Gaandeweg. Perspectief. Kerst in de kerk. Van blijvende waarde. December 2009

Gaandeweg December 2009

Kerst in de kerk

Perspectief Van blijvende waarde Magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente en De Hoofdhof Berkum

Schildersbedrijf sinds 1921 telfordstraat 18 8013 RM Zwolle tel. 038 - 465 02 22 fax 038 - 465 37 70

WORDT VERGOED DOOR UW ZORGVERZEK ERAAR!

n e p o l e g Vast

... in relatie, gezin of baan? Werk aan uw herstel in een sfeer van rust en bezinning! WWW.HEZENBERG.NL 038 - 444 52 51

Jolanda is één van onze uitblinkers www.salet.nl

In deze Gaandeweg Op de voorpagina: het licht van Kerst kent veel verschijningsvormen. Aandacht voor onder andere het afscheid van ds. Chica van Dam pagina 4, 5, 8, 9, 18, 19 en 21 Exodus Zwolle en meer over diaconaat pagina 6 en 7 Met De Brug verdwijnt een tegenstem pagina 10 Columnist Anne Zweers over het Noorderlicht pagina 11 Perspectief: reacties op bezuinigingen pagina 12 en 13 Kerkbalans 2010 pagina 14 en 15 De inspiratie van Kerkbalans-coördinator F. Ottens pagina 16 Het lied van Toon Hagen pagina 17 Informatie van het Kerkelijk Bureau Colofon Gaandeweg pagina 20 Kerst in de kerk op 24, 25 en 26 december pagina 22 en 23 Kerkdiensten voor de komende twee maanden pagina 24, 25 en 26

Advent: Vol verwachting... December is weer aangebroken. Nou ja, het is nog september wanneer ik dit schrijf, maar toch wijzen verschillende tekenen al op december. Bij de Plus zijn de pepernoten nog even weer uit de schappen verwijderd, maar inmiddels lachen de chocoladeletters ons al weer feestelijk toe. Vroeger, toen ik jong was, was dat anders. Sinterklaas begon te leven op het moment dat hij in het land aankwam, midden november. Een week of drie voor de grote dag. Mijn vader stopte snoepjes in zijn jaszak en dan gingen we samen naar de kade in Emmeloord. En af en toe ‘ving’ hij een snoepje. Het verwachtingsritueel voor Sinterklaasavond was de traditionele schoen die we mochten zetten. En zo af en toe werd ons verlangen een beetje gestild met een klein cadeautje of een veel te zoete chocokikker. Heerlijk waren ze, ik vind ze trouwens nog steeds lekker. En na Sinterklaas kwam Kerst. Ja, absoluut, na Sinterklaas. De eerste Advent is aan mij altijd voorbijgegaan. Die viel (en valt) voor Sinterklaas. Wel brandde op Sinterklaasavond die ene kaars al. Die kaars die op eerste adventszondag werd aangestoken. Maar echt doordringen deed dat niet. Advent werd het pas de zondag na Sinterklaas. Gelukkig is dat nu anders. In de duurdere cadeauwinkels hoor je al kerstklanken. Advent begint in de tuincentra. Om goed in de kerststemming te komen staan in het tuincentrum eeuwig groene, witte, zwarte en ook paarse kerstbomen. En tussen al die koopwoede door speelt zonder problemen de melodie van een prachtige Christmas carol die ons vertelt van een weerloos kind dat geboren wordt in een nederige stal. Toppunt van dit alles is de kerstwinkel ergens in Amsterdam die al op ‘derde’ kerstdag begint af te tellen naar de volgende kerst. Nog 364 nachtjes slapen. Kijk, dat is pas Advent, dat is pas verwachten. Daar kunnen we in de kerk nog een puntje aan zuigen. Jammer dat al die commerciële handel zich vaak richt op de verkeerde zaken. Dat ze de aandacht leggen bij de winstcijfers en uit angst voor crisis en tegenvallende verkoopcijfers de boodschap uit het oog verliezen. Dat ze door de bomen niet meer het kind kunnen zien. Of wel het kind, maar dan zeker niet de volwassen Jezus. Pas als jong-volwassene ben ik gaan beseffen dat er zonder Pasen nooit Kerst zou zijn geweest. En pas vanaf dat moment kon ik na de kerstnachtdienst, onder de adventsster, gaan zitten dromen wat Jezus voor de wereld werkelijk betekend heeft. In de stilte van de nacht, bij het licht van een enkele ster, vol van het verhaal van de geboorte, filosofeerde ik over zijn Kruis. En nu… nu filosofeer ik in het tuincentrum. Dirk Jan Steenbergen, jeugdwerker Adventskerk

3

Ze groeide op in een buitenkerkelijk gezin, maar wilde als kind al ‘ergens bij horen’. En dat moest dan ‘iets met God te maken hebben’. Nu, zo’n vijftig jaar later, hoort ds. Chica van Dam helemaal bij de kerk en valt het haar heel moeilijk een deel van die band te moeten losmaken. Op 10 januari aanstaande neemt ze afscheid als predikant van de Zwolse Evangelisch Lutherse Gemeente, tijdens een dienst in het knusse kerkje aan de Koestraat. Ze gaat van haar pensioen genieten en dingen doen waar ze tot nu toe niet of nauwelijks tijd voor had. Maar eerst dat loslaten nog…

AANDACHT VOOR

Evangelisch Lutherse Gemeente Zwolle neemt afscheid van ds. Chica van Dam

4

“Dit is een gemeente waar teamwork centraal staat” “Ik kom kerkelijk uit ’t niks”, vertelt Chica met een glimlach over haar jeugd. Ze vond het jammer dat ze niet gedoopt was en op de openbare school ontmoette ze alleen ‘openbare kindertjes’. Pas toen ze midden twintig was en als fysiotherapeut in een protestants ziekenhuis werkte, ging ze in haar woonplaats Heusden concreet op zoek. “Er waren vier kerken, waaronder een Lutherse”, kijkt ze terug. “Een kleine groep waar ik warm werd ontvangen. Een jaar later ben ik gedoopt, waarbij m’n ouders op de eerste rij zaten. Dat was prachtig.” Ze weet nog goed hoe de dooptekst, Johannes 15 vers 16, bij haar ‘als de bliksem insloeg’: “Niet gij hebt Mij, maar Ik heb u uitgekozen… Ik wist: dat is iets van de andere kant. Daarvan wilde ik méér weten.”

Knoop doorgehakt Haar vak als fysiotherapeut viel haar lichamelijk zwaar, maar ze genoot wel van het contact met de patiënten. Zou het pastoraat iets voor haar zijn? “Ik heb de knoop doorgehakt en ben in Amsterdam theologie gaan studeren. Dat ik al 38 was toen ik dominee werd, had in het pastoraat alleen maar voordelen. Net als het feit dat ik een vrouw ben. Niemand vindt het vreemd als ik een arm om iemand heensla.” Te weten wat ze als predikant moest overbrengen was moeilijker. “Toen ik begon wist ik alles van de nood in de wereld, maar nauwelijks wat bidden was. Ik herinner me nog mijn paniek toen een gemeentelid me vroeg of ik met hem

wilde bidden. Dat had ik nog nooit hardop gedaan. In Eindhoven, mijn eerste gemeente, heb ik veel geleerd van de vroomheid van oudere mensen. Dat het geloof een bron van kracht kan zijn, hoe je de neiging alles te willen regelen kunt loslaten en je toevertrouwen aan God. De kerk is een oefenplaats om te groeien in geloven. Dat bij ons het Avondmaal volstrekt open is, daar geniet ik van. Ik zeg het altijd in de nodiging: oud of jong, gelovig of vol twijfel, gedoopt of niet gedoopt, je bent welkom, want Jezus is onze Gastheer. De open sfeer kenmerkt onze diensten.

“Dat bij ons het Avondmaal volstrekt open is, daar geniet ik van.” Men komt graag om Woord en Sacrament te vieren en de goede kwaliteit van de kerkmuziek speelt daar een grote rol bij”.

Teamwork Na vijf jaar Eindhoven werd Chica predikant in Zeeland, waar ze tien jaar bleef. “Een enorm gebied, waar steeds meer jeugd uit wegtrok”, karakteriseert ze haar gemeente van toen. Het was een verrassing dat ze elf jaar geleden naar Zwolle kon. “Dit is een gemeente waar heel veel mogelijk is en teamwork centraal staat.” De gemeente, met een kleine 450 leden uit Zwolle en wijde om-

geving, trekt de laatste jaren ook veel nieuwelingen. “De sfeer spreekt vooral jonge mensen aan, die met hun kinderen komen. En of die kerk nou Luthers heet of anders, zal ze een zorg zijn. We proberen de nieuwkomers wel wat te laten lezen over onze Lutherse wortels. De Zwolse Lutheranen zijn wel bij de PKN aangesloten, maar kiezen er vooralsnog voor geen onderdeel te worden van de Protestantse Gemeente Zwolle. Zij zijn tot nu toe blij met die keuze. “Er kan weer een fulltime predikant komen, het beroepingswerk is in volle gang. Ook niet-Lutheranen mogen solliciteren, al moeten zij wel iets weten over de Lutherse theologie. Daar is tegenwoordig in de PKN-predikantenopleiding een module aan gewijd.”

Gewoon gemeentelid Ook na haar afscheid blijft Chica in Zwolle wonen, volgens haar ‘een prettige stad met een prachtige omgeving’. Tot haar opvolger is aangetreden is ds. Hans Günther consulent. Hij was Chica’s voorganger in Zwolle en woont nu in Deventer. Omdat Chica hem en haar opvolger alle ruimte gunt, wil ze na 10 januari eerst even afstand nemen. “In principe doe ik geen gemeentewerk meer, ook geen begrafenissen.” Maar ze wil op den duur weer meedoen als gewoon gemeentelid. Want wat ze als kind wilde, ergens bijhoren, dat heeft ze in deze gemeente intens ervaren. En dat heeft voor haar alles met haar vertrouwen op God te maken.

Boekje verschijnt deze maand

Ikonen en het Bijbelverhaal In bloedheet Zuid-Frankrijk ergens in juli zit een vrouw voor een tent met een laptop op schoot. Haar man en kinderen zijn naar het zwembad. Het is Liesbeth van Es die, samen met Nelleke Beimers, een boekje over ikonen aan het schrijven is. Nelleke Beimers loopt op datzelfde moment door regenachtig Engeland te peinzen over een inleidend woord voor datzelfde boekje. Het verschijnt in december en heet ‘De weg van het Licht. Ikonen en het Bijbelverhaal’. Op verzoek van uitgeverij Kok zijn Liesbeth en Nelleke aan het boekje begonnen. Ze hebben ongeveer dertig ikonen uitgezocht, die in het boekje zijn afgebeeld. Hierbij hebben ze korte meditaties geschreven. De meeste van deze ikonen zijn te zien in het Ikonenmuseum te Kampen. Enkele komen uit een privécollectie. Bij Liesbeth, die samen met haar man Joost Heutink een kunsthandel in ikonen heeft, leeft de belangstelling voor ikonen

al lang. Ze heeft onlangs een studie theologie opgevat om de beeldtaal van de ikonen nog beter te kunnen begrijpen. Nelleke Beimers heeft als predikant van wijkgemeente De Open Kring een paar maal met groepen gemeenteleden het museum bezocht. Zo is bij haar de interesse ontstaan. Momenteel volgt zij een serie colleges over ikonen. Met name de wisselwerking tussen het Bijbelverhaal en de uitleg van de ikonenschilder daarvan boeit haar. De schrijfsters vinden het verrassend en boeiend om met hedendaagse ogen te kijken naar de Bijbelverhalen en Bijbelse figuren die op de ikonen zijn afgebeeld. Ze gaan als het ware het gesprek aan met de ikonenschilder en diens geloofsvoorstellingen. Het boekje is geschikt voor bijvoorbeeld het openen of sluiten van een vergadering en voor persoonlijke meditatie. Een van de ikonen in het boekje verbeeldt de farizeër en de tollenaar uit Lucas 18. Detail dat in het oog springt: de zwarte kousen van de tollenaar.

Verbindende verhalen in De Hoeksteen Onze geloofstraditie wordt gedragen door verhalen. Verhalen die zijn overgedragen van geslacht op geslacht, verhalen die bedoeld zijn voor ons eigen levensverhaal. Op heel verschillende manieren gaan wij met die Bijbelse verhalen om. We luisteren er naar, we horen er uitleg van in verkondiging, we lezen ze voor in onze eigen huiskamer, of we lezen ze om een maaltijd heen. ‘Verbindende verhalen’ is het jaarthema van De Hoeksteen. In het kader van dit thema heeft de wijkgemeente een aantal activiteiten op het programma gezet.

Vieringen Hoe verhalen verbindend kunnen werken, hoe onze levensverhalen elkaar kunnen raken en hoe geloofsverhalen ons levensverhaal steunen en inspireren, daarover gaat het in vier vieringen in De Hoeksteen op de zondagen 10, 17, 24 en 31 januari. Er zijn verschillende voorgangers. Iedereen is welkom om al verhalend mee te beleven hoe onze levensverhalen zich samenvoegen met het grote verhaal van God en mensen.

Ontmoeting & Gesprek Ook in de bijeenkomsten voor Ontmoeting & Gesprek van de Hoeksteengemeente staan verbindende verhalen centraal. Op 24 november zijn de eerste twee bijeenkomsten gehouden, belangstellenden kunnen zich nog aanmelden voor een van de bijeenkomsten op 4 februari. Die worden gehouden bij iemand thuis of in De Hoeksteen en beginnen om 10.00 uur en 20.00 uur. Op deze bijeenkomsten kan men kennismaken met elkaar als kerk- en buurtgenoten. Dit jaar gaan deelnemers met elkaar in gesprek over verhalen. Dat is aan de ene kant het eigen levensverhaal, aan de andere kant een verhaal dat voor iemand van betekenis is. Dat kan een Bijbelverhaal zijn, maar ook verhaal uit andere boeken of tradities. Wie meedoet wordt dan ook verzocht een betekenisvol verhaal mee te nemen. Deze bijeenkomsten worden georganiseerd door de wijkwerkers. Zij bezorgen mensen die zich hebben aangemeld een uitnodiging, met daarin onder meer de locatie.

Verbanden vanuit het verleden 250.000 jaar geleden leefden in het huidige Limburg mensen die aantoonbaar op professionele en creatieve wijze hun gebruiksvoorwerpen vervaardigden. Maar iedere voor ons herkenbare vorm van ritueel of religie lijkt bij hen te ontbreken. Wanneer en hoe hebben die opgang gemaakt? Gert van Klinken zet zijn toehoorders op het spoor van de eerste vormen van religie. Hij laat het verband zien tussen de graven bij Swifterbant en de hunebedden bij Borger, tussen de correspondentie van de Bataven en het kerkje van Loppersum. Van het Stenen Tijdperk tot aan de Middeleeuwen. Wanneer zijn bepaalde rituelen ontstaan? En zijn er verschillen en overeenkomsten tussen de rituelen toen en nu? Het is een avond waarin wordt gekeken naar de voorstellingswereld van ons voorgeslacht. De avond is op woensdag 13 januari om 20.00 uur in De Hoeksteen. Opgave kan via inschrijving op de formulieren in de hal van de kerk of via [email protected] 5

Vreemdeling zeker Het ‘Hoort wie klopt daar kinderen’ is al weer verklonken. Maar de vreemdeling staat nog in de krant. Voor en tegen. Waar en niet waar. Nederland polariseert en vergeet ijskoud ‘ik zal eens vragen naar zijn naam’. Naar de naam vragen is contact zoeken. Zoet en lief de ogen sluiten voor wat niet klopt is geen contact. Ontkennen of goedpraten evenmin. Dat leidt tot onbehagen. Dan blijft de vreemdeling zeker vreemdeling.

Geen vreemdeling is gebaat bij zweverig wegkijken van gemaakte fouten. Dat eindigt in demoniseren, ontmenselijken, niet vragen naar de naam. Dan weet je in de verste verte niet wanneer je in de vreemdeling degene ontmoet wiens naam volgens een ander lied ‘ruist langs de wolken’. De lieflijke naam van Jezus. Lútzen Miedema, diaconaal predikant

Hart voor (ex-)gedetineerden: Exodus Zwolle Dat is lastig werk, omdat zij vaak verschillende problemen tegelijk hebben. De Zwolse wethouder Dannenberg noemt dat treffend ‘multiproblematiek’. Hij denkt daarbij ook aan het feit dat ex-gedetineerden, net als daklozen, vaak een heel klein netwerk hebben. Exodus is nodig.”

DIACONAAL

Specifiek Exodus

6

Exodus Zwolle is aangesloten bij het landelijke Exodusnetwerk (www.exodus.nl). De aanpak hiervan scoort volgens recent onderzoek het best. Dit blijkt uit het laagste aantal recidivisten. De Exodushuizen volgen een specifieke methodiek. Deze heeft te maken met de achtergrond van dit werk in de Protestantse Kerk. Zo’n dertig jaar geleden begon het werk vanuit deze kerkelijke sfeer op verzoek van justitiepastores. Zij namen waar dat deze mensen na hun straf wel steun kregen bij het regelen van een uitkering, maar nauwelijks bij het vinden van de weg in de samenleving. Hierin moesten zij weer met geld leren omgaan, weer leren huishouden en vooral de weg terug leren vinden naar gezin, familie, vrienden, kerk. Daarbij moesten zij weer grond onder de voeten krijgen: geestelijk evenwicht. Het specifieke van de Exodus-aanpak is dat op al deze aspecten wordt gelet. Het gaat om heel de mens. Dat vergt maatwerk. Komend jaar wil Exodus Zwolle een opvanghuis voor (ex-)gedetineerden openen. Het woordje ‘ex’ staat tussen haakjes vanwege de trend dat gedetineerden steeds vaker gedurende de laatste periode van hun gevangenisstraf in zo’n huis worden geplaatst. Dat is dan op last van de rechter. Die bepaalt dat, omdat de begeleiding van een Exodushuis op hoog peil staat. Dat betekent dat degene die van hieruit wordt begeleid om weer de samenleving in te gaan, de minste kans loopt terug te vallen in criminaliteit. “Zelf vroeg ik me af of een Exodushuis wel nodig was in Zwolle”, aldus diaconaal predikant Lútzen Miedema. “Mijn idee was aanvankelijk dat er hier niet zoveel ex-delinquenten zouden zijn. Maar rekensommen leerden dat Zwolle gewoon bij de rest van Nederland hoort. Ook hier belanden mensen in een gevangenis. De meesten komen na de straf in hun eigen regio terug. Volgens de ene rekensom gebeurt dat rond de vijfhonderd keer per jaar, volgens de andere veel vaker. Cijfers vanuit het land laten zien dat zo’n tien procent daarvan hulp zoekt bij een Exodushuis. Zwollenaren die zoiets zoeken moeten nu nog naar Utrecht of Groningen. Volgens de wet moeten ex-gedetineerden zoveel mogelijk in hun eigen omgeving opvang vinden.

Verschillen Ex-gedetineerden zijn er in soorten en maten. Hun detentie was korter of langer. De veroordeling berustte bijvoorbeeld op een gewelds-, een economisch of een zedendelict. Daarnaast kan er een verslavingsproblematiek meespelen, of een psychisch probleem. Hun culturele, religieuze en sociale achtergronden verschillen. Wat zij vaak gemeen hebben is een gebrek aan sociale vaardigheden bij wonen, werken, relaties en zingeving: de vier sleutelgebieden.

Vier sleutels In het Exodushuis wordt gezocht naar een zinvolle invulling van de vier ‘sleutels’: wonen, werken, relaties en zingeving. Sleutel Wonen De eerste drie tot twaalf maanden wonen de deelnemers in een Exodushuis in een eigen kamer die ze zelf op orde moeten houden. Verder zijn daar een gezamenlijke woonruimte, een keuken, douches en toiletten. Voor de gang van zaken binnen het huis dragen de bewoners medeverantwoordelijkheid. Zo worden zij voorbereid op het zelfstandig voeren van een huishouding.

Tijdens het verblijf worden de deelnemers geholpen bij het vinden van huisvesting. Als er schulden zijn, wordt een schuldhulpverleningstraject vastgesteld. Sleutel Werken Gedurende het verblijf in een Exodushuis is een dagbesteding van minimaal 26 uur per week verplicht. Het kan daarbij gaan om vrijwilligers- of betaald werk of om een opleiding. De deelnemers worden begeleid bij het zoeken naar werk of opleiding. Aan deze sleutel geeft Exodus Zwolle prioriteit. Sleutel Relaties Altijd wordt gewerkt aan het opbouwen of herstellen van relaties met familie, gezin, partner, vrienden, of kerk. Ook het kiezen van een nieuwe vriendenkring, bijvoorbeeld door aansluiting bij een sportvereniging, kerkgemeenschap of anderszins, kan hierbij een rol spelen. Sleutel Zingeving Vragen die deelnemers zichzelf voorleggen zijn onder andere: Waarom overkomt mij dit? Hoe ga ik om met gevoelens van schuld? Wat heeft mijn leven voor zin? Wat wil ik eigenlijk met mijn leven? Waar geloof ik in? Zowel in groepsgesprekken als in individuele begeleidingsgesprekken wordt aandacht besteed aan deze vragen.

die ik deed. Ik werd daardoor behoorlijk met mijzelf geconfronteerd en kreeg figuurlijk een schop onder mijn kont. (…) Het luie, verwende jongetje is nog niet helemaal weg, maar ik ging naar Exodus om een man te worden en dat is bijna gelukt.’’ Aldus ex-gedetineerde Roy (29) in: Cornelie van Well, De vier sleutels, Tijdstroom Uitgeverij Utrecht.

Buurtbewoners Het bestuur van Stichting Exodus Zwolle, waarvan de diaconaal predikant secretaris is, wil in 2010 het Exodushuis openen. Er moet uiteindelijk plaats zijn voor ongeveer zeventien deelnemers. Ervaringen elders leren dat de mogelijke komst van een Exodushuis schrikreacties teweeg kan brengen. De beeldvorming van deze doelgroep is doorgaans negatief. Geeft dit angst, dan heeft Exodus daarvoor begrip. Maar beslist niet voor nauwelijks met de feiten strokende beeldvorming. Wat zijn de feiten? In alle buurten waar de huidige Exodushuizen te vinden zijn blijkt van ernstige overlast en criminaliteit geen sprake. Dit is vooral te danken aan de stringente aanpak in een Exodushuis. Daarbij horen heldere en eenduidige afspraken voor de veiligheid met de buurt. Een veilige buurt komt ook ten goede aan de Exodushuisbewoner. Vele buren van de huidige Exodushuizen spreken zich expliciet uit voor Exodus.

Waardering Het Exodushuis heeft een team van medewerkers en vrijwilligers. De bewoners krijgen intensieve begeleiding en praktische trainingen. Over de kwaliteit daarvan heeft het Ministerie van Justitie lovende woorden gesproken bij de uitreiking van het Appeltje van Oranje aan Exodus. Minstens even belangrijk is de mening van een deelnemer: “Wat in dat huis vooral belangrijk voor me was, was dat ik weer regelmaat en discipline kreeg. Ik had gewoon structuur nodig, vaste tijden om te eten, op te staan en naar bed te gaan. Ik leerde daar verantwoordelijk te zijn voor mijn geld en voor de dingen

Kerk De kerk zal op minstens drie manieren tot steun kunnen zijn. Allereerst door actief niet mee te doen met negatieve beeldvorming, maar af te gaan op de feiten. Kortom, door zich te hoeden voor de ‘zonden van de tong’ (Jacobus 3). Ten tweede door steun te geven in voorbede en praktijk (onder andere als vrijwilliger). Ten derde door mensen met een verleden in de gemeenschap op te nemen, waarbij de Diaconie behulpzaam wil zijn. Dit alles geeft vorm aan de betekenis van het woord ‘exodus’.

Senioren in isolement De Diaconie oriënteert zich op senioren in Zwolle. De jaarlijkse toerustingsavond voor diakenen was hieraan gewijd. Hiervoor was alle aanleiding. Een van de redenen is het toenemend sociaal isolement van ouderen. De Stentor berichtte over 1.350 Zwolse 55plussers in een sociaal isolement. De Stichting Welzijn Ouderen (SWO) schat dat 40% van de Zwolse ouderen eenzaam is. Dat hoeft niet tot problemen te leiden, maar als die er wel zijn, blijven senioren er alleen voor staan. Hun mantelzorgers en buren kunnen dit melden aan SWO, ouderenbonden of WMO-cliëntenraad. Daarnaast leidt SWO in overleg met de Diaconie ouderencoaches op die aandacht geven aan levensvragen. Zij benaderen vooral ouderen die geen contact meer hebben een kerk. Dat is een plaats bij uitstek waar levensvragen worden beantwoord. Die plekken verminderen. Zo wordt in verzorgings- en verpleeghuizen de geestelijke verzorging meer en meer afgestoten. Terwijl juist daar de behoefte het grootst is om verlies en achteruitgang, de eindigheid van het bestaan en de zin van het leven aandacht te geven. Vragen hierover leven ook bij wie zelfstandig wonen. Deze worden het meest besproken met vrijwillige bezoekwerkers. Maar buiten de kerken om zijn er daar niet zoveel van. Samen met verpleeg- en verzorgingshuizen, maatschappelijk werk, thuiszorg en de diaconaal predikant start SWO bezoekwerk

aan mensen met levensvragen en/of sociaal isolement. De eerste lichting ouderencoaches is najaar 2009 gestart. Deze vrijwilligers worden hooguit een jaar gekoppeld aan een oudere. Naast individueel bezoekwerk wordt een aanbod ontwikkeld voor senioren die in groepsverband willen spreken over hun levensvragen. De Diaconie wil wijkgemeenten voorthelpen die hun werk op dit terrein verder uitbreiden.

Spreekuur diaconaal predikant Diaconaal predikant Lútzen Miedema (tel. 06 231 219 05) werkt vanuit de Oosterkerk. Postadres: Koewegje 2, 8021 AG Zwolle. Hier houdt hij op afspraak spreekuur, doorgaans op woensdagmiddag. Afspreken met Wim van Ree tel. (038) 421 75 96. 7

Nieuwe predikant Adventskerk De wijkgemeente rond de Adventskerk is heel blij dat ds. Hans Tissink het beroep heeft aangenomen dat begin november op hem is uitgebracht. Ds. Hans Tissink (49) is sinds 2001 als predikant werkzaam in de (gereformeerde) Ontmoetingskerk te Pijnacker. Het is de verwachting dat hij op 14 februari 2010 als wijkpredikant van de Adventskerk aan de Protestantse Gemeente Zwolle verbonden wordt. De beroepingscommissie heeft haar taak zorgvuldig en voortvarend uitgevoerd. Ongeveer een jaar nadat ds. Han Wilmink afscheid nam om in Ommen opnieuw te beginnen, kan de vacature vervuld worden. De Adventskerkgemeente kijkt uit naar de komst van haar nieuwe predikant.

Commissie Grote Kerk Op donderdag 24 december wordt in de Grote of St. Michaëlskerk de Kerstnachtdienst gehouden onder verantwoordelijkheid van de Commissie Grote Kerk. In deze viering zullen enkele delen uit de Messiah van G.F. Händel klinken. Meer over het programma op pagina 22 van deze Gaandeweg.

Advent bezingen in De Hoeksteen Op donderdag 17 december kunnen bezoekers in De Hoeksteen onder leiding van cantrix Geeske Koopman, kerstliederen uit verschillende tradities instuderen en zingen. Een Engelse Christmas carol, een Frans Taizélied en een Nederlands stuk uit ‘Als appelbloesem in de winter’ worden vierstemmig ingestudeerd en aan het eind van de avond als een klein concert uitgevoerd. De avond begint om 20.00 uur. Er is muziek aanwezig en ter ondersteuning van de zang zijn er musici. Voor informatie: Margo Jonker, tel. (038) 452 54 08, of [email protected]

AANDACHT VOOR

Gedichten lezen

8

Iedere tweede en vierde zondag van de maand is er in de Grote Kerk een bijzondere viering. De Commissie Grote Kerk en haar werkgroepen besteden veel tijd en aandacht aan de organisatie en uitvoering van deze vieringen. Zij nodigen iedereen van harte uit. Op zondag 10 januari en zondag 14 februari vinden Michaëlsvieringen plaats. De aanvang is 16.30 uur, medewerking verleent de Michaëlscantorij onder leiding van Toon Hagen. Op zondag 24 januari begint om 16.30 uur een Vesper in de Grote Kerk. Meer info: www.liturgie.cultura-michaelis.nl

Vrijwilligers gezocht

Op de woensdagavonden 27 januari en 10 februari is De Hoeksteen de plaats om in gesprek te gaan rondom een aantal gedichten. Vaak wordt het lezen van een gedicht als veel moeilijker ervaren dan het lezen van een roman. Daarom lezen maar weinig mensen regelmatig poëzie. Op deze avonden wordt geprobeerd om samen te ervaren hoe verrijkend het aandachtig lezen van een gedicht kan zijn. Inschrijven kan via een intekenlijst in De Hoeksteen, of bij Sytze de Boer, tel. (038) 454 62 29. Wie meedoet krijgt de te bespreken gedichten van tevoren thuisgestuurd. De groep die mee kan doen is beperkt.

Kinderdienst op 14 februari Op zondag 14 februari om 10.00 uur wordt in De Hoeksteen een dienst gehouden die vanuit het perspectief en de beleving van kinderen wordt opgezet. Een viering met creativiteit, met muziek, het Hoeksteenkinderkoor en een prachtige vertelling. Het thema is nog niet bekend. Voorganger is Lieke van Houte.

Boekje De Hoeksteen herdrukt

Zorgcombinatie Zwolle zoekt vrijwilligers voor de verpleeghuizen Het Zonnehuis in Stadshagen en De Riethorst in de Aa-landen. Bewoners kunnen gedurende de dag verblijven in een sfeervolle huiskamer waar de verzorging met hen invulling aan de dag geeft. Vrijwillige gastheren en -vrouwen ondersteunen hierbij. Voorop staat het geven van aandacht aan bewoners. Vrijwilligers wordt gevraagd een dagdeel per week aanwezig te zijn. Zij kunnen rekenen op ondersteuning van beroepskrachten en een prettige werksfeer. Ook is een aantal leuke faciliteiten voor hen geregeld. Voor meer informatie over Het Zonnehuis: Aukje van Essen, tel. (038) 457 44 94 e-mail: [email protected]. En over De Riethorst: Ingrid Veltman, tel. (038) 456 18 68 e-mail [email protected]. Informatie over vrijwilligerswerkvacatures is te vinden op: www.zorgcombinatiezwolle.nl

De eerste 150 exemplaren van het boekje dat is gemaakt ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van De Hoeksteen, gingen als warme broodjes over de toonbank. Omdat er nog meer belangstelling bleek te zijn voor ‘Geloven is een werkwoord’, is besloten tot een tweede druk. Het boekje bevat terugblikken op 25 jaar kerk-zijn in Zwolle-Noord, persoonlijke ervaringen en foto’s in kleur. De boekjes zijn verkrijgbaar in De Hoeksteen, van maandag tot en met donderdag tussen 19.00 en 20.00 uur bij de koster. De boekjes kosten € 5,- per stuk. Kopers wordt verzocht contant en met gepast geld te betalen.

Sionskerkers mogen AED bedienen

Kerst begint bij PERKI Zwolle Elk jaar weer stelt het landelijk bestuur van PERKI een thema vast dat centraal staat bij de Kerstvieringen van PERKI in heel Nederland. Dit jaar is gekozen voor: Yesus Kristus, Yang lahir, adalah terang dunia (Jezus Christus, die geboren is, is het licht der wereld). Het is niet de bedoeling dit thema op te vatten als een vervlakking van wat altijd al gezegd wordt. Behalve op de relevantie in ieders persoonlijk leven wordt gewezen op de betekenis van het thema in de maatschappij, in de politiek. Wie Jezus als Heer en Heiland en Redder ziet, kan niet corrupt zijn, die moet betrouwbaar zijn.

De Sionskerk heeft uit de opbrengst van de bazaar in het voorjaar een AED aangeschaft. Met dit apparaat, de Automatische Externe Defibrillator, kan het leven worden gered van mensen die getroffen worden door dodelijke hartritmestoornissen. Daarbij moet ook reanimatie worden toegepast. De Sionskerk is de eerste wijkgemeente binnen de Protestantse Gemeente Zwolle, die over dit levensreddende apparaat beschikt. Om de AED te kunnen en te mogen bedienen zijn binnen deze wijkgemeente 23 vrijwilligers

opgeleid. Onlangs ontvingen zij hun AED-diploma’s in een samenzijn na de kerkdienst. Op de foto de vrijwel complete groep gediplomeerden. Op het gebied van fysieke veiligheid voor de bezoekers scoort de Sionskerk hoog. Alle ruimten zijn gelijkvloers, de kerk heeft veel uitgangen en is zonder drempels, in het belang van bezoekers in rolstoelen en scootmobielen. De aanwezigheid van de AED en de grote groep bevoegde bedieners kunnen de veiligheid van de bezoekers tijdens de kerkdiensten en andere activiteiten nog verhogen.

Confessionele Beweging in Sionskerk

Lezing over vijf jaar PKN Binnen de PKN in de regio Zwolle zijn Het Confessioneel Gereformeerd Beraad en De Confessionele Vereniging onlangs tot een federatie gekomen. Deze federatie gaat vanaf heden verder onder de naam Confessionele Beweging Regio Zwolle (CBRZ). Inmiddels heeft het CBRZ al twee toerustingsavonden georganiseerd. In Zwolle sprak prof. dr. H.J. Selderhuis

over 500 jaar Calvijn en in Wezep dr. G.W. Marchal uit Apeldoorn over Charismatisch en Gereformeerd. De CBRZ nodigt belangstellenden uit voor haar derde bijeenkomst, die zij hoopt te houden op woensdag 10 februari in de Sionskerk in Zwolle, Glanerbeek 10. Aanvang 20.00 uur. Vanaf 19.30 staat koffie en thee klaar. Spreker op deze avond is ds. A. Jonkman uit Veenendaal, voordien verbonden aan de Emmaüskerk in Berkum. Hij houdt een lezing getiteld: ‘Vijf jaar PKN, wat heeft het ons gebracht?’ Na de pauze is er ruime gelegenheid om met ds. Jonkman van gedachten te wisselen. Nadere informatie bij de secretarissen J. Boender (e-mail: [email protected]) en J. Keizer (e-mail: [email protected]).

Het Indonesisch Kerstfeest, zoals dat bij PERKI wordt gevierd, heeft iets uitstralend feestelijks, bijna iets uitdagends, waarmee je je wilt laten feliciteren. Iets daarvan is te zien in het spandoek dat opgehangen wordt bij de Kerstvieringen. PERKI Zwolle deed dat negen jaar lang in de Oosterkerk met negen meter rode stof van de Zwolse markt, dat van galerij tot galerij was opgehangen. Maar dit jaar toonde een lid van het PERKI-bestuur op de voorbereidingsvergadering van eind oktober een acht meter lang zwaar plastic tentzeil waar het thema van dit jaar prachtig op gekalligrafeerd was. Dat had ze in Surabaya laten maken en opgerold mee kunnen nemen op haar terugreis. Het PERKI Kerstfeest is op 6 december begonnen in de Oosterkerk en zal op zondag 3 januari 2010 worden afgesloten.

Bestuurswisseling Verder bereidt PERKI zich voor op een bestuurswisseling in het voorjaar 2010. De PERKI-gemeenschap is gevraagd nieuwe bestuursleden voor te dragen. De bevestiging van het bestuur zal plaats vinden op zondag 23 mei in de Oosterkerk, waarbij tegelijk herdacht zal worden dat PERKI tien jaar geleden van start ging. De taak van het nieuwe bestuur zal zijn de ontwikkeling tot een eigen wijkgemeente te begeleiden. Nieuwe bestuursleden wordt daarom ook gevraagd of ze in principe bereid zijn ouderling of diaken te worden. Info: Peter de Wolf, tel. (038) 332 02 52 of 06 407 706 07.

9

‘Ik vul niet alles in….’ Wanneer ik stil zomaar wat zit te dromen, ontdek ik in mijn leven enige zin; een soort bestemming, waar niet aan valt te ontkomen, maar ik beheers me ik vul niet alles in. Er is zoveel nog, wat we niet begrijpen, wat ons te boven gaat, wat meer is dan wij zijn, maar wat dat is, is nauwelijks te verzinnen, nee, ik beheers me ik vul niet alles in.

Een van de laatste diensten in De Brug. Voorganger is ds. E.W.H. Laman Trip-Kleinstaring uit Warnsveld, die hier al talloze malen eerder was.

Ik hoef bepaald niet alles hier te weten, als ik maar zeggen kan wat ik van binnen voel, noem het maar God, liefde of geweten, als ik maar leven kan zoals ik het bedoel. Ds. D.A.Werner.

Afscheid van een tegenstem

R E P O R TA G E

De Vrijzinnig Hervormden, die elke veertien dagen hun kerkdiensten hielden in De Brug, hebben besloten hun bijeenkomsten te beëindigen. Op Eerste Kerstdag is de laatste dienst. Aan de hand van de geschiedenis vraagt Joost van Belois zich af hoe het zo ver kon komen.

10

Tussen de Wipstrikkerallee en de Herenweg loopt de Top Naeffstraat. Wat verscholen in het groen vindt men de ingang van de ruimte waar de Vrijzinnig Hervormden hun kerkdienst houden. Het doet enigszins aan een schuilkerk denken. Binnen vindt de bezoeker een lichte, smaakvol ingerichte ruimte. Bij ons bezoek zijn er, voorganger en pianiste meegerekend, zeventien aanwezigen met een gemiddelde leeftijd van boven de zeventig. Ouderling Maja Bakker-de Dreu licht toe waarom het besluit is genomen met de diensten te stoppen: “Het ledenbestand vergrijst sterk, de achterban wordt steeds kleiner, er zijn steeds minder mensen die het werk kunnen doen. Bovendien, in april van dit jaar is ook de 84 jaar oude afdeling Zwolle van de Vrijzinnig Hervormden opgeheven, eigenlijk om dezelfde redenen. Kort en goed, de rek is er uit.” Nadrukkelijk meldt ze dat dit besluit in goed overleg met de Algemene Kerkenraad van de Protestantse Gemeente Zwolle is genomen. De diensten vinden immers plaats onder verantwoordelijkheid van de PGZ. Het is een besluit ‘met pijn in het hart, een traan in de ogen’.

Geschiedenis De Hervormde Gemeente van Zwolle, want daar liggen de wortels van de Vrijzinnig Hervormden afdeling Zwolle, kende een eeuw geleden drie vrijzinnige predikanten. Dat had alles te maken met de strategie van de liberale leiders uit die tijd, om de arbeiders te winnen en zo het ‘rode gevaar’ tegen te gaan. In 1919 deed de legendarische ‘rode dominee’ dr. G. Horreus de Haas zijn intrede.

Net als de landelijke Hervormde Kerk kende de Hervormde Gemeente Zwolle globaal genomen drie ‘richtingen’, de rechtzinnigen, een middengroep en de vrijzinnigen. Elke richting kende zijn eigen organisatie, had zijn eigen gebouw en elke dominee zijn eigen aanhang. In dat klimaat ontwikkelde elke groep een eigen profiel, formuleerde zijn eigen uitgangspunten en vanzelfsprekend ook zijn eigen belijdenis. Een mooi voorbeeld uit vrijzinnige hoek is ‘Een Vrijzinnig-Protestants Getuigenis’ van de Werkgroep Zwolle uit 1949, waarin de kenmerken van het Vrijzinnig Protestantisme als ‘Religieuze Geestesgesteldheid en levenshouding’ worden geschetst. Tegen deze achtergrond ontstond gemakkelijk enige animositeit tussen de genoemde groepen, ook wel en dichter bij de waarheid, ‘richtingenstrijd’ genoemd. Het ging vooral om ‘de ware leer’ en de macht in de vaderlandse kerk.

Open en mondig “Vrijzinnigen houden niet van strakke organisaties en zeker niet van vastomlijnde geloofsomschrijvingen. Het is juist vrijzinnig om ze niet te hebben”, zegt dr. Anne van der Meiden, zelf jarenlang voorganger van een vrijzinnige gemeente. “Vrijzinnig denken gaat uit van vrijheid van kerkelijke bevoogding, vrijheid van leer en inrichting van leven, mondigheid. Vrijzinnig denken gaat vooral uit van de mens - niet van de leer en het dogma. Vrijzinnig denken staat open voor cultuur en kunst, wetenschap en andere religies. Het houdt van openheid en vernieuwing op allerlei terreinen, ook van de Bijbelwetenschap.” In de bundel 100 jaar VVH (Vereniging van Vrijzinnig Hervormden) Overijssel, opgericht in 1906, beschrijft mevrouw Sija van Heerde-Soetens, een oud-gediende die de vrijzinnigheid van binnenuit kent, het proces van ‘opgaan , bloeien en neergang’ van de VVH. De bloei had deels te maken met een gevoel van ‘verdrukking’ dat bij veel vrijzinnigen leefde en de behoefte aan steun bij elkaar, maar ook met de inspiratie die uitging van enkele voorgangers in Zwolle, zoals Horreus de Haas en later ook ds. Felix

Maja Bakker (links) en Sija van Heerde.

Bobeldijk. Hij was overigens de laatste ‘echte’ vrijzinnige predikant die Zwolle gekend heeft. De neergang had en heeft te maken met een veelheid aan factoren, maar na de Tweede Wereldoorlog zeker ook met de komst van wijkgemeenten met een wijkpredikant die vaak niet vrijzinnig was. Vrijzinnigen vormden een minderheid. Een ander veelgehoord argument is dat in de loop van de vorige eeuw een groot deel van het vrijzinnig gedachtegoed in de kerken is verspreid en gemeengoed geworden. Ook is, aldus Van der Meiden, de strijdlust van vrijzinnigen, die van huis uit toch al niet militant waren, afgenomen. Feit is dat de georganiseerde vrijzinnigheid de laatste tientallen jaren weinig of geen aanwas heeft gehad en aan kracht heeft ingeboet. Toch zijn vragen rond (on)geloof en twijfel, invloed van andere culturen en religies en andere ‘vrijzinnige’ thema’s hoogst actueel. “We willen positief blijven”, zeggen Maja Bakker en Sija van Heerde dan ook. “Het gaat wel door…”

Tegenstem valt weg De diensten in De Brug zullen niet meer in Gaandeweg vermeld worden. De Vereniging Vrijzinnig Hervormden afd. Zwolle was al opgeheven, eerder dit jaar. Een periode wordt afgesloten. Daarmee valt een kritische ‘tegenstem’ weg en klinkt alles vlakker, minder uitdagend en minder speels. Zo voelt het als in de veelheid van stemmen in de christelijke traditie het vrijzinnig geluid wegvalt. Zo voelt het ook nu de diensten van de Vrijzinnig Hervormden in de Brug er niet meer zijn.

In de overdenking van ds. Laman Trip gebruikte ze een kruik van Pathmos als metafoor.

Vrijzinnig Altijd weer worden in kerken en geestelijke bewegingen kritische stemmen gehoord. Ook de meest massief ogende groepering blijkt na verloop van tijd en bij nader inzien vrijzinnige vleugels te krijgen. Christenen, joden, boeddhisten, hindoes, moslims, humanisten en marxisten, ze kennen allen vormen van vrijzinnig denken. Vrijzinnig is de naam voor de kritische gelovige die altijd weer de overgeleverde waarden en waarheden toetst op hun zeggingskracht in veranderende tijden. Vrijzinnige christenen laten zich inspireren door de geschriften van de joods-christelijke traditie. Voor hen is daarmee het laatste woord nog niet gezegd. Dat is de ontdekking van de mens die het waagt te leven met open vragen. Vrijzinnige mensen zien hun geloofsgemeenschap als een ontmoetingsplaats waar de warmte van de Geest verbondenheid en vriendschap brengt; waar elk mens tot haar/zijn recht kan komen in het nadenken over God en mens, kerk en wereld, leven en lijden, liefde en dood; waar mensen die het allemaal nog niet zo zeker weten, ruimte krijgen… Vrij naar de folder De Brug

Column Noorderlicht In november ben ik mee als legerpredikant met mijn onderdeel naar het noordelijke deel van Noorwegen voor een wintertraining. Het is niet al te koud, overdag rond de nul graden en ’s nachts min tien, dat valt dus mee voor de mensen die daar een hekel aan hebben. Voor degenen die hoopten op een echte uitdaging is dat wat jammer. Het is hier echt een andere wereld dan thuis, alleen al door de korte dagen, om drie uur is het alweer donker. Het leger zelf is ook al een andere wereld, met een eigen kledinglijn, eigen taal, eigen omgangsvormen, eigen voertuigen en natuurlijk met wapens. Ik voel me er doorgaans als een vis in het water bij, maar voel me tegelijkertijd ook wel eens de vreemde eend in de bijt. Om me heen zijn veel uiterst praktische daadgerichte mensen, maar ik ben de man van de woorden. De afgelopen dagen is me tijdens deze oefening op de meeste wonderlijke plaatsen en momenten gevraagd: “Dominee, u weet toch hoe dat zit, hoe kan er zoveel geweld zijn als God bestaat, want die wil toch het goede?” “Dominee, mag je eigenlijk wel militair zijn als je gelooft in God, want je gaat oorlogvoeren en kan dat wel?” Ja, en geef daar maar eens het antwoord op. Deze man van het woord merkt gaandeweg dat het voor veel collega’s niet eens om het antwoord gaat. Ze willen vooral hun vragen en gevoelens uiten. En dat is vaak al meer dan genoeg. En het gaat zeker niet altijd om woorden. Iemand grapte of ik voor de overnachting in het bos ook een extra kerktent meegekregen had. Nee, grapte ik in een opwelling terug, maar ik bouw een huiskapelletje. Zogezegd zogedaan, met wat takjes en een kaarsje. Het gaf opeens een andere sfeer aan ons tentenkamp. Het was het enige lichtpuntje dat te zien was in dat donkere bos: en zie er was licht. Het mooiste vond ik het woordeloze ervan. Er hoefde helemaal niets over gezegd te worden. Het licht spreekt voor zichzelf. Anne Zweers, Noorwegen, november 2009, Advent

Anne Zweers, legerpredikant en lid van De Open Kring in Stadshagen, behoort tot het team van columnschrijvers, dat de pen van Menno van Oel heeft overgenomen. 11

Toekomst PGZ in Perspectief De bezuinigingsmaatregelen die de Protestantse Gemeente Zwolle binnen een paar jaar financieel gezond moeten maken, doen veel stof opwaaien. Vooral in de wijkgemeenten die er direct door worden getroffen, is beroering ontstaan. Gemeenteleden leven met vragen en emoties. Gaandeweg wil de komende tijd in ieder nummer aandacht besteden aan de besluitvorming, de uitvoering van de maatregelen en de gevoelens waarmee die gepaard gaan. Daarvoor is een nieuwe rubriek in het leven geroepen, die de naam Perspectief heeft gekregen: uitzicht op de toekomst, een vergezicht.

Beleidsontwikkelaar Han Slootweg:

“We doen dit met pijn in ons hart”

PERSPECTIEF

“We zijn er in geslaagd een pakket van maatregelen te bedenken dat aansluit bij onze uitgangspunten. Maar een groots resultaat wil ik dit niet noemen. We doen dit met pijn in ons hart”, zegt Han Slootweg. Hij is lid van de Algemene Kerkenraad en maakte deel uit van de ‘schrijfgroepen’, die in de opdracht van de AK de mogelijkheden tot bezuinigen nader onderzochten. Dat die noodzakelijk waren leed geen twijfel. “Als je geen dominees meer mag beroepen heb je toch wel een probleem”, stelt Han vast. “Maar het is wel heel jammer dat je als kerk kennelijk geen verhaal hebt dat meer mensen aanspreekt en aanspoort tot daadwerkelijke betrokkenheid.”

12

De eerste schrijfgroep, die twee jaar geleden aan het werk ging, formuleerde de uitgangspunten voor het beleid van de PGZ. Daarover vertelde Han Slootweg al in april 2008 in Gaandeweg. De AK aanvaardde het beleidsplan. “Toen kwam al snel het begrotingstekort op tafel, daar hoefde je echt niet goed voor te kunnen rekenen”, memoreert Han. Daarom stelde de AK een tweede schrijfgroep in, die tot bezuinigingsvoorstellen moest komen. Daarin hadden naast Han ook ds. Nelleke Beimers, Gerrit Neppelenbroek en Suzanne Paulussen zitting.

Tientallen mogelijkheden “Als commissie hebben we tientallen mogelijkheden tot bezuiniging verzonnen en het financiële effect daarvan geanalyseerd. Ook de wijkkerkenraden is om hun inbreng gevraagd, maar daarbij werd duidelijk dat het tekort niet op wijkniveau kon worden opgelost. Daarom heeft de AK gekozen voor een centrale regie. Dit voorjaar verscheen het rapport Financieel Beleid PGZ, met als belangrijkste voorstel het afstoten van drie kerkgebouwen en het Refter.” Bij dat laatste is Han het meest persoonlijk betrokken, als ambtsdrager in de Grote Kerkgemeente. Omdat de kerk geen zaalruimte heeft, gebruikt de gemeente het monumentale Refter voor veel activiteiten. “Gelukkig is besloten

dat er eerst een passend alternatief moet worden gevonden, eerder gaat het gebouw niet in de verkoop”, zegt Han. “In onze wijkkerkenraad, maar ook elders, leeft de vraag of wijkgemeenten door hun financiële inbreng te verhogen, het afstoten van hun gebouwen kunnen voorkomen. Dit is echter een ingewikkelde kwestie. Binnen de PGZ geldt het beginsel van onderlinge solidariteit. Dit wil zeggen dat alle inkomsten in eerste instantie aan het geheel van de PGZ ten goede komen en pas daarna verdeeld worden over de PGZwijkgemeenten. De inbreng op wijkniveau speelt daarbij geen rol. Ik denk echter wel eens dat we als AK misschien teveel solidariteit verwachten. Je ontneemt mensen zo namelijk de mogelijkheid verantwoordelijkheid te nemen voor de wijkgemeente waartoe ze behoren. Mensen zullen denk ik eerder bereid zijn hun bijdrage te verhogen als die, al is het maar voor een deel, direct ten goede komt aan hun eigen gemeente.”

Toekomstbeeld De besluitvorming over de bezuinigingsplannen van de AK ligt nog niet helemaal vast en is over de komende jaren uitgesmeerd. Wat er uiteindelijk precies gebeurt, is nog afhankelijk van de financiële effecten van zowel de verkoop als van mogelijke alternatieven. Die effecten worden nu doorgerekend.

Han is al enkele jaren nauw betrokken bij de toekomst van de PGZ. Hoe ziet die er volgens hem over pakweg tien jaar uit? “Te vrezen valt dat het aantal leden en de financiële bijdragen nog verder zullen afnemen. Na het aantal kerkgebouwen zal de predikantsformatie ook onder druk komen te staan: het is mooi om een heleboel bakkers te hebben, maar als niemand meer brood wil… Ik weet niet waar dit eindigt, maar wij moeten in elk geval vermijden dat de onderlinge verhoudingen binnen de PGZ onder druk komen te staan door de financiële perikelen. Samen uit, samen thuis, is wat mij betreft het motto.”

Ideaalbeeld “Je kunt me ook naar mijn ideaalbeeld vragen. Dan zie ik heel veel Zwollenaren die nu nog niet of niet meer actief betrokken zijn, naar onze wijkgemeenten komen. Tenslotte hebben wij een boodschap die ook in hun belang is: dat de Bijbel alle antwoorden geeft die je elders niet vindt en dat Jezus alles voor ons betekent. Dat zou toch eigenlijk iedereen moeten omarmen!?”

Diaken Hans van Berkum:

“Jeruzalemkerk is deel van mijn leven” Hij noemt zichzelf een verbinder, iemand die partijen bij elkaar wil brengen. Toch is Hans van Berkum bezorgd als hij aan de toekomst van de Jeruzalemkerkgemeente denkt. Die zou samen met de Oosterkerk- en de Hoeksteengemeente één wijkgemeente moeten vormen, centraal gelegen in de stad. “Niet dat ik dat wil tegenhouden”, stelt Hans met nadruk, “maar ik denk wel dat we niet te hard van stapel moeten lopen. Dat we ons van tevoren goed moeten realiseren waar we tegenaan kunnen lopen. De Algemene Kerkenraad houdt er rekening mee dat door het afstoten van de Jeruzalemkerk en een kerk in de Aa-landen ook een flink percentage van de gemeenteleden zal afhaken. Ik vind dat we dat niet als een onvermijdelijkheid moeten zien, maar er alles aan moeten doen om te voorkomen dat mensen door zo’n fusie tussen wal en schip vallen.”

In het liturgisch centrum van de Jeruzalemkerk toont Hans van Berkum het scheepje dat is meegekomen uit de Scheppingskerk. Hans weet uit ervaring dat het voor gemeenteleden moeilijk is in een nieuwe omgeving hun draai te vinden. Een paar jaar geleden verwelkomde de Jeruzalemkerkgemeente tientallen mensen uit de Scheppingskerk. Toen ds. Egbert van Veldhuijzen met emeritaat ging, koos een groot deel van de kern van zijn wijkgemeente voor de Jeruzalemkerk. Het kerkgebouw in Holtenbroek werd verkocht. “Wij hebben ons in positieve zin heel druk gemaakt om deze mensen zich bij ons thuis te laten voelen. Zo zijn er uit de Scheppingskerk verschillende attributen die een rol speelden in de eredienst, meeverhuisd naar onze kerk.” Hans laat als voorbeeld een klein, houten scheepje zien. “Toch gingen de mensen van de Scheppingskerk zoeken en is er van de oorspronkelijke groep nog maar een handvol gemeenteleden over. Ik hoop oprecht dat ze elders wel weer een plek hebben gevonden.”

De Brug Per 1 januari aanstaande mag de Jeruzalemkerkgemeente weer zo’n groep ‘ontheemden’ ontvangen: leden van de vrijzinnig hervormde gemeente De Brug, die zichzelf heeft opgeheven. “Bieden wij hen onderdak, moeten ze binnen een paar jaar weer verkassen…” Hans constateert het gelaten. “Tenzij er een goed alternatief gevonden wordt en hier, in samenwerking met De Molenhof, toch een vierplek in stand wordt gehouden. Ik hoop dat van harte.”

Saamhorigheid Voor hem is de Jeruzalemkerk al meer dan 25 jaar meer dan een gebouw. “Het is een huis en een thuis, een plek van samenkomst. Die kerk is een deel van mijn leven geworden.” Hij ziet er ontzettend tegenop om dat te moeten missen. Vooral omdat de gemeenschap, de onderlinge band met elkaar toch anders zal worden. De saamhorigheid die vooral in moeilijke tijden tot uiting komt… Toen in het afgelopen jaar zijn vrouw Anneke overleed en vanuit de Jeruzalemkerk werd begraven, heeft Hans daar heel veel troost uit geput.

dat de functie van diaken ‘niks voorstelde’, maar dat pakte anders uit. In de wijk Assendorp/Pierik komt steeds meer behoefte aan ondersteuning vanuit de diaconie. Hans en zijn collega-diakenen hebben daar een speciale antenne voor: onder andere in het ziekenhuis en op de scholen hebben ze een netwerk van ‘voelsprieten’. Hans is daar trots op, het is een van de dingen waarvan hij hoopt dat ze ook in de toekomst behouden kunnen blijven. “Zo zullen er ook in de Oosterkerk en De Hoeksteen dingen zijn waar gemeenteleden aan gehecht en trots op zijn”, veronderstelt hij. “En dat mogen we best met elkaar delen.”

“Vroeger gingen we vaak achter bepaalde dominees aan.” “Ik ga hier elke zondag met plezier naar toe”, zegt hij. “Na de dienst sta ik aan het barretje en dan raak ik altijd wel met mensen in gesprek. Soms voel ik dan dat er iets aan de hand is en daar probeer ik dan door de week iets aan te doen.” Want Hans is ook al ongeveer 25 jaar diaken. Hij woonde met Anneke in de Leliestraat, toen hij werd gevraagd voor die functie. Het was voor hen de belangrijkste aanleiding om zich bij de Jeruzalemkerkgemeente te voegen. “Voor die tijd gingen we vaak achter bepaalde dominees aan en zaten we nu hier en dan daar”, vertelt Hans. Hem werd verzekerd

13

KERK BALANS

Een kerk is van blijvende waarde! Onder dit motto houdt de Protestantse Gemeente Zwolle van 17 tot en met 30 januari weer de actie Kerkbalans. In die periode gaan ruim vijfhonderd vrijwilligers op pad om bij alle leden van de PGZ de envelop van Kerkbalans 2010 te bezorgen en vervolgens weer op te halen. De bijdragen voor Kerkbalans zijn onder meer nodig voor de salarissen van predikanten en kosters en voor het onderhoud en het beheer van de kerkgebouwen. Maar ook bijvoorbeeld kerkelijke activiteiten voor kinderen, zieken en bejaarden worden eruit gefinancierd. Aart Smink, kersverse voorzitter van de Commissie Geldwerving van het College van Kerkrentmeesters, vertelt welke uitdagingen hij ziet voor Kerkbalans.

Daar geef je voor

Een kerk is van blijvende

De omslag van de Zwolse folder Kerkbalans, waaraan verscheidene gemeenteleden hebben meegewerkt. Zij vertellen wat in hun leven de ‘blijvende waarde’ van de kerk is.

DESGEVRAAGD

waarde

14

PGZ op zoek naar mogelijkheden om inkomsten te verhogen

Kerkbalans: verbreden en verdiepen Je bent sinds kort lid van het College van Kerkrentmeesters en specifiek belast met de geldwerving. Wat viel je op toen jij je in de materie verdiepte? AS: “Je ziet dat de bijdragen uit Kerkbalans al jaren niet meer meegroeien met de uitgaven waar we als PGZ mee te maken hebben. Bovendien worden de bijdragen door een afnemend ledental opgebracht. Dit is niet iets specifieks voor Zwolle. We zien dit in het hele land. Om het tij te keren gaan we aan de slag met wat in den lande ‘verbreden en verdiepen’ is gaan heten.” Verbreden en verdiepen? Wat houdt dat in? AS: “Met verbreden en verdiepen zoeken we naar mogelijkheden de inkomsten te verhogen. Verbreden richt zich op leden die niet (meer) bijdragen. Hoe zorg je ervoor dat deze mensen weer gaan geven? Met verdiepen wordt beoogd leden die al bijdragen, te bewegen meer te gaan geven.”

gesprek zien te komen met de niet-gevers. Het begint dus niet bij geld, maar bij aandacht voor mensen.” Dat klinkt mooi, maar hoe krijg je daarvoor voldoende vrijwilligers op de been? AS: “Het is inderdaad geen geringe klus. Want we spreken over maar liefst 4.000 huishoudens die in 2009 geen bijdrage hebben toegezegd. We hebben daarom besloten in eerst instantie huishoudens te benaderen die in 2009 niet hebben gegeven, maar in 2008 of 2007 nog wel. Het gaat dan om 550 huishoudens. Ambtsdragers en andere vrijwilligers gaan proberen contact te leggen met deze mensen om met hen in gesprek te komen over kerk en geloof. Afhankelijk van de resultaten, wordt daarna besloten de actie uit te breiden naar mensen die al langere tijd niet meer geven.” Moet je er uiteindelijk niet toe overgaan mensen die niet geven uit te schrijven?

Hoe denk je die daartoe te bewegen? AS: “Ik ga uit van de gedachte dat iemand niet voor niets lid is van de kerk. Het is volgens mij daarom zaak te achterhalen waarom iemand nog wel lid is, maar niet geeft. Daar kunnen allerlei redenen voor zijn. Bijvoorbeeld omdat men teleurgesteld is geraakt in de kerk of geen aansluiting meer heeft met de wijze waarop we kerk zijn. Ook kunnen er financiële problemen spelen. Zo heeft iedereen zijn of haar verhaal. Kortom, we moeten in

AS: “Ik vind niet dat je dat als kerk zomaar moet doen. Ook niet als mensen al jarenlang niet meer geven. Wel vind ik dat je in een gesprek nadrukkelijk de vraag kunt stellen wat iemand aan de kerk bindt. En als dan blijkt dat iemand geen enkele binding heeft, mag je wat mij betreft ook vragen waarom men zich dan niet uit laat schrijven. Ik weet dat er binnen onze kerk mensen zijn die hier veel terughoudender tegenover staan. Het is overigens een misverstand dat uitschrijven van mensen tot kosten-

besparingen leidt. Dit is bij Kerkbalans niet het geval, maar bij de actie Solidariteiskas, die ieder jaar in het voorjaar wordt gehouden, ligt dit anders. Voor alle belijdende leden en volwassen leden moeten we € 7,50 afdragen aan de landelijke Solidariteitskas van de PKN.”

we als minimum bedrag € 25,- per lid. Een gezin met twee kinderen vragen we dus minimaal € 100,- bij te dragen. Mensen moeten uiteraard zelf beoordelen of ze gezien hun financiën meer of minder kunnen missen. Nogmaals, wij kunnen niet in de portemonnee van mensen kijken. Gelukkig maar.”

Je had het ook over verdiepen. Hoe gaat dat vorm krijgen?

Waar komt die verhoging van 5% vandaan?

AS: “Idealiter zou je ook de gevers van wie je het idee hebt dat ze gezien hun portemonnee weinig geven, moeten bezoeken. Maar dat is natuurlijk erg lastig. Want hoe beoordeel je nu aan de buitenkant of iemand gezien zijn of haar situatie veel of weinig geeft? Bovendien is het al een hele klus voldoende vrijwilligers op de been te krijgen voor het verbreden. We kiezen er daarom voor, via publiciteit mensen erop te wijzen dat het echt nodig is dat er meer wordt gegeven. Dit interview is daar een voorbeeld van. Verder maken we dit jaar een plaatselijke folder voor Kerkbalans en is in november met een brief aan alle leden al aandacht gevraagd voor Kerkbalans 2010. Bovendien besteden de wijkkerken meer aandacht aan publiciteit.”

AS: “Om als PGZ alle kosten te kunnen dekken, is in 2010 bijna 15% meer nodig dan de bijdragen die we in 2009 verwachten binnen te krijgen. We beseffen dat een verhoging van de bijdrage met 15% wel heel erg veel is, zeker in tijden van economische crises. Maar een forse verhoging van de bijdragen is met het oog op de toekomst echt nodig. Vandaar dat we voor 5% hebben gekozen, ruim meer dan de verhoging van het inkomen in menig huishouden. Het resterende tekort vangen we op door komende jaren een aantal ingrijpende bezuinigen te doen. Iedereen heeft neem ik aan wel meegekregen dat we kerkgebouwen moeten sluiten en dat wijkgemeenten anders worden ingedeeld. Pijnlijk, maar noodzakelijk. Hogere bijdragen en bezuinigingen tezamen moeten ertoe leiden dat de PGZ tenminste de komende tien jaar zonder nieuwe ingrijpende bezuinigingen financieel ‘levensvatbaar’ is.”

Kun je mensen misschien enig houvast geven om voor zichzelf te bepalen wat ze gaan geven? AS: “In het verleden werden wel tabellen gepubliceerd waaruit je kon aflezen wat je, gezien je inkomen, zou moeten bijdragen. In de praktijk hielden weinig mensen zich aan die tabellen, vandaar dat we ze niet meer gebruiken. Maar ik vind een norm, waarbij een relatie wordt gelegd met je inkomen, erg zinvol. Als iedereen nu maandelijks 2% van zijn of haar netto inkomen geeft, komen we een heel eind. Daarbij moet je natuurlijk naar je eigen persoonlijke omstandigheden kijken. Als je bijvoorbeeld een inkomen hebt van meer dan modaal en de kinderen zijn het huis uit, dan kun je vast wel meer missen. Maar ben je net werkloos geworden en je hebt een torenhoge hypotheeklast, dan is 2% misschien te veel.” Wat zouden mensen gemiddeld moeten geven om de begroting rond te krijgen? AS: “Dat is een kwestie van rekenen. We hebben in 2010 bijna € 1,7 miljoen nodig. Dat is ongeveer € 265,- per huishouden dat bijdraagt aan Kerkbalans. Zeg maar de contributie die we per huishouden zouden moeten vragen. Maar laat mensen die meer geven nu alsjeblieft niet denken dat hun bijdrage omlaag kan. Het is in de kerk een goede traditie dat we naar draagkracht onze financiële bijdrage leveren. We hebben geen tabellen meer, maar geven dit jaar wel iedereen een persoonlijk richtbedrag mee. We geven mensen in overweging 5% meer te geven dan vorig jaar. Iemand die in 2009 € 400,geeft, vragen we dus in 2010 € 420,- te geven. Verder hanteren

Waarom is ondanks die bezuinigingen toch een forse verhoging van de bijdrage voor Kerkbalans nodig? AS: “Bezuinigingen alleen zijn niet genoeg om in Zwolle als kerk duurzaam vooruit te kunnen. Door bezuinigingen dalen de kosten de komende jaren weliswaar geleidelijk met € 200.000,-. Maar we blijven te maken krijgen met prijsstijgingen. En wat nog veel belangrijker is: we moeten de uitgaven met steeds minder mensen opbrengen. Ik vind het verontrustend dat 35% van de inkomsten uit Kerkbalans van mensen boven de zeventig komt. Ga maar na wat dat over tien jaar betekent. Ik doe daarom een dringend beroep op de jongere generaties, en dan spreek ik dus al over mensen van onder de zeventig, nog eens goed te kijken of ze substantieel meer kunnen missen voor de kerk.” Je strooit kwistig met cijfers. Hoe zit het eigenlijk met de privacy? AS: “Ik ben blij dat je dat vraagt. Alleen een beperkt aantal mensen op het Kerkelijk Bureau kan in de administratie zien wat mensen bijdragen. Ze mogen die informatie met niemand delen, ook niet met bijvoorbeeld hun eigen thuisfront. Ik heb ook zelf geen zicht op de bijdragen van mensen. Dat wil ik graag zo houden. Ik krijg van het Kerkelijk Bureau alleen overzichten met gemiddelden. En wat betreft het bezoekwerk bij de actie verbreden: de betreffende ambtsdragers en vrijwilligers krijgen niet meer te horen dan strikt noodzakelijk is.”

Dit diagram geeft een overzicht van de toezeggingen voor 2009. Bijna 40% van de huishoudens draagt niet aan Kerkbalans bij. 26,1% geeft € 0-100,13,5% geeft € 100-200,13,9% geeft € 200-500,5,2% geeft € 500-1000,- en 1,7% geeft meer dan € 1000,- per jaar. 15

Coördinator F. Ottens besteedt al jaren veel tijd aan de Actie Kerkbalans.

M I J N I N S P I R AT I E

Coördinator Actie Kerkbalans spil in geoliede organisatie

16

Werk van vrijwilligers verre van eenvoudig Al meer dan twintig jaar is de heer F. Ottens actief voor de Actie Kerkbalans. Die wordt dit jaar voor de 37ste keer gehouden. In 1973 kwam de landelijke inzamelingsactie van de kerken in de plaats van de kerkelijke belasting in de vorm van een hoofdelijke omslag, zoals die binnen de Nederlands Hervormde Kerk bestond. In de Gereformeerde Kerken werd altijd al om een vrijwillige bijdrage gevraagd. Vrijwillig, maar niet vrijblijvend, want de actie Kerkbalans bepaalt gemeenteleden bij hun verantwoordelijkheid om met elkaar te zorgen dat het kerkenwerk, in de ruimste zin van het woord, door blijft gaan. Voor Ottens betekent dat meer dan geld overmaken; samen met de heer A.J. Edzes is hij in de Aa-landen en Holtenbroek, binnen de eigen wijkgrenzen, al jaren coördinatie van de Actie Kerkbalans. Ottens vertelt wat er allemaal bij komt kijken om de actie tot een succes te maken. Tijdens onze ontmoeting wordt al gauw duidelijk dat de voorbereidingen in volle gang zijn. Als coördinator heeft de heer Ottens in de Aa-landen en Holtenbroek de beschikking over zo’n vijftig vrijwilligers die zorgen dat de enveloppen bij de adressen komen. Zij vormen tien procent van het totale aantal vrijwilligers dat in Zwolle op pad gaat voor Kerkbalans. Dat gebeurt in de week van 17 tot en met 23 januari. In de week van 24 tot en met 30 januari worden de enveloppen weer opgehaald. Ongeveer eind september maakt de landelijke PKN het thema bekend. Opnieuw is dit jaar gekozen voor de slagzin: ‘Een kerk is van blijvende waarde’. Lokaal krijgt men gelegenheid het informatiemateriaal aan te passen aan de plaatselijke situatie. Zwollenaren ontvangen een eigen folder. Zie de rubriek Desgevraagd op pagina 14 en 15 van deze Gaandeweg. Daarin worden ook vragen beantwoord over de vernieuwde aanpak, waar het College van Kerkrentmeesters van de PGZ dit jaar voor heeft gekozen. Voor het eerst hebben de gemeenteleden al in november een aankondiging van Kerkbalans ontvangen. In een brief wordt

hen gewezen op de financiële situatie van de PGZ, die tegenwoordig niet rooskleurig is. Gemeenteleden wordt gevraagd een verhoging van hun bijdrage in overweging te nemen.

Vanzelfsprekend De heer Ottens heeft in de loop van twintig jaar meer veranderingen meegemaakt. De inzamelingsactie is beter georganiseerd dan vroeger, maar dat is ook steeds noodzakelijker geworden. “De tijd was anders. Je was lid van de kerk en vanzelfsprekend betaalde je dan je bijdrage. Als mensen daar bewust of onbewust niet aan voldeden, dan kregen ze bezoek van iemand van de kerk en werd samen met hen een oplossing bedacht.”

“Om de gegevens te krijgen gaan sommigen wel drie of vier keer terug naar een adres” Een goede coördinatie van de activiteiten is onderdeel van de geoliede organisatie van de Actie Kerkbalans. Ottens spreekt trots over ‘zijn’ vrijwilligers, want in de huidige tijd is hun werk verre van eenvoudig. Zij vatten hun taak heel serieus op; om de gegevens te krijgen gaan sommigen wel drie of vier keer terug naar hetzelfde adres.

Reacties Als coördinator voelt Ottens het als zijn taak, de vrijwilligers extra zorg te geven, zodat ze beter kunnen omgaan met de reacties van de mensen. Want er wordt niet altijd even vriendelijk gereageerd, weet de coördinator. Opmerkingen als ‘Ik zie nooit iets van de kerk’, ‘Ik krijg er niks van terug’ en ‘Ze komen alleen maar voor geld’, zijn geen uitzonderingen. De vrijwilligers worden geïnstrueerd om niet teveel in discussie te gaan. Via de coördinatoren worden de reacties teruggespeeld naar de kerkenraad of de predikant, zodat die kan besluiten of er andere stappen moeten worden genomen. Ottens beschouwt de houding van veel gemeenteleden als een uitvloeisel van het tegenwoordig vergaande individualisme, waarin alles veel vrijblijvender is geworden en er duidelijk ook voor andere prioriteiten wordt gekozen. Zijn indruk is dat de verantwoordelijkheid die mensen voor de kerk willen dragen aan het afnemen is. “Daarom moeten we veel meer moeite doen om de betrokkenheid van de gemeenteleden te behouden.”

Toon Hagen, musicus en componist, is al vele jaren de vaste organist van de Grote of St. Michaëlskerk. Ook in deze Adventstijd en tijdens de komende Kerstdagen begeleidt hij aan het Schnitgerorgel de gemeentezang. Soms zit Toon tussen de kerkgangers en beleeft hij de muziek en de liederen op een andere manier. Zoals een paar jaar geleden op de zondag na Kerst. In de Domkerk in Utrecht hoorde en zong hij ‘zijn’ lied voor het eerst. ‘Uit uw verborgenheid’, te vinden in de bundel Tussentijds, lied 138. “Vanaf de tweede helft van vers 3 merkte ik dat het lied mij zeer raakte.”

MIJN LIED

De Dom van Utrecht

“Ik kan mij er veilig aan overgeven”

“Het is vaak heel lastig om precies te verklaren waarom iets je soms heel direct raakt op het moment dat het je overkomt. Je eigen gevoelen of lichtgeraaktheid op dat moment spelen wel een grote rol, evenals de melodie of de wijze waarop de gemeente het zingt. In de Dom worden voor aanvang van de dienst door de gemeente altijd één of meer liederen onder leiding van de cantor geoefend of geactualiseerd. De vanzelfsprekende zorg om en liefde voor het zingen van de gemeente daar doet mij altijd weer goed. Maar nu eerst iets anders. Tijdens een interview vroeg een journalist mij voor wie ik eigenlijk speelde in de diensten en het antwoord legde hij mij min of meer al in de mond. ‘Voor God’, had ik moeten zeggen, maar dat antwoord kon ik hem zo vanzelfsprekend niet geven. Als organist probeer ik in eerste instantie de gemeente het lied aan te reiken, in de mond te leggen. De zingende gemeente brengt het lied op zijn bestemming en ik hoop altijd maar dat mijn rol daarin een positieve is. De journalist vroeg vervolgens: ‘Maar de gemeente zingt toch voor God?’ en weer kon ik niet volmondig ‘ja’ zeggen. Want de gemeente zingt zich teksten en melodieën letterlijk te binnen en naar buiten, zij ademt een lied in en uit. Dat doet iedereen individueel. Het lied is dus in eerste instantie voor de mensen die het zingen, maar zij zingen het ook met en soms misschien nog wel meer voor elkaar. We zingen elkaar en de wereld geloof, hoop en liefde (en nog wel meer) toe. En inderdaad, dat heilige spel dat zich in een dienst of viering afspeelt, speelt zich af voor het aangezicht van God, zoals eigenlijk ons hele leven. Terug naar het lied, waarin ik bijvoorbeeld in vers 3 motieven uit Psalm 85 herken. De zorg waarmee het gezongen werd toen ik het voor het eerst hoorde, zit ook in de gekozen woorden en de melodie, die bijna luisterend naar de tekst tot stand gekomen is. Ik kan mij er veilig aan overgeven. Het is niet plat en sentimenteel, maar warm en oprecht. Het is geen simplistisch lied, maar eenvoudig. En wat was ik blij dat de gemeente het lied verder zong, waar ik even stokte. Op zo’n moment kan het zingen van het lied ‘Uit uw verborgenheid’ ook geborgenheid geven.”

17

Heiligen, schijnheiligen en protestantse heiligen

AANDACHT VOOR

In de Adventskerk worden op 13 en 27 januari twee avonden gehouden over het thema Heilig. Hoe word ik heilig? Met deze vraag begint de eerste avond en wordt de tweede afgesloten. En ook: waarom zou je dat eigenlijk willen? Aan de orde komen: waarheid en misverstand rond heiligen in het rooms-katholicisme. Maar ook het protestantisme kent zijn heiligen en heeft minder gebroken met de traditie uit de oude kerk dan we denken. Jammer dat wij er thans ‘minder aan doen’, want wij hebben heiligen hard nodig. Als je goed kijkt, zijn ze er ook nu nog, protestantse heiligen. En misschien zijn er zelfs buiten-religieuze heiligen. Van schijnheiligheid wil niemand beschuldigd worden die weet hoe Christus, vooral in het Matteüsevangelie, te keer gaat tegen farizeeën en schriftgeleerden. Maar hoe vermijd je schijnheiligheid? René Luijpen heeft de leiding van de avonden die beginnen om 20.00 uur. Voor koffie en thee wordt per avond € 2,- gevraagd. Opgave tot 5 januari via e-mail: [email protected], of telefonisch bij Manny Frederiks: (038) 465 69 00.

18

Bibliodrama in Oosterkerk Op de maandagavonden 18 januari, 15 maart, 26 april en 31 mei, steeds van 19.30 tot 22.00 uur in de Oosterkerk is er gelegenheid bibliodrama te spelen. De bedoeling daarvan is een Bijbelverhaal ‘tot leven te wekken’ door je in te leven in een rol van een persoon uit het verhaal. Zo kun je tot nieuwe ontdekkingen komen over het Bijbelverhaal, over God, over de ander, over jezelf. Ds.Wim Hortensius ([email protected]; tel. (038) 452 46 60) leidt de bijeenkomsten.

Geloofsopvoeding

Micha-cursus in Adventskerk Op zes dinsdagavonden en een praktijkdag wordt in de Adventskerk een Michacursus gegeven voor iedereen vanaf 18 jaar. De cursus gaat over goed en recht doen aan de hand van de Bijbelse profeet Micha. In de Micha-cursus kun je ontdekken hoe waardevol het is om te groeien in je betrokkenheid op mensen dichtbij en veraf, op je leefomgeving hier en ver weg, op de schepping met haar kostbare rijkdommen. Het doet er namelijk toe wat je doet. Jouw houding naar het milieu, jouw gedachte over kwetsbare mensen in de samenleving, de spullen die je koopt. Want jij kunt verschil maken. Het verschil tussen verbondenheid en eenzaamheid, tussen duurzaamheid en uitputting, het verschil tussen helpen en aan het lot overlaten. Er wordt gebruik gemaakt van materiaal dat geschreven is voor de Micha-cursus, een interkerkelijke cursus die op verschillende plaatsen wordt aangeboden. Kerk in Actie is vanaf het begin bij deze cursus betrokken. De leiding berust bij Mink de Vries (tel. (038) 455 04 94, e-mail: [email protected]). De avonden zijn op 12 en 26 januari, 9 en 23 februari, 9 en 23 maart van 19.00 tot 22.00 uur, inclusief maaltijd. De kosten bedragen € 5,- voor het cursusboekje, € 5,- per maaltijd en € 2,- voor koffie en thee. Opgave uiterlijk 5 januari 2010 door een mailtje te sturen aan: [email protected], of te bellen met Manny Frederiks: (038) 465 69 00.

Concert Cantorij Adventskerk De Cantorij van de Adventskerk onder leiding van Ton Lans geeft een concert op zondag 20 december. Het programma bevat Adventsliederen en Christmas carols. Gert Jan v.d. Weerd en Toon Hagen verlenen hun medewerking. De aanvangstijd is ongeveer 11.45 uur, aansluitend aan de tweede kerkdienst en het afsluitende kopje koffie. Het concert wordt gratis aangeboden. Na afloop kunnen bezoekers een vrijwillige bijdrage geven, die ten goede zal komen aan de wijkkas.

Adventskerkers naar Schwerin Een groep van 28 leden van de Adventskerkgemeente maakte van 9 tot en met 11 oktober een reis naar Schwerin, waar ze een bezoek brachten aan gemeente van de Petruskirche. Voor veel deelnemers was het een gelegenheid om oude bekende gastgezinnen en kennissen weer te ontmoeten; anderen bezochten de partnergemeente voor het eerst. Het bezoek stond vooral in het teken van het feit dat het nu 20 jaar geleden is dat ‘de muur’ viel en dat de gemeenten 25 jaar partners zijn. De Zwollenaren logeerden bij verschillende gastgezinnen. Een uitgebreid verslag van deze reis is te vinden op de website van de Adventskerk: www.adventskerk.nl

In de Oosterkerk worden dit kerkelijke seizoen twee bijeenkomsten gehouden voor ouders die hun kind (hebben) laten dopen en alle andere geïnteresseerden. Het gaat over kinderen ‘voorgaan’ in het geloof. In het najaar ging het over rituelen. In het voorjaar gaat het over kinderbijbels. Verschillende kinderbijbels worden besproken en deelnemers mogen ook zelf een kinderbijbel meebrengen. Deze bijeenkomst vindt plaats op donderdag 18 maart en begint om 20.00 uur. Aanmelden kan bij ds. Wim Hortensius.

Rondje dominees Wat gelooft onze dominee eigenlijk? De predikanten en kerkelijk werker van Oosterkerk en Jeruzalemkerk laten ieder iets zien van wat hen persoonlijk bezighoudt en inspireert. In het nieuwe jaar zijn de bijeenkomsten op dinsdag 12 januari: ds. Wim Hortensius over ‘Mijn levensreis aan de hand van muziek en lied’. Dinsdag 2 februari: Christa van Stappen over ‘Inspiratie van beneden’. Dinsdag 2 maart: ds. Andries den Besten over ‘Geloven na een geloofscrisis.’ Dinsdag 6 april: ds. Lútzen Miedema over ‘Andere cultuur, ander geloof?’ Over de ontmoeting met christenen uit andere culturen en met moslims. Mede naar aanleiding van de muzikale en feestelijke ontmoetingsmiddag met allerlei (immigranten)kerken uit Zwolle op Tweede Paasdag, 5 april. Contactpersoon is ds.Wim Hortensius ([email protected]; tel.4524660).

Geloven in duurzaamheid Christenen geloven dat God niet alleen begaan is met hun persoonlijk leven maar met de hele schepping. De schepping staat onder druk door de klimaatverandering. Wat doet dit met ons? Kunnen de Bijbel en theologische inzichten ons een hoopvol perspectief bieden? Begin 2010 vinden de laatste drie activiteiten plaats in het kader van ‘Geloven in duurzaamheid’. Op donderdag 21 januari is er van 20.00 tot 22.00 uur een excursie naar boerderij ’t Ecoloar bij Wijthmen. André Mulder, eigenaar en biologisch boer, geeft ons inzicht in ecologische productie en consumptie. We proeven ook wat. Er wordt een bijdrage van € 2,50 gevraagd. Op donderdag 11 februari spreekt prof. dr. Jan Pronk (foto) om 19.30 uur in de Oosterkerk. Pronk is lid van de Protestantse Kerk in Nederland en was minister van Ontwikkelingssamenwerking en ook van VROM (milieu). Thans is hij voorzitter IKV Pax Christi. Pronk spreekt over duurzame ontwikkeling als sleutelbegrip voor gerechtigheid, vrede en heelheid van de schepping. En hoe de Bijbel ons op dit spoor zet.

Op zondag 7 maart is in de Oosterkerk om 19.00 uur tenslotte een themaviering rond ‘Geloven in duurzaamheid’ m.m.v. ds. Wim Hortensius. De activiteiten kunnen afzonderlijk worden bezocht.

Bijbelkring over het boek Job Het boekje ‘Wie heeft daar woorden voor’ van W.R. van der Zee, verdiept zich in het leven van Job en de vragen die dat oproept. Op vier avonden kan men met elkaar in gesprek gaan en nadenken over wat Job te zeggen heeft. Er is een afsluitende avond waarop we luisteren naar Job, een opname van door Henk van Ulsen. De avonden zijn op dinsdag 19 januari en dinsdag 16 februari. Vervolgens op donderdag 11 en donderdag 25 maart. De laatste avond is donderdag 15 april. Locatie: Oosterkerk, tijd: 20.00 tot 22.00 uur. De avonden worden afwisselend geleid door de pastores van Oosterkerk en Jeruzalemkerk. Opgeven bij de contactpersoon Christa van Stappen, tel. (038) 454 32 30, of e-mail: [email protected]. Deelnemers wordt verzocht bij opgave te vermelden of zij het boekje van W.R. van der Zee bezitten.

Muziek uit de hemel

Informatie: Theo Brand [email protected], 06 30 72 72 39) of Marijke ten Dam ([email protected], 06 52 54 28 96).

Providermarkt in Oosterkerk Op vrijdag 8 januari wordt weer de Provider infomarkt gehouden in de Oosterkerk van 19.00 tot 20.00 uur. Daarna… misschien wel streetdance! Tijdens deze markt kunnen jongeren van 12-17 jaar van de Oosterkerk en de Jeruzalemkerk kiezen uit de aantrekkelijke programma’s voor het voorjaar 2010. Bijvoorbeeld een item Bijbels koken of een Dagje kazerne. En natuurlijk is er weer het afsluitende gezellige kamp.

Hemels Gelag én Hemels Breed Speciale vieringen voor 16- tot 25-jarigen op zondag om 11.00 uur. Ze vinden regelmatig plaats in de Oosterkerk onder de titel ‘Hemels Gelag’. De sfeer is ongedwongen en er is ruimte voor gesprek, verdieping, samen wat drinken en eten, ontmoeting en een moment van verstilling, kaarslicht en gebed. De komende Hemels Gelag-vieringen zijn op zondag 3 januari en zondag 7 maart. Meer weten? Bert van de Venis, tel. (038) 454 71 73. Op zondag 7 februari is in de Oosterkerk een dienst voor alle leeftijden volgens hetzelfde principe. Dat noemen we ‘Hemels Breed’. Deze bijzondere dienst begint om 9.30 uur met ds. Wim Hortenius.

Service Bibliotheek Mensen die zelf niet meer in staat zijn de Zwolse Bibliotheek te bezoeken, kunnen gebruik maken van de dienstverlening door vrijwilligers, die boeken en andere zaken die de bibliotheek uitleent, halen en brengen. Aan deze extra service zijn geen kosten verbonden, wie er gebruik van maakt betaalt alleen het abonnementsgeld van € 39,- of € 47,-. Informatie bij Karin Bekedam, tel (038) 851 57 00. E-mail:[email protected]

Bestaat dat, muziek uit de hemel? Als je de kerkmuziek uit de Russisch Orthodoxe Kerk hoort, kun je dat soms zo ervaren. Ds. Theo Hop uit Willemsoord is een kenner. Hij heeft een omvangrijke muziekverzameling op cd. Op donderdag 4 maart zal hij hiervan delen laten horen. Met een korte toelichting gaat deze bijzondere muziek leven. De muziek vervult je, het onuitsprekelijke ervaar je dichtbij: muziek uit de hemel. Een kerkruimte leent zich er goed voor om deze muziek te beluisteren. Locatie: Oosterkerk. Aanvang 20.00 uur en bijdrage € 3,-. Informatie bij ds. H. Bousema, [email protected]

Hanzezangers Het Christelijk Mannenkoor Hanzezangers werkt mee aan de Volkskerstzang op zondag 20 december in De Spiegel. Verder verleent het koor regelmatig medewerking aan kerkdiensten. Op zondag 31 januari 2010 in de Pauluskerk in Wezep, op zondag 7 februari in De Hoofdhof in Berkum en op 3 april in de Sionskerk, Aa-landen. Meer info: www.hanzezangers.nl

19

Einde papiercontainers bij Oosterkerk en Hoeksteen

COLOFON

KERKELIJK BUREAU

Protestantse Gemeente Zwolle

20

Centraal adres voor Algemene Kerkenraad Kerkrentmeesters en Diakenen Kerkelijk Bureau: Molenweg 241, 8012 WG Zwolle Geopend: maandag t/m vrijdag 8.00 – 12.00 uur Tel.: (038) 421 75 96 - Fax: (038) 423 04 79 E-mail: [email protected] Website: www.pknzwolle.nl Website diaconie: www.diaconiezwolle.nl

Bankrekeningen: College van Kerkrentmeesters: 800 430 en 69.96.41.705 College van Diakenen: 874 034 en 69.95.43.320 Gaandeweg: 69.97.69.167 Beheer en Exploitatie Grote Kerk: 587 931 en 69.97.43.745 Schnitgerorgel : 59.80.52.100

Sinds jaar en dag staan er maandelijks containers voor de inzameling van oud papier bij de Oosterkerk en De Hoeksteen. De opbrengst gaat voor 50% naar een aantal wijkkassen en voor 50% naar het Bouwfonds, respectievelijk Onderhoudsfonds. In nagenoeg alle wijken heeft de Gemeente Zwolle inmiddels blauwe papiercontainers uitgezet. Mede hierdoor is de opbrengst zó gedaald dat de laatste maanden zelfs de kosten van het brengen en halen van de containers niet meer gedekt worden. Daarom is besloten om ingaande 2010 geen containers voor oud papier meer te plaatsen. Oud papier kan in de blauwe papiercontainers die de Gemeente Zwolle verstrekt. Wie liever een kerkelijk doel blijft steunen, verwijzen wij naar de actie van de Grote Kerk. Zij zamelt continu oud papier, kleding en schoenen in bij Pack2Pack, Marsweg 1. Deponeer papier en dichtgebonden zakken met kleding en schoenen in de container van Re Shar Leger des Heils. De opbrengst van de kleding is bestemd voor thuiszorg in Petrosani (Roemenië). Het inleveren kan op werkdagen van 7.30-17.30 uur en op zaterdagsmorgen van 7.30-12.00 uur.

Collectepenningen Er zijn penningen verkrijgbaar van: € 0,20, € 0,50, € 1,-, € 2,-, € 5,- en € 10,-. Verkoopadres: Kerkelijk Bureau, Molenweg 241, op werkdagen van 8.00 - 12.00 uur. Hier kan contant, per pin of door middel van een eenmalige machtiging worden betaald. Overige verkoopadressen: Emmauskerk: 1e maandag van de maand 19.00 - 20.00 uur Adventskerk: 1e maandag van de maand 19.00 - 20.00 uur Stinskerk: 1e maandag van de maand 16.30 - 17.30 uur Sionskerk: 1e donderdag van de maand 18.00 - 19.00 uur Open Kring: 1e maandag van de maand van 18.30 - 19.45 uur In Zwolle-Noord: E. van Buiten, Welle 58, K. Smit, Meppelerdiep 92 In Zwolle-Zuid: A. Renting-van Veen, Steggingmarke 13 W.A. Stomp-de Koning, Rendierveld 41 Stadshagen/Westenholte/Spoolde: mw. L. Blauw, Knopenmakerstraat 27 (tel. 460 90 16) Op deze adressen kan contant of door middel van een eenmalige machtiging betaald worden.

Veranderingen in ledenadministratie Het Kerkelijk Bureau wil graag op de hoogte worden gesteld van geboorte, doop, huwelijk, echtscheiding, verhuizing, naamswijziging, overlijden etc.

Aanvragen kerkelijke huwelijksbevestiging Bruidsparen, die hun huwelijk kerkelijk willen laten bevestigen, wordt verzocht deze aanvraag twee maanden van tevoren in te dienen bij het Kerkelijk Bureau. Hiervoor dient u persoonlijk langs te komen (bij voorkeur tijdens de openingstijden tussen 8.00 en 12.00 uur). Een aantal zaken moet namelijk even doorgesproken worden. Ook zijn aan het gebruik van de kerk kosten verbonden. Prijzen zijn op te vragen bij het Kerkelijk Bureau.

Gaandeweg

Fotografie: Gery Bruins, Rob van Harten, Henk Janssen, Paula Santbulte, Tineke Vlaming, Carl Withaar en anderen

is het magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente Zwolle en De Hoofdhof Berkum

Vormgeving en grafische productie: Drukkerij Upmeyer Zwolle

December 2009 Verschijnt zes keer per jaar Oplage: 11.500 Redactie: Ds. Iemke Epema (hoofdredacteur), Gery Bruins (eindredacteur), Saskia Dankers en Rob van Harten Redactionele bijdragen aan dit nummer: Joost van Belois en scribenten van wijkgemeenten en kerkelijke organisaties

De volgende Gaandeweg verschijnt in de week van 15 februari 2010 en loopt tot en met zondag 11 april. Kopij en foto’s dienen uiterlijk woensdag 15 maart te zijn aangeleverd via [email protected] of schriftelijk bij het Kerkelijk Bureau. Advertentiebeheer Kerkelijk Bureau tel. (038) 421 75 96 Aandacht voor… In de rubriek ‘Aandacht voor’ is ruimte voor berichten uit de wijken en van kerkelijke organen en organisaties, die van belang zijn voor zoveel mogelijk lezers.

Projectkoor zingt Paasoratorium

AANDACHT VOOR

Dank voor bijdrage aan Gaandeweg De vraag om een vrijwillige financiële bijdrage aan Gaandeweg, die was bijgevoegd bij het septembernummer, heeft tot nu toe, medio november, € 34.011.- opgebracht. Dat is ruim € 7000,- meer dan de inzameling opleverde in 2008. Een mooi resultaat. Allen die hieraan hebben bijgedragen willen we daarvoor heel hartelijk danken. Die dank geldt ook onze adverteerders; de opbrengst van hun reclameboodschappen vormen een tweede pijler onder het voortbestaan van Gaandeweg. Met Gaandeweg beschikt de Protestantse Gemeente Zwolle over een communicatiemedium waarmee zij al haar leden bereikt. Zij ontvangen het allemaal thuis in de bus. Dat het blad mooi is uitgevoerd, wil nog wel eens reacties oproepen als: “Het lijkt wel een glossy. Wat kost dat wel niet?” Minder dan veel mensen denken, kunnen we u verzekeren, omdat Gaandeweg grotendeels door vrijwilligers wordt gemaakt. Zowel de teksten als de foto’s worden door enthousiaste en betrokken PGZ-leden aangeleverd. Wij waarderen het zeer dat velen van u dat een royale gift waard vinden. Minder tevreden stemt ons het aantal reacties. Er zijn met Gaandeweg 10.714 accept-giro’s verzonden; tot nu toe hebben 2246 lezers een bedrag overgemaakt. Dat is iets meer dan 20% van het aantal adressen dat het verzoek om een bijdrage heeft ontvangen. Dat kan nog meer worden, want er komt nog steeds geld binnen. Misschien bent u er nog niet toe gekomen uw bijdrage over te maken. Dat kan te allen tijde via bankrekeningnummer 69.97.69.167 ten name van Kerkblad Gaandeweg. U danken we bij voorbaat van harte. De Algemene Kerkenraad

Een op te richten projectkoor Emmaüs wil in het voorjaar uitvoering geven aan het Paasoratorium ‘Als de graankorrel sterft’. De tekst is van Marijke de Bruijne en de muziek van Anneke Plieger-van der Heide, Peter Rippen en Chris van Bruggen. De repetities vinden plaats op de donderdagen 14 en 28 januari, 11 en 25 februari, 10 en 25 maart en 8 april, telkens van 20.00 tot 22.00uur in de kapittelzaal van het Dominicanenklooster. Thuis oefenen is gewenst. Het oratorium wordt uitgevoerd na een gezamenlijke Emmaüswandeling naar de kapel van Windesheim, op de zondag na Pasen, 11 april. Dit is een initiatief van de pastores van de Dominicanenkerk en de Jeruzalemkerk, maar ook geïnteresseerden uit de Oosterkerk zijn van harte welkom. Aanmelden vóór 20 december bij de dirigent, René van Breukelen ([email protected])

Gaandeweg Gaandeweg Gaandeweg Gaandeweg Gaandeweg Februari 2009

Passie en Pasen

April 2009

Juni 2009

September 2009

Wonder van Pinksteren

Vrij van de kerk

Wederkerig

Blik naar buiten

Nieuwe start

Gods duurzame goedheid

Bijbel verbeeld Kerk in Zonnehuis

Samen kerk in Zwolle Magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente en De Hoofdhof Berkum

In vuur en vlam

Afscheid nemen

Aandacht voor kinderen

Orde op zaken Magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente en De Hoofdhof Berkum

November 2009

Magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente en De Hoofdhof Berkum

Kerk en School Magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente en De Hoofdhof Berkum

Magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente en De Hoofdhof Berkum

Gespreksgroep 50-plus in Oosterkerk De Gespreksgroep 50-plus die bijeenkomt in de Oosterkerk organiseert zes lezingen per seizoen. Telkens op een woensdag om 10.00 uur. Kosten zijn € 3,50 inclusief koffie en thee. Op 20 januari gaat het over ‘bijnadoodervaringen’. Sinds de uitgave van het boek ‘Eindeloos Bewustzijn’ van cardioloog Pim van Lommel is de bijnadoodervaring (BDE) een bekend fenomeen. Is het een reactie van de hersenen vanwege doodsnood? Of een gevolg van zuurstoftekort? Of hebben BDE-ers toch een glimp van de hemel gezien? Zwollenaar Rudolf Smit, hoofdredacteur van kwartaaltijdschrift Terugkeer, probeert uw vragen te beantwoorden. Mogelijk is er ook een ervaringsdeskundige. Op 17 februari vertelt Leo Fijen van de KRO (tot voor kort presentator van Kruispunt) het verhaal van zijn ouders. Hij gaat opmerkelijke gebeurtenissen van hun leven langs om te laten zien dat je jong van hart kunt blijven op hogere leeftijd. Senioren moeten soms stil durven zijn, regelmaat aanbrengen in hun leven om zo meer tijd te scheppen om bij zichzelf te komen. Leo Fijen neemt vijftigplussers mee op de belangrijkste reis van het leven: die naar het eigen hart. Op 17 maart spreekt professor Riemer Roukema over ‘Waarom de bijbel?’ De heer Roukema is hoogleraar Nieuwe Testament aan de Protestants Theologische Universiteit. Tenslotte is er een bijeenkomst op 21 april waarover later meer. U bent van harte uitgenodigd. Namens de voorbereidingsgroep, Tineke Diekema, tel. (038) 453 57 33. E-mail:[email protected].

Indrukwekkend filmdrama in Jeruzalemkerk In de Jeruzalemkerk wordt op dinsdag 26 januari om 20.00 uur de film ‘Il Y A Longtemps Que Je T ‘Aime’ vertoond. Dit is een indrukwekkend drama over twee zussen die hun oude band proberen te herstellen. Vanaf het moment dat Juliette (Kristin Scott Thomas) de gevangenis in moet, verbreken haar ouders al het contact tussen haar en haar kleine zusje Léa, met wie ze erg close is. Wanneer Juliette na vijftien jaar vrijkomt besluit Léa, die inmiddels getrouwd is en twee kinderen heeft, haar in haar huis op te nemen. Ze doet haar uiterste best om de fragiele verhoudingen te herstellen. Juliette klimt langzaam uit het dal. Toch blijft ze worstelen met de vraag hoe ze haar pijnlijke verleden voorgoed van zich af kan schudden en zich weer kan overgeven aan het leven. Met deze gelaagde en prachtig geacteerde film over de kracht van familiebanden, maakt de Franse schrijver Philippe Claudel in 2008 zijn debuut als filmregisseur. Contactpersoon is Martin Vosjan ([email protected])

21

Kinderkerstfeest Op zondag 20 december wordt in de Emmaüskerk en de Stinskerk kerstfeest gevierd met de kinderen. Beide kerstfeesten beginnen om 19.00 uur.

KERST IN DE KERK

Kinderkerstfeest in de Adventskerk

Diensten Kerstavond donderdag 24 december

Diensten Eerste Kerstdag vrijdag 25 december

Adventskerk: 17.30 en 19.00 uur Kinderkerstfeest 22.00 uur Kerstavonddienst, mw. ds. N.A. Eygenraam m.m.v. De Bazuin

Adventskerk: 9.00 uur ds. L. Bosgra 10.15 uur ds. L. Bosgra m.m.v. De Cantorij

Emmauskerk: 21.30 uur Kerstnachtdienst, ds. D. Jorissen

De Brug: 10.00 uur mw. F. Dijk, Dalfsen

Grote Kerk: 22.30 uur Kerstnachtdienst In deze viering worden enkele delen uit de Messiah van G.F. Händel uitgevoerd door de Michaëls Cantorij en het orkest Musica Michaëlis, beide onder leiding van Toon Hagen. Voorganger is ds. Ries Nieuwkoop. De kerk is open om 21.45 uur, vanaf 22.15 uur is er samenzang.

Emmaüskerk: 10.00 uur ds. D. Jorissen Grote Kerk: 10.00 uur ds. J. Mulderij 19.00 uur kand. J.W. van Bart, Oldebroek Hoeksteen: 10.00 uur mw. drs. E.B. van Houte

Hoeksteen: 22.30 uur Zie Sionskerk en Grote Kerk Open Kring: 22.30 uur Kerstnachtdienst en kinderkerstfeest, ds. A. Pietersma Sionskerk: 20.30 uur Kerstavonddienst, mw. ds. H. Evers (kerstavonddienst) Stinskerk: 22.00 uur Kerstavonddienst, ds. E. van ’t Slot Hoofdhof: 22.00 uur Kerstnachtdienst, mw. ds. L.A. Burggraaff

Jeruzalemkerk: 9.30 uur mw. ds. I.P. Epema

Lutherse Kerk: 19.30 uur mw. ds. T.K. van Dam

Oosterkerk: 9.30 uur ds. W. Hortensius

Open Kring: 9.30 uur mw. ds. N. Beimers

Isala klinieken locatie Sophia: 10.00 uur dienst

Sinonskerk: 10.00 uur mw. ds. H. Evers

Verpleeghuis Weezenlanden: 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff

Stinskerk: 10.15 uur ds. E. van ’t Slot

Zandhove: 10.00 uur dhr. K. Freriks

Hoofdhof: 9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

Zonnehuis: 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga

Lutherse Kerk: 10.00 uur mw. ds. T.K. van Dam (Heilig Avondmaal)

Diensten Tweede Kerstdag

Rehoboth: 10.00 uur dhr. D. Klompjan, Zwolle

Grote Kerk: 10.00 uur Kerstfeest kinderen

Rivierenhof: 10.00 uur ds. J. Vonk

Hoofdhof: 9.30 uur Kerstzangdienst


   
  

  

        

 
    
         

vrijdag 26 december

   

                ! "#$%%& '(  ) *+ * , ./ ( ( (

     

KERKDIENSTEN

Adventskerk

Emmauskerk

Grote Kerk

De Hoeksteen

Talmaplein 2

Campherbeeklaan 53

Grote Markt 18

Scheldelaan 141

Zwolle – Zuid

Zwolle – Berkum

Zwolle – Centrum

Zwolle – Aa-landen

Mw. ds. N.A. Eygenraam

Ds. D. Jorissen

Ds. J. Mulderij

Mw. ds. M.E. Jonker

Mw. W. Treep

Tel. scriba: (038)4532463

Tel. scriba: (038)4223241

Tel. scriba: (038)4546229

D.J. Steenbergen

www.emmauskerk-berkum.nl

www.grotekerkgemeente.nl

www.dehoeksteenzwolle.nl

Tel. scriba: (038)4658028 www.adventskerk.nl

Zondag 20 december Vierde Advent

9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 10.15 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (doopdienst) 19.00 uur Avondgebed

10.00 uur ds. D. Jorissen 19.00 uur Kerstfeest Kindernevendienst

10.00 uur ds. J. Mulderij 16.30 uur Michaëlsviering (ovv Comm. Grote Kerk) 19.00 uur ds. G.H. Koppelman, Wapenveld

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker

Zondag 27 december

9.30 uur ds. L.P. Miedema

10.00 uur ds. G.W. Marchal, Beekbergen 19.00 uur Geen dienst

10.00 uur ds. J. het Lam, Harderwijk

10.00 uur ds. S. van der Zee

Donderdag 31 december (Oudejaarsdag)

19.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (Avondgebed)

19.30 uur ds. D. Jorissen

19.30 uur ds. J. Mulderij

Vrijdag 1 januari (Nieuwjaarsdag)

10.30 uur Morgengebed (vanaf 10.00 uur koffiedrinken)

Zondag 3 januari

9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 10.15 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 19.00 uur dienst

Zondag 10 januari

19.30 uur mw. ds. M.E. Jonker

10.00 uur ds. J. Mulderij

11.00 uur mw. ds. M.E. Jonker (Nieuwjaarsbegroeting)

10.00 uur ds. D. Jorissen

10.00 uur ds. J.J.W. Mouthaan, Zwolle 19.00 uur ds. J. Mulderij

10.00 uur dr. D. van Keulen, Zwolle

9.00 uur ds. M.B. Nieuwkoop 10.15 uur ds. M.B. Nieuwkoop 19.00 uur mevr. W.J. Treep

10.00 uur ds. H. Frijling 19.00 uur ds. W.L. Dekker, Nijeveen

10.00 uur ds. H.J. van Wijnen, Nieuwegein 16.30 uur Michaëlsviering (ovv cie. Grote Kerk)

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker (Heilig Avondmaal)

Zondag 17 januari

9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (Schrift en Tafel) 10.15 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 19.00 uur ds. A. Koetsier Open Deur Dienst

10.00 uur ds. J.F. Schuitemaker, Nunspeet 19.00 uur de heer G. de Haan, Harderwijk

10.00 uur ds. J. Mulderij 19.00 uur kand. J.W. van Bart, Oldebroek

10.00 uur ds. W. Hortensius

Zondag 24 januari

9.00 uur ds. H. Frijling 10.15 uur ds. H. Frijling 19.00 uur dienst

10.00 uur ds. G.W. Marchal, Apeldoorn 19.00 uur ds. D. Jorissen

10.00 uur ds. J. Mulderij (doopdienst) 16.30 uur Vesper Michaëlsviering (ovv cie. Grote Kerk)

10.00 uur mw. drs. E.B. van Houte

Zondag 31 januari

9.00 uur dienst 10.15 uur dienst 19.00 uur ds. A. Pietersma

10.00 uur ds. G.Th. Vollebregt, Sassenheim (Heilig Avondmaal) 19.00 uur ds. A.H.J. Bierma, Nijverdal

10.00 uur dr. W. Verboom, Harderwijk 19.00 uur ds. J. Mulderij

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker

Zondag 7 februari

9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 10.15 uur Doopdienst mw. ds. N.A. Eygenraam 19.00 uur dienst

10.00 uur ds. G.A. Cnossen 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur ds. J. Mulderij 19.00 uur ds. S.J. Verheij, Barneveld

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker

Zondag 14 februari

9.30 uur ds. M.B. Nieuwkoop 15.00 uur intrede ds. J.T. Tissink 19.00 uur geen dienst

10.00 uur ds. L.P. Miedema 19.00 uur ds. H. Bakhuis, Hoogeveen

10.00 uur ds. J. Mulderij (voorbereiding Heilig Avondmaal) 16.30 uur Michaëlsviering (ovv cie. Grote Kerk)

10.00 uur ds. drs. E.B. van Houte (kinderdienst)

24

Jeruzalemkerk

Oosterkerk

Open Kring

Sionskerk

Stinskerk

Windesheimstraat 1

Bagijnesingel 17

Hofstedeweg 1

Glanerbeek 10

Westenholterweg 19

Zwolle – Assendorp

Zwolle – Centrum

Zwolle - Stadshagen

Zwolle - Aa-landen

Zwolle - Westenholte

Ds. A. den Besten

Ds. H. Bousema

Mw. ds. N. Beimers

Mw. ds. H. Evers

Ds. E. van ’t Slot

Mw. ds. I.P. Epema

Ds. W. Hortensius

Ds. A. Pietersma

Tel. scriba: (038)4546104

Tel. scriba: (038)4211319

Tel. scriba: (038)4218523

Mw. G.C. van Stappen

Tel. scriba: (038)4200171

www.sionskerkzwolle.nl

www.stinskerk.nl

www.jeruzalemkerkzwolle.nl

Tel. scriba: (038)4543814

www.openkring.nl

9.30 uur mw. ds. N. Beimers

10.00 uur ds. G.A. Cnossen

10.00 uur dhr. B. Greveling, Wezep 19.00 uur Kinderkerstfeest 10.00 uur kand. A. Scheer, Huizen 19.00 uur ds. B. van ’t Veld, Vaassen

www.oosterkerk.nl

9.30 uur ds. L.P. Miedema (Heilig Avondmaal)

9.30 uur ds. W. Hortensius 19.00 uur ds. W. Hortensius

9.30 uur mw. drs. L.E. Vos 19.00 uur ds. G. Schaap, Hellouw (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur ds. H. Bousema 19.00 uur Geen dienst

9.30 uur ds. J.A. van Hooijdonk

10.00 uur ds. J.H. van Osch, Vaassen

19.30 uur mw. ds. I.P. Epema

19.00 uur ds. W. Hortensius

19.30 uur ds. A. Pietersma

18.30 uur mw. ds. H. Evers

19.30 uur ds. E. van ’t Slot

9.30 uur ds. A. den Besten

9.30 uur ds. H. Bousema 14.00 uur PERKI ds. H. Olde (afsluiting Kerstcyclus) 19.00 uur Interculturele Nieuwjaarsbijeenkomst

9.30 uur mw. ds. N. Beimers

10.00 uur mw. ds. H. Evers 19.00 uur mw. ds. H. Evers

10.00 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur dr. A.H .van Veluw, IJsselmuiden

9.30 uur mw. P. de Jong 19.00 uur ds. J. Brouwer, Epe (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur ds. W. Hortensius 19.00 uur ds. W. Hortensius

9.30 uur mw. ds. N. Beimers (doopdienst)

10.00 uur kand. B. Bloemendal

10.00 uur ds. E. van ’t Slot (doopdienst) 19.00 uur ds. H. de Jong, Windesheim

9.30 uur ds. W. Biesheuvel, Noordwijk

9.30 uur ds. H. Bousema (oecumenische dienst) 19.00 uur mw. G.C. van StappenOrmel

9.30 uur ds. A. Pietersma (Schrift en Tafel)

10.00 uur ds. Hans Eschbach, Amersfoort

10.00 uur de heer H. Esselink, Zwolle 19.00 uur ds. B. Gijsbertsen, Kampen

9.30 uur ds. J. van Slageren, Zwolle 19.00 uur ds. J.Mulderij (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur ds. W. Hortensius 19.00 uur ds. W. Hortensius

9.30 uur ds. H. van Es

10.00 uur mw. ds. H. Evers

10.00 uur ds. G. Oberink, Urk 19.00 uur ds. E. van ’t Slot

9.30 uur ds. A. den Besten (Heilig Avondmaal)

9.30 uur ds. H. Bousema 19.00 uur ds. H. Bousema

9.30 uur ds. A. Pietersma

10.00 uur mw. ds. H. Evers (bevestiging ambtsdragers)

10.00 uur ds. H. van Wijnen, Nieuwegein 19.00 uur mw. ds. H. Evers, Zwolle

9.30 uur de heer E.van ‘t Haar

9.30 uur ds. W. Hortensius 14.00 uur PERKI ds. I. Pattinama (Heilig Avondmaal) 19.00 uur ds. A.E. de Bruijn, Dalfsen

9.30 uur mw. ds. N. Beimers

10.00 uur mw. ds. H. Evers (doopdienst) 19.00 uur mw. ds. H. Evers (Bijbel en Kunstdienst)

10.00 uur ds. E. van ’t Slot (Heilig Avondmaal) 19.00 uur ds. E. van ’t Slot (Heilig Avondmaal)

9.30 uur mw. P. de Jong 19.00 uur ds. E. van ’t Slot (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur ds. W. Hortensius 19.00 uur ds. W. Hortensius

9.30 uur ds. H. Bousema

10.00 uur mw. ds. H. Evers (Heilig Avondmaal) 19.00 uur mw. ds. H. Evers

10.00 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur mevr. A. Westerduin

25

KERKDIENSTEN

Collectedoelen

De Hoofdhof

Lutherse Kerk

Kerkweg 26

Koestraat 4

Zwolle – Berkum

Zwolle

Mw. ds. L.A. Burggraaff

Mw. ds. T.K. van Dam

Tel. scriba: (038)4547233

Tel. scriba: (038)4226826

www.hoofdhof.nl

www.luthersekerkzwolle.nl

Zondag 20 december Vierde Advent

19.00 uur ds. B. Heslinga, Vaassen

10.00 uur ds. J.J.H. Bras

Zondag 27 december

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur geen dienst

10.00 uur prof. R. Roukema

Donderdag 31 december (Oudejaarsdag)

19.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

Vrijdag 1 januari (Nieuwjaarsdag)

11.00 uur Inloop vanaf 10.00 uur.

Zondag 3 januari

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur ds. A. Koetsier

Zondag 10 januari

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur Vesper

10.00 uur mw. ds. T.K. van Dam afscheid

Zondag 17 januari

9.30 uur ds. A. Zweers, Zwolle 19.00 uur ds. W. Hortensius

9.30 uur ds. H. Günther

Zondag 24 januari

9.30 uur ds. A.C. Bronswijk, Deventer 19.00 uur ds. W. Scheltens, Lunteren

10.00 uur Oecumenische Dienst??

Zondag 31 januari

9.30 uur ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal) 19.00 uur ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal)

10.00 uur mw. ds. N. Beimers

Zondag 7 februari

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur ds. S. Freytag

Zondag 14 februari

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur Taizé-dienst

10.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam

26

In de PGZ-gemeenten is de derde collecte bestemd voor de volgende doelen. Op zondag 20 december: begrotingstekort Protestantse Gemeente Zwolle. Op Kerstavond, Eerste Kerstdag en Tweede Kerstdag: Kinderen in de Knel. Op zondag 27 december en Oudejaarsdag: de Oudejaarscollecte. Op vrijdag 1 januari: Schipperspastoraat. Op zondag 3 januari: verwarming kerkgebouwen. Op zondag 10 januari: wijkkas. Op zondag 17 januari: vakantieweken gehandicapten. Op zondag 24 januari: pastoraat en catechese. Op zondag 31 januari: Onderhoudsfonds. Op zondag 7 februari: Werelddiaconaat. Op zondag 14 februari: exploitatie Protestantse Gemeente Zwolle Rehoboth 10.00 uur ds. K. Schaap, Dalfsen; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur ???; Weezenlanden VRC 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; Zandhove 10.00 uur mw. ds. C.L. Kraan; Zonnehuis 11.30 uur pastor J. Groot Rehoboth 10.00 uur ds. G.A. Cnossen, Zwolle; Sophia 10.00 uur mw. A.J. Hasker; Weezenlanden VRC 10.00 uur mw. M.E. Dijk; Zandhove 10.00 uur dhr. M. Luttenberg en dhr. K. Freriks; Zonnehuis 11.30 uur ds. W.G. Hulsman

Rehoboth 19.00 uur dhr. H. Esselink, Zwolle; Zonnehuis 16.00 uur ds. G.L. Kruizinga

Eglise Wallonne 10.30 uur past. P.H. Stemerding; Rehoboth 10.00 uur ds. De Jong, ’s Heerenbroek; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur mevr. E. Bolt; Weezenlanden VRC 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; Zandhove 10.00 uur mevr. G. de Vries-Slofstra; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga Rehoboth 10.00 uur ds. H. de Jong, Windesheim; Sophia 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; Weezenlanden VRC 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Zandhove 10.00 uur de heer M. de Vries; Zonnehuis 11.30 uur dr. G. van Klinken Eglise Wallonne 10.30 uur dr. J. van Slageren; Kievitsbloem 16.00 uur; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk (Schrift en Tafel); Rehoboth 10.00 uur ds. J.M.D. v.d. Berg, Wezep; Sophia 10.00 uur dhr. F.J.G.Broekhoff; Weezenlanden VRC 10.00 uur mevr. M. Jonker; Zandhove 10.00 uur mevr. J. Spier; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga Rehoboth 10.00 uur ds. A. Jonkman, Veenendaal; Sophia 10.00 uur mevr. A.J. Hasker; Weezenlanden VRC 10.00 uur mevr. M. Dijk; Weezenlanden Kapel 15.00 uur Evangelische Broedergemeente; Zandhove 10.00 uur mevr. W.J. Treep; Zonnehuis 11.30 uur mw. B. van Loosdrecht Eglise Wallonne 10.30 uur past. Daniël Ribs; Berkumstede 15.00 uur Heilig Avondmaal; Rehoboth 10.00 uur dhr. D. Klompjan; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur mevr. M. Dijk; Weezenlanden 10.00 uur mevr. Th. Sloot; Zandhove 10.00 uur de heren M. Luttenberg/ K. Fredriks; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga Rehoboth 10.00 uur mevr. A. Wijnhoud, Oudleusen; Sophia 10.00 uur mevr. Th. Sloot; Weezenlanden 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Zandhove 10.00 uur ds. G. Kruizinga; Zonnehuis 11.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff Eglise Wallonne 10.30 uur past. H. Spoelstra; Rehoboth 10.00 uur ds. G.A. Cnossen, Zwolle; Rivierenhof 10.00 uur ds.J.Vonk; Sophia 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Weezenlanden VRC 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; Zandhove 10.00 uur mevr. G. de Vries-Slofstra; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga (Heilig Avondmaal)

het einde van onmogelijke uitvaartwensen. Bij Monuta maakt u van elk afscheid een mooie herinnering. Kijk op monuta.nl of bel Monuta Zwolle (038) 421 19 33.

Plons Aa-Landen (0 tot en met 12 jaar) Plons Holtenbroek (0 tot en met 12 jaar) Plons de Wilgenburg (4 tot en met 12 jaar) Plons Kon. Emma (4 tot en met 12 jaar)

Voor informatie: Plons Aa-Landen, Botlek 52, 8032 CG Zwolle 038-4542857 of 06-33322466 [email protected]

Beernink gedenktekens... betrokken • persoonlijk • vertrouwd

Steenhouwerij Beernink 3e industrieweg 3 8051 CL Hattem T 038 4442992

Steenhouwerij Beernink Galvaniweg 4a 8013 RG Zwolle T 038-4602111

www.magmanet.nl

Ingobert Veen

Nadja Ottens Voor alle informatie over uitvaart. Yarden biedt u een persoonlijke uitvaart en een passend advies.

Monique Grit

Bij ons in Zwolle kunt u vertrouwen op de deskundigheid van Yarden uitvaartverzorgers. Zwolse Begrafenis Vereniging (v/h Oostindiën)

;MN^SIOIRIIR

Al meer dan 100 jaar is de Zwolse begrafenis vereni-

%(:-7)96 1)27 36+%2-7%8-)

ging gevestigd in de binnenstad van Zwolle. Nadat de Zwolse begrafenis vereniging zich heeft aange-

Anton-Jan van Doornik

sloten bij Yarden kwam er al snel behoefte aan een informatiecentrum. Het Yarden informatiecentrum is aan de Willemsvaart 2 te Zwolle. U kunt hier terecht met al uw vragen met betrekking tot uitvaart.

Uitvaartwensen

Jantien van Eerten

ˆ3RHIVRIQIRH ˆ%ERWXYVIRH ˆ&IXVSOOIR

wensen kunt aangeven. Het Eigen-Wensenformulier kunt u aanvragen of afhalen bij ons informatiecentrum.

Yarden informatiecentrum Willemsvaart 2 (parallelweg van de nieuwe Veerallee) 8019 AB Zwolle Op werkdagen geopend van 9.00 – 16.00 uur. 038 421 4000

Liesbeth Knol

3QHIWXVEXIKMWGLIKVSIM ZER1qXMIVXIVIEPMWIVIR

Voor informatie kunt bellen met 0800 1292. Voor het melden van een overlijden kunt u dag en nacht bellen met 0800 8192

Jeanine Schuite

-RXIVIWWI#/MNOST[[[QIXMIVRP

Werving & Selectie - Personeelsontwikkeling - Procesverbetering

Métier B.V. | Schrevenweg 22 | 8024 HA Zwolle | T 038 452 88 33 | F 038 454 21 50 | E [email protected]

@AD:@@::A:@IGDI:8=C>:@

0PL
WPPS
V
FFO
CFUSPVXCBSF
QBSUOFS

8JK
HFWFO
|
EF
LBOT
EJU
UF
FSWBSFO #SFNBO
,MPFLLF
FMFLUSPUFDIOJFL
JT
BM
KBSFOMBOH
FFO
CFUSPVXCBSF
QBSUOFS
JO
EF
FMFLUSPUFDIOJTDIF
JOTUBMMBUJFTFDUPS
7FFM
PQESBDIU HFWFST
[JKO
QPTJUJFG
PWFS
POT
XBBSCJK
FFO
MBOHEVSJHF
SFMBUJF

CJK[POEFS
LFONFSLFOE
JT


.FFS
JOGPSNBUJF

#SFNBO
,MPFLLF
FMFLUSPUFDIOJFL
#7
1PTUCVT


%#
;XPMMF

5FMFGPPO




LMPFLLF!CSFNBOOM

XXXCSFNBOOM

Yarden biedt een Eigen-Wensenformulier: een vragenlijst, waarin u - zo eenvoudig of zo uitgebreid als u wilt - stap voor stap uw

#SFNBO
4BNFO
CJK[POEFS