werkt als een kleine zelfstandige.'
5.
Bespreek één of meer van de volgende stellingen met elkaar. a. Zowel Jezus als Paulus geven de vrouw haar oorspronkelijke gelijkwaardige positie terug. b. Vrouwen zouden meer invloedrijke posities in de kerk moeten hebben. c. Dat vrouwen in de kerk onderdrukt zijn, is veel meer te wijten aan het feit dat mannen de macht uitoefenden, dan aan een eerlijke uitleg van de bijbel.
6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.
Wanneer is het moeilijk om jezelf te zijn? Wanneer is het gemakkelijk om jezelf te zijn? Waaraan ontleent iemand in een vriendengroep zijn leiderschap ? Leg in je eigen woorden het begrip " rolpatronen " uit. Waarom hoort een jongen niet te huilen ? Wat gebeurt er met iemand die zich niet aan zijn rol houdt ? Noem eens een voordeel en een nadeel van rolpatronen. Vind je het goed of slecht dat er rolpatronen bestaan ? Leg uit . Geef een voorbeeld van jongeren die zich niet aan het rolpatroon houden. Wat vind je van hen?
Ben jij anders dan andere leeftijdgenoten? a. Laat jongeren eigenschappen van zichzelf opschrijven die zij positief waarderen en waarvoor zij uit durven komen. b. Laat jongeren eigenschappen opschrijven van zichzelf waarvoor zij zich misschien een beetje schamen en waarvoor zij niet zo openlijk uitkomen [Pas Op! Dit kan niet in iedere groep. Laat jongeren vrij om iets op te schrijven. Iemand kan zich ook heel kwetsbaar maken in de groep. Dat is waardevol, maar er moet goed mee omgesprongen worden.] c. Laat jongeren opschrijven of kiezen uit een aantal eigenschappen waarin zij vinden dat zij verschillen van de meeste andere leeftijdgenoten. Praat met elkaar over de uitkomsten. Video: Gebruik video van een man van middelbare leeftijd die vol enthousiasme vertelt waarom hij het zo verschrikkelijk leuk vindt om in de crèche van de kerk met heel kleine kinderen om te gaan. [Band in mijn bezit MK] Praat er met elkaar over wat zij er van vinden. Is het raar, dapper, gewoon etc.? Hoe zou je het vinden als je eigen vader zo op de film stond? Gebruik een van de stukjes over relaties en rolpatronen in de bijlage als aanknopingspunt voor gesprek en laat ieder daar een mening over geven. Bijvoorbeeld aan de hand van vragen als. Wat vind je discriminerend? Waar ben je het mee eens? Etc.
7
8
Te gebruiken bijbelgedeelten Zoek één of meer van de volgende teksten op en bespreek de vragen: a. Mattheus 1:1 -1 7- Welke vier vrouwen worden in dit geslachtsregister genoemd? Wat weetje over deze vrouwen? Je kunt deze informatie controleren in het oude Testament. b. Johannes 4:1-42 (met name vers 2 7-3 O). Wat zegt dit over de positie van vrouwen in het toenmalige Israël? Zie je raakvlakken met onze tijd? c. Lucas 24:1-12. Hoe reageerden de apostelen toen de vrouwen hun het verhaal van Jezus opstanding vertelden? Hoe zou jij gereageerd hebben op zo'n bericht? Maakt het wat uit Of een man of een vrouw je dit verhaal vertelt? 1Corinte 12 of Romeinen 12 over hoe mensen kunnen verschillen en hoe belangrijk al die verschillen zijn voor God en voor de kerk en voor iedere samenleving. Boodschap: Jou eigen gaven als man of vrouw of die jij heel speciaal hebt zijn van belang voor anderen en voor de samenleving. Galaten 3:28 en 29 over de principiële gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen Markus 14:1-11 over Maria die een kruik olie die een jaarloon waard is over het hoofd van Jezus uitgiet en al die mensen er omheen die dat maar raar vinden. Maria durft zichzelf te zijn. Jezus bevestigt dit: Je mag best anders zijn dan anderen. Durf jezelf te zijn. Het is waardevol Lukas 10:38-24. Marta en Maria. Maria durft om iets te doen wat vrouwen in die tijd niet deden, leerling zijn van een rabbi. Dat was niet voor vrouwen. Marta hield zich aan haar rol. Jezus neemt het voor Maria op. Ze mag anders zijn. Het is zelfs heel goed wat zij doet.
Bijlage Machtsverhoudingen Niet iedereen heeft evenveel te vertellen in een relatie. Zeker in een formele relatie heeft de een meer macht dan de ander. Een werkgever kan een werknemer opdragen bepaalde werkzaamheden te verrichten. Andersom is dat niet mogelijk. Soms komt het machtsverschil tot uiting in de kleding. Denk maar eens aan de politie en het leger. Een sergeant heeft meer strepen op zijn mouw dan een gewone soldaat. Ook in persoonlijke relaties is er sprake van machtsverhoudingen. Denk maar aan de verhouding tussen ouders en kinderen. In een vriendengroep heeft iemand vaak de leidersrol. Die is bijvoorbeeld gebaseerd op leeftijd, durf of een grote mond. Rolpatronen Je zou kunnen zeggen dat iedereen bepaalde rollen speelt, net zoals in een film of toneelstuk. We spreken daarom van rolpatronen. Dat zijn vaak ongeschreven regels van de samenleving hoe iemand zich moet gedragen. Een ober hoort bijvoorbeeld netjes en vriendelijk te zijn, ook al heeft hij een rotbui. Deze gedragsregels worden sterk bepaald door de samenleving. Wij leren van jongs af aan wat er van ons wordt verwacht en gedragen ons ook zo. Een jongen hoort bijvoorbeeld niet te huilen. Rolpatronen zorgen ervoor dat alles in de samenleving enigszins geordend en naar verwachting verloopt. Rolpatronen hebben ook nadelen. Vooral vrouwen hebben daar last van. Veel mensen vinden leidinggeven geen vrouwelijke eigenschap, maar wil dat zeggen dat vrouwen geen leiding kunnen geven ? Vrouwelijke ministers en burgenmeesters doen het absoluut niet slechter dan hun mannelijke collega's. Inmiddels zijn door de strijd van feministes vrouwen voor de wet op veel gebieden gelijk aan mannen, maar in de praktijk is dat nog lang niet altijd het geval:de emancipatie is nog niet voltooid. Relaties en leefvormen
9
10
Ik heb tien maanden een vriendin gehad. Geen losse flodder, maar iemand met wie ik door wilde gaan. Niet dat we trouwplannen hadden. Zo serieus was het niet. Ik ben nog jong en je kunt nog je hele leven serieus zijn. Ik vind het niet zo erg dat ik nu geen relatie heb. Vrouwen zijn wel leuk, maar ze kosten veel geld. Bovendien wil ik ook wel eens uitgaan met m'n vrienden. Maar de ervaring vond ik belangrijk. Je leert wat het is om van iemand te houden. We hebben veel met elkaar gelachen. Het was een mooi en lief meisje." "Als ik er nu op terugkijk wil ik wel later samenwonen, maar trouwen hoeft niet van mij. Dat is alleen voor de staat. Verder stelt het niets voor. De meisjes vinden het wel belangrijk. Ze denken dat het een einde maakt aan de onzekerheid, dat ze een jongen pas vast kunnen houden als ze met hem trouwen. Natuurlijk mag mijn vriendin blijven werken. Dat is zelfs beter. Je hebt dan een hoger inkomen en kunt dus meer leuke dingen doen, zoals vaak op vakantie gaan. Ik wil ook wel helpen met het huishouden. Af en toe een keer stofzuigen en de afwas doen, maar ik ga echt geen ramen lappen. Dat is vrouwenwerk, daar begin ik niet aan." "Kinderen wil ik ook wel en het liefst voor m'n 27"'. Ik ben gek op kinderen en wil later graag met ze voetballen in het park. Dan moetje niet zo oud zijn datje na twee passen zo moe bent datje niets meer kunt. Ik wil actief mee kunnen doen. Als we kinderen krijgen, moet m'n vriendin wel stoppen met werken. Ik wil niet dat m'n kind wordt opgevoed door oppassers in crèches. De moeder wordt dan een vreemde voor het kind. Dat wil ik niet hebben." "Seks geeft een goed gevoel en is best belangrijk. Maar alsje serieus verkering hebt, hoefje niet gelijk met elkaar naar bed. Bij mijn vriendin duurde het een paar maanden en dat vond ik niet erg. Je moet elkaar eerst beter leren kennen. Het is wel leuk als je na een avondje stappen met iemand in bed belandt, maar dat kan nooit serieus zijn. Zo iemand heeft geen respect voor zichzelf Ik denk dan : als je het gelijk met mij doet, doe je het ook met andere jongens. Ik ga echt niet met zo'n meisje hand in hand lopen. Dan heb ik het idee dat alle jongens me uitlachen."
11
