Gaandeweg. Afscheid nemen. In vuur en vlam. Kerk en School. November 2009

Gaandeweg November 2009

In vuur en vlam

Afscheid nemen Kerk en School Magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente en De Hoofdhof Berkum

Schildersbedrijf sinds 1921 telfordstraat 18 8013 RM Zwolle tel. 038 - 465 02 22 fax 038 - 465 37 70

GASTVRIJ ONTHAAL Vergaderingen, conferenties of cursussen op een adembenemend mooie locatie. Vlakbij Zwolle in een oase van groen. Catering op maat. Bel en reserveer!

WWW.HEZENBERG.NL

Voor alle informatie over uitvaart. Yarden biedt u een persoonlijke uitvaart en een passend advies. Bij ons in Zwolle kunt u vertrouwen op de deskundigheid van Yarden uitvaartverzorgers. Zwolse Begrafenis Vereniging (v/h Oostindiën) Al meer dan 100 jaar is de Zwolse begrafenis vereniging gevestigd in de binnenstad van Zwolle. Nadat de Zwolse begrafenis vereniging zich heeft aangesloten bij Yarden kwam er al snel behoefte aan een informatiecentrum. Het Yarden informatiecentrum is aan de Willemsvaart 2 te Zwolle. U kunt hier terecht met al uw vragen met betrekking tot uitvaart.

Uitvaartwensen Yarden biedt een Eigen-Wensenformulier: een vragenlijst, waarin u - zo eenvoudig of zo uitgebreid als u wilt - stap voor stap uw wensen kunt aangeven. Het Eigen-Wensenformulier kunt u aanvragen of afhalen bij ons informatiecentrum.

Yarden informatiecentrum Willemsvaart 2 (parallelweg van de nieuwe Veerallee) 8019 AB Zwolle Op werkdagen geopend van 9.00 – 16.00 uur. 038 421 4000

Voor informatie kunt bellen met 0800 1292. Voor het melden van een overlijden kunt u dag en nacht bellen met 0800 8192

doet je goed!

038 - 444 52 51

In deze Gaandeweg Op de voorpagina: de zon gaat onder, het afscheid van een dag. In dit nummer, dat verschijnt tegen het einde van het kerkelijk jaar, gaat het onder meer over andere momenten van afscheid nemen. Aandacht voor onder andere de komende Kerstlichtjestocht in Berkum pagina 4, 5, 8, 9, 17 en 19 Diaconaal nieuws pagina 6 Algemene Kerkenraad neemt ingrijpende besluiten pagina 7 Op 15 november zijn in verschillenden wijkgemeenten weer diensten van Kerk en School pagina 10 Columnist Theo Brand kijkt in de toekomst pagina 11 Vragen over de bezuinigingsmaatregelen pagina 12 en 13 Vrijwilligerswerk in De Boeier pagina 14 Het lied van Ton Lans pagina 15 Toekomstige predikanten over hun stageplek pagina 16 Informatie van het Kerkelijk Bureau De Najaarszendingscollecte Colofon Gaandeweg pagina 18 Kerkdiensten voor de komende twee maanden pagina 20, 21 en 22

Zombietheologie Je kunt het je nu bijna niet meer voorstellen, maar het was warm. Vijfentwintig graden. Ik fietste op zondagmorgen naar de kerk om te preken. Zwart pak. Tussen de wielrenners door, de joggers en de ouders met kinderen die naar opa en oma of de Wythemerplas gingen. Ik had mijn colbertje in een plastic tasje gedaan. In het overhemd ging het nog. Maar die zwarte broek, zwarte schoenen en stropdas? Op zondagmorgen bij vijfentwintig graden? Het zag er echt anders uit dan die gladde wielrennerpakken met van die helmpjes. In de kerk aangekomen vond niemand het gek. Mij gek. De kerkenraadsleden waren in vrijetijdskleding, maar ik zou als voorganger toch erg opgevallen zijn als ik in korte broek en bloesje gekomen was. Hoe anders was dat op straat, bedacht ik. Er is een tijd geweest dat mensen de hoed afnamen voor een dominee. Toen kwam de tijd dat ze het nog snapten als ze op zondagmorgen iemand in zwart pak zagen. “Dat is een dominee die gaat preken.” Nu heb ik het gevoel dat ze denken: “Wat is er met die man? Wie fietst er nu op zondagmorgen bij vijfentwintig graden in zwart pak? Een ober? Een artiest? Daar is het nog een beetje vroeg voor. Het is pas half tien. Dus er zal wel iets met hem wezen: een zombie.” Nu had ik net een cursus zombietheologie gevolgd. Zombietheologie is theologie die ze in kerken snappen maar daarbuiten niet. Zombietheologie geeft antwoord op vragen die er niet zijn en gebruikt begrippen die nergens aan raken. Buiten snappen ze er niets van. Hoe voorkom je dat je zombietheoloog wordt? Ik heb toevallig een beetje ervaring met buiten. In het buitengebied van de kerk praat ik de hele dag met mensen over geloof en God. Dat willen ze ook best, maar alleen met iemand die zelf ook met beide benen in het buitengebied staat, de taal spreekt en een beetje normaal doet. Ik ben dus gevoelig voor hoe ze van buiten naar de kerk en naar dominees kijken. Vandaar. Ik had wel een mooie preek. Dat vonden de mensen in de kerk ook. Buiten kwam de zon me tegemoet. Ik stopte mijn zwarte jasje weer in het plastic tasje. Maar niet alleen vanwege de warmte. Ik vertelde het aan een collega. “Dat je over zulke dingen nadenkt, hé”, zei ik. “Als je daar niet meer over nadenkt”, zei hij, “is het erger.” Bert Koetsier, studentenpredikant

3

AANDACHT VOOR

Kerst 2009 wierp in Berkum al in januari van dit jaar zijn licht vooruit. Toen werd aan de werkgroep Evangelisatie van de drie kerken in Berkum het idee voorgelegd een kerstlichtjestocht te houden om de inwoners van Berkum het evangelie van de geboorte van Jezus op een heel bijzondere manier te laten beleven. Vooral de laatste maanden wordt in en buiten de kerken hard gewerkt aan de organisatie van ‘Berkum in vuur en vlam’, dat plaatsvindt op zaterdag 19 december tussen 16.30 en 19.00 uur. Een enorm karwei, maar volgens de leden van de werkgroep Evangelisatie ook ‘een prachtige kans’ om velen bij het Kerstevangelie te betrekken.

4

Kerken zetten Berkum in vuur en vlam Het idee voor de tocht kwam van Anja Pierik van de Vrije Evangelisatie Zwolle (VEZ), die in Berkum woont. Zij en haar man Klaas werkten al twee jaar enthousiast mee aan het Kerstevent op de Veluwe, een ‘wandelend theater’ over het leven van Jezus dat veel publiek trekt. “Toen we na de tweede keer thuiskwamen”, vertelt Anja, “zei ik tegen mijn man, dat het weer heel prachtig en indrukwekkend was geweest om mee te spelen, maar dat we de tijd en energie ook in ons eigen dorp konden steken om daar het evangelie rondom de geboorte van Jezus Christus op een laagdrempelige manier te verkondigen. Want dat is het doel van Berkum in vuur en vlam. Hopelijk ervaren de bezoekers voor Wie wij in vuur en vlam staan.”

Waxinelichtjes De werkgroep Evangelisatie, een gezamenlijk initiatief van de Emmaüskerk, De Hoofdhof en de Ichthuskerk, omarmde het idee van Anja. De drie kerken verbinden hun naam aan de tocht, maar krijgen ook medewerking van andere organisaties in Berkum: de wijkvereniging, de kinderboerderij en de scouting. Deelnemers volgen een route over de dijk, die begint bij ‘de inschrijving door de Romeinse soldaten’ en eindigt bij ‘de stal in Bethlehem’, de kinderboerderij. Door middel van theaterstukjes worden de onderdelen van het verhaal uitgebeeld, afgewisseld met muziek, zang, kerstgedichten en verhalen. De hele route wordt gemarkeerd met honderden waxinelichtjes in glazen potjes. Er is

warme chocolademelk en na afloop krijgen de jongste kinderen een kleurplaat. Bovendien ontvangen alle wandelaars een uitnodiging om een kerstdienst bij te wonen in de drie kerken van Berkum. De organisatoren vinden het belangrijk dat ook de bewoners van Berkumstede, Frion en Philadelphia kunnen meedoen aan de tocht, al dan niet in rolstoel. Sinds de Startzondag is de werkgroep Evangelisatie in de drie kerken bezig, de gemeenteleden enthousiast te maken voor de uitvoering van de Kerstlichtjestocht. Zo moeten er vrijwilligers worden geworven die de rollen spelen, bij voorkeur twee voor elke rol zodat ze elkaar kunnen afwisselen. Maar er zijn ook mensen nodig die de kleding verzorgen, op de avond van de tocht de route uitzetten, tijdens de wandeling het verkeer regelen, de kleurplaten en de uitnodigingen uitdelen en ga zo maar door. Ook sponsors, die het evenement financieel willen steunen, zijn van harte welkom. Het minste wat gemeenteleden kunnen doen, is glazen (groente)potten inleveren in de kerken. Om de hele route sfeervol te verlichten zijn zo’n vijftienhonderd tot tweeduizend potten nodig! Inmiddels is de aanmelding op gang gekomen en gaat de werkgroep Evangelisatie er vanuit dat Berkum op 19 december echt in vuur en vlam wordt gezet. Actuele informatie, bijvoorbeeld over de kaartverkoop, komt in De Berkumer en de kerkbladen.

Welkomstdoos De Kerstlichtjestocht is een nieuwe activiteit van de werkgroep, die eind

november 2007 voor het eerst bij elkaar kwam. Ingrid Blotenburg vertegenwoordigt in de groep de Emmaüskerk, Arie van der Zwan en Lily Burggraaff De Hoofdhof, Ake Sikkema de Ichthuskerk en Anja Pierik de VEZ. “We zijn begonnen met het samenstellen van een welkomstdoos voor nieuwe inwoners van Berkum. Naast een boekje met het Evangelie van Johannes, een magazine van Prediker, een aantal kinderkaarten met tekst en twee kaarsjes, bevat de doos informatie over elk van de drie kerken”, memoreert Ingrid Blotenburg. “Het plan om daarmee te beginnen is ontstaan in de Ichthuskerk en door de andere kerken overgenomen. We betrekken gemeenteleden bij de verspreiding.” Tot nu toe zijn er 26 dozen uitgereikt aan nieuwe bewoners. Vaak ontstond er op een ontspannen manier een begin van een gesprek over het geloof. Verder organiseert de werkgroep met wisselend succes workshops; vooral het maken van een paas-voorjaarskrans was populair. Op dit moment vraagt de organisatie van de Kerstlichtjestocht alle aandacht, maar toch staat er ook nog een workshop bloemschikken op het programma: een herfststuk ‘op weg naar de winter’. Deze wordt gehouden op woensdag 28 oktober van 9.30 tot 11.30 uur (vanaf 9.15 uur koffie) in de Emmaüskerk. De kosten zijn € 10.- per persoon, inclusief materialen en koffie met wat lekkers. Voor informatie en/of opgave: Gerda Dekker tel. (0529) 427 472 of Ingrid Blotenburg tel. (038) 454 47 19

“Kerkdienst is kloppend hart gemeentewerk” Ds. Andries den Besten deed op zondag 23 augustus intrede in de Jeruzalemkerk. Gaandeweg stelde hem een aantal vragen. Wat waren je belangrijkste overwegingen om het beroep aan te nemen? “De advertentie in Kerkinformatie sprak mij aan, maar ook het to the point beleidsplan, dat ik las op internet. Geen wollig verhaal, maar een duidelijk plan. Ik houd daarvan. Voor ik mijn sollicitatiebrief schreef ben ik gewoon op een zondag naar Zwolle gereden om de sfeer te proeven tijdens een dienst. Er werd mij heel gastvrij bij de ingang een liturgie aangeboden. Heel belangrijk voor nieuwkomers. Ook de dienst, waarin Iemke voorging, sprak mij aan. Ik dacht: hier wil ik best graag werken. Op mijn brief werd ik uitgenodigd voor een nadere kennismaking, die in goede sfeer verliep. Op 1 maart mocht ik hier een dienst leiden; voor mij een fijne ervaring. Hier wilde ik vaker voorgaan. Ik heb de Jeruzalemkerkgemeente leren kennen als een hechte geloofsgemeenschap waarvan ik graag deel wil uitmaken.” Kun je (en wil je) een vergelijking maken tussen de Jeruzalemkerk en de gemeente in Nijkerk? “Wijkgemeente De Fontein is een grote gemeente in een kleine stad en de Jeruzalemkerkgemeente een kleine gemeente in een grotere stad. De Fontein is een gastvrije, orthodoxe gemeente met veel jeugd en jonge gezinnen, een grote kerkenraad, veel kringwerk, catechese en jeugdwerk, veel

kerkgangers. De Jeruzalemkerk is in mijn beleving wat minder orthodox, maar wel een vrolijke en gastvrije gemeente met zeer betrokken mensen. In wijkgemeente De Fontein is het avondmaal niet open voor kinderen en zijn de ambten tot op heden niet open voor vrouwen en vindt geen zegening plaats van twee mensen van hetzelfde geslacht. De Jeruzalemkerkgemeente heeft deze drie zaken wel en dat vind ik positief.” Wat zie je als de belangrijkste taak van een wijkpredikant? “Die zie ik in eredienst en pastoraat. De kerkdienst is het kloppend hart van het gemeentewerk. In het pastoraat is er aandacht voor de enkeling. Jezus had oog en hart voor de menigte en voor de enkeling. Dat mag je als wijkpredikant in navolging van Hem ook hebben. Vorming en toerusting spreken me ook aan. Daarin vind ik belangrijk dat ieder gemeentelid zijn of haar plekje heeft. Elk gemeentelid heeft gaven ontvangen, waarmee hij/zij God en de gemeente kan dienen. Ik denk dat je als predikant een soort coach bent, die erop let dat ieder op de goede plek staat in het veld waar de topsport van geloven beoefend wordt. Dat moet je samen doen en daarin heb je als predikanten ook een stimulerende taak.” Hoe heb je de intrededienst beleefd? “Als een feest! Voor mij betekent de intrededienst een doorstart in mijn werk als predikant na een tijdje aan de kant te hebben gestaan. Ik mag aan de slag in een leuke gemeente in één van de oudste wijken van de stad Zwolle. De wijze waarop mijn naaste collega ds. Iemke Epema de dienst van bevestiging leidde, zorgde voor een belangrijk deel van de feestvreugde. De toespraken en de contacten met gemeenteleden via een handdruk na de dienst voelden voor mij als een warm welkom. Ook de aanwezigheid van familieleden, vrienden en Zwolse collega’s heb ik zeer op prijs gesteld.”

Stabat Mater in De Open Kring

Daar stond ze, de diepbedroefde moeder... Het Stabat Mater is een Middeleeuwse passietekst, die tot vandaag toe steeds weer op muziek wordt gezet. Op de Engelstalige website www.stabatmater.info worden onder andere ruim vierhonderd(!) componisten genoemd die ooit een Stabat Mater

Samen groeien Onder het motto ‘Samen groeien’ komen vrouwen uit verschillende kerkgenootschappen eens in de veertien dagen bij elkaar om de Bijbel te bestuderen,

gecomponeerd hebben. Ook Nederlandse vertalingen zijn daar te vinden. Op maandag 2 november kan men in De Open Kring (Stadshagen) een avond naar muziek luisteren. Het gaat deze avond vooral om de eerste drie regels van de tekst. Dat is de tekst waarin de moeder bezongen wordt die terzijde van het kruis stond in machteloze tranen terwijl de zoon daar maar hing. Zij wordt beschouwd als een toonbeeld van zorg. Daar zullen we het over hebben met elkaar. Dat moet onze oren spitsen, zodat we des te beter kunnen luisteren. Er is heel veel keus: Arvo Pärt, Franz

Liszt, Gioacchino Rossini, Pietro Antonio Fiocco, Giuseppe Verdi, Allessandro Scarlatti, Francis Poulenc, Giovanni Battista Pergolesi, Théodore Dubois, Joseph Haydn, Antonio Vivaldi, enzovoort. Wybe Dijk (theoloog, wonend te Harderwijk) praat het geheel theologisch aan elkaar. De bijeenkomst begint om 20.00 uur. Voor wie nog meer wil horen: op woensdag 18 november voeren het toonkunstkoor Caecilia en het Orkest van het Oosten in de Dominicanenkerk het Stabat Mater van Rossini en het Te Deum van Dvorák uit.

samen te zingen en zo te groeien in hun persoonlijk geloof. Deze bijeenkomsten zijn meestal op een ochtend of avond bij een van de vrouwen thuis. Wanneer de groep groter wordt dan twaalf deelnemers, wordt in overleg gesplitst.

Wie interesse heeft en/of behoefte aan meer informatie kan bellen met Jeanet Jansen, tel. (038) 466 07 34 of mailen: [email protected]. 5

Sociaal arm In ons land komen mensen uiterst zelden om van de honger, maar worden velen bedreigd in hun sociale bestaan. Met weinig geld kom je nog wel aan eten en drinken, maar activiteiten die geld kosten vallen af. Zo ontstaat sociale armoede: mensen kunnen niet meedoen omdat zij niet voldoen aan de verwachtingen die de samenleving heeft over geld verdienen en uitgeven. De aandacht en de zorg hiervoor hoort tot het hart van kerk en geloof. Volgens Jezus Christus hebben wij de armen altijd bij ons.

Niet om hen met onze zorg te verstikken, wel om ruimte te bieden voor hun verhaal, bereid om je daardoor te laten raken. Contact over en weer vermindert sociale armoede. Bij mensen met weinig geld en ook bij mensen met te weinig tijd voor sociaal contact. Bij sociale armoede is de diaconaal bewuste kerk van levensbelang. Lútzen Miedema, diaconaal predikant

Kunst en diaconaat Kunstdiaconaat is geen nep. Het is diaconaat dat mensen met elkaar in verbinding brengt rond kunst en cultuur. Niet alleen om sociale armoede te verminderen, maar ook om nieuwe wegen te zoeken voor het naar voren brengen van barmhartigheid en gerechtigheid in onze stad, in het licht van het evangelie.

De centrale figuur bij de ontmoeting tussen diaconaat en kunst is Hans van der Steeg. Hij is secretaris van de diaconie, was directeur van een basisschool in Zwolle en actief in de kleinkunst. Vanuit zijn contacten met kunstenaars zoekt hij de komende jaren naar mogelijkheden om de kern van het diaconaat - barmhartigheid en gerechtigheid - zichtbaar te maken in stad en kerk.

DIACONAAL

Het grote voorbeeld vormen de panelen over de werken van barmhartigheid van de Meester van Alkmaar. Oorspronkelijk hingen de panelen in de Grote Kerk in Alkmaar. Die was elke dag open voor gebed en ontmoeting. Er werden wellicht ook zaken gedaan. De panelen stelden iedere bezoeker de vraag van de Heer: wat heb jij voor Mij gedaan? De panelen stelden het diaconaat present in stad en kerk. Dat wil de diaconie navolgen.

6

Diaken Hans van der Steeg achter de microfoon tijdens een presentatie.

Als eerste project is in september in het kader van het RootsReli-Ragefestival een ‘Michaëlsnacht’ gehouden, met als thema: ‘Wat beweegt de mens?’ Ruud Knier droeg hierover gedichten voor, omspeeld door muziek van Toon Hagen en vele anderen. En het antwoord op deze vraag? Dat werd gevonden in Psalm 42.

Zwolle armoedevrij In Zwolle moeten 4500 huishoudens vaak jarenlang leven van een inkomen rond het sociaal minimum. In totaal groeien er 2215 kinderen op in een huishouden met een laag inkomen. Velen van hen verkeren in een situatie van armoede. Ze ontberen de middelen en mogelijkheden om mee te doen in de samenleving. Dat is niet alleen hun persoonlijke probleem. Armoede gaat

Diaconaat onder dak In oktober vindt diaconaal predikant Lútzen Miedema gaandeweg onderdak in de Oosterkerk. Hier houdt hij spreekuur (op afspraak via Wim van Ree, (038) 421 75 96 of via 06 231 219 05). Hier kan ook post voor hem naartoe. Er wordt tevens een bescheiden diaconale documentatie opgebouwd. Daarnaast gaat de Oosterkerk ruimte bieden aan nieuwe migrantenkerken in Zwolle, waarmee de diaconie contact opbouwt. Deze kerken kampen vaak met ruimtegebrek voor catechesegroepen, diaconaal werk en vergaderingen. Met haar dubbele gastvrijheid geeft de Oosterkerkgemeente een belangrijke impuls aan het diaconaat in de stad. Op 25 november wordt in deze kerk een diaconale toerustingsavond gehouden.

iedereen in de stad aan, aldus het ‘armoedepact’ dat in september is gesloten tussen overheid, maatschappelijke organisaties, diaconieën etc. in Zwolle. Met dit pact geven zij aan dat zij de handen ineenslaan bij het streven dat iedereen ten volle meetelt en meedoet. Daarvoor zijn concrete stappen afgesproken. Eén van die stappen is dat armoede wordt aangepakt in directe samenspraak en samenwerking met betrokkenen en hun vertegenwoordigers, zoals de door mensen met uitkeringservaring gevormde Adoptiegroep waarbij de diaconie is betrokken. Een andere stap is dat er niet alleen aandacht is voor wat fout gaat. Er wordt vooral aangesloten bij de veerkracht van mensen, bij hun capaciteiten en mogelijkheden. Verder gaan de instanties samenwerken vanuit uitvoerende werkers: beroepskrachten en vrijwilligers, die de leefwereld van minima kennen en door hen vertrouwd worden. Mensen met problematische schulden kunnen voortaan gemakkelijker terecht bij hulpverleners. Agressieve reclame om geld te lenen wordt tegengegaan. Het onderwijs besteedt extra aandacht aan kinderen in huishoudens met een laag inkomen. Het is een lange weg. Maar de bereidheid om de handen ineen te slaan geeft hoop.

B R RO O D VO O R ST E N E N

Algemene Kerkenraad staat voor ingrijpende maatregelen Om binnen drie jaar een begroting te hebben waarin uitgaven en inkomsten met elkaar in evenwicht zijn, heeft de Algemene Kerkenraad van de Protestantse Gemeente Zwolle de afgelopen twee maanden intensief gesproken over maatregelen om de kosten drastisch te verlagen. Voorgesteld is om drie kerkgebouwen, inclusief grond, te verkopen of in erfpacht te geven: de Jeruzalemkerk, de Emmaüskerk en een van de twee kerken in de Aa-landen. Voorstel is ook, te zoeken naar een andere ruimte voor de activiteiten van de Grote Kerkgemeente die nu in het Refter plaats vinden. Als die er is, kan ook het Refter worden verkocht. Daarnaast wordt gestreefd naar een frequenter verhuur van de Grote Kerk voor niet-kerkelijke activiteiten.Voordat deze besluiten in uitvoering kunnen worden genomen, wordt eerst met de betrokken wijkkerkenraden overlegd. Doel daarvan is te kijken hoe een en ander kan worden uitgevoerd. In 2012 moet het huishoudboekje op orde zijn. Als de voorstellen worden overgenomen zal de Emmaüskerkgemeente in Berkum op zoek gaan naar vervangende ruimte voor haar kerkdiensten. De wijkgemeenten van de Jeruzalemkerk, de Hoeksteen en de Oosterkerkgemeente zullen dan onderzoeken welke samenwerking zij kunnen ontwikkelen. Gezamenlijk kunnen zij een nieuwe gemeente vormen in het midden van de stad en bouwen aan een kerk die perspectief heeft en waar met velen gekerkt, geleefd, en geloofd kan worden.

Tegelijk met de gemeenteleden van de PGZ kregen ook de media te horen welke voorgestelde maatregelen de AK op 28 september zou bespreken. Onder andere De Stentor besteedde er uitvoerig en op evenwichtige wijze aandacht aan.

Kernactiviteiten wijkgemeenten moeten doorgaan Op termijn zullen wijkgrenzen worden gewijzigd, ter afsluiting van het proces waarin verschillende wijkgemeenten steeds intensiever met elkaar zijn gaan samenwerken. De bedoeling is wijkgrenzen zo te plaatsen dat er aan de betrokken wijk voldoende formatie kan worden toegerekend voor bijvoorbeeld de pastorale zorg en voorgaan in diensten. Een wijkgemeente moet haar kernactiviteiten goed kunnen uitvoeren. Toekomstige vacatures op het Kerkelijk Bureau worden alleen vervuld als dat voor de dienstverlening noodzakelijk is en tevens wordt de verspreiding van Gaandeweg goedkoper, door daarvoor vrijwilligers in te zetten.

Uitgangspunten In de weken die voorafgingen aan de besluitvormende vergadering, bracht de AK de leden van de PGZ-gemeenten op de hoogte van de voorgenomen bezuinigingen. Op zondag 6 september kregen de kerkgangers in alle wijkgemeenten een brief uitgereikt. Daarin legden de voorzitters van de AK en het College van Kerkrentmeesters nog eens uit waarom de kostenverlaging noodzakelijk is. De uitgangspunten die aan de besluiten ten grondslag liggen, hadden zij ook in het juninummer van Gaandeweg (pagina 19) uitvoerig toegelicht. Belangrijk is dat ‘brood’ voor ‘stenen’ gaat, dat wil zeggen dat er bewust is

gekozen voor het terugbrengen van het aantal gebouwen en niet van de formatie aan predikanten. Naast het terugdringen van de kosten zet de PGZ ook een actie op om de bijdragen van de leden te verhogen, onder de naam ‘Verbreden en verdiepen’. In het kader van de actie Kerkbalans worden groepen gemeenteleden gericht benaderd. De verwachting is dat hierdoor meer mensen gaan bijdragen én dat de bijdragen groter worden.

Hard aangekomen De voorgenomen besluiten waren geen complete verrassing, maar kwamen in de wijkgemeenten voor wie ze het ingrijpendst zijn, wel hard aan. Zij werden een week eerder door hun wijkkerkenraad geïnformeerd en konden toen direct reageren. Aan de noodzaak bezuinigingen door te voeren twijfelt niemand; met een jaarlijks tekort van € 200.000,- zou de PGZ binnen zeven jaar door al haar reserves heen zijn. Over de vraag of er geen alternatieven zijn voor de verkoop van kerken en het overhevelen van gemeenteleden werd wel gediscussieerd. Hoeveel pijn het afscheid van een eigen kerkruimte en de overgang van een wijkgemeente naar een andere wijk kost, weet een aantal gemeenteleden al uit ervaring. In 1998 ging de hervormde Wijkgemeente 5 van Kerkzaal Sophia

naar de Oosterkerk en een paar jaar geleden werd de Scheppingskerk in Holtenbroek gesloten. De gemeente die daar haar domicilie had, waaierde uit over Zwolle.

Reacties en vragen Ook de AK realiseert zich terdege dat de veranderingen veel teweeg zullen brengen en stelt gemeenteleden die reacties willen geven of vragen hebben, daartoe in de gelegenheid. “We stellen het zeer op prijs wanneer u dat doet (op schrift of per mail) in de richting van de voorzitters van de Algemene Kerkenraad en het College van Kerkrentmeesters van de Protestantse Gemeente Zwolle, respectievelijk G.G. Callenbach en G.J. Timmerman. Dat kan via het Kerkelijk Bureau, Molenweg 241 te Zwolle, dan wel via e-mail bij kerkrentmeesters@ pknzwolle.nl. U kunt natuurlijk ook reageren via uw eigen wijkkerkenraad.” Aldus de brief aan de kerkgangers. In de rubriek Desgevraagd, op de pagina’s 12 en 13 van deze Gaandeweg, beantwoordt Gégé Callenbach, voorzitter van de AK, een aantal vragen. Ook in het volgende nummer van Gaandeweg, dat medio december verschijnt, willen we aandacht besteden aan de reacties en emoties die de nu genomen besluiten hebben losgemaakt. En wat zij mogelijk betekenen voor de toekomst van de PGZ. 7

Commissie Grote Kerk Op zondag 25 oktober klinkt in de Cantateviering in de Grote of St. Michaëlskerk: “Schmücke dich, o liebe Seele”, in oktober 1724 door Bach gecomponeerd. In deze cantate horen we op een haast vrolijke manier Gods uitnodiging om deel te nemen aan het Avondmaal. Immers, “dein Heiland klopft”. In de instrumentale begeleiding van de zang klinkt de vreugde door: het is een feest om aan deze maaltijd deel te nemen.

AANDACHT VOOR

Michaëlsvieringen op 8 november en 13 december Veel mensen denken bij ‘crisis’, ‘kritiek’ en ‘kritisch’ aan iets negatiefs. Kritiek is gezeur en wij hebben een hekel aan gezeur. Maar deze woorden komen van het Griekse ‘krino’, wat ’onderscheid maken’ betekent. En dat is van levensbelang! Crisismomenten zijn de groeimomenten in je levensverhaal, voor individuele mensen en voor de wereld. Het jaarthema is dus niet negatief, maar bedoeld om te ontdekken hoe God bij ons en de wereld betrokken is. Ook Bijbelverhalen gaan bijna altijd over crisissituaties, die verhalen lezen we in de Michaëlsvieringen, waarbij telkens een ander soort crisis aan de beurt komt. In de viering van 8 november spreken we over relatiecrisis, met Genesis 4 als Bijbelgedeelte. Op 13 december gaat het over identiteitscrisis aan de hand van Genesis 32. De vieringen beginnen om 16.30 uur.

8

Denk eens aan de Grote Kerk

Bibliodrama en film in De Hoeksteen ‘Verbindende verhalen’ is het jaarthema van De Hoeksteen. Onze geloofstraditie wordt gedragen door verhalen. Verhalen die zijn overgedragen van geslacht op geslacht en die onderdeel kunnen zijn van ons eigen levensverhaal. Op heel verschillende manieren gaan wij met die Bijbelse verhalen om. Op 8 december komen Bijbelse verhalen in De Hoeksteen op een bijzondere manier tot leven. Ds. Wim Hortensius, predikant in de Oosterkerk, is getraind in bibliodrama. Dat is een methode waarin je je inleeft in een Bijbelverhaal en vervolgens een personage speelt. Dan maak je je vanuit een nieuw perspectief het verhaal eigen. De avond begint 19.30 uur. Opgave kan via de lijsten die in De Hoeksteen liggen, of door te mailen naar: [email protected].

Filmavond

De Grote- of St. Michaëlskerk aan de Grote Markt is ieder jaar van mei tot en met oktober open voor bezichtiging. Bezoekers kunnen dan kaarten, kaarsen en dergelijke kopen en ze snuffelen graag in de bakken met tweedehands boeken, grammofoonplaten en cd’s. Activiteiten die de Grote Kerk welkome ‘neveninkomsten’ opleveren. Coördinator Lub Dam laat weten dat de voorraad aan tweedehands artikelen voor het seizoen 2010 aanvulling behoeft. De verkoop is gestegen in de afgelopen maanden en er is voor een ruimere opstelling van de boekentafels gekozen. Zie de foto. Wie overtollige boeken, cd’s, dvd’s en grammofoonplaten heeft, wordt dan ook van harte uitgenodigd ‘te denken aan de Grote Kerk’. De spullen kunnen worden aangemeld bij de coördinator, tel. (038) 453 59 13, of afgegeven bij de kerk. De openingstijden zijn: dinsdag tot en met vrijdag 11.00-16.30 uur, zaterdag 13.30-16.30 uur.

Bonhoeffer ter sprake Op woensdag 28 oktober stelt Siebren van der Zee ‘Bonhoeffer ter sprake’ in De Hoeksteen. De bijeenkomst begint om 19.45 uur. Van der Zee over zijn keuze: “Ik heb geaarzeld om een avond stil te staan bij deze ‘oorlogstheoloog’, zoals iemand hem noemde, want zijn naam klinkt niet meteen zo bekend. Maar Bonhoeffer (in april 1945 door Hitler nog terechtgesteld) bleef maar in me rondzingen. Ik ben geen kenner, maar wat mij betreft snijdt hij thema’s aan (over beelden van God, over aards geloven), die mij in elk geval nog steeds inspireren. En dus waag ik het toch maar. Behalve zijn leven en werk komen typerende uitspraken aan de orde.”

Ook de jaarlijkse filmavond in De Hoeksteen sluit aan bij het jaarthema. Op woensdag 25 november vanaf 19.30 uur wordt de film ‘L’heure d’été’ bekeken. Een sfeervol familiedrama waarin de kinderen de erfenis van hun overleden moeder verdelen. Hoe gehecht zijn we aan objecten waar herinneringen aan kleven? En gaat het om het object of de herinnering? Verbindende herinneringen? Verbindende verhalen? Goed spel van onder anderen Juliette Binoche, die afgelopen jaar ook in De Hoeksteen te zien was in ‘Chocolat’. Lodewijk Kruithof leidt een korte nabespreking van de film.

Gesprekken over geloven Over geloven, modern geloven en twijfel heeft Jan Offringa een boek geschreven: ‘Geloven na een gezonde geloofscrisis’. In dit boek wordt een moderne manier van geloven verkend die twijfel integreert. Hoe komen in deze benadering God en Jezus ter sprake? Hoe wordt daarin gekeken naar de Bijbel, Paulus en Pasen? Dit boek en deze thema’s zijn onderwerp van gesprek op twee avonden in De Hoeksteen: 17 november en 1 december, van 20.00 tot 21.30 uur. Voor informatie en opgave: Lieke van Houte, tel (038) 426 50 21, e-mail: [email protected]

Stinskerk zendt gezin De Goeijen uit

Geloofsopvoeding in Oosterkerk In de Oosterkerk zijn twee bijeenkomsten over kinderen en ‘voorgaan’ in het geloof. Op dinsdag 3 november (20.00 uur) gaat het over rituelen onder leiding van ds. Harm Bousema ([email protected]). De tweede bijeenkomst (in het voorjaar) gaat over kinderbijbels onder leiding van ds. Wim Hortensius ([email protected]). Ouders die hun kind (hebben) laten dopen en andere geïnteresseerden zijn welkom.

Hemels Gelag

In de ochtenddienst van 23 augustus in de Stinskerk werd ds. Gert de Goeijen bevestigd als predikant met een bijzondere opdracht van de Protestantse Kerk in Nederland. De Stinskerkgemeente zond het gezin De Goeijen uit als zendingswerkers naar Rantepao op Sulawesi in Indonesië, waar zij werken namens de Gereformeerde Zendingsbond (GZB). Begin september is het gezin De Goeijen vertrokken naar het eiland Java. Ze verbleven eerst in Jakarta en reisden enkele weken later door naar Yogjakarta. Hier volgen ze enkele maanden taalstudie en zal ook hun vierde kindje geboren worden. In januari hopen ze te vertrekken naar Rantepao, waar ze ruim zes jaar zullen wonen. Via diverse wegen houden ds. De Goeijen en zijn gezin contact met Nederland. Er is een Thuisfrontcommissie opgericht die ondersteuning biedt aan het gezin en betrokkenheid in de gemeente stimuleert. Ongeveer vier keer per jaar verschijnt de rondzendbrief ‘Warta berita yang baik’ (oftewel ‘het Goeije(n) nieuws’). Informatie hierover is te vinden op de eigen website van familie De Goeijen (www.wartatoraja.nl). Via deze website is ook het weblog

Het gezin De Goeijen krijgt in de uitzendingsdienst zegenend de handen opgelegd door ds. E. van ’t Slot (predikant Stinskerk), ds. W. Poldervaart (regiocoördinator Azië bij de GZB), ds. D.H. Iswanto (voorzitter van de synode van de Gereja Kristen Jawa Tengah-Utara (Indonesië)) en ds. H.F. Klok (voorzitter GZB).

te lezen dat zij bijhouden. Zo is over hun eerste dagen in Jakarta te lezen dat ook de kinderen zeer geïnteresseerd zijn in hun nieuwe omgeving. “Ze kletsen dan honderduit. Vaak kopen we onderweg iets te drinken en dan proberen de kinderen ook te groeten. Timon vindt dat geweldig: hij groet iedereen al naar het gelang van de dag met ‘Selamat pagi’ (goedemorgen) of ‘Selamat siang’ (goedemiddag) of ‘Selamat malam’ (goedenavond). Veel mensen willen hem aanraken, vooral omdat hij zo lekker blond is. Joas zwaait vanuit zijn kinderwagen, rechtopzittend, naar iedereen. Het lijkt zo wel een pausmobiel. Naomi stelt allerlei vragen en je kunt merken dat zij een denkertje is en veel bezig is met het verwerken van alle veranderingen.”

Ouderenmiddag met Ton ten Hove De 72-plussers uit vier wijkgemeenten, de Oosterkerk, de Jeruzalemkerk, De Hoeksteen en De Open Kring, zijn door hun wijkdiaconieën uitgenodigd voor de ouderenmiddag op zaterdag 14 november. De bekende Zwolse weerman Ton ten Hove zal diverse aspecten van het weer toelichten, verder is er een optreden van het Swoll-trio met vrolijke muziek.

Onder de titel ‘het Hemels Gelag’ vinden in de Oosterkerk maandelijks speciale vieringen plaats voor 16- tot 25-jarigen. De sfeer is ongedwongen en er is ruimte voor gesprek, verdieping, samen wat drinken en eten, ontmoeting en een moment van verstilling, kaarslicht en gebed. De komende Hemels Gelag-vieringen zijn op zondag 1 november en zondag 13 december en beginnen om 11.00 uur. Meer weten? Bert van de Venis, tel. (038) 454 71 73.

Geloven in duurzaamheid De schepping staat onder druk door ons toedoen. Wat kunnen we doen? En kunnen de Bijbel en de theologie een hoopvol perspectief bieden? Hierover gaan de bijeenkomsten ‘Geloven in duurzaamheid’. Op donderdag 29 oktober spreekt theoloog drs. Hans Schravesande, voorzitter van Kerk & Milieu, in de Jeruzalemkerk over hoe de milieucrisis de theologie uitdaagt. Op donderdag 19 november is er een excursie naar de Meanderhof, een milieuvriendelijk woonwijkje in Stadshagen. Op donderdag 17 december spreekt theoloog dr. Greetje Witte-Rang in de Oosterkerk over het verband tussen de milieucrisis en de verdeling van de welvaart wereldwijd en de rol van kerken en de theologie. Begin 2010 volgen nog twee bijeenkomsten. Aanvang telkens om 20.00 uur. De avonden kunnen afzonderlijk worden bezocht. Info en opgave bij Theo Brand, tel. 06 30 72 72 39 of [email protected]

Excursie naar Aduard Ooit stond in Aduard één van de grootste Cisterciënzerkloosters in Noordwest Europa. Nu staat de ziekenzaal er nog, in gebruik als kerk. Ook is er een museum, de St. Bernardushof. Tot in de november loopt de expositie Arbeit&Minne. Op zondag 15 november maken we ’s middags vanuit de Oosterkerk een tocht naar dit Groninger dorp. Info en opgave bij ds. Harm Bousema, [email protected]; tel. (038) 454 29 99.

9

Foto’s van een dienst voor Kerk en School in de Adventskerk, een paar jaar geleden. Rechtsonder een werkstuk dat leerlingen van De Aquarel maakten voor een dienst in De Hoeksteen.

R E P O R TA G E

Een waardevolle traditie

10

Wanneer precies en in welke kerk ze zijn begonnen is niet meer te achterhalen. Wel zeker is, dat de diensten die door kerken en scholen samen worden georganiseerd, in Zwolle al jaren een waardevolle traditie vormen. Ook verscheidene wijkgemeenten van de PGZ werken samen met basisscholen in hun omgeving, naast andere reformatorische en rooms-katholieke kerken. Een paar keer per jaar resulteert die samenwerking in een kerkdienst, die op school wordt voorbereid in overleg met de dienstdoende predikant. Zowel het aantal scholen als het aantal kerken dat aan samenwerkingsprojecten meedoet, is in de loop der jaren toegenomen. De diensten vinden tegenwoordig bovendien veelal op dezelfde datum plaats; komende zondag 15 november komen weer heel veel kinderen, ouders en leerkrachten naar de kerk. Dan zijn er in ieder geval diensten van Kerk en School in de Adventskerk, de Emmaüskerk, de Jeruzalemkerk, De Open Kring en de Sionskerk. In Zwolle zijn de protestants-christelijk basisscholen verenigd in de stichting Vivente. “Vorig jaar deden in totaal elf Vivente-scholen aan de diensten voor Kerk en School mee”, vertelt Tabby Hovenier. Zij is voor de derde keer contactpersoon namens alle scholen van Vivente, daarnaast hebben scholen en kerken hun eigen contactpersonen. De keus voor het thema van de dienst is deze keer op een nieuwe manier tot stand gekomen. Tabby: “Tot nu toe namen we steeds de godsdienstmethode van de scholen ‘Kind op maandag’ als uitgangspunt: het Bijbelgedeelte dat in de week voor de dienst centraal stond, diende als thema. Maar in de evaluatie van vorig jaar constateerden we dat de verhalen uit Kind op Maandag volgens het rooster in november vaak uit het Oude Testament komen en ook nog regelmatig terugkomen. Toen is besloten het Bijbelboek Psalmen centraal te stellen. Binnen het predikantenoverleg was gesproken over een project van de Christelijke Gereformeerde Kerk, waarin een aantal maanden verschillende psalmen zijn behandeld. Dit gebeurde ook naar aanleiding van de cd van kinderkoor De Bromvlieg over de Psalmen. Velen hadden de wens daar meer mee te doen. Een kleine werkgroep maakt hier een opzet voor, die we samen bespreken, ook met vertegenwoordigers van de kerken. De grote lijnen van de dienst, zoals het thema, liederen die worden gezongen en wat er in het projectboekje komt, zijn van tevoren bepaald, maar de kerken zijn vrij om keuzes te maken en invulling te geven aan de dienst. Bij de invulling en uitvoering

van de dienst kunnen ook ouders worden betrokken. In de week voorafgaand aan de kerkdienst werken de leerlingen al met het thema. Tijdens de godsdienstlessen komen de verhalen aan de orde, dit jaar zijn dat dus de Psalmen. De kinderen werken uit het projectboekje en leren de bij het thema gekozen liederen. Ze maken ook een ‘kerkenwerkje’, een kleurplaat of een knutsel, of ze schrijven iets. Het resultaat wordt opgehangen in de kerk waar de kinderen de dienst meemaken. En na de dienst wordt er vaak nog over nagepraat op school.”

Ouders De ouders ontvangen een brief, waarin wordt uitgelegd waar de kinderen mee bezig zijn en waarin ze worden uitgenodigd samen met hun kinderen naar een van de kerken te gaan. “De betrokkenheid van ouders varieert per school, mede door de wijk waarin de school staat”, zegt Tabby. “Het percentage kerkgaande kinderen en ouders is echt heel verschillend. Toch kiezen al deze mensen voor een christelijke school. Als protestants-christelijke school hebben we zeker een taak in de geloofsopvoeding, maar die zou eigenlijk aanvullend moeten zijn op de geloofsopvoeding thuis,

vind ik. Amerikaans onderzoek heeft aangetoond dat het nog altijd de moeder is, die de meeste invloed heeft gehad op de keuze van een volwassene als het om het geloof gaat. Op school vindt natuurlijk kennisoverdracht plaats, de verhalen en liederen, de vieringen rondom bijvoorbeeld Kerst en Pasen. Maar ik denk dat het voorleven en laten zien wat geloven inhoudt en voor mij betekent in mijn dagelijks leven, minstens zo belangrijk is. We mogen Gods liefde in de praktijk brengen. Als je als school ergens voor staat mag je dat uitdragen.” Binnen de Vivente-scholen wordt op dit moment intensief van gedachten gewisseld over de eigen identiteit. Leerkrachten, teams en scholen bezinnen zich op wat die identiteit voor hen betekent en hoe zij daar invulling aan willen geven. De christelijke levensovertuiging is uitgangspunt, maar in de godsdienstmethode worden ook andere godsdiensten behandeld. “Afhankelijk van de schoolpopulatie kun je aansluiten bij de ervaring van de kinderen zelf ”, verklaart Tabby. “Als kinderen trakteren vanwege het Suikerfeest bijvoorbeeld, kun je ze heel goed laten vertellen wat daar de betekenis van is en waarom ze dat doen.”

Aa-landen Een van de Vivente-scholen is De Aquarel in de Aa-landen. Ook daar komen andere godsdiensten ter sprake. “De school gaat uit van een aantal belangrijke kernwaarden, zoals respect en vertrouwen. Maar ook de kerndoelen verplichten ons aandacht te besteden aan andere levensovertuigingen, net als aan verschillen in geloofsopvatting onder de mensen uit protestantse kerken. Maar we nemen daarbij altijd de Bijbel als leidraad”, laten de leerkrachten van De Aquarel in een gezamenlijke reactie weten. Zij bereiden twee keer per jaar een dienst van Kerk, School en Gezin voor, die sinds twee jaar afwisselend in De Hoeksteen en de Sionskerk wordt gehouden. Op 15 november is de dienst in de Sionskerk. Ds. H. Evers gaat er in voor en ook hier vormen de Psalmen het thema. “De predikant heeft een leidende rol, maar zij stemt af met de leerkrachten. De predikanten van de Sionskerk en De Hoeksteen hebben hun eigen insteek met betrekking tot een thema, maar de leerlingen hebben altijd een rol in de dienst.” Aldus leerkracht Aukje van der Wal, die dit jaar contactpersoon is namens de school. De voorbereiding in de groepen op school bestaat uit het oefenen van de liederen die in de dienst worden gezongen, eventueel het instuderen van een gebed en het maken van tekeningen en andere werkstukken die aansluiten bij het thema en die in de dienst worden gebruikt. Alle ouders worden geïnformeerd en uitgenodigd voor de dienst, maar het is een beperkte groep die daadwerkelijk de dienst bijwoont. Ook de leerkrachten van De Aquarel vinden dat de school een taak heeft in de geloofsopvoeding. “Dat sluit aan bij onze kernideologie. Wij ervaren dat ouders zich daartoe aangetrokken voelen en mede daarom kiezen voor onze school.”

Column Waar zie je brood in? Oktober 2040. Bestuursvoorzitter De Man van de Protestantse Gemeente Zwolle geeft een persconferentie. Het nieuws: veertig procent van de Zwollenaren is aangesloten bij zijn kerk. “We zijn weer leider op de religieuze markt. Wie had dat kunnen denken! Dertig jaar geleden zaten we nog in een forse dip. We moesten drie kerkgebouwen sluiten. En daar bleef het toen niet bij. Maar met onze nieuwe formule, een combinatie van geloof en entertainment, tellen we inmiddels weer mee.” Het is druk op de persconferentie. De Man, strak in het pak en met een zonnebril op zijn voorhoofd, is populair en heeft een netwerk in het Zwolse bedrijfsleven. “De kerk was vergeten dat je moet aansluiten bij de onderbuik van mensen. De kerk moet vertellen wat de mensen graag willen horen”, zo verkondigt de gevierde bestuurder. De brede weg is de weg van gemakzucht. De smalle weg leidt tot groei dankzij het commerciële avontuur. Ondernemen en risico’s durven nemen: dat is de weg die de kerk moet inslaan. Je moet woekeren met je talenten. En niet de penning die je hebt gekregen in de grond begraven. Sla de Bijbel er maar op na. In elke Zwolse wijk staat een megakerk met bij de ingang een restaurant, ballenbak en wat flipperkasten. Op diverse tijdstippen kun je kiezen uit vier kerkzalen: evangelisch, confessioneel, goedruchtig of vrijzinnig. En bij de uitgang heeft de collectezak plaatsgemaakt voor kassa’s. De mensen willen immers kunnen pinnen voor de gehaalde boodschappen. En de activiteiten van de diaconie zoals de opvang van dak- en thuislozen? Dat is allemaal weggesaneerd. “Onbegrijpelijk dat we niet eerder inzagen dat dit geen geld en groei oplevert. Bovendien zijn Humanitas en de vrijzinnige moslims ook al diaconaal bezig. Ze richten zich nu zelfs op ongedocumenteerde vluchtelingen en duurzaamheid. Het moet niet gekker worden. Je snapt niet dat ze er brood in zien”, aldus De Man. “Er brood in zien”, herhaalt een journaliste tijdens de persconferentie. “Wat heeft dat te maken met het brood dat regelmatig in de kerk gebroken wordt?” De Man valt stil en kijkt peinzend voor zich uit. “U bent echt zo’n vrouw die het erom doet. Gun ons toch ons feestje. We zijn na jaren weer de grootste kerk van Zwolle. En daar gaat het toch om vandaag?” Theo Brand De schrijver van deze column behoort tot een team van columnisten, door de redactie van Gaandeweg gevraagd de (eenzame) taak van Menno van Oel over te nemen. In het volgende nummer weer een ander gezicht en een andere kijk op de zaak. 11

DESGEVRAAGD

De voorgestelde maatregelen tot bezuiniging die de Algemene Kerkenraad de afgelopen tijd heeft besproken, roepen veel vragen op. Dat bleek al in de weken, waarin de AK aan de gemeenteleden en de media informatie verstrekte over de voorgenomen plannen. Gaandeweg stelde een aantal vragen aan Gégé Callenbach, voorzitter van de AK.

12

Begrip voor bezuinigingen, maar ook vragen Het is de bedoeling eind 2012 een sluitende begroting te kunnen aanbieden. Is er een tijdpad uitgezet voor de uitvoering van de voorgestelde maatregelen?

burgerlijke gemeente. Op verkennend niveau gaan beide gesprekken binnenkort én gelijktijdig beginnen. Het voortouw ligt in deze bij de kerkrentmeesters, in nauw overleg met de AK.”

GC: “Duidelijk is nu dat we gebouwen kunnen gaan afstoten. Maar voor we daarmee de markt opgaan zijn gesprekken met de wijkkerkenraden nodig. Hoe kunnen zij de besluiten helpen invullen? Dat kan op verschillende manieren. Zo betekent dat voor de wijkgemeenten van de Hoeksteen en de Emmaüskerk niet zozeer zoeken naar onderdak, maar nog eerder naar wijken waarmee ze willen en kunnen samenwerken. Die samenwerking kan praktisch zijn: wijkgemeenten hebben samen één kerkgebouw dat voor beide als wijkkerk geldt, maar ook inhoudelijk, bijvoorbeeld op het gebied van jeugdwerk, vorming en toerusting. Uiteindelijk kan samenwerking overgaan in samengaan; wijken hebben dan hetzelfde pastorale team van kerkelijk werkers en predikanten. Dan kan het verstandig zijn de wijkgrenzen tussen beide op te heffen en samen één nieuwe wijkgemeente te vormen. Dit proces kan jaren vergen. Maar vanaf het moment dat ze dezelfde kerk als wijkkerk hebben, is het voor de AK noodzakelijke resultaat al behaald. Het tijdpad zal per gebouw verschillen. De Molenhof heeft al eerder interesse getoond in de Jeruzalemkerk en de grond daarvan. De wijkgemeente is al bijna twee jaar in gesprek met de Molenhof over praktische en inhoudelijke samenwerking op de gebieden wonen, zorg en welzijn.

Wat verwacht de Algemene Kerkenraad in dit proces van de wijkgemeenten en hun kerkenraden? Kunnen zij ondersteuning verwachten van de AK?

Voordat de verkoop van het Refter aan de orde kan zijn, moet goed worden overlegd met de wijkkerkenraad van de Grote Kerk. Daarmee hebben de kerkvoogden van de toenmalige Hervormde Gemeente in 1998 een convenant gesloten. Dat was nadat de wijkgemeente eerst de Broerenkerk had moeten verlaten en vervolgens de Bethlehemsekerk. Zij heeft recht op passende ruimten voor haar doordeweekse en zondagse activiteiten. Omdat het Refter monumentale betekenis heeft, is al vastgelegd dat het eerste overleg over verkoop plaats moet vinden met de

GC: “Er moet binnen de wijkgemeenten sprake zijn van een principiële bereidheid met elkaar wegen te zoeken voor groeiende samenwerking. De wijkkerkenraden zijn verantwoordelijkheid voor de inhoud van het werk en dus ook voor de verschillende vormen van samenwerking. Het is opmerkelijk dat de Kerkorde het begrip ‘opheffen van een wijkgemeente’ niet kent. Wel kunnen de wijkgrenzen zo worden verlegd dat twee wijken worden samengevoegd. Geen van beide is dan opgeheven of is in de ander opgegaan. Ideaal is als wijken die met elkaar inhoudelijk gaan samenwerken naar nieuwe vormen zoeken. Belangrijk is dat de wijkkerkenraden hierover goed met hun gemeenteleden communiceren. Wijkkerkenraden kunnen zelf gemeenteadviseurs van de regionale Steunpunten aantrekken. Als ze behoefte hebben aan gesprekken met moderamenleden van de AK, zullen die daar vanzelfsprekend op ingaan. AK-leden hebben echter niets te zeggen over wat wijkkerkenraden beslissen. Zij kunnen hooguit adviseren, goed luisteren en tonen mee te willen denken. Ook over aangelegenheden die erg moeilijk liggen.” Krijgen de wijkgemeenten die hun kerkelijk onderdak kwijtraken gelegenheid passend afscheid te nemen? GC: “Vlak na de fusie van de Gereformeerde Kerk en de Hervormde Gemeente Zwolle hebben we daarmee ervaring opgedaan. De wijk van de Scheppingskerk werd in twee delen samengevoegd met die van de Hoeksteen en die van de Sionskerk.

In een kerkdienst is toen afscheid genomen van alles wat in de jaren daarvoor een wezenlijke rol had in de vieringen. Een al lang gaand verwerkingsproces werd afgesloten met een liturgisch ritueel. Dat kan helpen. Uit ervaring weten we ook dat de formele regeling van wijkgrenzen lang niet altijd door de gemeenteleden wordt overgenomen. Toen de Scheppingskerkwijk werd herverdeeld hebben veel gemeenteleden elders hun onderdak gezocht. Sommigen bij De Hoeksteen of de Jeruzalemkerk; velen bij de EvangelischLutherse Gemeente. Het is goed mogelijk dat mensen hun eigen geestelijk onderdak vinden, mede dankzij een goede begeleiding door de betrokken wijkkerkenraden en door daarvoor de tijd te nemen. Zoals bij iedere verandering blijft het risico dat mensen uit de boot vallen of zich uit de boot gezet voelen. Hoe intensiever de zorg in deze overgangsfase des te kleiner de kans dat dit gebeurt.” Is de PGZ verplicht tot het sluitend maken van de begroting? GC: “Er is een Regionaal College voor de Behandeling van Beheerszaken. Bij vervulling van vacatures van bijvoorbeeld predikanten moet dit college toestemming geven. Bij de vacature in de Jeruzalemkerk kreeg de PGZ al een waarschuwing; even leek het dat we geen toestemming zouden krijgen. In de situatie van nu zullen we zonder vergaande besluiten geen toestemming krijgen vacatures van buitenaf op te vullen. Een inspanningsverplichting is niet meer voldoende. We moeten het resultaat halen. Volgens de Kerkorde mogen we wel zelfstandig beslissen over de manier waarop we bezuinigen: de wijkkerkenraden gaan erover hoe zij het kerkenwerk vorm geven en de AK gaat over gebouwen en wijkgrenzen.” Volgens de brief die op 6 september jl. in de kerken werd uitgereikt, zijn er nu besluiten genomen die het moderamen van de AK en het dagelijks bestuur van het College van Kerkrentmeesters (CvK) ‘een jaar geleden niet voor mogelijk hield’. Wanneer werd duidelijk dat de bezuinigingen zo ingrijpend zouden zijn? GC: “In het rapport van een kleine werkgroep die in opdracht van de AK in oktober 2008 aan het werk ging en in januari 2009 het eerste rapport liet uitgaan, werd voor het eerst gerept van € 200.000. Daarmee moest het verschil tussen inkomsten en uitgaven worden verkleind. Dat resultaat is niet binnen één jaar te behalen. Omdat we niet in een jarenlang durend proces van telkens weer bezuinigen wilde terechtkomen is ingestoken op een bredere aanpak. Daarmee verwachten we, op zeer goede gronden, de komende tien tot vijftien jaar zekerheid te hebben van een op zijn minst - sluitende begroting.” Er zullen ongetwijfeld alternatieven zijn overwogen voor het sluiten van gebouwen en combineren van wijkgemeentes. Welke bijvoorbeeld en waarom is daar niet voor gekozen? GC: “Tussen begin januari en juni 2008 hebben we alle wijkkerkenraden en de AK gevraagd suggesties te doen om het tekort met € 200.000 terug te brengen. Sommigen waren voorstander van het beëindigen van de niet-wijkgebonden en centrale activiteiten, zoals de vieringen van de Commissie Grote Kerk en Gaandeweg. Daarvoor is niet gekozen. De Michaëlsvieringen en Cantatediensten behoren bij de op een na hoogste prioriteit van kerkactiviteiten en Gaandeweg is het enige medium waarmee alle wijkgemeenten alle gemeenteleden van de Protestantse Gemeente Zwolle kunnen bereiken. Bovendien levert het stoppen van deze activiteiten geen twee ton op.

Kun je iets zeggen over de reacties die de AK en het CvK (via mail, post of mondeling) tot nu toe hebben ontvangen? GC: “We hebben tot nu toe (29 september) van 28 personen 29 brieven gekregen, waarop we ook hebben gereageerd. De meeste briefschrijvers hebben er begrip voor dat er iets moet gebeuren. Velen gaan in op wat is voorgesteld over hun eigen wijk. Velen komen ook met alternatieven. Het zou goed kunnen dat die bij de uitwerking een rol gaan spelen. Sommigen hebben het ook over de communicatie. Naar gemeenteleden hebben we in het juninummer van Gaandeweg over de ernst van de situatie geschreven. Maar al jaren daarvoor is bij acties Kerkbalans en bij collectes ter bestrijding van het exploitatietekort duidelijk gemaakt dat we een structureel tekort hadden. Voor zowel het CvK als de AK was in 2006 duidelijk dat we zo niet konden doorgaan. In het beleidsplan van juni 2008 legde de AK vast volgens welke lijnen we het tekort wilden aanpakken en in de eerste helft van 2009 is de aard van maatregelen besproken. Alle ambtsdragers zijn volledig en meer dan eens op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen. Door die intensieve communicatie, die zeker geen eenrichtingsverkeer was, hebben we gepoogd de vertegenwoordigers van alle wijken erbij te betrekken. Gezien de reacties tijdens de ambtsdragersvergadering in juni 2009, is dat voor een behoorlijk deel gelukt. Niet duidelijk is in welke mate we via hen ook de gemeenteleden hebben bereikt.” Omtrent het afstoten van een van de twee kerkgebouwen in de Aa-landen is nog geen definitieve keus gemaakt. Hoe komt die keus tot stand? GC: “Dat hangt af van de keuzes die de wijkgemeentes van Sionskerk en Hoeksteen maken. Mijns inziens moet het gebouw dat eigendom blijft van onze gemeente optimaal geschikt zijn voor de kernactiviteiten van de Sionskerkgemeente. In de extra vergadering van de AK op 14 september bleek dat de kerkenraad van de Hoeksteen zijn toekomst wilde ontwikkelen samen met de Oosterkerk en de Jeruzalemkerk. Uit gesprekken was gebleken dat een meer dan praktische samenwerking tussen Sionskerk en Hoeksteen weinig perspectief leek te hebben. De Hoeksteen kiest voor de Oosterkerk, omdat die, misschien ook gevoelsmatig, dichterbij lijkt dan Stadshagen.” Bezuinigen op stenen voorkomt het terugbrengen van de predikantenformatie. Maar wat gebeurt er met de kosters die nu in de af te stoten kerkgebouwen werken? GC: “In de notitie die de AK heeft besproken staat dat voorstellen op het gebied van verkopen van gebouwen en samenvoeging van wijkgemeenten consequenties hebben voor de positie van medewerkers die in dienst zijn van de PGZ, zoals kosters/beheerders en organisten. De AK heeft inmiddels zijn beleid op dit onderdeel bepaald en het CvK verwerft zo spoedig mogelijk inzicht in de personele consequenties. Deze worden bezien binnen het kader van de van toepassing zijnde cao’s en andere vastgelegde regelingen. Bij het Kerkelijk Bureau gaat het erom de kwaliteit van dienstverlening te behouden en te zorgen voor de daarbij behorende formatie. Daarbij heeft het CvK volgens de Arbeidsvoorwaarden van de PKN de inspanningsverplichting tot herplaatsing. Betrokkenen worden zo spoedig mogelijk geïnformeerd, maar dat kan geen eenmalige gebeurtenis kunnen zijn. In de loop van de tijd wordt de informatie gedetailleerder.” 13

Vrijwillligers Nelleke en Rien de Vries met twee bewoners van De Boeier. Van links naar rechts: Nelleke, Steffie, Bianca en Rien.

Vrijwilligerswerk als vanzelfsprekendheid

M I J N I N S P I R AT I E

Opvoeding

14

Samen fietsen, spelletjes doen, een dagje uit. Voor menigeen de normaalste zaak van de wereld. Maar dat geldt niet voor de bewoners van gezinsvervangend tehuis De Boeier. Zonder de inzet van vrijwilligers zouden dergelijke activiteiten al snel op de achtergrond raken of helemaal niet meer plaatsvinden. Want in de huidige zorg hebben medewerkers daar simpelweg geen tijd voor. Al vier jaar besteden Nelleke en Rien de Vries, samen met een groep andere gemeenteleden van De Hoeksteen, daarom een deel van hun vrije tijd aan het verlenen van allerlei hand- en spandiensten in De Boeier.

De keuze voor vrijwilligerswerk komt bij Nelleke en Rien niet voort uit geloofsovertuiging. Het heeft eerder te maken met opvoeding. “Ook als ik niet christelijk zou zijn, zou ik vrijwilligerswerk hebben gedaan”, licht Nelleke toe. Voor beide is het vanzelfsprekend iets nuttigs te doen voor anderen in de samenleving. Ook het feit dat Rien de ziekte van Parkinson heeft, houdt hem niet tegen om vrijwilligerswerk te doen. “Voor mij speelt de waarom-vraag niet”, licht Rien toe. “Je doet het gewoon. Ik heb er tijd voor en ik vind het leuk om te doen. Bovendien is het juist goed voor mensen met Parkinson om actief te blijven en niet achter de geraniums te gaan zitten. Want juist dan slaat vaak de isolatie toe.” Dat betekent voor Rien dat er wel beperkingen zijn. Zo zal hij niet meer op een tandem stappen met een bewoner. Maar er is veel wat nog wel kan. “En ik geef graag zelf aan waar mijn grenzen liggen.”

“Het begon met fietstochten in de zomer”, vertelt Nelleke. “In de maanden juli en augustus gaan we regelmatig een uurtje fietsen met bewoners van De Boeier. Enkele bewoners fietsen zelfstandig, sommige met een begeleider op een tandem. Onderweg drinken we ergens gezellig koffie.” Voor bewoners die niet op vakantie gaan worden daguitjes georganiseerd. Zo gaan Rien en Nelleke met twee bewoners op pad naar de dierentuin, Apenheul of het Dolfinarium. “En het belangrijkste is dan dat er een knuffel gekocht wordt”, vertelt Rien. “Die mogen we dan op een later moment komen bewonderen als ze een plekje in De Boeier hebben gekregen.”

“Belangrijk is dat je ze niet te veel betuttelt”

Strijkpool Naast de ‘uitjes’ helpen Rien en Nelleke ook bij de meer dagelijkse taken in het tehuis. Nelleke maakt deel uit van een strijkpool. Een keer per vier weken gaat ze een uurtje strijken. Rien begeleidt twee bewoners op zaterdagochtend naar hun zwemles. “Ik haal de bewoners op en breng ze thuis. Inmiddels ben ik al bekend als ‘de puzzelman’, omdat ik altijd mijn krantje meeneem naar het zwembad.” “En voor de wintermaanden staan er weer activiteiten op het programma zoals een spelletjesavond, kerststukjes maken of naar een kerstzangdienst gaan”, aldus Nelleke. En natuurlijk zijn er vrijwilligers die de bewoners begeleiden naar de kerkdienst van De Hoeksteen. Want ook daar zijn het graag geziene gasten.

Beide genieten van de reacties die ze krijgen van de bewoners. “Het leuke van mensen met een beperking is, dat ze zo knuffelig zijn”, vertelt Nelleke. “En ze zijn heel spontaan”, vult Rien aan. Zo was er eens een bewoner die hem op de man af vroeg of hij Parkinson had en of hij er veel last van had. “Toen heb ik gezegd dat de mensen om mij heen er waarschijnlijk meer last van hebben dan ik. Wat dat betreft kunnen de bewoners van De Boeier soms beter met mijn ziekte omgaan, dan mensen zonder beperking.”

Respect Een speciale training om te leren hoe je moet omgaan met mensen met een beperking hebben beide niet gehad. “Belangrijk is dat je ze niet te veel betuttelt”, vertelt Rien. “Mensen met een beperking kunnen meer dan menigeen denkt. Ze verdienen het om met respect behandeld te worden. Belangrijk is wel om soms keuzes te maken en duidelijk te zijn. Maar ze willen wel serieus genomen worden.” Vooralsnog en zolang het mogelijk is zullen Nelleke en Rien zich blijven inzetten voor De Boeier. “Het geeft mij voldoening en het is nuttig”, aldus Nelleke. “Ik vind het gewoon fijn om te doen”, vertelt Rien, “en ik weet zeker dat ik iets doe voor een ander waarmee ik die persoon ook echt blij maak.”

Gezinsvervangend tehuis De Boeier kan meer vrijwilligers gebruiken voor allerlei hand- en spandiensten. Wie het ook iets lijkt om bijvoorbeeld af en toe met een of enkele bewoners op stap te gaan, het bewonersbusje te rijden of huishoudelijke karweitjes te doen, kan bellen met De Boeier: tel. (038) 453 69 73. Vraag naar Tsjitse Santema, coördinator vrijwilligers. De Boeier is gevestigd aan de Rijnlaan 177 (Aa-landen) te Zwolle.

MIJN LIED

Uitzingen boven het verdriet

Opgegroeid als zoon van de organist van de Emmaüskerk, was het voor Ton Lans (48) ‘bijna vanzelfsprekend’ dat hij ook orgelles nam. Al tijdens zijn opleiding aan het conservatorium begeleidde hij gemeentezang; sindsdien bespeelde hij de orgels en piano´s in De Brug, de Emmaüskerk, de Adventskerk. Hij is een van de vaste organisten in De Hoeksteen en gaat ook spelen in de Open Kring. In de Adventskerk neemt Ton het cantorschap waar. Behalve organist is hij vanaf 1992 ook uitvaartverzorger; sinds 2006 ‘helpt hij mensen bij het afscheid nemen’ vanuit zijn eigen bedrijf Arabesque uitvaartverzorging. In tijden van rouw en bij het afscheid van een overleden geliefde zijn muziek en liederen heel belangrijk, ervaart Ton. Omdat ze weergeven wat niet in woorden te vangen is.

“Muziek is een van de onderdelen die in een afscheidsdienst of plechtigheid een rol kunnen spelen, daarnaast zijn sprekers, rituelen en stiltes heel belangrijk. Maar muziek heeft het in zich om gevoelens, sfeer en (levens)overtuiging weer te geven, die soms niet in woorden te vangen zijn. Muziek kan tijdens een meditatief moment helpen je gedachten te laten gaan en dierbare herinneringen een plek te geven. Luisteren naar muziek kan dus heel fijn zijn, maar ook samenzang kan helpen om even boven het verdriet uit te zingen en daardoor getroost te worden. Mensen kiezen vaak muziek die belangrijk is geweest tijdens het leven van degene die is gestorven. Dat kan soms teruggaan naar bijvoorbeeld liederen die op Zondagsschool zijn gezongen, maar ook naar liederen uit bundels die in vroeger tijden werden gebruikt. Uit de bundel van Johannes de Heer komen onder andere ‘Scheepke onder Jezus’ hoede’ en ‘Daar ruist langs de wolken’ en uit de Bundel 1938 ‘Vaste rots van mijn behoud’. Uit het Liedboek voor de Kerken wordt nogal eens gekozen voor ‘De Heer is mijn Herder’ en ‘Wat de toekomst brengen moge’. Er zijn natuurlijk meer prachtige liederen te bedenken, zoals Gezang 487 uit het Liedboek: ‘Gij geeft het uw beminden in de slaap’. In mijn dagelijkse werk als uitvaartverzorger help ik mensen onder meer bij de voorbereiding die nodig is om de afscheidsdienst vorm te geven. De afscheidsdienst wordt meestal samengesteld in overleg met de predikant. Op het gebied van de invulling ben ik dan erg op de achtergrond, maar soms kan ik het niet laten om ook dan een suggestie aan de hand te doen. Wanneer mensen kiezen voor een uitvaart waarbij geen predikant of spreker betrokken is, wordt mijn hulp nadrukkelijker gevraagd. Dat kan zijn op het gebied van liederen of muziek, maar het komt ook wel voor dat ik zelf tijdens een plechtigheid orgel of piano speel. Regelmatig begeleid ik dan familieleden, kinderen of kleinkinderen die zingend of spelend op een instrument een bijdrage leveren aan de dienst. Dat stimuleer ik. Het actief zijn in een afscheidsdienst of -bijeenkomst kan zó belangrijk zijn en helpen in de periode van rouw. Zelf heb ik natuurlijk mijn voorkeuren, maar die zal ik zeker niet opdringen. Het afscheid moet de sfeer ademen van de familie die het betreft en zeker niet van de uitvaartverzorger die het afscheid begeleidt. Alleen als het over mijn eigen uitvaart gaat mag ik mijn zin doordrukken. Het is erg moeilijk om te kiezen voor één lied, er is zo veel moois... Ik hou erg van de melodieën en zettingen van Adriaan Cornelis Schuurman. Mooie lijnen, erg op de tekst geschreven en treffend van sfeer. Uit het Liedboek voor de Kerken vind ik Gezang 102 en Gezang 340 echt prachtig. Verder raken de teksten van Huub Oosterhuis me. Ik ken een mooie opname van het gedicht ‘Wek mijn zachtheid weer’. Die zou ik zeker op mijn uitvaart willen laten klinken. De rustige beweging in de muziek is zo treffend voor de ‘zachtheid’ van het gedicht.”

15

In gesprek met Paula de Jong en Berthold Bloemendal

Predikanten in opleiding: idealistisch, maar ook realistisch

“Predikant-zijn heeft heel veel met het bestaan van mensen te maken; dat trekt ons erg aan.”

VA N B U I T E N A F

In de Jeruzalemkerk heb ik een afspraak met Paula de Jong (24) en Berthold Bloemendal (27), twee jonge mensen die bezig zijn met de laatste fase van hun predikantenopleiding aan de Theologische Universiteit Kampen. Paula woont in de vrouwencommuniteit van het Dominicanenklooster en Berthold is afkomstig uit Duitsland. Paula en Berthold lopen sinds februari een dag in de week stage bij respectievelijk de Jeruzalemkerk en Sionskerk. Ze zochten zelf hun kerk uit.

16

Paula en Berthold: “Onze stage bestaat uit vier fases. Een: Waarnemen, de geschiedenis leren kennen van de stagekerk. Vervolgens Pastoraat, dat betekent vooral aanwezig zijn bij commissievergaderingen, leren gesprekken te voeren en de gemeente leren kennen. Drie is Catechese en Preken, en als laatste, een project opzetten gericht op beleid.” Hoe kijken jullie als ‘buitenstaanders’ tegen de Zwolse wijkgemeenten aan waarin jullie meelopen? Paula: “Ik ervaar het als een welkome gemeente, voel me geen buitenstaander. Het is een vrij kleine gemeente die in een groot gebouw huist. Mensen zijn echt betrokken op elkaar, er zijn verschillende kringen naar leeftijd. Er gebeurt veel, ook zonder predikant. Er wordt echt geprobeerd iets van te maken. De reactie op de bezuinigingen was er natuurlijk een van teleurstelling, maar ook van ‘we gaan ervoor’; dat vind ik sterk. Ik kom zelf uit een dorp, vind het in de stad sneller over geloof en kerk-zijn gaan. Dat heeft misschien met identiteit te maken, dat mensen hier meer moeten nadenken over wat hen verbindt. Uiteindelijk wil ik naar het Westen naar een grote stad met wijkpastoraat.” Berthold: “Ik heb bewust gekozen voor deze kerk, confessioneel met evangelische invloeden; zelf ben ik in een confessionele, synodaal gereformeerde kerk opgegroeid. Later wil ik graag evangelische elementen in mijn kerk introduceren. In de stad is alles groter; een grotere kerk en er is een grotere diversiteit aan agendapunten. Ook de taakverdeling tussen dominee en gemeenteleden is anders, de gemeente moet zich meer samen inspannen; dat vind ik beter, want de gemeente is iets van meerdere mensen. De betrokkenheid in een dorp vind ik groter. In de toekomst zou ik in een dorpskerk willen werken, waar ik iedereen ken.” Jullie willen predikant worden, wat trekt jullie aan in die taak? Paula: “Het is één van de weinige beroepen waarin je dichtbij mensen kunt komen, waarin je samen met anderen kunt nadenken over de zin van het leven; dat is zó’n interessante vraag.

Je gaat met mensen op weg, een oude weg, op weg naar iets mooiers, beters.” Berthold: “Het is existentiëler, aanwezig zijn bij mensen, dat ze beter tot hun recht komen. Het is enorm boeiend met de zin van het leven bezig te zijn. Ik wil graag mensen laten zien dat je over geloof kunt praten, dat je alledaagse problemen bij God neer kan leggen. Geloof is niet alleen iets zwaars; het is ook iets dat je bevrijdt, iets vreugdevols. Ik wil graag laten zien dat er iets anders is in het leven voor jeugd.” Wat zou je in de kerk willen veranderen? Berthold: “Ik zou proberen de kerk te verrijken en te moderniseren door inhoud en identiteit in nieuwe vormen te gieten. Maar dat is lastig, want wat verander je en wat laat je zo? Daarvoor is bezinning nodig. Ik denk dat de kerk meer projectmatig bezig moet gaan, omdat mensen zich niet meer lang willen binden. Het beeld van een dominee is nu ook anders dan vroeger; hij of zij moet meer een manager zijn die delegeert.” Paula: “Oude structuren als inhoud en namen van ambtsdragers zullen moeten veranderen. Sommigen zien de taak van een dominee als zwaar, maar je moet wel beseffen dat je een gemeente achter je hebt. Ik denk dat je met weinig tevreden moet zijn, het kleine moet kunnen waarderen. Verder heb je veel inspiratie en humor nodig.” Berthold: “Ik denk dat je ook vertrouwen moet hebben dat het werk van een predikant ook in het onzichtbare zijn werk doet.” Wat spreekt jullie in je studie het meest aan en waaraan zou meer aandacht besteed kunnen worden? Paula: “We hebben veel praktijk, dat is goed. Meer aandacht voor rouw en trouw is nodig en beter leren echt samenwerken, dat zou in allerlei vakken meer terug mogen komen.” Berthold: “De opleiding in Kampen is goed. Docenten reageren echt op actuele zaken; leggen een link tussen opleiding en wat er speelt in de maatschappij. Mensen uit de praktijk geven ons ook les. Het is dichtbij de mens en de omstandigheden van de mens. De opleiding geeft ook ruimte om dingen te onderzoeken.”

AANDACHT VOOR

Rondje dominees ‘Rondje dominees’ heet de kring die Jeruzalemkerk en Oosterkerk samen organiseren en die begin oktober is gestart. Wat houdt de predikanten en kerkelijk werker in onze gemeentes bezig als het gaat om geloven? Wat inspireert en interesseert hen? In de loop van het seizoen krijgt iedere pastor de beurt. Dit najaar op dinsdag 3 november in de Oosterkerk en dinsdag 8 december (let op, andere locatie!) in het Dominicanenklooster, aanvang 20.00 uur. Op 3 november gaat ds. Iemke Epema in op de vraag hoe door de secularisatie het geloof is veranderd. Dit gebeurt aan de hand van het boek ‘Een seculiere tijd’ van Charles Taylor, een Canadese filosoof. Zij heeft zich daar tijdens haar studieverlof afgelopen zomer in verdiept en is ervan overtuigd dat zijn werk ons veel stof tot nadenken biedt.

Op 8 december vertelt Paula de Jong, stagiaire in de Jeruzalemkerk, iets vertellen over ‘ruimte’. Zij zegt daarover: “Dan doe ik de deuren van het Dominicanenklooster open om te vertellen over wat mij het meeste bezighoudt in theologie en kerk: de vraag naar ‘ruimte’. Dat begrip houdt voor mij zowel tijd en plaats in als ook liefde en hartelijkheid. Wat is Gods ruimte en hoe ziet die eruit? Hoe beïnvloeden de ruimte van een gebouw en de symbolen daarin je manier van geloven?” We verzamelen niet in de Oosterkerk deze keer, maar ontmoeten elkaar op de parkeerplaats van het Dominicanenklooster, aan de Assendorperdijk. Het gebouw is toegankelijk voor rolstoel en rollator.

Kennismaking met kloosterleven

Op zaterdagmiddag 14 november wordt in de Jeruzalemkerk een speciale middag georganiseerd voor kinderen en ouders van kinderen die samen ‘jonge gezinnen’ vormen binnen onze buurt en kerkgemeente. De middag die om 15.00 uur begint en rond 19.00 uur wordt afgesloten, zal in het teken staan van gezellig samenzijn rondom thema’s die spelen in jonge gezinnen rond geloven, bidden en kerk. Door elkaar te ontmoeten en op een actieve manier ervaringen te delen, kunnen we van elkaar leren en elkaar nieuwe inzichten en energie geven. Ook mensen van buiten de wijk zijn van harte welkom. Graag opgave vooraf bij Jeroen van Vilsteren, tel. (038) 422 99 27.

Voor de mensen die eind december meegaan naar de Achelse Kluis en voor anderen die nieuwsgierig zijn naar het kloosterleven, zijn er op 2,9 en 16 december drie avonden over het boekje ‘Een levensregel voor beginners. Benedictijnse spiritualiteit voor het dagelijkse leven’ van Wil Derkse. De avonden, die telkens plaatsvinden in de Jeruzalemkerk, aanvang 20.00 uur, worden geleid door ds. Iemke Epema .

Jongegezinnendag

Integratie PERKI in PKN Het proces van integratie van PERKI Nederland in de Protestantse Kerk in Nederland verloopt niet zo heel vlot. Het proces wordt enigszins vertraagd door obstakels die opdoken, over de nieuwe naam bijvoorbeeld. Zou PERKI Zwolle straks bijvoorbeeld Protestantse Gemeente PERKI Zwolle heten? Of zijn we in Zwolle in staat om ook PERKI onder te brengen in de structuur van de PGZ? De vorige preses van de de synode, ds. De Fijter, zei onlangs dat een vertraagd integratieproces geen groot probleem is. Hij memoreerde dat de PKN veertig jaar over dat proces heeft gedaan en dat de naamgeving daarvan ook grote problemen gaf. “Gewoon doorgaan”, adviseerde hij, “je ziet wel wanneer je er bent.” Toch zou het mooi zijn als we volgend voorjaar enkele grote stappen hebben gezet. Want in maart 2010 bestaat PERKI Zwolle tien jaar. En dat willen we weten, om meedere redenen.

Flores De actie voor de bouw van een dorpsapotheek met een kleine polikliniek op Flores, komt goed op gang. Samen met de Oosterkerkgemeente heeft PERKI Zwolle een groot gedeelte van het benodigde geld inmiddels binnengekregen. Deze maand verwachten we de bouwtekeningen uit Indonesië. Daarmee kunnen we hier subsidie aanvragen voor het nog ontbrekende geld. Er volgt nog een lang administratief proces in Indonesië, maar dan zit er wel schot in. Vlak voor de zomer

van 2010 verwachten we met een bouwploeg af te reizen om de dorpelingen te helpen met de bouw. Wie interesse heeft om mee te doen, kan zich melden.

Diensten Op 1 november heeft PERKI een Avondmaalsdienst. Ds. Ida Pattinama leidt die dienst. De Kerstdienst is op 6 december. Dan komt ds. Marla Winckler-Huliselan. Zoals gebruikelijk zal dat wel uitgroeien tot een groot familiefeest rond Kerst.

Platform Religies en Levensbeschouwingen Op dinsdag 27 oktober kan men in Wijkcentrum Holtenbroek kennismaken met een aantal religies en levensbeschouwingen. Dan houdt het Zwols Platform Religies en Levensbeschouwingen Zwolle een ontmoetingsavond rond het thema ‘Nieuw leven’. Om 20.00 uur beginnen korte presentaties van Brahma Kumaris, Christendom, Humanistisch Verbond, Bahá'i, Jodendom, Wicca en Islam. Deze worden afgewisseld met muziek. Vanaf 19.30 uur is de zaal open. De toegang is gratis. Na afloop is er een informeel samenzijn en mogelijkheid tot onderling contact. De Gemeente Zwolle verleent een financiële bijdrage voor de organisatie. Voor nadere informatie: H.A. Blom, Keulenstraat 7, 8017 KR Zwolle, tel. (038) 465 56 38, e-mail:[email protected]

17

Veranderingen in ledenadministratie Het Kerkelijk Bureau wil graag op de hoogte worden gesteld van geboorte, doop, huwelijk, echtscheiding, verhuizing, naamswijziging, overlijden etc.

Oud papier

COLOFON

KERKELIJK BUREAU

Protestantse Gemeente Zwolle

18

Centraal adres voor Algemene Kerkenraad Kerkrentmeesters en Diakenen Kerkelijk Bureau: Molenweg 241, 8012 WG Zwolle Geopend: maandag t/m vrijdag 8.00 – 12.00 uur Tel.: (038) 421 75 96 - Fax: (038) 423 04 79 E-mail: [email protected] Website: www.pknzwolle.nl Website diaconie: www.diaconiezwolle.nl

Bankrekeningen: College van Kerkrentmeesters: 800 430 en 69.96.41.705 College van Diakenen: 874 034 en 69.95.43.320 Gaandeweg: 69.97.69.167 Beheer en Exploitatie Grote Kerk: 587 931 en 69.97.43.745 Schnitgerorgel : 59.80.52.100

Collectepenningen Er zijn penningen verkrijgbaar van: € 0,20, € 0,50, € 1,-, € 2,-, € 5,- en € 10,-. Verkoopadres: Kerkelijk Bureau, Molenweg 241, op werkdagen van 8.00 - 12.00 uur. Hier kan contant, per pin of door middel van een eenmalige machtiging worden betaald. Overige verkoopadressen: Emmauskerk: 1e maandag van de maand 19.00 - 20.00 uur Adventskerk: 1e maandag van de maand 19.00 - 20.00 uur Stinskerk: 1e maandag van de maand 16.30 - 17.30 uur Sionskerk: 1e donderdag van de maand 18.00 - 19.00 uur Open Kring: 1e maandag van de maand van 18.30 - 19.45 uur In Zwolle-Noord: E. van Buiten, Welle 58, K. Smit, Meppelerdiep 92 In Zwolle-Zuid: A. Renting-van Veen, Steggingmarke 13 W.A. Stomp-de Koning, Rendierveld 41 Stadshagen/Westenholte/Spoolde: mw. L. Blauw, Knopenmakerstraat 27 (tel. 460 90 16) Op deze adressen kan contant of door middel van een eenmalige machtiging betaald worden.

Gaandeweg is het magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente Zwolle en De Hoofdhof Berkum November 2009 Verschijnt zes keer per jaar Oplage: 11.500 Redactie: Ds. Iemke Epema (hoofdredacteur), Gery Bruins (eindredacteur), Saskia Dankers en Rob van Harten Redactionele bijdragen aan dit nummer: Sigrid Aalfs, Astrid Nauta en scribenten van wijkgemeenten en kerkelijke organisaties

De inzameling van oud papier vindt telkens plaats op de laatste vrijdag/zaterdag van de maand.Er staat een container in de buurt van de Bagijnesingel (naast de Turfmarkt) en op het parkeerterrein bij De Hoeksteen (daar graag alleen op zaterdag tussen 9 en 12 uur papier brengen).

Aanvragen kerkelijke huwelijksbevestiging Bruidsparen, die hun huwelijk kerkelijk willen laten bevestigen, wordt verzocht deze aanvraag twee maanden van tevoren in te dienen bij het Kerkelijk Bureau. Hiervoor dient u persoonlijk langs te komen (bij voorkeur tijdens de openingstijden tussen 8.00 en 12.00 uur). Een aantal zaken moet namelijk even doorgesproken worden. Ook zijn aan het gebruik van de kerk kosten verbonden. Prijzen zijn op te vragen bij het Kerkelijk Bureau.

ZWO aan zet

Najaarszendingscollecte De ZWO-commissie van de Protestantse Gemeente Zwolle (PGZ) vraagt aandacht voor de Najaarszendingscollecte, de jaarlijkse gezamenlijke inzameling voor Kerk in Actie en de Gereformeerde Zendingsbond (GZB). In oktober worden de acceptgirokaarten verspreid. In een begeleidende brief licht de ZWO-commissie de doelen van de Najaarszendingscollecte toe. De PGZ houdt buiten de kerkdiensten om slechts één zendingscollecte per jaar. De ZWO hoopt dat alle leden ruimhartig aan deze collecte kunnen en willen bijdragen.

Nieuwe website Hedera Hedera, centrum voor rouwbegeleiding heeft een nieuwe website: www.rouwbegeleidinghedera.nl. Hierop staan diverse activiteiten vermeld voor mensen die moeten leven met een verlies. Verder is er voor belangstellenden een folder beschikbaar, waarin onder meer een overzicht over komende lotgenotengroepen. Voor informatie of opgave: Nieske Willems, tel. (038) 465 44 84 of de website.

Fotografie: Sigrid Aalfs, Henk van den Berg, Gery Bruins, André Kruiswijk, Maarten Matser, Astrid Nauta, Paul de Vries, Carl Withaar en anderen Vormgeving en grafische productie: Drukkerij Upmeyer Zwolle De volgende Gaandeweg verschijnt in de week van 14 december en loopt tot zondag 14 februari 2010. Kopij en foto’s dienen uiterlijk woensdag 11 november te zijn aangeleverd via [email protected] of schriftelijk bij het Kerkelijk Bureau. Advertentiebeheer Kerkelijk Bureau tel. (038) 421 75 96 Aandacht voor… In de rubriek ‘Aandacht voor’ is ruimte voor berichten uit de wijken en van kerkelijke organen en organisaties, die van belang zijn voor zoveel mogelijke lezers.

AANDACHT VOOR

Activiteiten Adventskerk

Taizé in Zwolle

De Adventskerkgemeente heeft voor het seizoen 2009-2010 een breed aanbod aan open avonden, cursussen, gespreksgroepen, leerhuizen en workshops. Niet alleen gemeenteleden van de Adventskerk, maar ook anderen in Zwolle kunnen aan diverse activiteiten meedoen. Kijk op www.adventskerk.nl en klik op Vorming & Toerusting.

De muziekgroep die meewerkt aan de Taizévieringen in de Adventskerk zoekt nog leden, maar ook de opbouwploeg en de voorbereidingsgroep kunnen hulp gebruiken! Ook wie het leuk vindt om bijvoorbeeld koffie en thee te schenken na de dienst, liturgieën uit te delen of te helpen bij het voorlezen van de teksten in de dienst, is van harte welkom! Mail naar [email protected] of spreek ons aan na de viering op 15 november (zie pagina 20).

Leerhuis: atheïsme een uitdaging Atheïsten hebben iets aantrekkelijks door hun wijze van redeneren. Hun argumenten tegen God klinken soms aannemelijk en diep van binnen zijn we het dikwijls ergens met hen eens. Vooral onder natuurwetenschappers zie je nogal eens fervente godloochenaars. Richard Dawkins is zo iemand, die zijn pijlen graag op gelovigen richt. In Nederland klinken de geluiden van Herman Philipse iets genuanceerder, maar niet minder prikkelend. Als er dan ook nog een dominee in Zeeland opstaat, die vindt dat er alleen atheïstisch in God geloofd kan worden, komt het erg dichtbij. Het is de vraag of wij daar weerbaar tegen kunnen worden. In een open leerhuisavond gaat ds. Leen Bosgra hierop in. Aan de hand van beeldmateriaal en teksten stelt hij dat atheïsme een uitdaging kan betekenen opnieuw onze plaats te bepalen. Op dinsdag 27 oktober om 20.00 uur in de Adventskerk/Wijkcentrum SIO. Kosten: € 2,00 voor koffie of thee. Bijbel op muziek gezet Lang voor er sprake was van een kerk, werd gezongen en gemusiceerd op teksten uit de Bijbel. De psalmen zijn het bekendst. Ze worden tot op de dag van vandaag herkend en herhaald. Ook andere Bijbelse teksten zijn op vaak al eeuwenoude muziek gezet. En ook nu nog worden melodieën geschreven bij Bijbelse teksten die in de liturgie tot klinken komen. Pastoor Peter van der Weide en dominee Nelleke Eygenraam hebben een serie van vier oecumenische ontmoetingen georganiseerd, waar mensen uit verschillende kerken welkom zijn om zich te laven aan die ene bron: de Bijbel, op muziek gezet. De eerste avond is al geweest, maar meedoen aan de andere avonden is mogelijk. De eerstvolgende is op donderdag 12 november in de Adventskerk/Wijkcentrum SIO. Daarna op 28 januari en 4 maart 2010. Kosten: € 2 per keer. Graag van te voren aanmelden via [email protected] of telefonisch bij Nelleke Eygenraam: (038) 452 52 23.

Ontmoeting in Polen Van 29 december 2009 tot 2 januari 2010 ontmoeten Europese jongeren elkaar in het Poolse Poznan. Plaatselijke kerken ontvangen de jongeren, die tussen 17 en 30 jaar zijn, voor een paar dagen van bezinning en elkaar leren kennen. Je kunt ook eerder naar Poznan gaan om te helpen bij de voorbereidingen. Raadpleeg daarvoor de site van Taizé: www.taize.fr Informatie vanuit Nederland is te vinden op www.taizeinnederland.nl. Je kunt je ook opgeven via deze site.

Teken de klimaatbelofte De ZWO-commissie van de Adventskerk vraagt aandacht voor het volgende. In december komen wereldleiders in Kopenhagen bij elkaar voor een nieuw klimaatverdrag. Klimaatverandering is een ramp. Vooral voor mensen in ontwikkelingslanden. Extreem en onvoorspelbaar weer vernietigt hun oogsten en dorpen. De gevolgen: honger, armoede, ziekte en sterfte. De Countdown to CO2hagen campagne van ICCO en Kerk in Actie roept mensen op een klimaatbelofte te tekenen op www.klimaatbelofte.nl. Hiermee beloven ze klimaatverandering tegen te gaan door te verminderen, te veranderen en te vergoeden. Tegelijkertijd vragen ze hiermee aan de Nederlandse regering en wereldleiders om zich in te zetten voor een effectief en rechtvaardig klimaatverdrag in Kopenhagen. De Nederlandse campagne is onderdeel van een grote internationale campagne in Europa en daarbuiten: www.countdowntocopenhagen.org

Klokkenstoel gerestaureerd Na een grondige restauratie is de uit 1968 daterende klokkenstoel van de Stinskerk weer in gebruik genomen. De voet van de klokkenstoel was grotendeels door de boktor aangetast. Blijkbaar vonden die het hout dermate lekker dat ze grote gedeelten van de balken en de staanders hadden opgegeten. Deze gedeelten zijn deels vervangen door bielingahout (waarvan wordt beweerd dat de boktor dit niet lust) en deels uitgestukt en aangevuld met bielingahout. Er is enige maanden vakkundig handwerk verricht met als resultaat dat de klokkenstoel in Westenholte weer regelmatig van zich kan laten horen.

Sing-in 8 november Op zondag 8 november om 19.00 uur wordt in De Hoofdhof weer een gezamenlijke sing-in gehouden van de Emmaüskerk, De Hoofdhof en de Ichthuskerk, voorbereid door de werkgroep Drieklank. De werkgroep zet zich in voor het tweemaal per jaar organiseren van een singin. Er wordt gezongen uit de bundels van de drie kerken en er is ruimte voor schriftlezing, gebed, declamatie, koorzang en een muzikaal intermezzo. Thema is ‘Looft de Heer’. De lofzang gaande houden is een opdracht van God aan het volk Israël. Vanaf het ontstaan van de christelijke kerk hebben ook christenen het als een belangrijke taak gezien om God te loven in lied en gebed. Presentatie: ds. A.A. Kramer. Musici uit de drie kerken verlenen hun medewerking.

Red Ribbon in Zwolle Red Ribbon is een initiatief vanuit een aantal christelijke ontwikkelingsorganisaties, die zich willen laten horen rond de Wereldaidsdag in de strijd tegen aids. Zie ook de website www.red-ribbon.nl. Dit jaar vindt Red Ribbon plaats in Zwolle in de Regards / Buitensocieteit op zaterdag 28 november.

19

KERKDIENSTEN

Adventskerk

Emmauskerk

Grote Kerk

De Hoeksteen

Talmaplein 2

Campherbeeklaan 53

Grote Markt 18

Scheldelaan 141

Zwolle – Zuid

Zwolle – Berkum

Zwolle – Centrum

Zwolle – Aa-landen

Mw. ds. N.A. Eygenraam

Ds. D. Jorissen

Ds. J. Mulderij

Mw. ds. M.E. Jonker

Mw. W. Treep

Tel. scriba: (038)4532463

Tel. scriba: (038)4223241

Tel. scriba: (038)4546229

D.J. Steenbergen

www.emmauskerk-berkum.nl

www.grotekerkgemeente.nl

www.dehoeksteenzwolle.nl

Tel. scriba: (038)4658028 www.adventskerk.nl

Zondag 25 oktober

9.00 uur L. Bosgra 10.15 uur L. Bosgra (Schrift en Tafel) 19.00 uur mw. ds. I.P. Epema

10.00 uur ds. A. Jonkman, Veenendaal 19.00 uur ds. H.Bakhuis, Hoogeveen

10.00 uur ds. L.J. Geluk, Rotterdam 16.30 uur Cantateviering

9.30 uur mw. ds. N.A. Eygenraam

Zondag 1 november

9.00 uur mw. drs. E.B. van Houte 10.15 uur mw. drs. E.B. van Houte 19.00 uur dhr. K. Frederiks

10.00 uur ds. D. Jorissen 19.00 uur ds. D. Jorissen

10.00 uur ds. J. Mulderij 19.00 uur kand. G.J. Codée, Amsterdam

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker

Woensdag 4 november Dankdag

19.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

Zondag 8 november

9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 10.15 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (Dienst wind in de zeilen) 19.00 uur mw. M.E. Jonker

10.00 uur mw. ds. Rohaan-v.d.Kamp, Herveld 19.00 uur zie Hoofdhof

10.00 uur ds. J. Mulderij 16.30 uur Michaëlsviering

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker (Heilig Avondmaal)

Zondag 15 november

9.00 uur dhr. D.J. Steenbergen (Kerk, school en gezin) 10.15 uur dhr. D.J. Steenbergen (Kerk, school en gezin) 19.00 uur Taizéviering.

10.00 uur ds. D. Jorissen (Kerk, school en gezin) 19.00 uur ds. J.C. Borst, Welsum (Jongerendienst)

10.00 uur ds. J. Mulderij 19.00 uur ds. J. Mulderij

10.00 uur mw. ds. N. Beimers

Zondag 22 november Laatste zondag kerkelijk jaar

9.00 uur mw. ds. L. Bosgra/ ds. N.A. Eygenraam/mw. W.J. Treep (gedachtenis overledenen) 10.15 uur mw. (zie 9.00 uur) 19.00 uur ds. H. Bousema

10.00 uur ds. D. Jorissen 19.00 uur ds. A. Oosterwijk, Ouwsterhaule

10.00 uur ds. J. Mulderij 16.30 uur Michaëlsviering (Requiem)

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker (herdenking overledenen)

Zondag 29 november Eerste Advent

9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 10.15 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (Schrift en Tafel) 19.00 uur Avondgebed rond beeldende kunst (Ste Foye)

10.00 uur ds. G.A. Cnossen 19.00 uur ds. J.H. van Osch, Vaassen

10.00 uur ds. J. Mulderij (voorbereiding Heilig Avondmaal) 16.30 uur Michaëlsvesper 19.00 uur ds. W.M. Dekker, Mastenbroek

10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker

Zondag 6 december Tweede Advent

9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 10.15 uur mw. ds. N.A. Eygenraam 19.00 uur Avondgebed rond beeldende kunst (Ste Foye)

10.00 uur ds. D. Jorissen (Heilig Avondmaal) 19.00 uur ds. H. de Jong, Windesheim

10.00 uur ds. J. Mulderij (Heilig Avondmaal) 16.30 uur Michaëlsvesper 19.00 uur ds. J.Mulderij (viering en dankzegging Heilig Avondmaal)

10.00 uur mw. drs. E.B. van Houte

Zondag 13 december Derde Advent

9.00 uur ds. L. Bosgra 10.15 uur ds. L. Bosgra (doopdienst) 19.00 uur Avondgebed rond beeldende kunst (Ste Foye)

10.00 uur ds. D. Jorissen 19.00 uur mw. ds. H. Evers

10.00 uur ds. K.van Meijeren, Barneveld 16.30 uur Vesper of Michaëlsviering

10.00 uur ds. W. Hortensius

Taizéviering in Adventskerk Taizé is een broedergemeenschap in Frankrijk. In de bijzondere vieringen die daar gehouden worden staan stilte, rust, beleven en zingen centraal. In de stijl van Taizé wordt in de Adventskerk vijf keer per jaar een Taizéviering gehouden. De eerstvolgende viering is op zondag 15 november om 19.00 uur in zaal 2 van de Adventskerk. De volgende Taizévieringen zijn op 3 januari, 21 maart en 2 mei. Voor vragen: [email protected]

Opendeurdienst: Bijzonder 20

Op zondag 22 november wordt om 19.00 uur een Opendeurdienst gehouden in de Adventskerk. Het thema van deze dienst, waarin ds. H. Bousema voorgaat, is ‘Bijzonder’. Een vocaal ensemble van zangeressen laat ‘songs’ uit haar repertoire horen.

Jeruzalemkerk

Oosterkerk

Open Kring

Sionskerk

Stinskerk

Windesheimstraat 1

Bagijnesingel 17

Hofstedeweg 1

Glanerbeek 10

Westenholterweg 19

Zwolle – Assendorp

Zwolle – Centrum

Zwolle - Stadshagen

Zwolle - Aa-landen

Zwolle - Westenholte

Ds. A. den Besten

Ds. H. Bousema

Mw. ds. N. Beimers

Mw. ds. H. Evers

Ds. E. van ’t Slot

Mw. ds. I.P. Epema

Ds. W. Hortensius

Ds. A. Pietersma

Tel. scriba: (038)4546104

Tel. scriba: (038)4211319

Tel. scriba: (038)4218523

Mw. G.C. van Stappen

Tel. scriba: (038)4200171

www.sionskerkzwolle.nl

www.stinskerk.nl

www.jeruzalemkerkzwolle.nl

Tel. scriba: (038)4543814

www.openkring.nl

www.oosterkerk.nl

9.30 uur mw. ds. I.P. Epema 19.00 uur ds. M. Noorderijk, Tiendeveen/Nieuw Balinge (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur ds. H. Bousema 19.00 uur mw. G.C. van Stappen-Ormel

9.30 uur ds. A. Pietersma

10.00 uur ds. G.A. Cnossen

10.00 uur kand. drs. J. Tiggelaar, Hasselt 19.00 uur ContaKtdienst

9.30 uur ds. L.P. Miedema (Oogstdienst)

9.30 uur ds. W. Hortensius 14.00 uur PERKI-dienst, ds. I. Pattinama 19.00 uur ds. W. Hortensius

9.30 uur mw. ds. I.P. Epema

10.00 uur mw. ds. H. Evers (Oogstdienst) 19.00 uur mw. ds. H. Evers (Bijbel en kunstdienst)

10.00 uur Zendingsdienst 19.00 uur ds. B. Lampen, Beerzerveld

19.30 uur mw. ds. H. Evers

19.30 uur ds. E. van ’t Slot

15.00 uur kand. P. Baas, Kampen 19.30 uur ds. J. Mulderij (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur ds. A. den Besten 19.00 uur ds. J. Brouwer, Epe (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur ds. W. Hortensius 19.00 uur mw. ds. N. Beimers

9.30 uur mw. ds. N. Beimers (Doopdienst)

10.00 uur Gastpredikant 19.00 uur Opendeurdienst, dhr. G. van Vulpen

10.00 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur mw. ds. H. Evers

9.30 uur ds. A. den Besten (Kerk, school en gezin)

9.30 uur ds. H. Bousema (Kerk, school en gezin) 19.00 uur mw. drs. L.E. Vos

9.30 uur ds. A. Pietersma (Kerk, school en gezin)

10.00 uur mw. ds. H. Evers (Kerk, school en gezin)

10.00 uur dhr. F. Verkade, Hoogeveen 19.00 uur ContaKtdienst

9.30 uur mw. ds. I.P. Epema (gedachtenis overledenen) 19.00 uur ds. W. Dekker, Oosterwolde (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur mw. G.C. van StappenOrmel, ds. H. Bousema en ds.W.Hortensius 19.00 uur de heer F. Slothouber

9.30 uur mw. ds. N. Beimers (herdenking overledenen; Schrift en Tafel)

10.00 uur mw. ds. H. Evers

10.00 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur ds. M. Zoetweij, Heerde

9.30 uur ds. A. Pietersma

10.00 uur ds. H. Frijling

10.00 uur ds. G. Oberink, Urk 19.00 uur ds. E. van ’t Slot

9.30 uur mw. P. de Jong

9.30 uur ds. H. Bousema (doopdienst) 19.00 uur ds. H. Bousema

9.30 uur ds. A. den Besten

9.30 uur ds. W. Hortensius 14.00 uur PERKI-dienst, ds. S.M. Winckler-Huliselan 19.00 uur ds. W. Hortensius

9.30 uur mw. ds. N. Beimers

9.30 uur mw. ds. I.P. Epema 19.00 uur ds. H.de Jong, Windesheim (Grote Kerkgemeente)

9.30 uur ds. H. Bousema (Heilig Avondmaal) 19.00 uur ds. H. Bousema (Heilig Avondmaal)

9.30 uur ds. A. Pietersma (doopdienst)

10.00 uur mw. ds. H. Evers

10.00 uur ds. L.P. Miedema 19.00 uur Opendeurdienst, dhr. H. Stoorvogel

10.00 uur ds. E. van ’t Slot 19.00 uur ds. E. van ’t Slot 10.00 uur ds. H. de Jong, Windesheim 19.00 uur ds. P.E.G. Wiekeraad, Uelsen (Dld.)

Bijbel en Kunst in Sionskerk In de Bijbel en Kunstdiensten laten we in de Sionskerk het jaarthema ‘Heilig God – Toegewijd volk’, op een bijzondere manier oplichten. Via de beamer worden schilderijen geprojecteerd, die het thema op een nieuwe manier doen spreken. De diensten zijn op de eerste zondag van de maand, ze beginnen om 19.00 uur en ds. H. Evers gaat erin voor. Op zondag 1 november staat het schilderij Feestmaal van Belsazar centraal. God spreekt met ontzag door plotselinge letters op de muur.

Gedachtenisviering op 22 november Op de laatste zondag van het kerkelijk jaar organiseert de Commissie Grote Kerk in een extra viering de uitvoering van een Requiem. Ook dit jaar is dat het Requiem van Duruflé. Ingepast in de liturgie van de viering passen muziek en teksten bij het specifieke karakter van deze zondag.

21

KERKDIENSTEN

Diensten De Brug (Vrijzinnig Hervormd) Herenweg 46c Zwolle, tel. scriba: (038) 4527339 Zondag 1 november 10.00 uur mw. ds. E.W.H. Laman Trip-Kleinstaring, Warnsveld Zondag 15 november 10.00 uur mw. ds. I.P. Epema (gedachtenis overledenen) Zondag 6 december 10.00 uur ds. L.P. Miedema

Collectedoelen

De Hoofdhof

Lutherse Kerk

Kerkweg 26

Koestraat 4

Zwolle – Berkum

Zwolle

Mw. ds. L.A. Burggraaff

Mw. ds. T.K. van Dam

Tel. scriba: (038)4547233

Tel. scriba: (038)4226826

www.hoofdhof.nl

www.luthersekerkzwolle.nl

Zondag 25 oktober

9.30 uur mw. ds. G.H. NeppelenbroekKwakkel 19.00 uur dr. J. Ridderbos, Assen

10.00 uur mw. ds. T.K. van Dam

Eglise Wallonne 10.30 uur mme. A.E. Gescher; Rehoboth 10.00 uur ds. G.A. de Roos, Ommen; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk (Schrift en Tafel); Sophia 10.00 uur mw. A.J. Hasker; Weezenlanden 10.00 uur mw. T.G.P.M. Sloot; Zandhove 10.00 uur dhr. M. Luttenberg en dhr. K. Freriks; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga (Heilig Avondmaal)

Zondag 1 november

9.30 uur ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur mw. ds. T.K. van Dam (Oogstdienst)

Rehoboth 10.00 uur ds. A. Jonkman, Veenendaal; Rivierenhof 10.00 uur ds. M. Schuurman; Sophia 10.00 uur mw. T.G.P.M. Sloot; Weezenlanden 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Zandhove 10.00 uur dhr. M.D. de Vries; Zonnehuis 11.30 uur ds. J. Vonk

Woensdag 4 november Dankdag

19.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

Zondag 8 november

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur ‘Sing-in’ gez. met Emm.k. en Ichtusk. dienst

10.00 uur ds. M. Wildeman

Zondag 15 november

9.30 uur ds. W. Hortensius 19.00 uur ds. A. Pietersma

10.00 uur ds. K. Touwen

Zondag 22 november Laatste zondag kerkelijk jaar

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur mw. ds. T.K. van Dam

Eglise Wallonne 10.30 uur past. M. Badry; Rehoboth 10.00 uur ds. K. de Graaf, Kallenkote; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur mw. T.G.P.M. Sloot; Weezenlanden 10.00 uur mw. M.E. Dijk; Zandhove 10.00 uur mw. G. de Vries-Slofstra; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga

Zondag 29 november Eerste Advent

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff

10.00 uur mw. ds. T.K. van Dam

Rehoboth 10.00 uur ds. J.M.D. v.d. Berg, Wezep; Sophia 10.00 uur Weezenlanden 10.00 uur dhr. F.J.G. Broekhoff; Zandhove 10.00 uur dhr. M.Luttenberg en mw. ds. C.L. Kraan; Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga

Zondag 6 december Tweede Advent

9.30 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal) 19.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal)

10.00 uur ds. H. Günther

Zondag 13 december Derde Advent

9.30 uur mw. L.A. Burggraaff 19.00 uur dienst

10.00 uur mw. ds. T.K. van Dam (Heilig Avondmaal)

In de PGZ-gemeenten is de derde collecte bestemd voor de volgende doelen. Op zondag 25 oktober: stille hulp; op zondag 1 november: Zending/GZB; op woensdag 4 november (Dankdag): Werelddiaconaal doel; op zondag 8 november: wijkkas; op zondag 15 november: Zwolse migrantenkerken; op zondag 22 november: Onderhoudsfonds; op zondag 29 november: Jeugddiaconaat; op zondag 6 december: Onderhoudsfonds en op zondag 13 december: Diaconale noodhulp.

Eglise Wallonne 10.30 uur past. H. Spoelstra; Rehoboth 10.00 uur drs. E. Akkerman, Klazinaveen; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk; Sophia 10.00 uur; Weezenlanden 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; Zandhove 10.00 uur ??? Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga Rehoboth 10.00 uur dhr. D. Klompjan, Zwolle; Sophia 10.00 uur dhr. E.L.J. de Haar; Weezenlanden 10.00 uur mw. T.G.P.M. Sloot; Zandhove 10.00 uur ds. H. Frijling; Zonnehuis 11.30 uur pastor J.Groot

Eglise Wallonne 10.30 uur past. H. Spoelstra; Berkumstede 15.00 uur mw. ds. L.A. Burggraaff (Heilig Avondmaal); Rehoboth 10.00 uur ds. P. van Veen, Vriezenveen; Rivierenhof 10.00 uur ds. J. Vonk (Schrift en Tafel); Sophia 10.00 uur dhr. E.L.J de Haar; Weezenlanden 10.00 uur mw. M.E. Dijk; Zandhove 10.00 uur mw. J. Spier; Zonnehuis 11.30 uur ds. H. Bousema Rehoboth 10.00 uur ds. H. Frijling, Zwolle; Sophia 10.00 uur mw. T.G.P.M. Sloot; Weezenlanden 10.00 uur mw. ds. M.E. Jonker; Zandhove 10.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam (Heilig Avondmaal); Zonnehuis 11.30 uur ds. G.L. Kruizinga (Heilig Avondmaal)

Oecumenische gespreksgroepen Juist in een tijd waarin we ons zorgen maken over de toekomst van onze Zwolse gemeentes, is het inspirerend over kerkmuren heen te kijken. Een oecumenische vrouwengespreksgroep is ‘Als vrouwen aan het woord komen’. De deelnemers komen uit verschillende Zwolse kerken. In oktober is de groep gestart met het lezen van teksten van kerkvader Augustinus. Op woensdag 11 november van 9.30 – 11.30 uur is de volgende bijeenkomst in het gemeentecentrum van de Lutherse Kerk, ingang Potgietersingel. Leiding: Ineke Schoorel en Chica van Dam. Informatie: Jantine van der Heijde, tel. (038) 453 72 14. Aansluiten kan ook nog bij de oecumenische kring ‘Het Verhaal gaat’. Een groep mensen vanuit de Parochie, de Oosterkerk en de Lutherse Gemeente leest de Bijbel aan de hand van de boeken van Nico ter Linden. De volgende bijeenkomst is op dinsdag 10 november van 13.30 uur tot 15.00 uur, eveneens in de Lutherse kerk. De leiding hebben in wisselende combinatie twee van de volgende voorgangers: pastor Evelien Reeuwijk, ds. Wim Hortensius, ds. Harm Bousema, ds. Chica van Dam. Informatie: Corrie Jense, tel. (038) 453 20 18. 22

het einde van onmogelijke uitvaartwensen. Bij Monuta maakt u van elk afscheid een mooie herinnering. Kijk op monuta.nl of bel Monuta Zwolle (038) 421 19 33.

Plons Aa-Landen (0 tot en met 12 jaar) Plons Holtenbroek (0 tot en met 12 jaar) Plons de Wilgenburg (4 tot en met 12 jaar) Plons Kon. Emma (4 tot en met 12 jaar)

Voor informatie: Plons Aa-Landen, Botlek 52, 8032 CG Zwolle 038-4542857 of 06-33322466 [email protected]

Beernink gedenktekens... betrokken • persoonlijk • vertrouwd

Steenhouwerij Beernink 3e industrieweg 3 8051 CL Hattem T 038 4442992

Steenhouwerij Beernink Galvaniweg 4a 8013 RG Zwolle T 038-4602111

www.magmanet.nl

Ingobert Veen

Nadja Ottens

Monique Grit

... in relatie, gezin of baan? Werk aan uw herstel in een sfeer van rust en bezinning! WWW.HEZENBERG.NL 038 - 444 52 51

1qXMIVKIZIWXMKHMR>[SPPIMWIIRFYVIEY HEXMWKIWTIGMEPMWIIVHMR[IVZMRK WIPIGXMI

n e p o l e g t Vas

Anton-Jan van Doornik

TIVWSRIIPWSRX[MOOIPMRKIRTVSGIWZIVFIXIVMRK 1IXIIRLIGLXXIEQZERTVSJIWWMSREPW SRHIVWXIYRIR[MNSRHIVRIQIVWMRLIX1/&

Jantien van Eerten

IROPIMRWGLEPMKIRSRTVS´XSVKERMWEXMIWMRHI VIKMS3R^IOVEGLXPMKXMRLIXQIIHIROIR ZERYMXFIXVSOOIRLIMHIRHIWOYRHMKLIMH >SPIZIVIR[MNZSSVIIRPEKIJIIQEEX[IVO STPSWWMRKIRZSSVZVEKIRHMIYFI^MKLSYHIR

Liesbeth Knol

-RXIVIWWI# &IPZSSVLIXQEOIRZERIIREJWTVEEO

Jeanine Schuite

Jolanda is één van onze uitblinkers

Werving & Selectie - Personeelsontwikkeling - Procesverbetering

Métier B.V. | Schrevenweg 22 | 8024 HA Zwolle | T 038 452 88 33 | F 038 454 21 50 | E [email protected]

OPEN O P E N DAG DAG

zzaterdag ate rd ag 2 21 1n november ove m b e r 110.00 0.00 - 14.00 14.00 uur u ur

Al s je ge loof t in je w erk!

www.gh.nl w w w. g h . n l - G Grasdorpstraat r a s d o rp s t r a a t 2 2,, Z Zwolle wo ll e 0!"/s("/ 0 ! " /s( " / 6s30(s-7$s'07s'/$3$)%.34,%2!

6s3 0 (s- 7 $s' 07s' / $ 3 $ ) % . 3 4 , % 2 ! !2 !2

www.salet.nl