Fundamenteel. Reuring. Woord van de voorzitter. NVvP-Nieuwsbrief ISSN nummer nr. 90, december 2015

NVvP-Nieuwsbrief ISSN nummer 1568-4237 nr. 90, december 2015

Fundamenteel Woord van de voorzitter

Reuring Het zal u niet ontgaan zijn: er is nogal wat reuring in tandheel-

Kijkt u vooral ook op www.nvvp.org, waar u in de rubriek

kundig Nederland. Met name de ontwikkelingen rondom het

‘nieuws’ regelmatig updates vindt.

KiMo houden de gemoederen bezig. We zijn er nog steeds niet in geslaagd om als tandheelkundige zorgverleners één

Tussen alle bedrijven door vertoefde ik namens de NVvP in

richtlijneninstituut op te richten. Als wetenschappelijke

Madrid, waar ik sprak met afgevaardigden van andere Europese

vereniging zijn wij er voorstander van dat richtlijnen ‘evidence

wetenschappelijke paroverenigingen èn een boeiende EFP-

based’ worden gemaakt met oog voor de dagelijkse praktijk.

Workshop bijwoonde over social media. De vraag die hierbij

Het KiMo is daarvoor in onze ogen op dit moment het meest

centraal stond, was: hoe breng je op een juiste manier je

geëigende instituut. Het doel van deze stichting dient ons

boodschap over? Voor onze vereniging een extra interessant

immers allen: richtlijnen opstellen vóór en dóór de beroeps-

onderwerp, omdat ook wij sinds kort actief zijn met social media.

groep. Ook úw stem telt hierbij, conceptrichtlijnen worden altijd

Met een LinkedIn-, Facebook- en Youtube-account brengen wij

naar u, onze leden, gestuurd met het verzoek om commentaar.

de parodontologie in al haar facetten op aantrekkelijke wijze voor

Dat vereist het document richtlijnen voor richtlijnen, dat u

het voetlicht van het grotere publiek. Hoe de EFP dat zelf doet?

allen heeft toegestuurd gekregen. Tijdens de extra ALV op

Kijk op www.efp.org naar het grote interview met enkele EFP-

9 december is het toetreden van de NVvP als lid van de FTWv

kopstukken, dat u via livestreaming gratis kunt bekijken.

goedgekeurd. Duidelijk is dat we als NVvP voor één richtlijneninstituut zijn, waarbij alle tandheelkundige zorgverleners zijn

Het einde van het jaar nadert, een nieuw jaar staat voor de deur.

betrokken. Hopelijk zal er na 11 december toch nog een ultieme

Voor de NVvP wordt dat een kroonjaar: de vereniging bestaat

poging gedaan worden om tot elkaar te komen.

80 jaar. Dat gaan we vieren, en hoe! U kunt veel exposure voor parodontologie verwachten én u bent natuurlijk van harte

Het verheugt ons dat Pieter van Elsas, tot voor kort penning-

welkom op ons jubileumfeest. Ook dàt komt in deze

meester van het NVvP-bestuur, gevraagd is om deel uit te

Fundamenteel uitgebreid aan bod.

maken van het FTWv-bestuur. Verderop in deze Fundamenteel leest u onder andere waarom de richtlijn Diabetes voor

Ik wens u ontspannen Kerstdagen, een prettige Jaarwisseling

huisartsen hem een nieuw inzicht bracht.

en een prachtig jaar toe met veel reuring. Maar dan uitsluitend

Wilt u meer achtergrondinformatie over KiMo en de FTWv?

in positieve zin!

Dan verwijs ik u graag naar de mail die u als NVvP-lid eerder van ons ontving, met daarin relevante documenten.

Monique Danser, voorzitter NVvP-bestuur nr. 90 • Fundamenteel

1

NVvP Nieuwsbrief / nr. 90

Colofon NVvP-Nieuwsbrief ISSN nummer 1568-4237 nr. 90, december 2015 Secretariaat, ledenadministratie Postbus 34 1633 ZG Avenhorn telefoon: 0229-540148 telefax: 0229-543467 E-mail: [email protected] Website: www.nvvp.org Voor correspondentie aangaande het Consilium Parodontologicum, aanvragen erkenning parodontoloog etc: Simone Binnema Molenweg 4 9967 TG Eenrum Mobiel: 06-4068 2526 email: [email protected] Redactie: Hankie Bulthuis – Menke de Smit – SACHA tekst & pr Vormgeving: Aat Doek bno Basisontwerp: PeterVanPeetzen bv Mission Statements NVvP • De Nederlandse Vereniging voor Parodontologie (NVvP) is een wetenschappelijke organisatie van tandheelkundige zorgverleners. • De NVvP streeft naar algemene erkenning van het inzicht dat gezonde weefsels rond tanden, kiezen en tandheelkundige implantaten deel zijn van/horen bij een goede algemene gezondheid en de basis vormen voor duurzame tandheelkundige zorg. • De NVvP spant zich ervoor in noodzakelijke parodontale en peri-implantaire zorg voor iedereen toegankelijk te maken. • De NVvP ondersteunt tandheelkundige en andere medische zorgverleners bij het verkrijgen van kennis op het gebied van de parodontologie en peri-implantologie.

2

NVvP, een gezond fundament

Abstract

Inhoud Inhoudsopgave:

Fascinerend in parodontitis: vangnetten van neutrofiele granulocyten (1)

In deze NVvP-Nieuwsbrief treft u onder andere de volgende onderwerpen aan:

Abstract

3

EFP Nieuws

4

Dit Abstract is verzorgd door Menke de Smit, parodontoloog NVvP in Emmen en tevens werkzaam op de afdeling Parodontologie van het Centrum Tandheelkunde en Mondzorgkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen.

In deze editie bespreek ik een review, geschreven onder leiding van prof. Iain Chapple (Birmingham),

Richtlijnen geven onze beroepsgroep kracht

5

Terugblik NVvP Najaarscongres

6

Nieuwe erkenning: Richard Koop

8

Paro 8.0 Lustrumcongres NVvP

9

Nieuwe erkenning: Renske Thomas

10

Promotie-onderzoek Yvonne de Waal

12

Parodontologen in spé in Spanje

13

Water en slechte ochtendadem

14

Websitenieuws

15

Column

15

Uit de paropraktijk

16

Agenda

18

onderzoeker in ‘Orale Biologie en Geneeskunde’, volgens de rubricering van het Journal of Dental Research. Het abstract is slechts bedoeld als vingerwijzing voor verdere verdieping.

Neutrofiele granulocyten in parodontitis Neutrofiele granulocyen (neutrofielen) spelen een belangrijke rol in zowel de aangeboren immuunrespons alsook de humorale tak van de verworven immuunrespons. Circulerende niet-actieve neutrofielen worden, als er sprake is van een infectie, geactiveerd door bacteriële componenten (bijv. endotoxinen) en gastheermediatoren (bijv. complement en verschillende cytokines). Door gerichte beweging (chemotaxis) verlaten ze de bloedbaan en bereiken ze het geïnfecteerde weefsel. Neutrofielen doorkruisen in grote getale het parodontale weefsel tot in de gingivale pocket als onderdeel van normale immuunsurveillance. Recent onderzoek, ook van de groep van Chapple, suggereert dat neutrofielen van patiënten met parodontitis chemotactisch minder nauwkeurig zijn, wat kan leiden tot een langer verblijf in het weefsel. Door hun hyper(re) actieve gedrag kan dat leiden tot neutrofiel-gemedieerde weefselbeschadiging door bijv. zuurstofradicalen en proteolytische enzymen (2).

Vangnetten van neutrofiele granulocyten (NETs) gevisualiseerd met fluorescentiemicroscopie. Witte pijlen: NETs, rode pijlen: neutrofiele granulocyten

Vangnetten van neutrofielen (NETs) Het doel van neutrofielen is invaderende pathogenen te

Een belangrijke eerste stap in NET-vorming is de productie van

verwijderen. Daarvoor hebben zij een aanzienlijk wapen-

zuurstofradicalen. Een andere essentiële stap is citrullinering

arsenaal tot hun beschikking, bestaande uit o.a. fagocytose,

(een eiwitmodificatie) van histonen rond het DNA, waardoor het

productie van zuurstofradicalen en intra- en extracellulaire

DNA zich ontrafelt en het web kan vormen. Het meeste onder-

degranulatie. In 2004 werd nog een nieuwe strategie ontdekt:

zoek rapporteert over NETs bestaande uit nucleair chromatine

vangnetten, of Neutrophil Extracellular Traps (NETs)(3). Dit zijn

na een bepaalde vorm van celdood (NETosis), maar neutrofie-

web-achtige structuren van ontrafeld DNA (chromatine)

len kunnen ook NETs uit mitochondriaal DNA vormen.

geassocieerd met een grote verscheidenheid aan antimicrobiële

Aangezien NETs bestaan uit een hoge concentratie

producten, bijv. histonen (zie illustratie).

antimicrobiële eiwitten, gecitrullineerde en potentieel

nr 90 • Fundamenteel

3

Abstract

EFP Nieuws

Pieter van Elsas, FTWv-bestuurslid namens de NVvP:

immunogene histonen, autoimmunogeen DNA en bacterieel debris, kan overmatige NET-productie, of het niet adequaat opruimen van NETs, (in)direct leiden tot weefselschade en auto-immuniteit (4).

NETs in parodontitis Momenteel is er nog weinig bekend over de rol van NETs in de pathogenese van parodontitis. Neutrofielen van patiënten met parodontitis zijn hyperactief ten aanzien van productie van zuurstofradicalen; en door een juiste zuurstofspanning plus een neutrale pH is een parodontale pocket een goede omgeving voor de productie hiervan. Gezien het feit dat NET-vorming afhankelijk is van zuurstofradicalen, is het goed mogelijk dat NET-vorming verhoogd is in parodontitis. Inderdaad is gezien dat NETs rijkelijk aanwezig zijn in pocketepitheel en pus uit parodontale pockets (5). Ook Chapple zag dat NETs vaker aanwezig zijn in gingivitisweefsel dan in gezonde gingiva. NETs worden geproduceerd als antwoord op verscheidene stimuli die ook geassocieerd zijn met parodontitis, zoals o.a. gram negatieve- en positieve bacteriën en hun producten en ontstekingsmediatoren van de gastheer (bijv. tumor necrosis factor α, interleukine-1, bloedplaatjesen bloedplaatjesactiverende factor).

Conclusie NETs behoren tot een belangrijk aangeboren afweermechanisme, bedoeld om pathogene organismen te vangen en te doden. Een verhoogde concentratie NET-geassocieerde componenten in parodontaal weefsel, door ofwel een verhoogde NET-productie ofwel het inadequaat opruimen daarvan, kan aanleiding geven tot weefselschade en auto-immuniteit, vanwege de aanwezigheid van cytotoxische antimicrobiële peptiden en potentiële auto-antigenen (zoals gecitrullineerde histonen of extracellulair DNA). Meer inzicht in NET-biologie zal helpen om hun rol in parodontitis en de associatie met andere chronische ontstekingsziekten beter te begrijpen.

Referenties (1) White PC, Chicca IJ, Cooper PR, Milward MR, Chapple IL: Neutrophil Extracellular Traps in Periodontitis: A Web of Intrigue. J Dent Res 2015, Epub ahead of print, DOI: 10.1177/0022034515609097. (2) Roberts HM, Ling MR, Insall R, Kalna G, Spengler J, Grant MM, Chapple IL: Impaired neutrophil directional chemotactic accuracy in chronic periodontitis patients. J Clin Periodontol 2015, 42:1-11. (3) Brinkmann V, Reichard U, Goosmann C, Fauler B, Uhlemann Y, Weiss DS, Weinrauch Y, Zychlinsky A: Neutrophil extracellular traps kill bacteria. Science 2004, 303:1532-1535. (4) Cooper PR, Palmer LJ, Chapple IL: Neutrophil extracellular traps as a new paradigm in innate immunity: friend or foe? Periodontol 2000 2013, 63:165-197. (5) Vitkov L, Klappacher M, Hannig M, Krautgartner WD: Extracellular neutrophil traps in periodontitis. J Periodontal Res 2009, 44:664-672.

4

NVvP, een gezond fundament

Interview Pieter van Elsas

EFP Nieuws Samenwerken met de WHO ‘Communication and health promotion’ was het thema van de EFP-workshop, die begin november j.l. in Madrid plaatsvond. Achterliggende gedachte was de behoefte om onze specialistische kennis over te brengen op huisartsen, specialisten, studenten, patiënten, overheden enzovoorts. Er is heel veel kennis beschikbaar: in de afgelopen 25 jaar is in EFP-verband veel onderzoek- en educatiewerk verricht. Vraag hierbij is: hoe communiceren we deze kennis optimaal naar nieuwe doelgroepen en hoe brengen we dezelfde boodschap over? En hoe past dit binnen onze visie plus strategisch plan 2013-2017? Thema’s die in de verschillende workshops centraal stonden, waren onder andere social media (en hoe de invloed daarvan te benutten), het opstellen van een communicatieplan en het in de markt zetten van het merk EFP. Glenn Laverack sprak namens de WHO over health promotion en empowerment. Hieruit vloeide de intentie voort om perio als ‘prevention of non-communicating diseases (NCD) and oral health’ op de WHOagenda te krijgen. Belangrijk streven hierbij: mensen niet alleen informatie geven, maar ook mensen veranderen qua lifestyle, daar moeten we mee aan de slag. Er is al veel gedaan inzake communicatie (denk aan de EFP-website vol interviews, de JCP-digests en webinars), maar een volgende stap is nodig. Deze workshop zal leiden tot een guideline voor communicatie binnen de nationale parodontologieverenigingen en binnen EFP.

De EFP bestaat uit 24 volwaardige leden en 5 zogenaamde associate leden. Er zijn 3 areas of work: Wetenschap & onderzoek, Educatie & training èn Gezondheid & well-being. Meer weten? Kijk op www.efp.org.

Monique Danser, EFP-afgevaardigde

Richtlijnen geven onze beroepsgroep kracht “Hoe zit dat nou met die richtlijnen?” Het is een vraag die Pieter van Elsas regelmatig gesteld zal gaan krijgen. En een vraag die hij zichzelf tot voor kort ook voorlegde. Want hoe bewerkstelligen we dat richtlijnen ons niet in de weg zitten, maar juist ondersteunen in de praktijk? Het nieuwe bestuurslid van de Federatie Tandheelkundig Wetenschappelijke Verenigingen is positief. “Richtlijnen zou je kunnen zien als gestolde leerboeken. Daar kunnen we ons voordeel mee doen”. Ruim zes jaar bekleedde implantoloog/algemeen practicus Pieter van Elsas de functie van penningmeester in het NVvPbestuur. Op enig moment was de relatie tussen diabetes en parodontitis een aandachtspunt. Eén van de vragen die hierbij aan bod kwam, was de manier waarop de NVvP haar wetenschappelijke kennis op dit gebied zou kunnen benutten voor haar leden. “Een blik in de richtlijn van huisartsen inzake diabetes leverde een aangename verrassing op,” zegt Pieter, “deze richtlijn vormt een goede weergave van de state of the art inzake diabetes en de manier waarop zorgverleners zo goed mogelijk handelend kunnen optreden. Ook de relatie tussen diabetes en parodontitis komt erin aan bod. De huisarts wordt bijvoorbeeld geadviseerd om de diabetespatiënt te vragen of hij bekend is met de gezondheid van zijn tandvlees en om hem een regelmatige mondhygiënebehandeling te adviseren. De richtlijn geeft dus een duidelijk handvat, het zou toch merkwaardig zijn als huisartsen hierin niet uniform zouden handelen of tegengestelde adviezen verstrekken. De richtlijn is een waardevolle bron om heldere antwoorden te genereren op vragen in de behandelkamer en is geworteld in actuele wetenschappelijke inzichten.”

Duidelijkheid naar de patiënt Dat de tandheelkunde met algemene richtlijnen eveneens gebaat is, staat volgens Pieter buiten kijf. Tegelijkertijd snapt hij mogelijke aarzeling bij collega’s. “De meeste tandartsen zijn redelijk autonoom in hun handelen en denken. Die willen niet dat hun beslissingsbevoegdheid wordt ontnomen. Zo zie ik dat niet. Als zorgverlener beschik je met een richtlijn over een nuttig handvat om duidelijk behandelkeuzes te kunnen maken. Feitelijk werk je met gestolde leerboeken en daar kun je je voordeel mee doen. Ook het eenduidig handelen in gelijksoortige situaties wordt ermee gestimuleerd, hetgeen duidelijkheid schept naar de patiënt. Als je het zó bekijkt, kunnen richtlijnen onzekerheid wegnemen, zelfs kracht geven aan onze beroepsgroep.”

Faciliterende functie Voor het realiseren van richtlijnen in de mondzorg zijn sinds 2013 de ACTA en KNMT, de NVM en de tandprothetici, samen met de wetenschappelijke verenigingen, actief met het realiseren van een richtlijninsituut, het KiMo. Afgelopen zomer heeft de KNMT zich teruggetrokken uit de ontwikkeling van het KiMo en heeft het initiatief verder overgelaten aan de gezamenlijke wetenschappelijke verenigingen. Deze hebben zich gebundeld in de Federatie Tandheelkundig Wetenschappelijke Verenigingen – FTWv. Inmiddels heeft zij de oprichting van het KiMo gerealiseerd; Pieter van Elsas werd gevraagd om toe te treden tot het bestuur van de FTWv, een verzoek dat hij positief beantwoordde. “De FTWv maakt niet zelf de richtlijnen, dat doet het KiMo. We hebben vooral een faciliterende functie. Dat houdt bijvoorbeeld in dat we nadenken over de financieringsstructuur of gemotiveerde deskundigen benaderen om te helpen bij de realisatie van richtlijnen.”

Parodontaal hart “Ik maak in principe drie jaar deel uit van het FTWv-bestuur. Hoewel er niet direct sprake is van belangenbehartiging namens de NVvP, zit ik er toch met een parodontaal hart. Vanuit mijn achterban kan ik een berg wetenschappelijke kennis inbrengen. De lijnen zijn kort en die kunnen we, naar beide kanten, goed gebruiken. Ik heb er zin in.” nr 90 • Fundamenteel 5

Terugblik Najaarscongres Perio up • to • date

Terugblik Najaarscongres Perio up • to • date

Parallelcongres: nazorg centraal

NVvP najaarscongres: Perio up•to•date Op 27 november j.l. vond in het CineMec in Ede het NVvPNajaarscongres 2015 plaats. Het thema van dit congres was ‘Perio up to date’; een invalshoek die op veelzijdige wijze door de sprekers werd ingevuld.

voorkomende klacht. Voor eigen gebruik heeft een beperkt aantal middelen de voorkeur. Professioneel toegepaste producten blijken echter allen effectief te zijn; het ontbreekt aan bewijs om het ene product aan te bevelen boven het ander.

NVvP-voorzitter Monique Danser opende het congres met een recent door de EFP gemaakt filmpje, waarin de relatie tussen parodontale gezondheid en de algehele gezondheid werd benadrukt. Daarna verzorgde Jeannie Suvan de eerste lezing, waarin het belang van preventie in de parodontologie centraal stond.

Prijs voor Dagmar Slot

Zeven hoofdboodschappen Parodontitis is een multifactoriële ziekte en zowel onze primairealsook secundaire preventie zullen we moeten richten op alle factoren die bij deze ziekte betrokken zijn. Suvan gaf ons zeven hoofdboodschappen mee die belangrijk zijn met betrekking tot preventie: 1) een goede parodontale diagnose stellen, 2) aandacht besteden aan risicofactoren voor parodontitis zoals roken, 3) werken aan gedrag om mondhygiëne te verbeteren, 4) korte interventies aanbieden voor het onder controle houden van de risicofactoren voor parodontitis, 5) gedragsverandering stimuleren zoals stoppen met roken, 6) regelmatig professioneel mechanisch plaque verwijderen en 7) de resultaten van de behandeling gedurende de tijd evalueren.

Management van halitose Vervolgens kwam Roberto Farina aan het woord. Hij behandelde twee onderwerpen: management van halitose en professionele plaqueverwijdering. Halitose komt vaak voor en kan van grote invloed zijn op het sociale leven van een patiënt. De belangrijkste oorzaken van halitose zijn gingivitis, parodontitis, tongcoating of een combinatie daarvan. Voor de preventie van halitose heeft reiniging van de tong een belangrijke toegevoegde waarde; naast tandenpoetsen kunnen sommige spoelmiddelen op de korte termijn effect hebben. Over professionele plaqueverwijdering tijdens de nazorgfase vertelde Farina dat deze op de patiënt dient te worden aangepast. Bovendien moet het effect daarvan bij patiënten met een hoge gevoeligheid voor parodontitis verder worden onderzocht.

Traumatisch poetsen Phillip Preshaw bracht een samenvatting van twee recent uitgebrachte systematic reviews. De eerste review (Heasman et al. 2015) onderzocht het traumatisch poetsen en de prevalentie van gingivale recessies plus niet-carieuze cervicale laesies, waarvan de oorsprong multifactorieel is en niet uitsluitend bij het poetsen gezocht moet worden. Een correcte manier van poetsen zou mogelijk wel de progressie van recessie kunnen voorkomen. De tweede review (West et al. 2015) bracht meer inzicht in de effectiviteit van agentia die worden ingezet bij de bestrijding van pijn veroorzaakt door gevoelige tandhalzen; een veel

6

NVvP, een gezond fundament

Na de lunch werd de NVvP-Oral B Preventieprijs uitgereikt, deze werd in ontvangst genomen door de moderator van het hoofdprogramma, Dagmar Slot. Naast haar werkzaamheden als mondhygiënist geeft Dagmar les, sinds 2007 verricht zij onderzoek op ACTA. Zij heeft inmiddels meer dan 70 wetenschappelijke artikelen op haar naam staan en is dit jaar gepromoveerd.

Onderzoek in Zweden De vierde lezing werd gegeven door Jan Derks. In het eerste deel van zijn presentatie sprak hij over epidemiologie en risicofactoren van peri-implantaire ziekten volgens de huidige literatuur. Derks concludeerde dat de prevalentie van peri-implant mucositis varieert van 20 tot 65%; bij peri-implantitis varieert de prevalentie van 1 tot 47. De verschillende grenzen voor botverlies, die in onderzoeken gebruikt worden om een casus als peri-implantitis te definiëren, blijken de belangrijkste bijdragende factoren te zijn voor deze afwijkende prevalenties van peri-implantitis. In het tweede deel presenteerde Derks data van zijn eigen onderzoek in Zweden; hierbij toonde hij een prevalentie van peri-implantitis van 14,5% onder de Zweedse populatie. Een (eerdere) diagnose van parodontitis, roken, implantaatlengte en implantaatmerk vormden de belangrijkste risicofactoren voor peri-implantitis.

Naast het hoofdprogramma was een parallelprogramma georganiseerd. Het congres was zo populair, dat het al snel was volgeboekt. Anna Louropoulou vertelde over de nieuwe richtlijn periimplantaire infecties die in 2016 gelanceerd wordt.
Nazorg komt vaak in het geding, aangezien het vaak niet duidelijk is wie verantwoordelijk is voor de nazorg ná het plaatsen van het implantaat. Uit cijfers blijkt dat 43% van de geplaatste implantaten peri-mucositis vertoont; bij 22% is er sprake van peri-implantitis. Anna zette duidelijk uiteen hoe belangrijk het is om bij plaatsing van het implantaat de pocketdiepte te meten (nulmeting). Het belang van een goed gedocumenteerd klinisch en röntgenologisch beeld werd eveneens benadrukt. Alleen met deze volledige informatie kan goed worden beoordeeld of rond het implantaat in de loop der tijd verandering heeft plaatsgevonden. Vervolgens werden verschillende behandelmethoden besproken om peri-mucositis en peri-implantitis te behandelen.
Anna sloot haar lezing af met de stelling dat de tandarts te allen tijde verantwoordelijk is voor de nazorg.

Met of zonder antibiotica?

Als laatste illustreerde Giovanni Salvi het belang van nazorg bij peri-implantaire mucositis, waarbij bleek dat géén van de geplaatste implantaten bij parodontitispatiënten zonder nazorg in een gezonde conditie verkeerde. Daarnaast is het niet duidelijk of ontstane peri-implantaire mucositis volledig reversibel is, het is echter wel duidelijk dat bij constatering ervan professionele hulp geïndiceerd is. Wij moeten waken voor peri-implantaire mucositis; gezien de genoemde hoge prevalenties moeten we nazorgbehandeling zien als de noodzakelijke preventie voor peri-implantitis.

Sergio Bizzarro belichtte het effect van parodontale behandelingen met en zonder gebruik van antibiotica. 
 Uit verschillende onderzoeken - sinds 2012- kwam duidelijk naar voren dat antibiotica niet altijd effectief hoeft te werken op de aanwezige paropathogenen. Dit heeft te maken met verschillende netwerken tussen de bacteriën onderling. Zo werden er voorbeelden gegeven over behandelingen waar geen paropathogenen aanwezig waren, maar waarbij de uitkomst na initiële behandelingen slecht was. Na inzet van antibiotica was het resultaat van de behandeling wél positief. Omgekeerd waren er in een ander voorbeeld duidelijk paropathogenen aanwezig, maar verkreeg men geen goed resultaat met de inzet van antibiotica. Het is vooralsnog niet duidelijk hoe de netwerken tussen de bacteriën onderling in elkaar steken.

Enerverend

Nazorg bij implantaten

Al met al was het een enerverende dag, waarop alle aanwezigen weer op de hoogte gebracht werden van recente literatuur en waarbij er na afloop voldoende kans was om met collega’s onder het genot van een drankje het gehele congres (en andere zaken) nog even te bespreken.

Gordon van der Avoort hield een bevlogen lezing over het nazorgprotocol bij implantaten. Bij de uitvoering van nazorg moet gelet worden op het peri-implantaire weefsel, de implantaten en de prothetische constructie. Aangezien zoveel factoren een rol spelen, werd geadviseerd om de nazorg met behulp van een checklist uit te voeren.
Goed naar voren kwamen de verschillen als hechting van soft tissue, hechting van bot, proprioceptie en axiale indrukbaarheid van een natuurlijk

Noodzakelijke preventie

Nicky Beukers, Thijs de Jong, Erol Liefferink en Mike Monogyios (post-initiële opleiding parodontologie ACTA)

pErIo up • to • date element en implantaat. Hiermee werd inzichtelijk gemaakt waarom een implantaat gevoeliger is voor ontsteking in vergelijking met een natuurlijk element.

Tandenborstels en tandpasta Martijn Rosema deelde zijn kennis over poetsen en wat daar bij komt kijken.
Hij maakte duidelijk dat tandpasta niet helpt om een tandenborstel effectiever tandplaque weg te laten halen. Het gebruik van tandpasta is wel aan te raden vanwege de toevoeging van fluoride, waarmee cariës kan worden voorkomen.
Een ‘angled’ handborstel blijkt beter plaque te verwijderen dan een rechte borstel, een elektrische borstel is weer effectiever dan een handborstel.
Het op de juiste wijze hanteren van de elektrische borstel is belangrijk voor het goede poetsresultaat.

Verschillende manieren van reinigen De dag werd afgesloten door Joyce van de Horst, met een interessante voordracht over mondhygiëne-instructie en professionele reiniging van implantaten. Het blijkt dat er bij knopimplantaten geen verschil is tussen reinigen met een handborstel of elektrische borstel. Het inzetten van spoelmiddelen, zoals chloorhexidine of gels, heeft geen meerwaarde ten opzichte van mechanische plaqueverwijdering bij implantaten. Er is kans dat stokers en ragers de gingiva rond het implantaat beschadigen; implant floss wordt aangeraden. Echter, op ruwe implantaatoppervlakken wordt implant floss weer afgeraden. In een gezonde situatie is het voldoende het implantaat te polijsten met een laag abrasieve polijstpasta. In geval van bloeding kan het oppervlak gereinigd worden met een handinstrument met kunststof- of titanium tip, etsgel, ultrasone apperatuur met niet-metalen tip of airpolishing apparatuur met glycerine. De verschillende manieren van reinigen met de bijbehorende voor- en nadelen werden uitvoerig uiteen gezet. Alle sprekers werden op originele wijze en met veel humor geïntroduceerd door de moderator van dit programma, Melle Vroom. Het was een inspirerende congresdag die de aanwezigen reikhalzend deed uitkijken naar de maandag om alles in de praktijk toe te passen! Pascale Hemelrijk nr 90 • Fundamenteel 7

Parodontoloog NVvP

Nieuwe erkenning parodontoloog NVvP

NVvP Lustrumcongres 2016

4

Omschrijf je beroep eens in drie woorden?

“(Mond)gezondheid, behoud, uitdaging.”

Richard Koop:

‘Stabiel houden is de uitdaging’

5 Wat is het grootste misverstand over je beroep? “Ik merk nog wel eens dat de gedachte heerst dat een parodontale behandeling niet altijd helpt. Een tijdige verwijzing, de juiste indicatiestelling en adequate behandeling zorgen dat er veel te bereiken valt. Het gaat vaak mis in de nazorgfase. Stabiel houden is de uitdaging; de juiste nazorg is onmisbaar. Daar wijs ik patiënten nadrukkelijk op.”

Richard Koop werd dit jaar erkend tot parodontoloog NVvP. Van jongs af aan wilde hij al tandheelkunde studeren, parodontologie bleek daarna voor hem een logische stap. Vijf vragen aan een gedreven specialist. “Ik ben redelijk perfectionistisch ingesteld.”

1

15-16 april 2016, NVvP Lustrumcongres, Hoorn

Paro 8.0: Lustrumcongres van internationale allure Sprekers uit werkelijk alle delen van de wereld, twaalf verrassende PED-talks, een band plus DJ waarbij u gegarandeerd niet stil blijft zitten en een relaxte locatie waar u uitstekend kunt blijven slapen: de NVvP wordt 80 jaar en dàt vieren we! Beleeft u het met ons mee, op 15 -16 april 2016 in Hoorn?

 oe oud was je toen je wist dat je tandarts H wilde worden?

“Dat wist ik al van jongs af aan: ik werd neurochirurg of tandarts. Op mijn zestiende bezocht ik open dagen van universiteiten en kreeg tandheelkunde mijn voorkeur. Als tandarts kun je sneller aan de slag met je handvaardigheid, een groot voordeel is bovendien dat je buiten de muren van een ziekenhuis kunt werken. Nadat ik drie keer was uitgeloot, diende ik een bezwaarschrift in. Net toen ik in Leuven tandheel-

Naam: Richard Koop

kunde wilde gaan studeren, kreeg ik bericht dat ik Amsterdam kon beginnen met de opleiding tandheelkunde.”

2 Wat sprak je zo aan in de parodontologie?

Leeftijd: 36 jaar Tandheelkunde gestudeerd: ACTA, 2000-2005

inzichten betreffende de kunst van het ouder worden.

Engelstalige hoofdsessie en Nederlandstalig parallel-

Dit programma spreekt ongetwijfeld een breed publiek aan en

programma. Tijdens de hoofdsessie op vrijdag gaan sprekers

is dus ook voor partners beslist interessant.

uitvoerig in op de vraag ‘wat is wetenschap waard?’.

“Na een jaar werken merkte ik dat ik als algemeen practicus

Tegelijkertijd wordt de link tussen wetenschap en praktijk

En op zaterdag?

de diepgang in mijn werk miste. Ik ben redelijk perfectionistisch

gemaakt. Topsprekers zijn Ben Goldacre uit Londen, John Thomas

Het hoofdprogramma op zaterdag 16 april krijgt een meer

uit Pittsburg, Magda Feres uit Sao Paolo, Jocelyne Feine uit

klinische invulling. Sarah Good uit Londen, David Gerdolle uit

Montreal en Liran Levin uit Alberta. Zij bijten op deze eerste

Montreux, Filippo Graziani uit Pisa, Phillipe Hujoel uit Seattle

ingesteld en zocht een aandachtsgebied waarin ik me kon verdiepen. De combinatie van parodontologie en implantologie

Specialisatieopleiding parodontologie gevolgd: gestart aan de KU Nijmegen (waar de opleiding na

sprak me bijzonder aan, mede vanwege de wetenschappelijke

twee jaar ophield te bestaan), opleiding afgemaakt

congresdag het spits af met een schitterende serie voordrachten

en Mark Bartold uit Adelaide geven op onnavolgbare wijze

achtergrond van deze vakgebieden.”

aan de Universiteit van Leuven, 2007-2011.

(het complete congresprogramma is te uitgebreid om in deze

invulling aan dit programma. Op de zaterdag parallel-

Fundamenteel te publiceren. U vindt het op onze site nvvp.org).

programma: Bruno Loos, Fridus van der Weijden,

3

Hoe blijf je gemotiveerd?

“Daar heb ik weinig voor nodig, het dagelijks werken met patiënten houdt mij gemotiveerd. De sfeer in onze praktijk draagt daar zeker ook aan bij. Ik blijf up to date dankzij cursussen in binnen- en buitenland en geef regelmatig lezingen voor tandartsen en mondhygiënisten. Dat vind ik erg leuk om denken helpt je om het maximale uit je leven te halen. Ik besef regelmatig hoe goed we het hier eigenlijk hebben.”

NVvP, een gezond fundament

Filippo Graziani en Arie Jan van Winkelhoff. De battle: Dick

Aanvullende aandachtsgebieden: parodontale regeneratie, mucogingivale chirurgie Nu werkzaam: als parodontoloog bij Ordentall in Rotterdam

te doen. Mijn motto is ‘pluk de dag en geniet ervan’; positief

8

Het lustrumcongres omvat twee dagen met daarop elk een

Privésituatie: alleenstaand.

‘Crème de la crème’, battle en Hollandse Meesters

Barendregt vs Paul Sipos. Verspreid over beide dagen worden

Voor het parallelprogramma op vrijdag betreedt de ‘crème de

bovendien twaalf PED talks gegeven (zie kadertekst). Voor elk

la crème’ van de nederlandse parodontologie het podium:

wat wils dus.

Ubele van der Velden, Gert Meijer, Rein Steures en de battle tussen Frank Abbas en Edwin Winkel.

Feest, slapen, ontbijt met taart

In een tweede parallelsessie passeren de Hollandse Meesters

Het NVvP Lustrumcongres 2016 vindt plaats op 15-16 april 2016

nogmaals de revue. Tijdens het NVvP-najaarscongres 2014

in het gloednieuwe Van der Valk Congreshotel in Hoorn. Naast

informeerden Andrea Maier, Marianne Rots, Kris Verburgh,

uitstekende congresfaciliteiten biedt dit hotel volop mogelijk-

Bram Bakker en Wijnand Teeuw de aanwezigen over de nieuwste

heden om te feesten. Dat gaan we dus ook zeker doen!

nr 90 • Fundamenteel 9

Parodontolooog NVvP

NVvP Lustrumcongres 2016

Voor de vrijdagavond staan een walking dinner en grandioos

Nieuwe erkenning parodontoloog NVvP

Huysmans-mijn eerste promotor- hebben mij kritisch academisch leren denken.”

Jubilea & Symposia

Renske Thomas:

4

Congresmiddag voor mondhygiënisten!

feest gepland, waarbij de muziek verzorgd wordt door de band Agogo en hun DJ. Ze maken aanstekelijke muziek. Omdat we snappen dat u daarna niet naar huis wilt rijden, heeft de NVvP met het Van der Valk Hotel aantrekkelijke prijsafspraken gemaakt. Op zaterdagochtend kunt u op een originele manier ontbijten met de sponsoren; in de koffiepauze van het congres blazen we tachtig kaarsen uit en genieten we allemaal van een gigantische jubileumtaart. Dit wordt met recht een evenement waar we nog lang over zullen napraten. Een congres om niet te missen, dus!

Aanmelden Aanmelden voor dit lustrumcongres is nu al mogelijk. Wacht niet te lang, meer informatie vindt u op www.nvvp.org.

‘Mijn klinisch hart gaat uit naar de parodontologie’ Regelmatig vinden nieuwe erkenningen parodontoloog NVvP plaats. Eén van de recente nieuwe erkenningen betreft Renske Thomas. In deze rubriek maakt u nader met haar kennis, via persoonlijke antwoorden op negen vragen. “Twaalf jaar na mijn afstuderen was parodontologie een logische vervolgstap.”

1

Waarom heb je tandheelkunde gestudeerd?

“Omdat het een wetenschappelijke opleiding is waarin ik praktisch bezig zou kunnen zijn. Van dat soort opleidingen zijn er weinig. Daarnaast spraken het werken met mensen en de medische kant mij aan. Een opleiding van vijf jaar leek mij bovendien destijds lang genoeg!”

Pittige PED Talks tijdens PARO 8.0:

U zult versteld staan! Onze oproep tot het insturen van PED-talks in de vorige Fundamenteel (september 2015) heeft veelzijdige en gevarieerde inzendingen opgeleverd. Verfrissende thema’s, met verrassende invalshoeken en op diverse manieren gepresenteerd: u zult versteld staan! We hebben er op verschillende momenten tijd voor gereserveerd in het congresprogramma. Laat u inspireren door deze vernieuwende ontwikkeling in de paro, natuurlijk tijdens Paro 8.0!

2

Was parodontologie een logische vervolgstap?

“Meteen na het afronden van mijn opleiding in 1997 was parodontologie geen logische vervolgstap. Dat werd het pas nadat ik twee jaar in een grote groepspraktijk gewerkt had, waar veel aandacht was voor preventie. Jacques Schimberg - de tandarts voor wie ik destijds werkte -, had veel affiniteit met parodontologie en esthetiek. In 1999 - vlak voor mijn verhuizing naar Groningen - heb ik de opleidingspapieren voor de ACTA-opleiding parodontologie aangevraagd. Op dat moment besloot ik dat ik me nog niet wilde specialiseren in de parodontologie; er waren veel interessante aspecten uit de algemene tandheelkundige praktijk waar ik me eerst op wilde richten. Inmiddels was ik preklinisch en klinisch docent bij het Centrum van Tandheelkunde en Mondhygiëne (CTM) in Groningen, coördineerde ik een deel van het curriculum en promoveerde ik op het onderwerp secundaire cariës. Het onderwijsteam - waar ik toen al 10 jaar deel van uitmaakte - werd uitgebreid met de komst van Frank Abbas. Mijn interesse in de parodontologie was steeds blijven bestaan omdat mijn klinische hart altijd al uitging naar de parodontologie, ondanks mijn promotie in de conserverende tandheelkunde. Via Frank en het CTM van het UMCG kreeg ik de mogelijkheid om in Groningen het praktische deel van het specialisatietraject tot parodontoloog te volgen, in combinatie met het theoretische deel op ACTA. Twaalf jaar na mijn afstuderen was parodontologie een logische vervolgstap!”

3

Wat is het beste advies dat je ooit gekregen hebt?

“‘Niet zo kort door de bocht, mevrouw Thomas’, van mijn promotor Jaap ten Bosch.” Zowel Jaap als Marie-Charlotte 10 NVvP, een gezond fundament

Jubilea & Symposia

Met welke drie woorden zou je je beroep typeren?

“Motivatie, intensief patiëntencontact.’’

5

Hoe hou je jezelf gemotiveerd?

“Door actief betrokken te blijven bij onderzoek in de parodontologie. Door actor te zijn in een experiment om social media te gebruiken als communicatiemiddel voor (het lustrum van) de NVvP. Binnen de algemene tandheelkunde ben ik actief als redacteur van het tijdschrift TandartsPraktijk (TP) en als lid van het adviescollege van het Ivoren Kruis.”

6

Wat is het grootste misverstand over je beroep?

“Dat parodontoloog een saai beroep is!”

7

Wat zou je zijn geworden als je geen tandheelkunde had kunnen studeren?

“In 1992 dacht ik aan auto- of electrotechniek, tegenwoordig denk ik aan consultancy of organisatieadvies.”

8

Wij vieren dit met een congresmiddag op 22-01-2016 in Parktheater Alphen aan den Rijn Programma:

Heb je een motto en zo ja, welk?

“As it net kin sa’t it moat, dan moat it mar sa’t kin.” Uiteindelijk is voor ieder probleem een oplossing te vinden, is het niet linksom dan wel rechtsom.”

9

Een brug naar de toekomst! De GVMA bestaat 20 jaar!

Beschrijf jezelf eens in 5 begrippen?

“Toegewijd wetenschappelijk denker, veelzijdig, aanpakker, opgewekt, doorzetter.”

•13.00-13.30: ontvangst met koffie/ thee •13.30-13.45: welkom •13.45-14.35: Willem Nesse: Relatie tussen parodontitis en de systemische gezondheid. Wat is evidence based en wat wordt nog onderzocht? •14.35-15.25: Claudia de Graaff: Blijf in verbinding met je patiënt. •15.25-15.55: koffie/ thee •15.55-16.45: Paul de Kok: Smile! Hedendaagse aanpak voor de allermooiste lach. •16.45-17.15:  feestelijke afsluiter •17.15-18.00: afsluitende borrel

Vier dit feestje met ons mee

Naam: Renske Thomas

Kosten: €65,KRM-accreditatie: 3 punten Locatie: Parktheater Alphen aan den Rijn, Cornelis Geellaan 2, Alphen aan den Rijn

Leeftijd: 41 jaar

Meld je aan:

Tandheelkunde gestudeerd: ACTA, 1992-1997. Specialisatieopleiding parodontologie gevolgd: UMCG/ACTA, 2009-2012. Aanvullende aandachtsgebieden: preventieve tandheelkunde in de gehele breedte. Proefschrift “Secondary caries in situ” 2007. Nu werkzaam: als parodontoloog bij de Praktijk voor Parodontologie en Implantologie in Arnhem; sinds kort als onderzoeker bij het Radboud UMC. Privésituatie: partner van Arie Booij en moeder van Pien (12 jr) en Thomas Booij (10 jr).

Om u in te schrijven voor het lustrumcongres verzoeken wij u om een e-mail naar [email protected] te sturen met uw naam, KRM-nummer en (praktijk-)adres. Wij verzoeken u vriendelijk €65,- over te schrijven op onze bankrekening NL 57 INGB 0659871661 onder vermelding van uw naam en omschrijving: lustrumcongres 2016. Zodra wij uw betaling hebben ontvangen, krijgt u van ons de bevestiging.

GvMa Groepspraktijk voor Mondhygiëne Alphen aan den Rijn Miranda Belder, Simone Botman, José Dubbeldam en Anita van de Mortel Europalaan 12, 2408 BG Alphen aan den Rijn 0172-490953 www.gvma.nl [email protected] nr 90 • Fundamenteel 11

Promotie Yvonne de Waal / Oproep

EFP-Postgraduate symposium

Parodontologen in spé in Spanje

Promotie-onderzoek Yvonne de Waal

Peri-implantaire infecties: aspecten en behandelprotocollen

De derdejaars MSc-studenten Parodontologie en de recent afgestudeerde parodontologen aan het ACTA ontmoetten onlangs in Spanje tientallen mede-collega’s van andere EFP-opleidingen. Conroy Faber en Nicky Beukers doen verslag.

Met de toenemende toepassing van tandheelkundige implantaten neemt het risico op daaruit voortvloeiende infecties toe. UMCG-onderzoeker Yvonne de Waal bestudeerde de epidemiologische en microbiologische aspecten van peri-implantaire infecties en de meest effectieve behandelprotocollen. Zij promoveerde op 21 oktober j.l. Een korte samenvatting van haar proefschrift. In de algemene tandheelkundige praktijk wordt de positie van de implantologie steeds belangrijker. Het gevolg is dat het aantal geplaatste implantaten continu toeneemt. Het is daarom te verwachten dat er de komende jaren ook een toename in de prevalentie van peri-implantaire infecties te zien zal zijn. Dit benadrukt de noodzaak voor wetenschappelijk onderbouwde klinische richtlijnen voor de preventie en behandeling van peri-implantaire infecties. Het algemene doel van het promotieonderzoek van Yvonne de Waal was het onderzoeken van epidemiologische en microbiologische aspecten van peri-implantaire infecties en het evalueren van het effect van diverse behandelprotocollen voor peri-implantitis.

Like ons op social media

Preventieve maatregelen Gebleken is dat peri-implantitis niet vaak voorkomt gedurende de eerste vijf jaren na implanteren, maar na die periode juist wel. Dit gecombineerd met het feit dat peri-implantitis lastig te behandelen lijkt, zelfs met een chirurgische behandeling, benadrukt volgens De Waal de noodzaak van preventieve maatregelen. Alvorens te implanteren dient er een zorgvuldige individuele risico-analyse uitgevoerd te worden. De Waal pleit voor het gebruik van een pre-implantologische checklist met daarop alle bekende risicofactoren voor peri-implantaire infecties. Mogelijke risicofactoren moeten, indien mogelijk, geëlimineerd worden voorafgaand aan de implantologische behandeling en (parodontale) infecties moeten behandeld worden. Gebleken is dat het extraheren van elementen met een slechte prognose kan helpen om paropathogenen en orale bacteriële belasting te reduceren en kolonisatie van nieuwe implantaten met potentieel virulente pathogenen zoals P. gingivalis kan beperken/ vertragen. Er is echter meer (longitudinaal) onderzoek nodig om de specifieke rol van microbiële factoren in de ontwikkeling van peri-implantaire infecties te verhelderen en om de preventieve en therapeutische implicaties ervan te begrijpen.

12 NVvP, een gezond fundament

Het verhogen van de CHX-concentratie naar 2% leidde echter niet tot een toename in antimicrobieel effect van de reinigingsen decontaminatieprocedure. Er werden geen verschillen aangetoond in bloeding, pusafvloed, pocketdiepte en botverlies tussen de placebogroep, de 0.12% CHX-groep en de 2% CHX-groep. Er werd geconcludeerd dat, ondanks de aanwezigheid van een direct microbiologisch effect, het spoelen van het implantaatoppervlak met chloorhexidine na mechanische reiniging niet leidt tot betere klinische uitkomsten van een resectieve peri-implantitisbehandeling. Factoren die wel van invloed bleken op het resultaat van de behandeling waren ervaring van het behandelteam, ernst van de aandoening en gedragsfactoren van de patiënt. Een vroegtijdige diagnose van peri-implantitis en het positief beïnvloeden van patiëntengedrag zijn daarom cruciaal voor het bereiken van behandelsucces.

Behandeling Het tweede deel van het proefschrift betrof de behandeling van peri-implantitis. Door middel van twee gerandomiseerde klinische studies is het effect van implantaatoppervlaktedecontaminatie met behulp van chloorhexidine spoelmiddelen tijdens chirurgische peri-implantitis-behandeling op klinische en microbiologische parameters onderzocht. In totaal 74 patiënten met 187 implantaten met peri-implantitis werden behandeld met behulp van een resectieve chirurgische behandeling, bestaande uit bot-hercontourering, mechanische reiniging en chemische decontaminatie van het implantaatoppervlak en een apicaalwaarts-verplaatste flap.

Cruciaal Implantaatoppervlakte-decontaminatie met behulp van 0.12% CHX + 0.05% CPC in aansluiting op mechanische reiniging, leidde tot een grotere afname van anaerobe bacteriën op het implantaatoppervlak dan een placebo-spoelmiddel.

De NVvP is bijna tachtig, hoog tijd om de wereld van social media te betreden. Sinds kort heeft de NVvP een eigen Facebookaccount, daarnaast zijn we actief op LinkedIn. Wekelijks worden er posts geplaatst, die altijd gericht zijn op communicatie rondom parodontologie. Vanwege de vele filmpjes die door een professionele leverancier voor onze vereniging gemaakt worden, hebben we tevens een eigen Youtube-kanaal. Dat we hiermee een groot publiek bereiken, blijkt wel uit het snel groeiend aantal volgers. Wilt u ons volgen? Op Facebook vindt u ons eenvoudig door de term ‘nvvp’ als zoekterm in de vullen. Op LinkedIn moet u, na het invullen van de zoekterm ‘nvvp’, nog even bovenaan het scherm op de term ‘bedrijven’ klikken. Kort verzoek tot slot: wilt u ons ‘liken’ of - beter nog een bericht delen als een bericht u aanstaat?

“In het Spaanse San Lorenzo de El Escorial kwamen wij van 17-20 september bijeen met mede-collega’s van andere EFPopleidingen. Tijdens het tweejaarlijkse EFP-Postgraduate symposium konden wij laten zien op welk niveau wij ons met het parodontale onderzoek en de parodontale behandeling in Nederland bevinden.

Verdeeld over antibioticagebruik Het was een mooi moment om toekomstige collega’s te kunnen ontmoeten, om met elkaar te kunnen discussiëren en elkaar op een informele manier te leren kennen. Het was zeer interessant om verschillende opinies en meningen over parodontale behandelingen te kunnen horen en te kunnen geven. Op deze manier werd duidelijk dat de postacademische opleidingen in de parodontologie, die deel uitmaken van de EFP, over de meeste onderwerpen op één lijn staan. Een onderwerp waarover de meningen nog wel verdeeld zijn, betreft het gebruik van antibiotica in de parodontologie. Het was opnieuw duidelijk dat de discussies over dit onderwerp nog wel een tijd aanwezig zullen blijven.

Voordrachten en casuspresentaties In totaal waren er 70 studenten en 30 docenten van 12 universiteiten aanwezig. Onder leiding van EFP-president professor S. Jepsen en M. Goldstein, voorzitter van de EFP, werden gedurende 2 dagen een patiëntencasus en een onderzoek per universiteit gepresenteerd. Verschillende moderatoren begeleidden de verschillende voordrachten en gaven de studenten ruim de tijd voor het stellen van vragen of het voeren van discussies. Vanuit het ACTA mocht Chryssa Delatola haar klinische casus presenteren; Conroy Faber presenteerde zijn onderzoek: ‘A possible relationship between periodontal disease and oral cancer’. Met dank aan Professor Ubele van der Velden en Professor Bruno Loos voor een zeer leerzaam, interessant en vooral erg leuk weekend (en zonder wie wij, de studenten van de opleiding, geen parodontologen zouden kunnen worden!)!” Conroy Faber en Nicky Beukers

Op de foto, van links naar rechts: Bruno Loos, Chryssa Delatola, Erol Liefferink, Conroy Faber, Ubele van der Velden, Thijs de Jongh, Nicky Beukers, Lefteris Sygkounas en Michalis Monogyios. nr 90 • Fundamenteel 13

Websitenieuws / Oproep

“Morning Bad Breath” (MBB)

Column

Water en slechte ochtendadem

Uit de pocket De thigmofiele tandarts

Slechte ochtendadem is een algemeen voorkomend probleem bij het opstaan en staat bekend als “Morning Bad Breath” (MBB). De geur wordt veroorzaakt door vluchtige zwavelverbindingen, die geassocieerd zijn met slechte adem. Mede dankzij een financiële ondersteuning van de stichting NVvP vond aan ACTA een klinisch onderzoek plaats naar het effect van water op MBB. Een kort verslag. Doel Voornamelijk waterstofsulfide, methylmercaptaan en dimethylsulfide zijn geassocieerd met slechte adem. De laatste jaren is er een toenemend bewustzijn in de samenleving met betrekking tot MBB en daarmee aandacht voor ademverbeterende producten. Op consumentenwebsites wordt gesuggereerd dat het drinken van water de speekselvloed kan stimuleren en dat spoelen met water helpt om een droge mond te verminderen. Het lijkt erop dat dit daarmee de meest voor de hand liggende - en ook de goedkoopste - maatregel is om de ochtendadem te verbeteren. Tot op heden ontbrak hiervoor echter wetenschappelijke onderbouwing. Via dit onderzoek trachten de onderzoekers te evalueren of het gebruik van water een effect heeft op de MBB, waarbij spoelen met water en het drinken van water met elkaar vergeleken worden.

Methode In totaal zijn 50 deelnemers geïncludeerd, die in goede algemene gezondheid waren: niet rokend, geen tandheelkundige achtergrond en naar eigen zeggen ≥5 keer per week last van slechte ochtendadem. Voor deelname moesten de proefpersonen nuchter naar de kliniek komen (dat wil zeggen: vooraf geen knoflook, uien, alcohol nuttigen; geen parfum/ deodorant en geurende doucheschuim gebruiken). De metingen vonden ‘s ochtends plaats, steeds in dezelfde afgesloten ruimte. Als eerste werd de organoleptische score (het ruiken van de adem) door een getrainde ‘sniffer’ bepaald. Daarna werden de zwavelverbindingen gemeten; dit gebeurde met behulp van twee apparaten (Oral Chroma™ en Halimeter®) die door een andere onderzoeker bediend werden. De deelnemers werden vervolgens at random in twee groepen verdeeld: de spoelgroep (N=24) spoelde met 15 ml water, de drinkgroep (N=26) dronk 200 ml water. Beide groepen hadden 30 seconden de tijd voor deze interventie. Hierna werden de metingen herhaald.

afname zien van twee zwavelverbindingen; bij waterstofsulfide en de methylmercaptaan was er een afname van 30% tot 60%. De halimeteruitkomst gaf een dalende trend aan in concentratie vluchtige zwavelverbindingen. Tussen de groepen was er echter geen verschil waarneembaar. Op basis van een vragenlijst bleek dat alleen de spoelgroep de subjectieve ervaring had dat er een significante verbetering van hun MBB was opgetreden.

Conclusie Zowel het spoelen met water alsook het drinken van een glas water heeft een statistisch significant effect op de mondgeur. Er blijkt echter geen verschil te zijn tussen spoelen en drinken van water. Bij een volgend onderzoek zal daarom het al dan niet drinken van water of spoelen gereguleerd moeten worden, zodat de metingen tussen de deelnemers hierdoor niet beïnvloed worden. Voor de dagelijkse praktijk lijkt water bij een slechte ochtendadem een goedkope en simpele stap te zijn op weg naar een ‘frisse adem’.

De stichting Nederlandse Verenging voor Parodontologie wordt bedankt voor het verstrekken van de financiële ondersteuning van dit klinisch onderzoek. De bijdrage werd gebruikt voor de financiële compensatie van de proefpersonen. Dit onderzoek werd als onderdeel gebruikt door de eerste auteur om aan de eisen te kunnen voldoen van de ‘Master Evidence Based Practice’ van het Amsterdam Medisch Centrum - Universiteit Van Amsterdam. Het volledige artikel kan worden opgevraagd bij de eerste auteur: [email protected]

Websitenieuws Nieuw: Webwinkel! Heeft u onze webwinkel al ontdekt? Hier kunt u alle NVvP-folders snel en eenvoudig bestellen, op het moment dat het u goed uitkomt. De folders kunt u bestellen via www.nvvpshop.nl. Op onze site vindt u tevens alle informatie over onze vereniging, de lijst van erkende parodontologen (en hun praktijkadressen) en uitgebreide informatie over congressen en de historie van onze vereniging. Meer weten? Kijk op www.nvvp.org.

Opr

Kunt u iets voor ons doen?

oep

!

De kracht van onze vereniging schuilt met name in de talloze vrijwilligers die zich voor de NVvP hebben ingezet of dat nog steeds doen. Zo bouwen we samen verder aan een stevig fundament. Als vereniging willen we graag verder groeien.

E. (Eveline) Van der Sluijs, D.E. Slot, G.A. Van der Weijden Afdeling Parodontologie, Academisch Centrum Tandheelkunde

En daarbij kunnen we altijd extra ondersteuning

Amsterdam, Nederland

benutten? Welke kant moeten we met onze

gebruiken. Heeft ú misschien ideeën die we kunnen vereniging op? En kunt of wilt u daarin misschien

Resultaten

Referentie:

iets voor ons betekenen? Met uw inzet levert u een

Aan het begin van het onderzoek was er geen verschil tussen de groepen. Bij zowel de spoel- alsook de drinkgroep werd een significante afname van de organoleptische score gevonden. De oral chroma die meer specifiek meet, liet een significante

Int J Dent Hyg. 2015 Jun 16. doi: 10.1111/idh.12149. [Epub ahead of print] The effect of water on morning bad breath: a randomized clinical trial. Van der Sluijs E, Slot DE, Bakker E, Van der Weijden GA.

essentiële bijdrage aan de bloei van onze

PMID: 26081039.

vereniging. Wilt u meer weten over wat u voor de NVvP kunt betekenen? Neemt u dan contact op met ons secretariaat. Uw hulp wordt zeer gewaardeerd!

De kat koestert zich graag in kleine ruimtes. Deze observatie wordt uitgebreid besproken door Midas Dekkers in zijn zojuist verschenen boek De thigmofiel, waarin hij het gevolg van verlangen naar geborgenheid uitgebreid bespreekt. Kan bij de moderne tandarts, met zijn toegenomen neiging om de tandheelkundige behandelkamers zo klein mogelijk te maken, ook thigmofilie worden geconstateerd? De tijd dat in deze ruimten al onze zaken werden geregeld, ligt niet ver achter ons. Naast behandeling en gesprekken vonden er ook administratie, telefoonverkeer, sterilisatie en koffie drinken plaats. Zijn er parallellen met het gedrag van onze besnorde vrienden, vraag ik mij af. En jawel hoor, aanwijzingen genoeg. De tandarts voelt zich als een vis in het water bij het opereren op de vierkante millimeter (sommigen ook centimeter) en doet dat ook nog eens in een betrekkelijk kleine ruimte als de mondholte. Hij of zij cijfert de omgeving helemaal weg. Hier de eerste parallel: het dagelijks bestaan in de praktijk is geleidelijk ingegeven door een verlangen naar geborgenheid. Dat deze geborgenheid veelal ook een financiële geborgenheid betekent, maakt de drang naar het minimalisme alleen maar sterker. Waar vroeger de praktijk bestond uit één of twee behandelkamers, treffen we tegenwoordig op hetzelfde oppervlak soms wel vijf behandelruimtes aan. Soms zonder de ruimtelijke werking van een venster, inlaat voor licht en blik op de buitenwereld. Deze omstandigheden moeten blikvernauwend werken. Bij een goede behandeling is, zoals diverse klachtencommissies ons regelmatig voorhouden, een optimale communicatie een vrijwel absolute voorwaarde waarbij empathie het sleutelwoord dient te zijn. Maar die patiënt ligt in die kleine kamer bekneld achterover, de open mond in een continue zwijgstand. Bang te bewegen, want de behandelaar mocht eens uitschieten. Het uitzicht is verder geleidelijk zodanig beperkt door computerschermen, operatielampen, microscopen en andere ICTgestuurde verworvenheden, dat het de patiënt steeds minder gaat opvallen dat de behandelaar achter zijn monddoek nog van vlees en bloed is. De robot is niet ver meer weg. Deze constateringen lijken allemaal wat gechargeerd, maar ondanks het aanbod aan niet-tandtechnisch gerelateerde cursussen, lijkt de praktijk hier de visuele ontkenning. Nergens heb ik hierover - in het kader van het bewierookte adagium ‘evidence based handelen’ - een relevant onderzoek onder ogen gekregen. Zijn de flapoperaties uitgevoerd in een behandelkamer van 2 x 3 meter beter of slechter dan de operaties die uitgevoerd worden in een behandelkamer van 4 x 5 meter? Ik heb geen idee, maar het aspect wordt genegeerd. In mijn jongensjaren deed het grapje over medisch succes de ronde: behandeling geslaagd, patiënt overleden. Dit is het extreme uiterste op een schaal waar de kwaliteit van de behandeling kan worden afgemeten aan de combinatie empathie / technisch resultaat. Concentreert de behandelaar zich in een kleine ruimte beter of biedt een ruimere omgeving meer rust? Gevoelsmatig denken we er iets van, maar de aannames worden niet getoetst. Van oudsher worden tandartsen als loners gezien, bevorderend voor thigmofiel handelen, maar ondanks de groepspraktijken plus toename van dames in het vak neemt de toename aan kleine behandelkamers niet af. Mijn gevoel zegt: tandheelkundige thigmofilie moet bestreden worden. Otto Nelemans

14 NVvP, een gezond fundament

nr 90 • Fundamenteel 15

Uit de paropraktijk / Lodewijk Gründemann

Uit de paropraktijk / Lodewijk Gründemann

Uit de paropraktijk:

Adulte parodontitis met peri-implantitis Op 31 mei 2012 wordt een 67-jarige vrouw door de mondhygiënist verwezen voor totale parodontale behandeling; zij geeft daarbij aan dat ze de implantaten niet vertrouwt.

Algemene gezondheid: verhoogde bloeddruk met medicatie, is sinds kort gestopt met roken (10 pd). Tandheelkundige anamnese: de patiënt komt haar hele leven bij de

Chirurgie / extractie 02-07-2012

Evaluatie na 3 jr. 14-10-2015

Evaluatie chirurgie

Evaluatie na 3 jr. 14-10-2015

Intake 31-05-2012

tandarts en heeft altijd veel aandacht voor het gebit gehad. Zij vindt het gebit erg belangrijk. De implantaten zijn in 2009 buiten de tandartspraktijk geplaatst en de patiënt komt elke drie maanden voor een half uur nazorg bij de mondhygiënist in de tandartspraktijk. De patiënt ervaart geen klachten en weet niet waarvoor ze komt. Wel heeft ze te horen gekregen dat het wat onrustig is bij de implantaten.

Extra-oraal: geen bijzonderheden. Intra-oraal: uitgebreid gerestaureerde dentitie met kroon- en brugwerk en fistels buccaal bij het bovenfront waaruit witte korreltjes komen. Parodontaal: uitstekende mondhygiëne (geen plaque zichtbaar),

bloedingscore 19% in de bovenkaak en 23% in de onderkaak lokaal met pusafvloed. In de bovenkaak gegeneraliseerd verdiepte pockets (4 tot 6 mm) en met name sterk verdiepte pockets bij de implantaten (tot 10 mm). In de onderkaak verdiepte pockets in het derde kwadrant (natuurlijke dentitie) en sterk verdiepte pockets in het vierde kwadrant (met name bij de implantaten). Er is een enkele recessie van 1 mm. Enkele elementen zijn licht mobiel (graad 1) en de 28 is sterk mobiel. De kroon op implantaat 46 zit een beetje los. De kronen op de implantaten zijn verlijmd.

eerst met de airflow gereinigd, daarna met etsgel, vervolgens weer met de airflow en daarna zeer grondig uitgespoeld met fysiologische zoutoplossing. In het front is bij de chirurgie rekening gehouden met de esthetiek. De behandeling is met antibiotica ondersteund.

Röntgenologisch: gegeneraliseerd gering botverlies bij de meeste

natuurlijke elementen. Vergevorderd botverlies bij de 16, 28, 47. Drie tot zes schroefdraden botverlies bij alle implantaten. Vijf van de zeven kronen op de implantaten vertonen een randspleet, duidend dat zij niet op hun plaats zitten. Angulaire botdefecten bij de implantaten. Er zijn radiopaciteiten te zien op de radix distaal 16 en mesiaal plus distaal 28, mogelijk duidend op (subgingivaal?) tandsteen. De 22, met een endodontische behandeling, vertoont op de OPG een apicale zwarting; op de solo-opname lijkt er een apicale zwarting aan de 15 zichtbaar. Mesiaal tegen implantaat 45 lijkt een wortelrest waarneembaar op de solo-opname.

OPG intake 31-05-2012 Evaluatie na 3 jr.

Diagnose: adulte parodontitis met peri-implantitis en mogelijk een endoprobleem bij de 14.

Leermoment 1: implanteren in een parodontaal ongezonde mond is een groot risico. Advies: eerst parodontaal gezond voordat er geïmplanteerd gaat worden. Leermoment 2: implantaire nazorg is essentieel. Een patiënt met een implantaat dient in een parodontaal nazorgschema opgenomen te worden. Leermoment 3: behandeling peri-implantitis is vaak (niet altijd) goed mogelijk bij een erg goede compliance van de patiënt.

Behandelplanning: extractie 28, parodontale chirurgie van alle verdiepte pockets met botcorrectie, evaluatie en nazorg. Prognose: van de implantaten vooralsnog onzeker. Behandeling: tijdens de parodontale / peri-implantaire chirurgie is de 28 verwijderd (zie foto). Ondanks alle parodontale nazorg was het element nog niet geheel van tandsteen ontdaan. Bij alle implantaten heeft botrecontourering plaatsgevonden, bij opening van de lap bij implantaat 11 bleek de botopbouw niet aangeslagen en bleken alle korrels los te liggen. De korrels zijn verwijderd. Alle implantaten zijn

Lodewijk Gründemann, MSc. Parodontoloog NVvP Parodontologie Praktijk Friesland Chirurgie 02-07-2012

16 NVvP, een gezond fundament

Eerste evaluatie (september 2012): diagnose: gezond gereduceerd parodontium met restpockets bij de implantaten van 4 tot 6 mm. Plaque-index ligt bij elk bezoek onder de 20%, er is wel veel groene theeaanslag. Tweede evaluatie (september 2013): stabiel gezond gereduceerd parodontium, verdere afname van pockets, alleen implantaat 24 heeft een pocket die verdiept en niet ontstoken is. Plaque-index is bij elk bezoek onder de 20%, wel veel groene theeaanslag. Derde evaluatie (oktober 2014): stabiel gezond gereduceerd parodontium met restpockets. Plaque-index is bij elk bezoek onder de 20%, wel veel groene theeaanslag. Vierde evaluatie (oktober 2015): stabiel gezond gereduceerd parodontium met verdere reductie van de restpockets. Plaque-index ligt bij elk bezoek onder de 20%, wel veel groene theeaanslag.

Evaluatie na 3 jr. 14-10-2015 nr 90 • Fundamenteel

17

Agenda congressen / symposia / cursussen / etc.

Lidmaatschapsvoordeel

Sponsors

Informatie van onze sponsors De teksten die in deze rubriek worden gepubliceerd, vallen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie

Agenda Deze agenda wordt samengesteld uit gegevens zoals bekend bij de NVvP en het PAOT. Cursusgegevens voor deze rubriek kunt u inzenden naar het secretariaat NVvP.

Congressen, symposia 2016 ‘Een brug naar de toekomst’ congresmiddag voor mondhygiënisten 22 januari 2016, GVMA, Parktheater Alphen aan den Rijn Lustrumcongres NVvP

Haal méér uit uw lidmaatschap!

Hoofdsponsors 2015 van de NVvP Platina: Braun Oral B®

Bij de NVvP kunt u diverse informatieve folders bestellen via www.nvvpshop.nl die een waardevolle ondersteuning bij de uitoefening van uw praktijk zijn. Ter opfrissing van uw kennis biedt de vereniging u tevens de keuzeuit verschillende wetenschappelijke naslagwerken. Extra aantrekkelijk: als NVvP-lid krijgt u korting op uw bestelling. Niet-lid Lid

Goud: Dentaid BeNeLux (Perio.Aid®, Halita®, Desensin R, Interprox®)

Uw tandvlees krijgt een cijfer 100 stuks

 26,42

23,59

200 stuks

50,00

44,34 Zilver: Gaba Dental (Elmex®

15-16 april 2016, Van der Valk Congreshotel Hoorn

en Meridol®) Mondverzorging: een bewuste keuze

Cursussen, compact clinics, workshops jan. t/m mrt. 2016

50 stuks

33,02

 26,41

100 stuks

65,09

 50,94

Een frisse adem, hoe krijg je die? Hoe houd je die? 13 januari 2016, KvPA, Amsterdam

Parodontitis 1: mondhygiëne, gebitsreiniging

Implantaat geplaatst, wat nu?

50 stuks

38,68

  33,02

9 februari 2016, KvPA, Amsterdam

100 stuks

76,41

    65,09

Cosmetische chirurgie bij implantaten 18 februari 2016, KvPA, Amsterdam Paro-medische connectie in de praktijk 23 februari 2016, KvPA, Amsterdam

Behandelconcepten voor Peri-implantitis Peri-implantitis is niet hetzelfde als mucositis: Peri-implantitis is onomkeerbaar en gaat altijd

Parodontitis 2: mondhygiëne, gebitsreiniging, flapoperatie

gepaard met botverlies. Mucositis is een peri-implant inflammatoire laesie zonder botverlies.

50 stuks

43,40

    37,74

verschillende risicofactoren zoals roken, gebrek aan gekeratiniseerd weefsel en/of orale hygiëne.

100 stuks

85,85

  74,53

Daarnaast worden ook preventieve maatregelen besproken, die kunnen bijdragen aan het

In de nieuwe brochure “Treatment Concepts for Peri-Implantitis” noemt Prof. Giovanni Salvi

voorkomen van Mucositis/Peri-implantitis. In een notendop bestaat dit proces uit Parodontologie: algemene gezondheidseffecten

Uw tandvlees gaat in rook op

18 maart 2016, NVM-educatie mondhygiënisten, Breukelen

50 stuks

22,73

100 stuks

45,46

3 belangrijke fases:  21,49    43,19

Praktijkhygiëne voor mondhygiënisten

Voor actuele informatie verwijzen wij u naar de websites van de betreffende cursusaanbieders.

en/of chirurgische zijn 3) Ondersteunende fase: klinische controle en een

Parodontologie in de Praktijk J.P. van Hoeve (172 p.)

56,60

42,45

18

www.kvpa.nl www.laboral.info www.educatie-mondhygienisten.nl www.gvma.nl

NVvP, een gezond fundament

goede mondhygiëne zijn cruciaal in deze fase Vraag de digitale brochure aan via

Meer informatie en/of aanmelden: • • • •

met de algemene mondhygiëne van de patiënten 2) Corrigerende fase: die kan niet-chirurgische

31 maart 2016, NVM-educatie mondhygiënisten, Almere

1) Systemische fase: houdt zich voornamelijk bezig

Alle vermelde prijzen zijn exclusief 21% BTW en verzendkosten. Bestellen kan snel en simpel via: www.nvvpshop.nl. Als lid krijgt u korting op de folders. Hiervoor dient u in te loggen op de webshop. Extra voordeel dus van uw NVvP-lidmaatschap!

[email protected].

SponsorPlus: EMS Electro Medical Systems

Sponsors: Dent-Med Materials (Geistlich Bio-Gide® Perio, Bio-Oss® Collagen,Mucograft® en Mucograft®Seal) Laboral Diagnostics® (microbiologische en genetische diagnostiek bij parodontitis, cariës- en legionella-onderzoek) Philips Oral Health Care (Sonicare®) Straumann BV (Emdogain®) Zimmer Biomet Henry Schein Oral Comp

Uw bestelling wordt via de post bij uw praktijk bezorgd.

nr 89 • Fundamenteel 19