Woord van de voorzitter

D UTCH S OCIETY

OF

P ERIODONTOLOGY

nieuws nieu w s brief nr. 54, september 2006

Nederlandse Vereniging voor Parodontologie Secretariaat: Postbus 24 9649 ZG Muntendam Telefoon: 0598 - 633 313 Telefax: 0598 - 633 412 E-mail: [email protected] Website: www.nvvp.org of www.nvvp.com

ISSN nummer 1568-4237

Redactie: Gerard Voerman - Jeroen Craandijk - Carolien Iburg SACHA tekst & pr Vormgeving: Aat Doek BNO

Woord van de voorzitter Samenwerking OPTIMALE SAMENWERKING VORMT DE BASIS VOOR succes en dat geldt natuurlijk ook voor de parodontologie. Een uitstekend voorbeeld daarvan betreft Euro Perio 5, de overweldigende bijeenkomst die bezocht werd door maar liefst 5500 deelnemers waarvan 225 uit Nederland. Dankzij de uitstekende organisatie waren er voor iedereen mogelijkheden genoeg om dit congres in al z'n facetten te beleven. De conferentie besteedde meer dan voldoende aandacht aan de implantologie en de samenhang daarvan met of beïnvloeding door de parodontologie. Ook de behandeling van de parodontaal gecompromitteerde patiënt met implantologie werd aan de hand van de nieuwste onderzoeken belicht. Daarbij werd een waarschuwende vinger geheven: veel nader onderzoek in de toekomst blijkt vereist. De grootse expositieruimte, waarin een speciaal gebouwd auditorium plaats bood aan 3000 stoelen, vormde een waardevolle aanvulling op het congres. En de Hollandse avond was natuurlijk 'the place to be', geheel in Spaanse sferen met flamenco en tapas. In deze Nieuwsbrief vindt u een uitgebreide terugblik. Een uitstekende samenwerking vormde eveneens de basis voor de totstandkoming van de nieuwe brochure 'Mondverzorging, een bewuste keuze'. Diverse deskundigen hebben hard gewerkt aan deze vernieuwde versie van de mondhygiënefolder die op ons najaarscongres gelanceerd wordt. In de folder wordt de lezer in heldere bewoordingen en duidelijke illustraties het nut van mondhygiëne duidelijk gemaakt. Een onmisbaar hulpmiddel in uw voorlichting aan de patiënt, die met deze folder thuis alles nog eens rustig kan doorlezen. Bijgaand treft u een flyer aan met daarop een eerste kennismaking met de nieuwe folder. Zoals gezegd: binnenkort verkrijgbaar via de NVvP, ook te bestellen via onze website.

In deze NVvP-Nieuwsbrief treft u onder andere de volgende onderwerpen aan: Woord van de voorzitter Mededeling Abstract Nieuwe erkenningen Najaarscongres 2006 EFP-Nieuws EuroPerio 5 Madrid Van mond tot mond De papieren patiënt Redactioneel Agenda Informatie van onze sponsors

Mission Statements NVvP De Nederlandse Vereniging voor Parodontologie (NVvP) is een wetenschappelijke organisatie van tandheelkundige zorgverleners. De NVvP streeft naar algemene erkenning van het inzicht dat een gezond parodontium de basis vormt van duurzame tandheelkundige zorg en spant zich ervoor in effectieve parodontale zorg voor iedereen bereikbaar te maken. De NVvP ondersteunt tandheelkundige zorgverleners bij het verwerven en uitdragen van kennis en behartigt de belangen van haar leden. De NVvP: een gezond fundament.

Samenwerking is ook hét trefwoord van ons najaarscongres. Daarop zullen wij trachten een balans te vinden tussen het 'Pink in de mond' (lees: het tandvlees en ondersteunende weefsels) en de 'White Esthetics' (te weten de restauraties en het occlusieconcept). De NVvP en de NVVRT zijn samen druk bezig met de organisatie van het najaarscongres, dat op 24 en 25 november aanstaande plaatsvindt in de Doelen in Rotterdam. De landelijke mailing hierover valt binnenkort bij u op de mat.

op de agenda staan. Een selecte groep van diverse disciplines in het tandheelkundig veld en vanuit de gelederen van de organisatie werkt samen om, onder begeleiding van een deskundig organisatie- en adviesbureau, toekomstige ontwikkelingen in kaart te brengen én om voor onze vereniging een passend beleid daarop te ontwikkelen. Ook daarvoor geldt: optimale samenwerking vormt de basis voor succes. Begin 2007 hoop ik u daar méér over te kunnen melden. Graag tot ziens in de Doelen in Rotterdam!

Tot slot: het NVvP-bestuur heeft de ontwikkeling van een toekomstvisie voor onze vereniging voor de komende tien jaar hoog

Maren de Wit, voorzitter NVvP DE PRAKTIJK LEERT DAT HET HEEL MOEILIJK

M EMBER

OF

EUROPEAN FEDERATION

OF

PERIODONTOLOGY

De NVvP, een gezond fundament

Abstract b r i e f

MEDEDELING

Parodontologie is geen trucje, maar een hele kunst

Botniveau rond endodontisch behandelde elementen bij parodontitispatiënten

Binnen de curricula voor de opleiding voor tandartsen en mondhygiënisten wordt door docenten al jaren lang veel moeite gedaan om studenten een adequate training te geven in het uitvoeren van een goede initiële parodontale behandeling voor parodontitis patiënten.

om binnen de opleidingen een intensieve training te verwezelijken. Zelfs door het volgen van langdurige stages of extra begeleiding van studenten die hebben gekozen voor een keuzevak Parodontologie of een z.g. differentiatie minor parodontologie, worden tandartsen en mondhygiënisten spijtig genoeg slechts voorbereid op basaal niveau in het uitvoeren van de (initiële) parodontale behandelingen. Stageverleners en docenten van cursussen voor Postacademisch Onderwijs Tandheelkunde weten maar al te goed hoeveel energie mondhygiënisten en tandartsen moeten opbrengen om een initiële parodontale behandeling professioneel te kunnen uitvoeren. IS

Kritisch lezend ontstaat de indruk dat hier sprake is van een doorslaande vorm van taakdelegatie, die tandheelkundige behandelingen alleen maar ingewikkelder maakt, voor patiënten kostbaarder, en vooral met onzekere uitkomst.

veel geduld, toewijding en inzicht. Parodontale behandeling is geen truckje, maar een op wetenschap, kennis en vaardigheid gebaseerd, gespecialiseerd vak. Cursussen voor preventieassistenten worden al enige tijd onder auspiciën van de NMT gegeven en de voor de nieuwe paropreventieassistentencursus is juist een pilot afgerond. Op grond van de evaluatie van die cursus werd nog eens extra duidelijk dat planning bij de tandarts of tandarts-parodontoloog thuis hoort. Het uitvoeren van de initiële behandeling bij patiënten met pockets van 4-5 mm is al moeilijk genoeg. Een paropreventieassistent die zo'n behandeling, na planning door de tandarts, goed kan uitvoeren is een kanjer en een kwalitatieve uitbreiding binnen het teamconcept. Laten we paropreventieassistenten opleiden om de initiële parodontale behandeling bij patiënten met pockets van 4-5 mm goed uit te voeren op grond van een goede planning door de tandarts of mondhygiënist. Tandartsen worden geadviseerd er op toe te zien cursusorganisaties te beoordelen op de intensiviteit van de begeleiding, en de deskundigheid van de docenten. De NMT ziet hier, bij haar cursussen, door visitatie op toe.

Planningen van parodontale behandelingen horen thuis bij tandartsen met bijzondere interesse, kennis en vaardigheden in de parodontologie of bij tandarts-parodontologen. (voor categorie B patiënten volgens de DPSI eventueel bij parodontaal ervaren mondhygiënisten). Geen enkele zich respecterende tandarts of tandarts-parodontoloog zal een planning maken op grond van metingen en waarNa de opleiding tandheelkunde volgen toenemingen van een ander. komstige tandarts-parodontologen nog eens een opleiding van drie jaar, volledige dagtaak, Voor het interpreteren van bacteriologisch om een gewenst niveau van beheersing in de onderzoek is gedegen kennis noodzakelijk van de microbiologie op basis van litteraparodontologie te bereiken. Een niet tuur onderzoek onbelangrijk deel van de opleiding wordt in In de literatuur is men er nog niet in beslag genomen door behandelingsplanning geslaagd om een onderbouwde keuze te voor patiënten met parodontale problemen maken voor de effectieve toepassing van en het uitvoeren van initiële parodontale lasers bij de initiële parodontale behandelingen. Onder begeleiding van docent-parodontologen behandeling. Een preventie PC assistent met 10 dagen worden tijdens hun opleiding +/- 400 cursus kan die indicaties nimmer stellen! behandelingsplanningen gemaakt, gepresenEen cursus met 4 initiële behandelingen teerd, en kritisch doorgesproken. Leidraad kan onmogelijk voldoende basis geven om Rein Steures, tandarts-parodontoloog, daarbij is de uitkomst van wetenschappelijk resultaten van behandeling te evalueren en Parodontologie Praktijk Tilburg onderzoek (evidence-based). een vervolgtraject te bepalen. ”Integrated Dentistry” te Lichtenvoorde Parodontale behandelingen worden voor omschrijft in een brochure welke vaardigeen groot deel bepaald door het conseheden een preventieassistent verkrijgt na het quent uitvoeren van een “evidence-based” succesvol doorlopen van hun preventie uitgevoerde parodontale behandeling met PC cursus van 10 dagen.

Korting voor studenten Het bestuur van de NVvP heeft besloten om de contributie van de NVvP voor studenten tandheelkunde en mondhygiëne in prijs te verlagen. Studenten die een NVvP-lidmaatschap wensen inclusief het Journal of Clinical Periodontology (JCP) betalen daar met ingang van 2006 een bedrag van € 45,= voor (was voorheen € 82,50). Een contributie zonder het JCP kost voor studenten € 20,= (was voorheen € 38,50).

2

NVvP Nieuwsbrief nr. 54 september 2006

Introductie

Verdienen endodontisch behandelde elementen specifieke aandacht bij de parodontale behandelingsplanning? Dat is de vraag die aanleiding gaf tot onderstaand onderzoek. In de dagelijkse parodontale praktijk hebben patiënten vaak één of meer endodontisch behandelde elementen. Uit de literatuur is bekend dat er relaties zijn tussen peri-apicale pathologie en parodontale afwijkingen. De relatie tussen parodontale afwijkingen en de aanwezigheid van een endodontische kanaalvulling is niet eerder onderzocht. In deze studie is radiologisch onderzocht of een endodontische kanaalvulling een effect heeft op het niveau van het marginale bot. Timmerman M.F. & Van der Weijden, G.A. Bone level around endodontically treated teeth in periodontitis patients. J.Clin Periodontol 2006; 33: 620-625. Materiaal & Methode Deze retrospectieve studie werd uitgevoerd in een parodontologiepraktijk. Alle nieuw verwezen patiënten met chronische parodontitis in een periode van 6 maanden werden opgenomen in de studie. Zij waren ouder dan 34 jaar en er was een volledige gestandaardiseerde röntgenstatus gemaakt. Alle röntgenstatussen werden gescreend op elementen met endodontische behandelingen gecombineerd met een contra lateraal element zonder endodontische behandeling. Voor elk gevuld kanaal werd onder andere genoteerd het kanaal-vullingmateriaal, kanaallengte, afstand apicale begrenzing kanaalvulling tot radiografische apex en de aanwezigheid van een stift. Resultaten Van 67 subjecten was de röntgenstatus bruikbaar met 108 endodontisch behandelde elementen met 175 wortels. Bij 14% waren peri-apicale radiolucenties aanwezig, een verbrede parodontaal spleet bij 11% en bij 5% waren radio-opaciteiten. Geen afwijkingen waren zichtbaar bij contra laterale elementen. 70 Elementen zonder stift hadden mesiaal 4,2 en distaal 4,5 mm botverlies en verschilden significant van de contralaterale elementen met respectievelijk 3,5 (p = 0.0032) en 3,9 mm (p = 0.0058). Bij de 38 elementen zonder stift was zowel mesiaal als distaal het botverlies 4,3

mm; in vergelijking met de contralaterale elementen was alleen mesiaal significant minder botverlies (3,3mm, p = 0.0020). Interradiculaire radiolucenties waren meer frequent bij endodontisch behandelde elementen (p = 0.068). Geen significant verschil werd gevonden voor de verticale component van de furcatielaesie tussen de endodontisch behandelde- en contralaterale elementen. Discussie Uit deze studie blijkt weer eens het effect van endodontische behandelingen op het parodontium. De onderzoekers speculeren dat het méér voorkomende botverlies bij endodontisch behandelde elementen een bacteriologische oorzaak (infectie) heeft door lekkage van endotoxinen door open tubuli. Bij een intacte cementlaag is lekkage langs een accessoir kanaal mogelijk. Het verstoren van de cementlaag kan voorafgaan aan parodontale schade. Een tweede oorzaak zou liggen bij geactiveerde macrofagen die aangetrokken worden door de kanaalvulling, meestal gutta percha (chemische irritatie). Aanvullend longitudinaal onderzoek is nodig om onderscheid tussen de verschillende afbraakroutes te kunnen maken. Het belang van deze studie is dat bij parodontitispatiënten alleen al door de aanwezigheid van een kanaalvulling endo-dontisch behandelde elementen vaker

3

furcatieproblemen hebben en meer approximaal botverlies in vergelijking met niet-endodontisch behandelde contralaterale elementen. Zij hebben daardoor een minder gunstige parodontale prognose. Ook voor de behandelingsplanning kan dit gevolgen hebben. Meer interradiculair en approximaal botverlies (vaker furcatieproblemen) betekent een onderhoudsintensiever vervolgplan. Daarnaast is nu een element-gerelateerde risicofactor zichtbaar gemaakt waarbij de vraag zich opdringt of de genezingsrespons na parodontale therapie voor de endodontisch behandelde elementen en de contralaterale controle-elementen verschillend is. Op basis van de hypotheses zou een verschil te verwachten zijn. Dat zou tevens gevolgen kunnen hebben voor de indicatie van regeneratieve behandelingen. Een vervolgonderzoek na behandeling is gewenst! Dit Abstract werd verzorgd door Jeroen Craandijk, tandartsparodontoloog in Leiden

NVvP Nieuwsbrief nr.54 september 2006

brief

Nieuwe erkenningen TA N D A R T S

Harmony in Pink en White

PA R O D O N TO L O O G Najaarscongres NVvP 24-25 November in De Doelen te Rotterdam

CAMILLE CAMMAERT JR. IS IN 2000 AFGESTUDEERD ALS TANDARTS AAN HET U.M.C.N. ST. RADBOUD. IN 2002 IS HIJ, na gewerkt te hebben in meerdere algemene tandartspraktijken, begonnen met de post-academische opleiding “Master of Science in Periodontology” te Nijmegen. In oktober 2004 behaalde hij hiervoor zijn diploma en in februari 2006 werd hij erkend als tandarts-parodontoloog door de NVvP. Aardig om te vermelden is dat hiermee de eerste vaderzoon relatie als tandarts-parodontoloog, erkend door de NVvP, een feit is. Samen met Joost Hanssen en Camille Cammaert sr. vormt Camille Cammaert jr. nu een praktijkmaatschap voor Parodontologie en Implantologie in Nijmegen. Camille en Sofie Cornelis (zijn vrouw, tevens tandarts) hebben samen twee zonen, Mees en Louk.

TRINE ANDERSEN IS IN NOVEMBER 2005 DOOR DE NVVP ERKEND ALS TANDARTS-PARODONTOLOOG. IN 1993 behaalde zij haar tandheelkundige diploma in Kopenhagen (Denemarken) en van 1995 tot 1998 volgde zij de specialisatie-opleiding Parodontologie aan de Rijksuniversiteit in Gent, België. Sinds die tijd is zij werkzaam als tandarts-parodontoloog in België en Nederland waarbij zij zich, naast parodontologie, ook bezighoudt met implantologie.

Het najaarscongres van de NVvP wordt dit keer in samen-werking met de Nederlands Vlaamse Vereniging Voor Restauratieve Tandheelkunde georganiseerd (NVVRT). Het programma is opgesteld rondom de relatie tussen het Pink in de mond' (lees: het tandvlees en ondersteunende weefsels) en de 'White Esthetics' (te weten de restauraties en het occlusieconcept). Het wordt dus echt een breed congres dat beslist ook voor ú interessant is! ZOALS U INMIDDELS VAN DE NVVP-CONGRESSEN GEWEND BENT, presenteert ook bij dit congres een select sprekersgezelschap de nieuwste ontwikkelingen in het vakgebied. Wat kunt u verwachten? Tandarts-parodontoloog Dick Barendregt belicht de relatie tussen de verschillende vakgebieden en maakt de belangrijke link tussen een gezond parodontium en een duurzaam restauratief herstel duidelijk. In een teamgesprek voeren Professor Hürzeler en Dr Bolz (München) een interessante discussie over de overwegingen die een rol spelen bij de beslissing ”Implantaat of juist behoud van natuurlijk element?”. Markus Hürzeler neemt tevens het onderdeel Pink Esthetics voor zijn rekening. Verschillende microchirurgische operatietechnieken (zowel bij natuurlijk element als bij implantaat) worden besproken. Dr Bjarni Pjetursson (werkzaam aan de universiteit van Bern) brengt de aanwezigen op de hoogte van de risico's die er bestaan bij de planning van brugconstructies. Hij zal in zijn lezing proberen te achterhalen of een evidence based treatment planning in de prothetische tandheelkunde mogelijk is. Dr Galip Gürel uit Istanboel presenteert in zijn optreden de White Esthetics op bijzonder aanschouwelijke wijze. Hij gaat daarbij in op de verschillende aspecten die een belangrijke rol spelen bij porselein restauraties in het front (patiëntspecifieke-, tandtechnische- en preparatie-afhankelijke factoren). De essentiele betekenis van de occlusie en de noodzaak van de kennis en behandeling van specifieke occlusieproblemen komen in een aparte voordracht aan bod.

Website NVvP vernieuwd: heeft ú ‘m al gezien? DE WEBSITE VAN DE NVVP IS TOTAAL VERNIEUWD! De nieuwe website werkt snel en gemakkelijk: de voorpagina is toegankelijk voor zowel behandelaars en patiënten en biedt o.a. doorklikmogelijkheden naar de NVvP-winkel, websites van de sponsors van de NVvP, informatie over literatuur en een congresagenda.

Parallelprogramma en workshops Op vrijdagmiddag bestaat de mogelijkheid om deel te nemen aan twee lezingen tijdens een parallelprogramma: 1.Oral health care supported by behavior change counseling (door dr Christoph Ramseier) en 2.Treatment challenges. From planning to maintaining treatments successfully (door dr David Winkler).

In de komende maanden wordt de website gefaseerd verder uitgebouwd; er komt bijvoorbeeld een inlogsysteem met aparte inlogmogelijkheden voor leden en tp-ers en ook zijn er plannen om een interactief forum op de site te ontwikkelen waar bezoekers via vraag en antwoord met elkaar kunnen communiceren. Als alles volgens planning verloopt, zal in het voorjaar 2007 ook online registratie voor de NVvP-congressen mogelijk zijn. Nieuwsgierig geworden? U vindt onze website via www.nvvp. org.

Op zaterdag 25 November worden er zes workshops aangeboden: Microscopen, Loepbrillen, Oral health care, Mondfotografie, Electrochirurgie en Ultrasoon in de tandheelkunde. De workshops worden gehouden in kleine groepen. Op tijd inschrijven is dus belangrijk! Met dit programma bieden NVvP en NVVVRT een congres dat uitermate interessant is voor iedere discipline binnen de tandheelkunde, te weten: tandarts, mondhygiënist, prophylaxeassistent en tandtechnicus. Dit mag u niet missen. Wij hopen u dan ook in groten getale in de Doelen te mogen ontvangen. Dr Erik Meijer, NVvP-congrescoordinator

In het ‘Pleidooi voor de medisch gecompromitteerde patiënt deel 1’ (zie vorige nieuwsbrief (nr. 53, Juni 2006) werd aangekondigd dat een samenvatting van de lezingen in deze Nieuwsbrief nr. 54 zal worden opgenomen. Na uitgebreid overleg is besloten u deze samenvatting separaat in een bijlage aan te bieden. U kunt dit dus ook als naslagwerk gebruiken. Wij wensen u veel leesplezier.

4


5


brief

EFP Nieuws EuroPerio 5 Madrid, 29 juni t/m 1 juli 2006

Verslag van EFP/AAP seminar on Periodontal Medicine Sprekers: P. Madianos, M. Jeffcoat, R.. Persson Voor deze middagvullende sessie van de vrijdagmiddag bleek massief interesse met actieve en kritische toehoorders. De doorgaande lijn in de besproken onderwerpen ondersteunen in de bijlage van deze editie gepubliceerde samenvattingen van het seminar Parodontitis en Algehele Gezondheid gegeven bij zorgverzekeraars Nederland op 13.04 j.l.

Woord van dank IN DEZE RUBRIEK PAST EEN WOORD VAN GROTE dank en respect voor de inzet en goede organisatie van EuroPerio 5 te Madrid. Ons respect en dank gaan uit naar de Executive Committee en Scientic Program Committee (onder de bezielende leiding van Stefan Renvert) maar vooral ook de leden van de Spaanse Society die met hun inspanningen deze grandioze conferentie hebben neer-gezet. EuroPerio 5 zal zeker geschiedenis gaan schrijven. Het komende half jaar zullen de delegates zich nog buigen over de (financiële) evaluatie ervan, maar ik twijfel er niet aan dat e.e.a. zeer positief zal blijken te zijn. Tijdens de conferentie had de nieuwe secretaris van de Executive Committee, Pierre Beahni, het initiatief genomen een gezamelijke lunch te organiseren voor de voltallige boards van de Societies. Dit was een goed moment om kennis te maken, ideëen uit te wisselen en om de boardsmembers een idee te geven hoe belangrijk de delegates voor hun Societies zijn (en dat ook op Europees

(Foto: Jan Jansen) Op 29 juni vond de opening plaats van het 5e EuroPerio Congres in Madrid waarbij alle voorzitters van de bij de Europese Federatie aangesloten verenigingen voor Parodontologie op het podium werden geroepen, inclusief onze Maren de Wit. Het was het grootste congres tot nu toe met 5500 deelnemers, waaronder 225 Nederlanders. Voor een verslag zie de bijdrage van Tine Vangstedt hiernaast.

niveau samenwerking van het grootste belang is). Wij kijken nu al uit naar EuroPerio 6 in Stockholm en de verwachtingen zijn hooggespannen. Maren de Wit, EFP representative

P.Medianos: Periodontitis: Local infection and systemic challenge Onderbouwing in de literatuur van parodontitis als potentiële risicofactor voor meerdere systemische aandoeningen wordt steeds sterker. Dit betreft vooral cardiovasculair lijden, complicaties bij zwangerschap en diabetes mellitus. Gezien nieuwe kennis, die wijst op systemische ontsteking als mogelijke bijdrage in het tot stand komen van atherosclerose en als risicofactor voor vroeggeboorte, heeft wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de parodontologie focus gericht op deze chronische ontsteking als bron van een systemische ontsteking. Medianos refereerde naar onderzoek ondermeer van Forner waaruit blijkt dat het epitheel van de ontsto-

ken pocket bacteriën lekt en bacteriemie veroorzaakt. Dit is het geval bij parodontitis maar niet bij gingivitis en gezonde gingiva. Deze lekkage treedt bij tandenpoetsen op in 10%, bij kauwen in 20% en bij gebitsreiniging in 75% van de parodontitispatiënten. Levende paro-pathogenen zijn aangetroffen in atheromen evenals antigenen van dode paropathogenen. Bij deze patiënten bestaan verhoogde concentraties van markers van systemische ontsteking. Het betreft C-reactieve Proteine (CRP), interleukine 6(IL-6), haptoglobine en fibrinogeen. Patiënten met acuut myocardinfarct (AMI) en parodontitis hebben een hogere systemische concentratie van CRP dan patiënten met uitsluitend AMI. Dit wordt gezien als onderbouwing van het feit dat parodontitis bijdraagt als een onafhankelijke oorzaak tot systemische ontsteking. Bloed van de navelstreng blijkt bij vroeggeboren babies hoge concentraties IgM antistof te bevatten tegen meerdere paropathogenen. Deze vondst suggereert dat de foetus blootgesteld is geweest aan orale microorganismen van de moeder die in de placenta-foetale unit een inflammatorisch respons opwekt dat oorzaak is van de vroeggeboorte.

Nieuwe virulente antigenen van paropathogenen zijn vastgesteld ter onderbouwing van de rol van deze bacteriën in het ontstaan van systemische complicaties. Verdere onderbouwing ligt in het resultaat van een recente pilot-interventie studie waaruit blijkt dat na parodontale behandeling de concentratie van markers van systemische ontsteking daalt en de cardiovasculaire weefsels herstellen zoals de functie van het endotheel. Verder onderzoek is zeer wenselijk om de onderliggende mechanismen te ontrafelen waarbij lokale chronische infectie zo’n grote impact kan hebben op de algehele gezondheid. Waarschijnlijk is de parodontale infectie een goed model voor zulk onderzoek. Marjory Jeffcoat: Women's health and periodontal disease. Osteoporosis and periodontal disease; is there a relationship? Osteoporosis en osteopenia zijn gekenmerkt door afname in de botmassa en kunnen leiden tot fragiele botten met verhoogd risico op fractuur. Heup-fractuur betekent in de VS een 24% kans op overlijden korte tijd daarna. In 1994 heeft de WHO osteoporose gedefinieerd als bot met een mineraaldichtheid van meer dan 2,5 standaarddeviaties onder het gemiddelde van jonge gezonde vrouwen. Preventieve voorlichting tegen osteoporose is noodzakelijk. Voeding,

Hollandse avond in Madrid EEN 'NEDERLANDSE DROOM' IS DE BESTE TYPERING VOOR EEN ZEER GESLAAGDE en druk gezochte Hollandse avond in Madrid, mede mogelijk gemaakt door de NVvP-sponsoren Dentaid (brons) en Philips (sponsor-plus). De ambiance, het klimaat en de Spaanse sfeer (in de vorm van uitstekende flamenco en tapas) maakten deze avond tot een unieke zomeravond, waarvan wij in Nederland slechts kunnen dromen. De foto-impressie spreekt voor zich. Maar een paar punten van kritiek zijn ook zeker op z'n plaats. De overheerlijke tapas waren van een dusdanig klein formaat, dat menigeen aan het eind van de avond een knagende maag had. Ook het busvervoer liet aan capaciteit te wensen over en de wegopbreking (met als gevolg een file midden in de nacht) was geen pretje voor de vermoeide deelnemers. Dit bewijst maar weer eens dat bij het over een grote afstand organiseren van een evenement bepaalde zaken moeilijk inschatbaar blijven en ad hoc helaas niet altijd meer aanpasbaar. Nogmaals bedank ik onze beide sponsoren voor hun medewerking aan deze geslaagde Hollandse avond, een derde op rij. Maren de Wit, NVvP-voorzitter

Foto’s: Jan Jansen en Jan Hoogteijling

6


7 7

Nieuwsbrief nr.54 september NVvPNVvP Nieuwsbrief nr. 44 maart 2004 2006

anti-rook voorlichting en verschillende vormen van medicatie. Hormonale ondersteuning of orale biphosphanaten. Vooral de laatste, biphosphanaat, lijkt een groot effect te hebben als parodontale preventie met 40% minder verlies van gebitselementen en 27% minder vaak infecties bij paro-patiënten. Resultaten van een groot multicenter interventieonderzoek zijn onderweg. Voorlopige resultaten duiden op een ver-beterde bothoogte in de met biphos-phanaat behandelde patiënten t.o.v. degenen die met placebo werden behandeld. Een kleiner retrospectief onderzoek onder 22 patiënten, die werden behandeld met implantaten en biphosphanaat, bleek geen verlies van implantaten en geen osteonecrose te zijn ontstaan. In de discussie benadrukt Jeffcoat dat behandelen met implantaten of andere oraal chirugische ingrepen veilig kan plaatsvinden gelijktijdig met gebruik van orale bisphosphanaten. Rutger Persson: Periodontitis and cardiovasculair diseases and systemic host response hypotheses. Omstreeks 50% van alle cardiovasculaire ziekten heeft een onbekende oorzaak en kan niet worden begrepen vanuit de

van mond tot mond

traditionele risicofactoren (hyperlipidemie). Since 1860 is de hypothese van een infectioese ethiologie voor cardiovasculaire ziekten bekend. Er is nu een overweldigend sterke indicatie uit epidemiologische en crosssectional studies dat het hebben van parodontitis kenmerkend is voor patiënten met ernstig cardiovasculair lijden (CVD), dit inclusief de patiënten met acuut coronair syndroom(ACS). Dit gaat op voor zowel mannen als vrouwen. Ondanks de onvolledige kennis van de complexiteit van het infectieuze patroon van chronische parodontitis, zijn meerdere bacteriën geïdentificeerd die de eigenschap hebben een sterke immuunrespons te weeg te kunnen brengen. Cardiovasculaire veranderingen kunnen worden gelinkt met gastheerreacties mogelijk getriggerd door orale bacteriën inclusief streptococcen en anaerobe gram-negatieve bacteriën. Ondanks de bewering dat obesitas en roken een con-fouding effect hebben zijn de orale infectie en de systemische inflammatorische reactie van de gastheer daarop en biologisch goed onderbouwd verklarend mechanisme. Hierin ondersteund door de reactie van hypothalamus en hypophyse in het produceren van een acute fase stressgerelateerde ontstekingsmediator, CRP. Hoge

concentratie van CRP werd gevonden bij jonge patiënten met agressieve parodontitis. Van verhoogde concentraties CRP is bekend dat de systemisch inflammatorische reacties toenemen met als gevolg toename in cardiovasculair lijden. In een prospectief onderzoek in Helsinki uitgevoerd door de spreker bleek dat 1100 patiënten met een hoge concentratie serum antistoffen tegen Aa en Pg een verhoogd risico hadden op coronair vaatlijden. Uiteindelijk attendeerde Rutger Persson op het feit dat tandheelkundigen die van hun patiënten OPG opnames maken, er alert op dienen te zijn dat calcificaties van de a. carotis op de OPG zichtbaar zijn en er aanleiding dient te zijn tot het verwijzen voor cardiovasculair onderzoek. Bij elke patiënt waar uit de medische anamnese blijkt dat er sprake is van overgewicht en hoge bloeddruk dient volgens de spreker overleg met cardioloog plaats te vinden over de parodontale gezondheid en wenselijke maatregelen bij het inzetten van de parodontale behandeling. Tine Vangsted, tandarts-parodontoloog, Parodontologische Kliniek Den Haag

De resultaten na initiële therapie bij parodontitispatiënten in een vrijgevestigde mondhygiënepraktijk

Deze samenvatting omvat een double-blind retrospectief onderzoek van 60 patiënten met adulte parodontitis in een vrijgevestige mondhygiënepraktijk. Het onderzoek is uitgevoerd door Kathelijne van der Mooren en Wietske Wildenbeest als afstudeeropdracht aan de opleiding mondzorgkunde, faculteit gezondheidszorg op de Hogeschool Utrecht. Nelleke van Maanen, docent van de minor Schakel naar de Wetenschap en tevens mental coach heeft de studenten tijdens dit afstudeeronderzoek begeleid. Centrale vraagstelling: Wat is de (gemiddelde) verandering in pocketsondeerdiepten en in het aantal pockets bij de herbeoordeling ten opzichte van de intake na initiële parodontale therapie bij 60 parodontitispatiënten, DPSI C, in een vrijgevestigde mondhygiënepraktijk? Subvraag: Hoeveel van de onderzoekspersonen en bij welke parodontale diagnose zijn de onderzoekspersonen uiteindelijk doorverwezen naar een parodontologiepraktijk? Samenvatting:

Het behoud van de eigen dentitie is als prioriteit in de laatste jaren aanzienlijk toegenomen. Tandenloosheid en de hiermee gepaard gaande functionele problemen worden niet meer zo als vanzelfsprekend beschouwd en geaccepteerd als vroeger. Parodontale aandoeningen worden gezien als voornaamste oorzaak van het verlies van gebitselementen na het veertigste levensjaar. Bij de aanwezigheid van pockets is voor het behoud van de eigen dentitie parodontale therapie noodzakelijk. Tevens is het dagelijks uitvoeren van een adequate mondhygiëne van groot belang voor het behoud van een goede mondgezondheid. Uit meerdere onder-

8


zoeken is gebleken dat een adequate mondhygiëne parodontitis kan voorkomen, maar niet genezen. Hiervoor dient supra- en subgingivale plaque en tandsteen verwijderd te worden. Naast de aanwezigheid van specifieke bacteriën spelen ook andere factoren zoals, roken, systemische aandoeningen en erfelijkheid een rol. Het doel van dit onderzoek is inzicht te krijgen in de behandelings- en verwijsresultaten van 60 patiënten met adulte parodontitis na initiele behandeling in een vrijgevestigde mondhygiëne praktijk. De 60 patiënten zijn steekproefgewijs op alfabetische wijze geselecteerd uit een bestand van 1093 patiënten. De leeftijdsrange is 36 tot 70 jaar met een gemiddelde leeftijd van 51 jaar. Er zijn 39 mannen en 21 vrouwen in dit onderzoek betrokken met DPSI categorie C bij de intake en ASA-score l. Patiënten ≤ 35 jaar en met een ASA-score hoger dan l zijn geëxcludeerd in dit onderzoek. Evenals patiënten met stress gerelateerde problemen, medisch gecompromitteerde patiënten en rokers. In dit onderzoek is gebruik gemaakt van bestaande gegevens uit de vrijgevestigde mondhygiëne praktijk. Tijdens de intake is een parodontiumstatus gemaakt waarop de aanwezigheid van het aantal pockets en de diepten van deze pocket(s) zijn vastgelegd door de vrijgevestigde mondhygiënist. De pocketdiepten variëren van 4-13 millimeter. Alleen pockets vanaf 4 millimeter zijn genoteerd. Het nulpunt is de sulcusdiepte van 0-3 millimeter. Dit betreft een gezonde situatie van de vrije gingiva. De pocketdiepte is dan 0. Alle 60 patiënten hebben voorlichting over parodontale aandoeningen en instructie mondhygiëne gekregen, waarna de initiële therapie door dezelfde mondhygiënist is uitgevoerd in het aantal benodigde afspraken. De herbeoordeling heeft niet langer dan 1 jaar na de intake plaatsgevonden. De parodontiumstatussen van de herbeoordeling zijn vergeleken met die van de intake om de verandering in pocketsondeerdiepten en de verandering in het aantal pockets te kunnen berekenen bij alle 60 patiënten. Bij alle berekeningen is onderscheid gemaakt tussen pockets van 4-5 millimeter en pockets vanaf 6 millimeter. De resultaten van de berekeningen zijn met en zonder de acht patiënten waarbij elementen verloren zijn gegaan weergegeven en is berekend of deze verschillen significant zijn. Tevens is bij elke patiënt nagegaan of en waarom deze is doorverwezen naar een parodontologiepraktijk. De totale pocketsondeerdiepte van alle 60 patiënten is afgenomen met 7519 millimeter. De gemiddelde pocketdiepte afname per pocket per onderzoekspatiënt bedraagt 2,75 millimeter. Bij de herbeoordeling is geconstateerd dat bij acht patiënten 15 elementen verloren zijn gegaan. Uit de gegevens van de vrijgevestigde mondhygiënist is niet te herleiden of dit verlies door cariës, trauma(occlusie), parodontitis of op andere wijze is veroorzaakt. Om mogelijke vertekening uit te sluiten wordt de berekening van de totale pocketverandering bij de herbeoordeling ten opzichte van de intake ook gemaakt zonder de acht patiënten met de verloren elementen. De gemiddelde pocketsreductie bedraagt dan 2,36 millimeter. Van de 60 onderzoekspatiënten heeft 1 patiënt een totale eliminatie van de pockets bij de herbeoordeling. Het totale aantal pockets bij de herbeoordeling ten opzichte van de intake is afgenomen met een aantal van 1493, waarvan het totale aantal pockets tot 6 millimeter is afgenomen met een aantal van 1106 en vanaf 6 millimeter met een aantal van 387. Uit dit onderzoek blijkt dat bij de herbeoordeling 28 van de 60 patiënten nog pockets op minder dan 10% van het totaal aantal meetplaatsen hebben, 19 patiënten pockets hebben op 10-20% van de meetplaatsen en nog slechts 13 patiënten pockets op meer dan 20% van de meetplaatsen hebben, dit in tegenstelling met de intake waarbij maar liefst

brief

36 patiënten pockets hadden op meer dan 20% van de meetplaatsen. Tevens is deze berekening gemaakt zonder de 8 patiënten die elementen bij de herbeoordeling hebben verloren. Onderstaande tabel geeft de totale frequentie van aantallen patiënten weer met pocketsondeerdiepten van 4 millimeter of meer voor en na parodontale behandeling. Van de 60 patiënten blijkt dat 50 patiënten bij de herbeoordeling

nog restpockets hebben tussen de 6 en de 12 millimeter. Slechts 6 patiënten (12%) hebben uiteindelijk het advies gekregen een afspraak te maken bij een parodontoloog voor verder behandeling. Of deze patiënten ook daadwerkelijk behandeld zijn in een parodontologiepraktijk is niet bekend. Bij de overige patiënten is uit de verslagbrieven naar de tandarts gebleken dat de mondhygiënist de restproblemen wil proberen op te lossen middels recalls. In dit onderzoek is alleen naar de resultaten van de verandering in pocketdiepte gekeken en is de bloeding na sonderen geheel buiten beschouwing gelaten. Bloeding na sonderen bij een pocket kan een indicatie zijn van nog aanwezige plaque of tandsteen en geeft tevens een beeld over de mate van uitvoering van de mondhygiëne door de patiënt zelf. Indirect zou gingivabloeding een indicatie kunnen geven over de kwaliteit van de mondhygiëne instructies en de gemotiveerdheid van de patiënt. Door de mondhygiënist is op geen enkel moment overwogen een bacteriologisch onderzoek uit te voeren. Door het ontbreken van röntgenfoto's en consequente notatie van de furcaties bij de herbeoordeling kan niet beoordeeld worden of de patiënten onterecht niet zijn doorverwezen naar een parodontoloog. In acht moet worden genomen dat de betrouwbaarheid van de resultaten van dit onderzoek sterk afhankelijk zijn van zowel de vaardigheid van de behandelaar als van de nauwkeurige verslaglegging van de vrijgevestigde mondhygiënist. Conclusie Uit bovenstaande kan geconcludeerd worden dat na de uitgevoerde initiële therapie door de vrijgevestigde mondhygiënist een forse reductie is opgetreden zowel in de aanwezigheid van het aantal pockets als van de pocketdiepten. Toch blijven bij het grootste deel van de onderzochte patiënten na de herbeoordeling nog restpockets bestaan van meer dan 6 millimeter. Ondanks dit feit worden relatief weinig van deze patiënten doorverwezen naar een parodontologiepraktijk. Deze samenvatting is gemaakt door Carolien Iburg, mondhygiëniste in de Praktijk voor Parodontologie Zeeland in Goes. Voor meer informatie en literatuur: kathelijnevdmooren@gmail. com en [email protected]

9


De papieren patiënt Intra-oraal onderzoek o goede mondhygiëne o hoge lachlijn o oude kroon op de 21 o 21 mobiliteit graad III o 21 apex resectie 2 keer in het verleden

In deze aflevering is een presentatie opgenomen zoals ingestuurd door parodontoloog-implantoloog Eddie Farber te Wageningen. Teksten zijn hierbij niet ingevoerd, laat de beelden spreken in de volgorde van behandeling.

Röntgenologisch onderzoek o 21 apicale zwarting o 11 iatrogene schade bij het glazuur (mesiaal)

Deze presentatie is de laatste aflevering in deze vorm. Vanaf nieuwsbrief december 2006 zal een andere manier van presenteren worden doorgevoerd. Daarbij wordt vooral meer aandacht geschonken aan resultaten en afwegingen op de langere termijn.

Diagnose o 21 chronische periapicale ontsteking o DD - periapicaal litteken

Achtergrond o Vrouw, 36 jaar oud o Beroep: IT-er o Anamnese: ASA 1 o Rookt niet o Reden verwijzing: implantaat behandeling

Behandelplan 1. extractie 21 2. immediaat implantaat bij de 21 3. Etch-brug als provisement

10


11


Woord van de voorzitter

Recommend Documents