Frans Hals Museum De Hallen Haarlem Jaarverslag 2011

Jaarverslag 2011

Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem Jaarverslag 2011

Frans Hals Museum Sinds het Frans Hals Museum in 1913 zijn poorten aan het Groot Heiligland opende, heeft het zich in een toenemende faam en belangstelling mogen verheugen. De collectie van Haarlemse meesters uit de Gouden Eeuw, waaronder de grootste verzameling schilderijen van Frans Hals ter wereld, is uniek. Aan het begin van de zeven­tiende eeuw onderging de schilderkunst een radicale verandering, waarvoor in Haarlem de basis werd gelegd. Deze omslag bepaalde uiteindelijk de allure en de grandeur van de Gouden Eeuw, waardoor Haarlem met recht kan worden aangemerkt als de bakermat van de Gouden Eeuw. De collectie van het Frans Hals Museum, waarin het hele spectrum van de 16e- en 17e-eeuwse schilderkunst op bijzonder hoog niveau is samengevat, weerspiegelt die revolutionaire omwenteling. De Hallen Haarlem Zoals Haarlem in de zeventiende eeuw een vrijhaven vormde voor de vernieuwingsdrang die zich in de kunst voordeed, zo wil De Hallen Haarlem ook nu een podium bieden voor de ontwikkelingen die zich binnen de hedendaagse kunst aandienen. Ze wil eenzelfde open, proactieve houding aan de dag leggen. Vernieuwingen roepen, zeker als ze bestaande grenzen overschrijden en geldende normen openbreken, altijd grote weerstand op. De Hallen Haarlem wil die confrontatie evenwel niet uit de weg gaan en doelbewust dat spanningsgebied opzoeken. Ze wil zich nadrukkelijk manifesteren als pleitbezorger voor een ‘levende’ cultuur; een cultuur die voortdurend in beweging is en over het vermogen beschikt om iets nieuws tot stand te brengen. Missie Het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem stellen zich ten doel om het publiek te informeren over, en te laten genieten van, de ongekende bloei van de schilder­kunst in de Gouden Eeuw, alsook van de internationale ontwikkelingen in de heden­ daagse beeldende kunst. Het overdragen van de rijke collectie 16e- en 17e-eeuwse schilderkunst, en van de verzameling moderne en hedendaagse kunst, aan toekomstige generaties staat hierbij centraal.

Inhoud 1 Algemeen p. 5 1.1 Bericht van de Raad van Toezicht 1.2 Bericht van de directeur 2 Tentoonstellingen p. 15 2.1 Frans Hals Museum 2.2 De Hallen Haarlem 2.3 Publicaties 3 Collectie p. 31 3.1 Aankopen 3.2 Schenkingen 3.3 Bruiklenen 3.4 Registratie en inventarisatie 3.5 Restauraties 3.6 Activiteiten restauratoren 4 Publiekszaken p. 39 4.1 Bezoekers 4.2 Onderwijsprogramma’s 4.3 Publieksbegeleiding 4.4 Publieksactiviteiten 4.5 Marketing 4.6 Halszaken 5 Personeel en Organisatie p. 50 5.1 Organisatie 5.2 Personeelsleden 5.3 Personeelsvertegenwoordiging 5.4 Raad van Toezicht 5.5 Raad van Advies 5.6 Organogram 6

Vereniging van Vrienden p. 58

7 7.1 7.2 7.3

Financieel verslag p. 60 Subsidiënt en begunstigers Bestedingen BankGiro Loterij Rekening 2011

1 Algemeen

1.1 Bericht van de Raad van Toezicht Het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem heeft opnieuw een belangrijk en succesvol jaar achter de rug. De sterk opgaande prestatielijn sinds de verzelfstandiging per 1 januari 2009 werd daarmee doorgetrokken. Uit het ‘Bericht van de directeur’ mag blijken dat op vele gebieden zoals tentoonstellingen, uitbreiding collectie, sponsoring, schenkingen, bruiklenen en – last but not least – verbouwingen, tegelijkertijd belangrijke vooruitgang werd geboekt. Er staat sinds het einde van het jaar 2011 een bijzonder verfraaid museum: een aantrekkelijke ontmoetingsplaats voor velen in de komende jaren in Haarlem. Ook de dagelijkse exploitatie van de museale activiteiten verliep voorspoedig. Dat geldt ook voor ons voornemen het financiële fundament met het oog op de toekomst geleidelijk te versterken. Het vorig jaar moesten wij in dit ‘Bericht’ melding maken van het feit dat wij met de gemeente Haarlem onder meer nog in discussie waren over haar bezuinigingsvoornemens. Thans kan gezegd worden dat alle lopende relevante kwesties in goed onderling overleg zijn afgerond en opgelost. Wij zijn de gemeente Haarlem erkentelijk voor haar constructieve opstelling en haar commitment aan onze instellingen. In het afgelopen jaar kwamen in onze vergaderingen en via bilaterale contacten met directie en staf frequent onderwerpen aan de orde als strategie, kwaliteit van de organisatie, het tentoonstellingsprogramma voor de komende jaren en het 100-jarig bestaan in 2013. Vanzelfsprekend stonden periodieke zaken op de agenda als budget, meerjarenraming, taakstellingen, financiële verslaglegging en het sponsorbeleid. Een en ander werd daarbij door onze auditcommissie zorgvuldig voor besluitvorming voorbereid. De Raad van Advies, met vertegenwoordigers uit de kunstwereld, het bedrijfsleven en politiek vormt een zeer levendig en creatief gezelschap, dat vanuit ver-

Algemeen

5

15 april – schenking Elisabeth van Thüringenfonds

schillende invalshoeken voornemens en plannen van het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem van kritisch commentaar en suggesties voorziet. Wij stellen de veelzijdige bijdragen van de Raad van Advies zeer op prijs. Onze instellingen mogen zich verheugen over zeer veel goede vrienden, verenigd in de kring van ‘Vrienden van het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem’. De sympathie en actieve steun, die daarvan voortdurend wordt ondervonden, zijn substantieel en hartverwarmend. In velerlei opzichten! De Raad van Toezicht wil het belang daarvan nog eens extra benadrukken in dit jaarverslag. De hierboven geschetste positieve ontwikkelingen zijn natuurlijk met name te danken aan de directie, de medewerkers en een groot aantal vrijwilligers. Er is het afgelopen jaar vanwege een extra zwaar actieprogramma op diverse fronten veel van hen gevraagd. Inzet en realisatievermogen bleken zeer groot te zijn. De Raad van Toezicht spreekt dan ook dank en grote waardering uit voor deze zeer gemotiveerde werkgemeenschap. Joep Brentjens voorzitter Raad van Toezicht

6

Algemeen

1.2 Bericht van de directeur 2011 was zondermeer een succesvol en memorabel jaar. Zo werd precies op de afgesproken tijd de ingrijpende asbestoperatie afgerond, hetgeen gevierd werd met de aansprekende tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest, en maakte de gemeente bovendien een bijzonder genereus gebaar door de bezuinigingen voor het museum op een dragelijk niveau te houden. Zeer vermeldenswaard is het feit dat De Hallen Haarlem door het kunsttijdschrift Kunstbeeld is uitgeroepen tot het beste museum voor hedendaagse kunst in 2011. En het Frans Hals Museum werd in een paginagroot artikel in de International Herald Tribune van 23 november 2011 groots aangekondigd als een “hidden gem; the home of some of the greatest masterpieces of 17th- and 18th-century Dutch painting.” Asbestsanering Wat aanvankelijk nog een redelijk eenvoudige klus leek, bleek gaandeweg toch een bijzonder complexe operatie die het museum vanaf mei 2010 in een ijzeren greep heeft gehouden. Als eerste moesten de duizenden voorwerpen die op de door asbest verontreinigde zolders stonden opgeslagen, één voor één handmatig worden schoongemaakt. Het ging hierbij om schilderijen, tekeningen, prenten, foto’s, penningen, munten, gevelstenen, tafels, stoelen, kasten, schilderijlijsten, porselein, glas, majolica, textiel, wapens, vaandels, martelwerktuigen en kinderspeelgoed. Een arbeidsintensieve en ook fysiek zware klus, vooral omdat de werkzaamheden moesten worden uitgevoerd in moeilijk wendbare ‘astronautenpakken’. Nadat alle kunstwerken waren afgevoerd, kon begonnen worden met het saneren van de asbest. Dat hield in dat de zolders volledig gestript werden en alle wanden, vloeren, plafonds, leidingen en kabels eruit gesloopt werden. Daarna kon gestart worden met het herstel, zoals het betimmeren, isoleren, schilderen en inrichten van de verschillende ruimtes, het aanleggen van nieuwe bedrading en het aansluiten van een nieuwe centrale verwarming. Omdat de tentoonstellingszalen als gevolg van de sloopwerkzaamheden ernstige schade hadden opgelopen, zijn hier bijna alle plafonds vervangen, de wanden opnieuw gestuct en geschilderd, de houten lambrisering en deurlijsten in de lak gezet, de parketvloeren geschuurd en afgelakt. En we hebben meteen van de gelegenheid gebruik gemaakt om een geheel nieuwe LED verlichting aan te leggen. De Gemeente Haarlem heeft zich zeer royaal opgesteld bij deze verbouwing, waarvoor ik hen zeer erkentelijk ben.

Algemeen

7

Opening tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest: lezing Herman Pleij/optreden Camerata Trajectina

Tentoonstellingen Erop terugkijkend is het asbest een ‘blessing in disguise’ geweest. Immers dankzij het asbest beschikken we nu over een compleet vernieuwd museum, dat een waardig en feestelijk onderkomen biedt aan De Gouden Eeuw viert feest. In deze tentoonstelling wordt een overzicht gegeven van geschilderde feesten in de zeventiende eeuw, variërend van bruiloften, doopfeesten, boerenkermissen, sinterklaasavonden en Driekoningenfeesten tot galante buitenpartijen, schuttersbanketten en rederijkers-

8

Algemeen

Bezoekcijfers Het jaar is afgesloten met 118.956 bezoekers. Dat is weliswaar minder dan in 2010, toen we 122.187 bezoekers mochten verwelkomen, maar onder de gegeven omstandigheden toch alleszins acceptabel. Ten gevolge van de asbestsanering waren immers grote delen van het Frans Hals Museum voor het publiek gesloten en kon gedurende de eerste tien maanden geen grote tentoonstelling Oude Kunst georganiseerd worden.

Algemeen

9

Sadie Coles, John Currin, Rachel Feinstein en Robin Vousden

bijeenkomsten. De opening van de tentoonstelling, die op 11 november plaats vond, werd de dag daarvoor al feestelijk ingeluid met het slaan op de gong bij de opening van de beurshandel in Amsterdam. De tentoonstelling is bijzonder goed ontvangen door het publiek: vanaf de opening op 11 november tot en met 31 december trok deze al meer dan 19.000 bezoekers die, getuige de opmerkingen in het gastenboek, unaniem zeer lovend waren. De persreacties in dag- en weekbladen, kunsttijdschriften en kunstprogramma’s op radio en tv waren zonder uitzondering ook zeer positief. Ook andere tentoonstellingen konden op veel bijval rekenen: de film The Krazy House (2009), waarin Rineke Dijkstra dansende adolescenten in een club in Liverpool portretteert; de installatie Cantata Profana (2010) van Matt Stokes waarin een klassiek muziekstuk door zes ‘grindcore’ vocalisten wordt uitgevoerd; de zomertentoonstelling Zó Hollands. Ons landschap in de kunst sinds 1850 die een veelheid aan artistieke interpretaties van het Hollands landschap liet zien; de presentatie rondom de restauratie van het schilderij ‘De Zondvloed’ van de 16e-eeuwse meesterschilder Jan Nagel; de tentoonstelling Een groots gebaar naar aanleiding van de unieke schenking van het ‘Elisabeth van Thüringenfonds’; He disappeared into complete silence waarin de jonge curatoren Laurie Cluitmans en Arnisa Zeqo, dankzij een beurs van de ‘Dr. Marijnus Johannes van Toorn & Louise Scholten Stichting’, hun droomtentoonstelling konden realiseren; John Currin ontmoet Cornelis van Haarlem, waarin de fluweelzachte schilderijen van deze Amerikaanse kunstenaar een dialoog aangingen met werken van 16e-eeuwse meesters als Cornelis van Haarlem, Jan van Scorel en Maerten van Heemskerck.

Sponsoring In termen van sponsoring kunnen we spreken van een zeer succesvol jaar. In totaal hebben we aan externe bijdragen € 774.510 ontvangen: € 408.450 ten behoeve van tentoonstellingen, € 183.387 voor aankopen, en € 182.673 voor restauraties en onderzoek. Schuttersmaaltijd Op 23 november werd voor de eerste maal de Schuttersmaaltijd georganiseerd, een informeel maar feestelijk diner voor bruikleengevers, schenkers en belangrijke sponsors, dat in gezelschap van directie, museummedewerkers, Raad van Toezicht en Raad van Advies in de Renaissancezaal werd gehouden.

Uitreiking tijdens Goed Geld Gala van de BankGiro Loterij, 10 februari 2011

Collectie Restauraties Dankzij de BankGiro Loterij, die ons gedurende een periode van vijf jaar een donatie van € 200.000 per jaar ter beschikking stelt, zijn we in staat geweest om een geweldige inhaalslag te maken op restauratiegebied. Zo zijn het afgelopen jaar ondermeer het schilderij De Zondvloed (ca. 1600) van Jan Nagel, het beroemde Schuttersstuk uit 1583 van Cornelis van Haarlem en het Driekoningenfeest (1691) van Richard Brakenburgh gerestaureerd. De laatste twee schilderijen zijn ook opgenomen in de tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest. Met particuliere steun is De Boerenbruiloft (1652) van Jan Miense Molenaer gerestaureerd, zodat het eveneens in de De Gouden Eeuw viert feest kon worden opgenomen.Voor degenen die het voorbeeld van deze gulle particulier willen navolgen, heeft het Frans Hals Museum het project Adopteer een oude meester gelanceerd. Met dit initiatief wil het museum particulieren en bedrijven de mogelijkheid bieden om een 17e-eeuws schilderij dat restauratie behoeft te adopteren. Daartoe is een brochure uitgegeven met een lijst van ongeveer twintig schilderijen die behandeling behoeven; dat kan variëren van een simpele cosmetische ingreep tot een ingrijpende restauratie. De ‘adoptieouder’ mag tussentijds een bezoek aan het restauratieatelier brengen waar de restauratie nader zal worden toegelicht, krijgt als aandenken een replica van een 17e-eeuwse roemer met inscriptie, en mag de afbeelding van het betreffende werk gebruiken voor een eigen ansichtkaart. Bovendien zal, indien men

10

Algemeen

daar prijs op stelt, bij het schilderij de naam vermeld worden van degene die de restauratie geadopteerd heeft. We hopen op deze manier veel mensen te betrekken bij het in stand houden en optimaliseren van de collectie van het Frans Hals Museum.

Algemeen

11

Pablo Pijnappel, Fontenay-aux-Roses, 2010

Aankopen Behalve deze gerestaureerde ‘aanwinsten’ uit de eigen collectie, heeft het Frans Hals Museum het afgelopen jaar ook een aantal bijzondere aankopen kunnen doen. Zo is uit het legaat van Drs. J-P de Man, dat speciaal bestemd is voor aankopen van 17e-eeuwse schilderkunst, De slapende keukenmeid (ca. 1660) van Pieter van Roestraeten aangekocht, alsook het vermakelijke Sint Nicolaasfeest van Richard Brakenburgh. Op een veiling in New York is met behulp van bijdragen van de Mondriaan Stichting, de Vereniging Rembrandt en de BankGiro Loterij, het belangwekkende schilderij De koningin van Sheba voor de tempel van Salomo in Jeruzalem uit 1657 van Salomon de Bray verworven. Het toont de zwarte koningin van Sheba (een land gelegen ter hoogte van het huidige Ethiopië), die knielt voor de legendarische tempel van de oudtestamentische koning Salomo. Het schilderij van De Bray sluit goed aan bij de architectuurschilderijen van Pieter Saenredam en Job en Gerrit Berckheyde in de collectie. Aankopen hedendaagse kunst waren onder meer de film The Trainee (2008) van Pilvi Takala waarin een stagiaire bij de firma Deloitte veel onrust en irritatie onder de medewerkers veroorzaakt door dagenlang helemaal niets te doen en doelloos voor zich uit te staren; Fontenay-auxRoses (2010) waarin Pablo Pijnappel aan de hand van oude foto’s van Parijs een ‘fictief’ verhaal vertelt over gebeurtenissen en personen uit zijn jeugd; Jubilee Dancer (2011) van Matt Stokes waar de uitzinnige dansbewegingen van een punkjongen zijn getoonzet op een Ierse volksballade van The Chieftains.

Schenkingen De collectie is dit jaar ongekend verrijkt met de unieke schenking van het Elisabeth van Thüringenfonds. Niet minder dan elf schilderijen van oude meesters werden aan het museum overgedragen, waaronder het imposante Regentenstuk (ca. 1641) van Frans Hals en de niet minder imponerende Regentessen van het St. Elisabeths of Groote Gasthuis (1641) van Johannes Verspronck. Uiterst belangwekkende aanvullingen waren ook het Gezicht op Rome met de barmhartige Samaritaan uit 1550 van Maerten van Heemskerck, de voorstelling van Juda en Tamar uit 1596 van Cornelis van Haarlem (aan deze ‘Hollandse Michelangelo’ zal in 2012 een grote tentoonstelling worden gewijd), de Fluitspelende vrouw (1630) van Dirck Hals en Semiramis (1669) van Adriaan Backer. Een bijzondere schenking van de Dr. Marijnus Johannes van Toorn en Louise Scholten Stichting betrof het schilderij Boslandschap met zandweggetje uit 1648 van Jan Steen. Dit werk laat goed zien dat Steen zich aanvankelijk wilde bekwamen als landschapschilder, in de traditie van Jacob van Ruisdael. Omdat hij echter al snel besefte dat hij de concurrentieslag met succesvolle landschapschilders als Salomon van Ruysdael, Pieter de Molijn en Jacob van Ruisdael niet kon winnen, heeft hij reeds in 1649 zijn koers verlegd naar kluchtige genrevoorstellingen.

12

Algemeen

Frans Hals, Portret van een vrouw met handschoenen

Bruiklenen Onlangs hebben we van een Nederlandse particulier een eerste proeve van dit nieuwe specialisme van Jan Steen in bruikleen gekregen, een Binnenhuistafereel uit 1649, zodat we die stijlomslag van Steen nu treffend in beeld kunnen brengen. Diezelfde particulier stelde ons ook een Jongensportret van Jan Weenix ter beschikking, alsmede het aandoenlijke Portret van een oude vrouw van (waarschijnlijk) Johannes Visscher. Ook andere particulieren waren ons het afgelopen jaar bijzonder goed gezind. We hebben verschillende bruiklenen ontvangen die de collectie 16e- en 17e-eeuwse schilderkunst op een zinvolle manier aanvullen: het verfijnde Stilleven met haringen, oesters en rookgerei (ca. 1625) van Floris van Schooten, het vorstelijke Portret van een vrouw met handschoenen (ca. 1648) van Frans Hals, een Wintergezicht (1655) van Jan van Goyen, alsmede een Boslandschap met vennetje (1648) en een Noorse Waterval (1660) van Jacob van Ruisdael.

Algemeen

13

Het nieuwe kleed in de Schutterszaal

Vrienden Het is bijzonder stimulerend als je weet dat er een uiterst betrokken en actieve kring van Vrienden om je heen staat. De Vereniging van Vrienden van het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem, met bijna 1700 leden een van de grootste in Nederland, kan in dit opzicht niet genoeg geprezen worden. De steun die wij van de Vrienden ontvangen is onontbeerlijk voor het functioneren van het museum. Dit jaar maakten de Vrienden de aankoop van het vloerkleed voor de Schutterszaal mogelijk en financierden zij de avondopenstelling in De Hallen bij de zomertentoonstelling ‘Zó Hollands’. Behalve financiële steun verlenen de Vrienden ook vele praktische diensten aan het museum. Zo runnen ze met veel enthousiasme en toewijding zes dagen per week de Vriendenwinkel, dragen ze er mede zorg voor dat Halszaken driemaal per jaar verschijnt, verzorgen ze de jaarlijkse Soiree in het Frans Hals Museum en het Hallenbal in De Hallen Haarlem, en fleuren ze in het voorjaar het museum op met aantrekkelijke boeketten en in het oog springende bloemarrangementen. Ze waren ook direct bereid om één dag per week assistentie te verlenen bij het uitreiken van de gratis audiotour bij De Gouden Eeuw viert feest. De Vrienden zijn de ware ambassadeurs van het museum, en ik hoop van harte dat zij nog lang aan het museum verbonden blijven.



Frans Hals Museum: tentoonstelling Jan Nagel

De Hallen Haarlem: tentoonstelling Rineke Dijkstra

2 Tentoonstellingen

2.1 Frans Hals Museum 5 november 2010 t/m 30 januari 2011, verlengd tot 10 april 2011 Onder de loep. Tentoonstelling over de restauratie van vijf schilderijen Bijna twee jaar is er gewerkt aan de restauratie van vijf schilderijen: De tabakskroeg van een schilder uit de omgeving Adriaen Brouwer, Het drinkgelag van Cornelis Dusart, De profeet Elisa wijst de gaven van Naäman af van Pieter de Grebber, De inneming van Damiate van Cornelis van Wieringen en De aanbidding van de herders van Karel van Mander. In de loop der jaren is veel veranderd op het gebied van restauratiepraktijk. De onderzoekstechnieken zijn sterk verbeterd en er wordt op een terughoudende manier, met veel respect voor de originele verflaag, gerestaureerd. Voordat een schilderij gerestaureerd kan worden, vindt uitgebreid onderzoek plaats om vast te stellen wat er in het verleden aan de schilderijen is gedaan en wat origineel is en wat later is toegevoegd. De conditie van het schilderij wordt nauwkeurig bekeken en er wordt een restauratieplan opgesteld. Elk schilderij vraagt om een eigen aanpak, afhankelijk van de problemen die zich voordoen. Zo kan het nodig zijn om de drager – het doek of paneel waarop het schilderij is vervaardigd – te behandelen. Of om losse verf vast te zetten, vernis af te nemen en om oude, verkleurde overschilderingen of retouches te verwijderen. In deze tentoonstelling kregen bezoekers een beeld van het restauratieproces van de vijf genoemde schilderijen. Een digitale presentatie liet zien hoe het restauratieproces verliep.

Tentoonstellingen

15

Het museum nam op 15 april op feestelijke wijze de historische schenking ter waarde van ruim 100 miljoen euro van het Elisabeth van Thüringenfonds in ontvangst. In aanwezigheid van de wethouder en de Raad van Bestuur van het Kennemer Gasthuis, eigenaar van de collectie van het Elisabeth van Thüringenfonds, vond de overdracht van elf kunstwerken uit de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw plaats. De geschonken werken, waaronder de spectaculaire groepsportretten Regenten en Regentessen van het St. Elisabeths of Groote Gasthuis van Frans Hals en Johannes Verspronck, waren al langer te zien in het Frans Hals Museum als bruikleen van het Elisabeth van Thüringenfonds. De bestuurders van dit fonds zijn de directe erfgenamen van de mannen en vrouwen die Hals en Verspronck in hun schilderijen portretteerden. Dankzij de buitengewoon genereuze schenking van het Elisabeth van Thüringenfonds zijn de belangrijkste werken uit deze verzameling nu eigendom van de Gemeente Haarlem, en daarmee onderdeel van de museumcollectie. Een grotere of belangwekkendere gift is nauwelijks denkbaar – al was het alleen maar omdat iconische groepsportretten als die van Hals en Verspronck zich allemaal in museale collecties bevinden en niet meer op de markt zullen komen.

Tentoonstelling Een groots gebaar

Adriaen Backer, Semiramis, 1669

15 april t/m 10 juli, verlengd tot 1 november Een groots gebaar

16

Tentoonstellingen

Jan Nagel , De Zondvloed

22 april t/m 17 juli 2011, verlengd tot 1 november Jan Nagel. Een 16e-eeuwse meesterschilder Het Frans Hals Museum wijdde als eerste museum in Nederland een tentoonstelling aan de zestiende-eeuwse schilder Jan Nagel. Het oeuvre van Nagel is erg klein: slechts zes schilderijen, vier tekeningen en drie prenten zijn van hem bewaard gebleven. De presentatie in het Frans Hals Museum bracht negen werken van Nagel voor het eerst bij elkaar en wierp zo nieuw licht op het bescheiden, maar bijzondere oeuvre van deze relatief onbekende kunstenaar. Aanleiding vormde de restauratie van het schilderij De Zondvloed. In 2009 werd De Zondvloed aan het museum in bruikleen gegeven. Het onderzoek tijdens de restauratie leverde interessante gegevens op, maar ook de nodige raadsels. Deze werden vastgelegd in de publicatie die bij de presentatie verscheen.

8 oktober 2011 t/m 8 januari 2012 Conversation Piece III: John Currin ontmoet Cornelis van Haarlem In de serie ‘Conversation Piece’ wil het Frans Hals Museum werken uit de collectie 16e- en 17e-eeuwse schilderkunst combineren met hedendaagse kunst. Deze confrontaties laten zien dat bepaalde schilderkunstige vraagstukken van alle tijden zijn

Tentoonstellingen

17

John Currin ontmoet Cornelis van Haarlem

en door de eeuwen heen steeds weer opnieuw door kunstenaars worden opgepakt. Juist door oud en nieuw samen te brengen kunnen er verrassende verbanden ontstaan en wordt een nieuw blik geworpen op de vaste collectie van het Frans Hals Museum. In de derde presentatie uit deze serie werden schilderijen van John Currin (1962) met onder andere het werk van Cornelis van Haarlem (1562 – 1638) gecombineerd. De Amerikaanse kunstenaar John Currin is zeer geïnteresseerd in de realistische schildertechniek en het maniëristische schoonheidsideaal van de Noordelijke Renaissance. In zijn werk, dat op een technisch uiterst bekwame manier is uitgevoerd, stelt hij sociale alsook provocatieve seksuele thema’s aan de orde. Vaak vervormt of overdrijft hij daarbij de vormen van zijn personages. Net zoals Van Haarlem kiest Currin voor een koele benadering van de figuren, die niet zozeer worden voorgesteld als menselijke wezens, maar eerder als objecten die zijn overtrokken met een menselijke huid. Hoewel vier eeuwen van elkaar verwijderd, hebben beiden, ter verlevendiging van de enscenering, een opmerkelijke voorkeur voor vreemde vervormingen en anatomische overdrijvingen.

18

Tentoonstellingen

11 november 2011 t/m 6 mei 2012 De Gouden Eeuw viert feest Met steun van het VSBfonds, Prins Bernhard Cultuurfonds (Netty van Doorn Fonds), SNS REAAL Fonds, Stichting Zabawas, J.C. Ruigrok Stichting, Dr. Marijnus Johannes van Toorn & Louise Scholten Stichting, Gemeente Haarlem, ABN-AMRO Mees Pierson

Tentoonstellingen

19

Dirck Hals, Musicerend gezelschap op terras en Jan Steen, Het driekoningenfeest

Feesten zijn van alle tijden en van alle standen: religieuze feesten, chique buitenpartijen, kermissen, banketten en boerenbruiloften. Voor schilders uit de Gouden Eeuw was het een geliefd onderwerp. Meesterschilders als Jan Steen en Frans Hals schilderden de meest uitbundige feestelijke taferelen, vaak met een knipoog naar de toen geldende normen en waarden. De tentoonstelling in het Frans Hals Museum laat bezoekers kennismaken met de vele feesten uit de Gouden Eeuw, waarvan sommige tot op de dag van vandaag worden gevierd. Maar bovenal is het een presentatie van de mooiste voorbeelden van geschilderde feesten in de Noord-Nederlandse schilderkunst van de zeventiende eeuw. Niet eerder werd een tentoonstelling rondom dit thema georganiseerd. De expositie omvat circa vijftig schilderijen, met topstukken uit de eigen collectie en bruiklenen van onder meer het Metropolitan Museum (New York) en de Gemäldegalerie (Berlijn). Getoond wordt werk van o.a. Jan Steen, Frans Hals, Dirck Hals, Esaias van de Velde, David Vinckboons, Jan Miense Molenaer en Pieter Codde. Speciaal voor deze tentoonstelling creëerde Ruud van der Neut – geheel in stijl en historisch verantwoord – in de Schutterszaal een overdadig gedekte tafel omringd door stoelen waarop een paar tijdens het diner uitgetrokken zwartlaken mantels hangen, alsof de dis overhaast verlaten werd door een feestvierend gezelschap. Op de 11de van de 11de werd de tentoonstelling onder grote belangstelling geopend door Herman Pleij.

2.2 De Hallen Haarlem 18 december 2010 t/m 13 maart 2011

Rineke Dijkstra, The Krazy House, Nicky

10.189 bezoekers, waarvan 14% jongeren

Rineke Dijkstra, The Krazy House In The Krazy House (2009) stond Rineke Dijkstra’s meest recente foto- en videowerk centraal. Hoewel Dijkstra (Sittard, 1959) bekend is geworden als fotograaf, is de videocamera inmiddels niet meer weg te denken uit haar artistieke praktijk. Met The Buzz Club/Mysteryworld (1996-97) maakte zij een videowerk dat in al zijn formele eenvoud een even krachtig als ontroerend beeld schetst van de hedendaagse puber, door deze kortstondig te isoleren uit het dansgewoel in een discotheek. Dijkstra’s nieuwste foto- en videoproject The Krazy House bestaat uit een serie foto’s en een 4-kanaals videoprojectie van dansende adolescenten. Voor The Krazy House is zij teruggekeerd naar Liverpool, waar ze bijna 15 jaar geleden The Buzz Club maakte. In The Krazy House staan opnieuw dansende jongeren centraal en werpt de kunstenaar weer een blik op de lichaamstaal en kledingcodes van de jongerencultuur. Voor dit werk heeft Dijkstra echter een andere methode gehanteerd: waar ze bij The Buzz Club de jongeren rechtstreeks vanaf de dansvloer voor haar camera kreeg, heeft zij ze voor dit project geportretteerd in een speciaal gebouwde fotostudio op de dansvloer van club The Krazy House. Cady Noland, The American Dream Met name in de jaren tachtig oogstte Cady Noland (Washington D.C., 1956) veel belangstelling met haar maatschappijkritische werk. Binnen de Amerikaanse kunst neemt haar werk een volstrekt onafhankelijke positie in. Ze heeft in haar korte carrière een onmiskenbaar stempel op de hedendaagse kunst gedrukt en een onvergelijkbaar oeuvre ontwikkeld, waarin zij met een scherp oog de verslindende consumptiemaatschappij en het huichelachtige politieke gedrag onder de loep neemt en bekritiseert. Uit onvrede over het opportunistische en speculatieve gedrag in de kunstwereld, heeft zij zich eind jaren ’90 teruggetrokken uit de kunst. Desalniettemin is zij tot op de dag van vandaag een belangrijke bron van inspiratie voor vele jonge kunstenaars. De focustentoonstelling in De Hallen Haarlem toonde 13 werken uit de periode 1989–1995 en bood bezoekers een kennismaking met een aantal belangrijke ijkpun-

20

Tentoonstellingen

Rineke Dijkstra Cady Noland

ten in Nolands oeuvre, zoals de keerzijde van The American Dream en de macht van de media. De manier waarop in de Amerikaanse media held en antiheld verstrengeld worden, waardoor een moordenaar als Charles Manson tot megaster kon uitgroeien, vormt een rode draad in Cady Nolands werk. Haar assemblages en installaties roepen een verontrustend beeld op van ongebreidelde consumptie, agressie, angst en destructie.

Tentoonstellingen

21

Pierre Leguillon features Diane Arbus: A Printed Retrospective, 1960-1971

Pierre Leguillon features Diane Arbus: A Printed Retrospective, 1960-1971 Acht jaar nadat De Hallen Haarlem een selectie foto’s van Diane Arbus (1923-1971) uit de Sammlung Goetz toonde, presenteerde het museum nu een door de Franse kunstenaar Pierre Leguillon (1969, Frankrijk) samengesteld Arbus-retrospectief dat bestond uit alle tijdschriftfoto’s die de fotografe in de jaren ’60 in opdracht produceerde. De tentoonstelling omvatte de originele tijdschriftpagina’s uit bladen als ‘Harper’s Bazaar’, ‘Esquire’, ‘Nova’ en ‘The Sunday Times Magazine’. Deze tentoonstelling is zowel een prachtig overzicht van werk van Arbus binnen de sociaal-politieke context van de tijdschriften uit die periode, als een experimen-

24

Tentoonstellingen

tele benadering van het concept ‘retrospectieve tentoonstelling’. Pierre Leguillon is geïnteresseerd in de manier waarop in onze door beelden overspoelde samenleving afbeeldingen worden gereproduceerd, verspreid, verzameld, herschikt en geïnterpreteerd. In de tentoonstelling had Leguillon ook teksten en foto’s van andere fotografen opgenomen, zoals van Walker Evans, Annie Leibovitz, Victor Burgin en Wolfgang Tillmans en integreerde hij een aantal werken uit de collectie van De Hallen Haarlem. Zo werd er nieuw licht geworpen op een essentieel 20e-eeuws oeuvre.

26 maart t/m 13 juni 3.024 bezoekers, waarvan 19,5% jongeren

Matt Stokes, The Distant Sound De Hallen Haarlem presenteerde hiermee de eerste museale solotentoonstelling in Nederland van Matt Stokes (Penzance, 1973). Stokes maakt werk waarin performance, muziek en sociaal engagement samenkomen. Doorgaans produceert hij videowerk waarin wordt ingezoomd op de sociale en visuele codes van specifieke subculturen, waaraan een periode van intensieve research en actieve samenwerking met lokale gemeenschappen vooraf gaat. In een coproductie met Kunsthalle Fridericianum in Kassel realiseerde Stokes speciaal voor De Hallen Haarlem de video-installatie Cantata Profana, waarin grindcore, een extreme punk/metalvariant, centraal staat. In Cantata Profana (2010) wordt een klassiek muziekstuk uitgevoerd door zes grindcore vocalisten, allen bekende figuren binnen deze radicale muziekstroming. De monumentale zeskanaals video-installatie combineert de rauwe zang van grindcore met de plechtstatige, ‘nette’ structuur van de klassieke compositie. Door de confrontatie van traditionele aspecten van de westerse muziekgeschiedenis met excentrieke hedendaagse genres legt Stokes gedeelde wortels bloot, en worden deze in essentie contrasterende elementen samengevoegd tot een opwindende, nieuwe vorm. Voor de compositie van Cantata Profana werkte Matt Stokes samen met de Britse klassieke componist Orlando Gough, die een moderne interpretatie van een klassieke cantate schreef. Vervolgens nodigde Stokes zes zangers uit Engeland, Duitsland, Amerika, Noorwegen en Nederland uit om de zes stemmen van de cantate simultaan in te zingen, waarbij hij de zangers afzonderlijk met zes camera’s registreerde. Voor de opzwepende dansfilm Long After Tonight (2005) liet Stokes een Northern Soulavond in een kerk in Dundee herleven, waarbij adepten van het genre de karakteristieke atletische manier van dansen demonstreerden. Het visueel mee-

Tentoonstellingen

23

slepende en ritmisch gemonteerde Long After Tonight is een ode aan de extase van het dansen, en een eerbetoon aan de Noord-Engelse working class-soulmuziek uit de jaren ’70. De tentoonstellingstitel The Distant Sound verwijst zowel naar de fysieke sensatie die ontstaat bij het naderen van een live concert, als naar een herinnering aan iets dat voorbij is – twee noties die in het werk van Stokes steevast aanwezig zijn. Nieuw in de collectie: Klara Lidén, Artur Žmijewski, Jakup Ferri Klara Lidén, Drie videowerken Video speelt een centrale rol in het werk van Klara Lidén (Stockholm, 1979). Meestal gebruikt ze de camera om vanaf een vast standpunt een handeling van zichzelf vast te leggen. Deze handelingen worden doorgaans gekenmerkt door balorigheid en nutteloosheid, en monden regelmatig uit in een overschrijding van de grenzen van de openbare moraal. De directe fysieke relatie tussen individu en zijn/haar directe omgeving, de scheiding tussen private en openbare ruimte en de verstikkende greep van maatschappelijke conventies op het individu zijn terugkerende onderwerpen in Lidéns jonge oeuvre. De drie tentoongestelde werken in De Hallen Haarlem zijn sinds 2006 door het museum verzameld. Twee recente aankopen, Der Mythos des Fortschritts (Moonwalk) (2008) en Kasta Macka (2009), zijn illustratief voor de manier waarop Lidén werkt. Beide video’s spelen zich af in de grootstedelijke openbare ruimte en geven

24

Tentoonstellingen

Matt Stokes, Cantata Profana

een gevoel van landerigheid en verveling weer, zoals het uitvoeren van een nachtelijke moonwalk op straat of het ketsen van stenen over een rivier of zoals in het eerder aangekochte werk Bodies of Society het stelselmatig slopen van een fiets met een ijzeren staaf. Artur Žmijewski, Democracies Voor Democracies filmde Artur Žmijewski (Warschau, 1966) uiteenlopende bijeenkomsten op diverse locaties in Europa en het Midden-Oosten. Met de beelden van de recente betogingen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten nog vers op ons netvlies, valt vooral op dat de taal van de openbare politieke bijeenkomst over de hele wereld ongeveer hetzelfde is: bij de demonstratie tegen de Israëlische bezetting wordt er net zo hard op de trommels geslagen als bij de parade van de protestantse ‘Loyalists’ in Belfast. Zodra mensen bij elkaar komen, communiceren ze blijkbaar altijd op dezelfde manier. Žmijewski laat de verkondiging van al deze verschillende politieke ideologieën in Democracies samensmelten tot één enkele stem: die van de democratie. (Aankoop met steun van de Mondriaan Stichting)

Artur Žmijewski, Democracies

Jakup Ferri, An Artist Who Cannot Speak English Is No Artist In 2010 maakte De Hallen Haarlem de solopresentatie Paper Vegetables met de Kosovaarse kunstenaar Jakup Ferri (Pristina, 1981). De tekeningen en mozaïeken in deze tentoonstelling lieten zien hoe Ferri zowel in miniatuur als in grote muurtekeningen met eenvoudige middelen een licht surrealistische wereld te voorschijn toverde. Een wereld waarin zowel bitterzoete melancholie als optimisme aanwezig was. Het stripachtige werk van Ferri in Paper Vegetables was voor een belangrijk deel het product van zijn residency-periode bij de Rijksakademie in Amsterdam. Uit deze tentoonstelling verwierf De Hallen Haarlem een tekening alsook het videowerk An Artist Who Cannot Speak English Is No Artist uit 2003.

Tentoonstellingen

27

24 juni t/m 11 september 20.175 bezoekers, waarvan 4% jongeren

Zó Hollands. Ons landschap in de kunst sinds 1850 Met steun van de Dr. Marijnus Johannes van Toorn en Louise Scholten Stichting. De avondopenstelling werd mogelijk gemaakt door de Vrienden van het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem.

De tentoonstelling, die alle zalen van De Hallen Haarlem besloeg, was opgedeeld in drie delen: impressie, expressie en manipulatie. Bij ‘impressie’ stond de indruk die het landschap maakt centraal. Op min of meer realistische wijze wordt het landschap beleefd en afgebeeld, zij het zelden echt vrij van romantische natuuropvattingen. ‘Expressie’ verwees naar het willen uitdrukken van eigen gevoelens door de kunstenaar, en/of het trachten te vergroten van de uitdrukkingskracht van het werk door te experimenteren met vormen, kleuren en compositie. ‘Manipulatie’ tot slot slaat op het werk van kunstenaars die de fysieke natuur naar hun had proberen te zetten en die op een eigen wijze vormgeven (‘Land art’), dan wel met gemanipuleerde afbeeldingen van het landschap de gebruikelijke zienswijze van de beschouwer trachten te verruimen of te doorbreken. Groen polderland met koeien, sloten, boerderijen en windmolens, eindeloze vergezichten, kleurrijke bollenvelden en weidse rivier- en duinlandschappen: het Hollandse landschap was in al z’n facetten te bewonderen. Ruim honderdtwintig schilderijen, aquarellen, prenten, foto’s en films van Nederlandse kunstenaars als Anton Mauve, de gebroeders Maris, Piet Mondriaan, Jan Toorop, Jan Sluijters, Maurits Escher, Jan Wolkers en Jan Dibbets lieten zien hoe inspirerend ons landschap is. Zó Hollands; Jan Wolkers, ‘Zonder titel’, 2002

28

Tentoonstellingen

He disappeared into complete silence

23 september t/m 4 december 3.074 bezoekers, waarvan 11 % jongeren

He disappeared into complete silence: rereading a single artwork by Louise Bourgeois Dit tentoonstellingsproject kon tot stand komen dankzij de Dr. Marijnus Johannes van Toorn en Louise Scholten Stichting, die de jonge curatorenbeurs van De Hallen Haarlem financieel mogelijk maakt.

Centraal in deze internationale groepstentoonstelling stond de uitgave He disappeared into complete silence (1947), een relatief onbekend kunstwerk van de FransAmerikaanse kunstenaar Louise Bourgeois. Dit boekje met negen etsen en negen parabels vormde voor de samenstellers van de tentoonstelling, Laurie Cluitmans en Arnisa Zeqo, de inspiratiebron v oor een tentoonstellingsproject dat naast de expositie ook uit een publicatie en negen evenementen bestond. Zij ontvingen voor hun projectvoorstel de tweejaarlijkse jonge curatorenbeurs van De Hallen Haarlem. De hedendaagse relevantie van He disappeared into complete silence inspireerde Cluitmans en Zeqo tot de centrale vraag van hun project in De Hallen Haarlem: ‘Hoe kunnen we een enkel werk als uitgangspunt nemen voor een tentoonstelling en dit behandelen als een universum an sich?’ Ze proberen deze vraag te beantwoorden door dit specifieke kunstwerk ‘onder de loep te leggen en vandaar uit richting de sterren te katapulteren’. In het universum dat Louise Bourgeois creëert, wordt de tragiek van het alledaagse leven verbeeld via architectonische constructies in de etsen en geïsoleerde figuren in de parabels. Oneindige eenzaamheid gaat gepaard met continue miscommunicatie, die zowel absurdistisch als tragikomisch is. Naast He disappeared into complete silence bestond de tentoonstelling uit werken

Tentoonstellingen

27

Harald Szeemann, Machine Torture

uit de collectie van De Hallen Haarlem, zoals van Charles Atlas, Sven Augustijnen, Tracey Emin en Paul McCarthy & Mike Kelley, aangevuld met bruiklenen van de kunstenaars Robert Barry, Zarina Bhimji, Alighiero e Boetti, Carol Bove, James Lee Byars, Antonia Carrara, Tacita Dean, Roni Horn, Zoe Leonard, Tala Madani, Rory Pilgrim, Pamela Rosenkranz, Francesco Vezzoli en Amanda Wasielewski. Ook was de Machine Torture te zien die tentoonstellingsmaker Harald Szeemann liet maken  naar voorbeeld van Kafka’s martelmachine uit In de Strafkolonie.

23 september 2011 – heden Hollandse Meesters in de 21e eeuw In het Paviljoen presenteert De Hallen Haarlem de minibioscoop Hollandse Meesters naar ontwerp van kunstenaar Rob Vrijen met filmische portretten van onder meer Philip Akkerman, David Bade, Koos Breukel, en Erik van Lieshout – kunstenaars waarvan het museum eerder werk toonde. Hollandse Meesters is een initiatief van Michiel van Nieuwkerk en Ineke Hilhorst. De documentaires zijn gemaakt door Pieter Verhoeff, Eddy Terstall, Sonia Herman Dolz, John Appel, Ditteke Mensink, Barbara Makkinga, Robert Oey, Ineke Hilhorst, Mijke de Jong, René Roelofs, Hans Hylkema, Martijn van Haalen, Michiel van Nieuwkerk en Sherman de Jesus. De films waren eerst te zien in De Kunsthal Rotterdam, waarna het project als een reizende tentoonstelling verschillende Nederlandse musea aandeed. De Hallen Haarlem heeft een exemplaar van de minibioscoop in permanent beheer gekregen.

28

Tentoonstellingen

2.3 Publicaties Sara’s poppenhuis. Het poppenhuis van Sara Rothé in het Frans Hals Museum. Frans Hals Museum, 2011. Tekst Monique van Royen-Engelberts; 80 pagina’s, vormgeving Femke Tomberg. Een groots gebaar. De schenking van het Elisabeth van Thüringenfonds. Frans Hals Museum, 2011. Tekst Alexander de Bruin, redactie Anna Tummers en Shannon van Muijden; 36 pagina’s, vormgeving Bregt Balk. Jan Nagel. Een 16e-eeuwse meesterschilder / A Sixteenth-Century Master. Frans Hals Museum, 2011. Tekst Liesbeth Abraham, Hessel Miedema en Herman van Putten; 36 pagina’s, vormgeving Bregt Balk. De Gouden Eeuw viert feest. Frans Hals Museum / NAi Uitgevers, 2011. Samenstelling en redactie Anna Tummers met bijdragen van Mickaël Bouffard-Veilleux, Arjan van Dixhoorn, Jasper Hillegers, Shannon van Muijden, Herman Roodenburg, Thijs Weststeijn en Marieke de Winkel; 160 pagina’s, vormgeving Bregt Balk. Engelstalige versie: Celebrating in the Golden Age. Zó Hollands. Het Hollandse landschap in de schilderkunst sinds 1850. Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem, 2011. Tekst Antoon Erftemeijer; 128 pagina’s, vormgeving Willem Morelis. He disappeared into complete silence: rereading a single artwork by Louise Bourgeois. De Hallen Haarlem / Onomatopee, 2011. Samenstelling en redactie Laurie Cluitmans en Arnisa Zeqo, met bijdragen van Robert Storr, Lytle Shaw, Maria Barnas, Mieke Bal en Steven ten Thije; 112 pagina’s, vormgeving Julie Peeters met Daniel Rother en Joris Kritis. De publicatie verscheen in zowel een Nederlandstalige als Engelstalige uitgave. Alle tentoonstellingen in De Hallen Haarlem werden begeleid door een gratis publieksboekje.

Tentoonstellingen

29

Pilvi Takala, The Trainee, 2008

Pieter van Roestraeten, De slapende keukenmeid, ca. 1660

3 Collectie



3.1 Aankopen



3.2 Schenkingen



Oude Kunst



Moderne/Hedendaagse Kunst

Schilderkunst • Pieter van Roestraeten, De slapende keukenmeid, ca. 1660, o/doek, aankoop mogelijk gemaakt door “schenking drs. J-P. de Man” • Salomon de Bray, De koningin van Sheba voor de tempel van koning Salomo, 1657, o/paneel, aankoop mogelijk gemaakt door de Vereniging Rembrandt, Mondriaan Stichting en BankGiro Loterij • Richard Brakenburgh, Het Sint Nicolaasfeest, ca. 1690, o/doek, aankoop mogelijk gemaakt door “schenking drs. J-P. de Man” Moderne/Hedendaagse Kunst Audiovisueel • Klara Lidén (1979, Stockholm), Der Mythos des Fortschritts (Moonwalk), 2008 • Klara Lidén (1979, Stockholm), Kasta Macka (New York), 2009 • Matt Stokes (1973, Penzance), Jubilee Dancer, 2011 • Pablo Pijnakker (1978, Parijs), Fontenay-aux-Roses, 2010 • Pilvi Takala (1981, Helsinki), The Trainee, 2008

• Cees Bantzinger (1914 - 1985), Portret van H.F. Boot, 1939, tekening Schenking van John C.G. Boot Oude Kunst • Anoniem, Haarlem –Vijf damasten servetten met afbeelding ‘Orpheus en de dieren’ uit 1675-1700 Schenking mevrouw A.E.G. Rietema • Anoniem, Haarlem – Damasten tafellaken uit 1600-1625 Schenking de heer Bert Duisenberg • Anoniem, Haarlem – Damasten servet uit 1625-1650 Schenking de heer Bert Duisenberg • Jan Havicksz Steen – Landschap, ca. 1648, o/doek, schenking Dr. Marijnus Johannes van Toorn en Louise Scholten Stichting •

• Mixed Media • Rory Pilgrim (1988, Bristol), Wholeheartedly, 2011

•

•

Schenking Stichting Elisabeth van Thüringenfonds Haarlem Navolger van Joachim Patenier – Landschap met voorstellingen uit de geschiedenis van Tobias, ca. 1550, o/paneel Maerten van Heemskerck – Gezicht op Rome met de barmhartige Samaritaan, ca. 1550, o/paneel Maerten van Heemskerck – De profeet Jesaja voorspelt de terugkeer van de Joden uit ballingschap, 1560-65, o/paneel Cornelis van Haarlem – Juda bevestigt de onschuld van Tamar, 1596, o/paneel

Collectie

31

nieuw in de collectie Aankoop hedendaagse kunst Pilvi Takala (1981, Helsinki), The Trainee, 2008, stills uit Working at Deloitte for a Month. Installatie met brief, keycard, powerpoint presentatie en drie video projecties. Pilvi Takala speelt zelf de hoofdrol in haar videowerken. Ze verschijnt in openbare instellingen en door zich anders te gedragen dan verwacht of getolereerd, tracht ze de ongeschreven codes in onze samenleving bloot te leggen. Voor haar ontregelende installatie The Trainee (2008) werkte ze een maand als stagiaire voor de firma Deloitte. Slechts enkele personen binnen de organisatie waren op de hoogte van haar kunstproject. Takala’s aanwezigheid binnen de firma valt aanvankelijk niet op, omdat ze gewoon haar werk lijkt te doen. Maar naarmate ze dagenlang steeds minder doet en zelfs een dag in de lift doorbrengt, omdat ze daar beter kan nadenken, gaan collega’s steeds geïrriteerder op haar reageren en wordt haar positie onhoudbaar. Takala wordt gezien als een serieuze bedreiging voor de bedrijfscultuur van Deloitte: ze is een kapot radertje in de machinerie.

32

Collectie

• Dirck Franchoisz Hals – Vrouw spelend op fluit, 1630, o/paneel • Frans Hals – Regenten van het Sint Elisabeths of Groote Gasthuis te Haarlem, 1641, o/doek • Johannes Cornelisz Verspronck – De regentessen van het Sint Elisabeths of Groote Gasthuis te Haarlem, 1641, o/doek • Nicolaes Roosendael – De barmhartige Samaritaan, 1665, o/doek • Adriaen Backer – Semiramis ontvangt het bericht van de opstand in Babylon, 1669, o/doek • Frans Decker – Groepsportret van de regenten van het St. Elisabeths of Groote Gasthuis te Haarlem, 1736, o/doek • Frans Decker – Groepsportret van de regentessen van het St. Elisabeths of Groote Gasthuis te Haarlem, 1740, o/doek • Anoniem, Holland – ijzeren geldkist met beschilderingen, eerste helft 17e eeuw



3.3 Bruiklenen



Langdurige bruiklenen inkomend

Oude kunst • Cornelis van Haarlem, Portret van een man, 1595, van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed • Jan Nagel, Dode man in het graf van Elisa, 1596, van particulier • Floris Gerritsz van Schooten, Stilleven met bokking, oesters en rokersattributen, ca. 1625, van kunsthandel Salomon Lilian • Jan Visscher, Portret van een oude vrouw, van particulier • Jacob Isaaksz van Ruisdael, Boslandschap met vijver, ca. 1647, van particulier • Frans Hals, Portret van een vrouw met handschoenen, ca. 1648, van particulier • Jan Havicksz Steen, Interieurscène, ca. 1649, van particulier • Jan van Goyen, IJsgezicht, 1655, van particulier • Jacob Isaaksz van Ruisdael, Waterval in berglandschap, 1660, van particulier • Cornelis Dusart, Portret van een man in bruine jas, van particulier • Jan Baptiste Weenix, Portret van een jongetje in jurk met hoed, van particulier

nieuw in de collectie Schenking oude kunst Frans Hals (Antwerpen 1582/83 – Haarlem 1666), Regenten van het Sint Elisabeths of Groote Gasthuis te Haarlem, 1641. Dit schilderij is een van de sleutelstukken van de Nederlandse schilderkunst uit de zeventiende eeuw en behoort niet voor niets tot de topwerken uit de collectie van het voormalige Elisabeth Gasthuis. We zien de regenten gegroepeerd rond een tafel met op de achterwand een landkaart. Vanuit een niet zichtbaar raam linksboven valt een zachte, maar duidelijke lichtbundel in de ruimte, die de gezichten en handen van de regenten een verfijnd accent geeft. Het is het éérste Haarlemse regentenstuk en het is het eerste regentenstuk met een dynamische compositie: de regenten zijn door houding en blikrichting

met elkaar in actie verbonden, in plaats van dat ze statisch naast elkaar aan een tafel zitten zoals tot dan toe gebruikelijk was. In hetzelfde jaar schilderde Johannes Verspronck de regentessen van het St. Elisabeths of Groote Gasthuis. De betekenis van deze twee topstukken voor het Frans Hals Museum kan nauwelijks genoeg benadrukt worden. Historisch gezien zijn het cruciale stukken voor de ontwikkeling van de Haarlemse portretschilderkunst; daarnaast tonen ze door hun hoge kwaliteit het belang van de Haarlemse kunst in de Hollandse Gouden Eeuw. Het museum is bijzonder veel dank verschuldigd aan de genereuze regenten van het Elisabeth van Thüringenfonds, die met de unieke schenking luister geven aan de lange traditie van liefdadigheid, die door hun 17e-eeuwse voorgangers in gang is gezet.

Collectie

33

Retour langdurige bruiklenen Oude kunst • Leonardus Neyts, De vier evangelisten, 1525, aan Elisabeth van Thüringenfonds • Cornelis Symonsz van der Schalcke, Landschap met schaapskudde, 1645, aan Elisabeth van Thüringenfonds • Anoniem Hollands, Het laatste oordeel, 19e-eeuws, aan Elisabeth van Thüringenfonds • Anoniem, Hert, 19e-eeuws, houten sculptuur, aan Elisabeth van Thüringenfonds • Anoniem, Jager, 19e-eeuws, houten sculptuur, aan Elisabeth van Thüringenfonds Kortdurende uitgaande bruiklenen t.b.v. tentoonstellingen Oude Kunst Moderne Kunst schilderijen 2 schilderijen/tekeningen 65 overige objecten 32 fotografie 2 ---- -- 34 67 Kortdurende inkomende bruiklenen t.b.v. tentoonstellingen Frans Hals museum De Gouden Eeuw viert feest: 51 Jan Nagel. Een 16e-eeuwse meesterschilder: 7 John Currin ontmoet Cornelis van Haarlem: 6 De Hallen Haarlem Rineke Dijkstra – The Krazy House: 8 Cady Noland, The American Dream: 10 Pierre Leguillon features Diane Arbus: A Printed Retrospective, 1960-1971: 1 (125 foto’s) Matt Stokes – The Distant Sound: 4 Zó Hollands. Ons landschap in de kunst sinds 1850: 107 He disappeared into complete silence: rereading a single artwork by Louise Bourgeois: 32

3.4 Registratie en inventarisatie • Inventarisatie en registratie van 32 objecten. • Schoonmaken van de deelcollecties – aardewerk, glas, hout, ijzer, koper, porselein, speelgoed, textiel, tin, zilver – afkomstig uit depot: ca. 1900 voorwerpen. • Fotograferen en invoeren van beeldmateriaal in TMS van ca. 1850 voorwerpen. • Standplaatsregistratie van ca. 1700 objecten.

3.5 Restauraties • • • •

Voltooiing uitvoerige conservering en restauratie schilderijen: Richard Brakenburgh, Driekoningenfeest, os-75-308. Jan Miense Molenaer, Boerenbruiloft, os-I 260. Jan Nagel, De Zondvloed, os 2009-21. Adriaen van Ostade, Kwakzalver op de Jaarmarkt, os-57-1 SK-A- 300.



Aanvang/voorzetting uitvoerige conservering en restauratie schilderijen: • Cornelis van Haarlem, Maaltijd van de Haarlemse schutters van Sint Joris en de Cluveniers, os-I-48. • Richard Brakenburgh, Het Sint Nicolaasfeest, os 2011-22. •

•

•

•

Overige, kleine behandelingen (conservering en/of restauratie) schilderijen: Diverse kleine behandelingen aan schilderijen i.v.m. transport naar extern depot van kunsttransporteur Hizkia van Kralingen in Den Haag, vanwege asbest sanering depot FHM. Kleine behandeling aan Liggend naakt op sofa, msch 58-43, voor tentoonstelling ‘Sluijters’ in het Singer Museum te Laren. Kleine behandelingen aan bruiklenen tijdens voorbereiding tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest. Conserverende behandelingen van bruiklenen, terug uit het Rijksarchief, Haarlem, os I-589 t/m os I-594, os 41-6 en os I-70.

Conservering/restauratie kunstnijverheid: • Restauratie achttiende-eeuws vaandel met het motto ‘Liefde boven al’, anoniem Hollands, ova II-1574. Gerestaureerd door Daphne Reijs. • Onderhoud klokken: regelen, op slag brengen, olie

34

Collectie

restauratie Richard Brakenburgh (Haarlem 1650 – Haarlem 1702), Het Sint Nicolaasfeest, ca. 1690 Een meisje met een koek in haar schortje wijst naar haar huilende broer, die de roe in zijn schoen kreeg. Het jongetje achter de tafel lacht hem uit. De huilende jongen en de moeder die haar armen uitstrekt naar het kleintje gaan terug op Sinterklaasfeesten van Steen. Anders dan bij Steen, is hier weinig snoep te zien. Mogelijk gaf Brakenburgh die gereformeerd gezind was, het standpunt weer van deze groepering die moeite had met sinterklaassnoepgoed. Maar net als Steen, stond ook Brakenburgh bekend als feestganger.

Opmerkelijk is dat deze Sinterklaasviering zich niet in december lijkt af te spelen, maar op een moment in het jaar dat de blaadjes al groen aan de bomen zitten en men het raam kon openzetten. Het was Brakenburgh waarschijnlijk eerder te doen om een sfeerimpressie met doorkijkjes naar buiten en met een mooie lichtval van een avondzon, dan om een waarheidsgetrouwe verbeelding van het verhaal. Een behandeling van het schilderij was op esthetisch gebied zeer wenselijk. Er zat een dikke laag stof op het oppervlak en de vernis was sterk vergeeld. Tijdens de vernisafname werd pas duidelijk hoe geel deze was. De kleuren waren nog sprankelender en helderder dan daarvoor werd verwacht.

Van links naar rechts: gehele schilderij vóór restauratie, detail­ opname tijdens retoucheren en tijdens vernisafname

Collectie

35

nieuw in de collectie Aankoop oude kunst Salomon de Bray (Haarlem 1597 – Haarlem 1664), De koningin van Sheba voor de tempel van koning Salomo, 1657. Het schilderij toont het moment waarop de koningin van Sheba de God van Salomo erkende. Zij stond bekend als de rijkste vrouw destijds; hij als de meest wijze man. De Bray koos ervoor het respect dat de koningin toonde voor Salomo’s God uit te beelden door haar te laten knielen in het voorportaal van Salomo’s tempel. Deze legendarische tempel wordt beschreven in de Bijbel en gold als ideaal­beeld in de architectuur. Het was de

36

Collectie

vermeende afspiegeling van de hemelse tempel van God: een volmaakt, harmonisch gebouw. Er werd in de zeventiende eeuw dan ook zeer actief geprobeerd de proporties van dit bijzondere bouwwerk te reconstrueren. De Bray’s schilderij is – voor zover bekend – het enige bewaard gebleven schilderij van het interieur van de tempel uit de zeventiende eeuw. Met steun van de Vereniging Rembrandt, de Mondriaan Stichting en de BankGiro Loterij heeft het museum op 27 januari 2011 dit unieke schilderij kunnen aankopen bij het veilinghuis Sotheby’s in New York. Hiermee is het Frans Hals Museum een sleutelstuk van Salomon de Bray rijker.

geven, uitvoeren van kleine reparaties ter plaatse van de betreffende mechanieken van verscheidene klokken, door Melgert Spaander. • Anoniem, ‘Bedgordijn’, 1650-1670, ot 93-154 a t/m j, conditiecontrole en afstoffen door ICAT.

3.6 Activiteiten restauratoren Deelname (onderzoeks)projecten/ werkgroepen: • Bijeenkomsten van het project ‘Onderzoek naar de conditie van de panelen van het Gents altaarstuk van de gebroeders van Eyck, St.Baafskathedraal te Gent’. • Voortzetting onderzoeksproject ‘Christus zegent de kinderen: Familieportret Braems van der Laen’ van Jan de Bray, os I-36 in samenwerking met Sam Visch (natuurwetenschapper en fotograaf). • ‘Frans Hals and the Haarlem School, Scanning and Pilot Research Project’, i.s.m. Claus Grimm, o.l.v. Anna Tummers. • Eerste opzet project: ‘Onderzoek en restauratie Regenten en Regentessen van Frans Hals’ in samenwerking met het RKD.

• Liesbeth Abraham, “Je moet je vrijheid nooit opgeven.” Enkele gedachten naar aanleiding van twee gesprekken met Constant. Artikel in het boek The Artist Interview, 2011. • Publicatie en lezing: ‘Two treatment approaches to one Dutch militia group portrait’, ICOM-CC 16th Triennial Conference, Lisabon, Portugal, 19-23 september 2011. • ‘De restauratie van De Zondvloed. Een zoektocht vol raadsels’, Liesbeth Abraham en Herman van Putten in de publicatie: Jan Nagel. Een 16e-eeuwse meesterschilder. • Powerpointpresentatie die gedurende de tentoonstelling op zaal te zien was over de behandeling van het schilderij De Zondvloed van Jan Nagel. • Lezing over het onderzoek en de behandeling van het schilderij De Zondvloed van Jan Nagel. • Lezing: ‘Restauratiegeschiedenis met het oog op de toekomst’ ter gelegenheid van het afscheid van Anne van Grevenstein van de Universiteit van Amsterdam, op 14 december 2011.

Lezingen en publicaties: • Posterpresentatie tijdens panelencursus in Krakow, over de conditie van de panelen van het Lam God’s altaarstuk in de St. Baafskathedraal in Gent. • Publicatie: Onder de Loep, Restauratie van vijf schilderijen. Pieter Keune, Abbie Vandivere, Jessica Roeders (kM 76 p.26-28). • Publicatie: ‘The history of cradling in the Frans Hals Museum Haarlem’. Jessica Roeders in: Phenix, Alan and Sue Ann Chui, eds. Facing the Challenges of Panel Paintings Conservation: Trends, Treatments, and Training. Los Angeles: The Getty Conservation Institute, 2011. • Publicatie: ‘Gold Brocaded Velvets in Engebrechtsz paintings’, Esther van Duyn, Jessica Roeders. The Journal of the History of Netherlandish Art, december 2011. • Presentatie van Jan Miense Molenaer, Boeren­ bruiloft, door Jessica Roeders. • College aan de UvA over panelen en parketten, door Jessica Roeders.

Collectie

37

Het ‘Serious Pleasure’ programma bij de tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest

Muzikale performance Wholeheartedly door kunstenaar Rory Pilgrim met leerlingen van Stedelijk Gymnasium Haarlem

4 Publiekszaken

4.1 Bezoekers Bijna 119.000 mensen brachten in 2011 een bezoek aan het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem. Ondanks dat het bezoekersaantal iets lager uitvalt dan vorig jaar (122.187) is het museum tevreden over het behaalde resultaat. Het Frans Hals Museum was sinds mei 2010 gedeeltelijk gesloten wegens verbouwingswerkzaamheden, waardoor er geen grote tentoonstellingen plaatsvonden. Pas in november ging de eerste grote tentoonstelling van start. Desondanks hebben vele tienduizenden mensen hun weg naar ons museum weten te vinden en genoten van de vaste collectie en de relatief bescheiden tijdelijke tentoonstellingen. Van het totaal aantal van 118.956 hebben 40.856 mensen De Hallen Haarlem bezocht. De tentoonstelling Zó Hollands trok daarvan ruim 20.000 bezoekers. Ook de tentoonstelling van Rineke Dijkstra in De Hallen Haarlem was goed voor 10.190 bezoekers. De website van het Frans Hals Museum is in 2011 bijna 133.000 keer bezocht (132.846 bezoeken). Dat is een stijging van 50% ten opzichte van het aantal in 2010 (87.442). De Hallen Haarlem ontvangt ook online steeds meer bezoeken: in 2010 waren het er nog 53.187, in 2011 al 70.610; ruim een derde meer dan het jaar ervoor.

4.2 Onderwijsprogramma’s Het educatieprogramma van het Frans Hals Museum staat niet alleen op de site van het museum, maar ook op de website voor scholen van Pier K, het kunstcentrum van de Gemeente Hoofddorp en op Plein C, de cultuursite voor scholen van de Provincie Noord-Holland. Eind augustus werden de nieuwe folders voor het basisen voorgezet onderwijs als eerste verspreid op de Uitmarkt in Amsterdam. Vervolgens zijn ze naar 650 basisscholen en 300 scholen voor het voortgezet onder-

Publiekszaken

39

wijs verstuurd. De oplage was dit jaar extra hoog omdat er een heel uitgebreid en aantrekkelijk programma was ontwikkeld bij de tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest. Het museum had voor het bijbehorende educatieprogramma genaamd ‘Serious Pleasure’ een zeer genereuze donatie ontvangen van het VSBfonds. Daardoor kunnen leerlingen buiten Haarlem op een heel attractieve manier kennis maken met het museum. Het museum biedt scholen buiten Haarlem gratis busvervoer aan, het basisonderwijs gratis programma’s en het voortgezet onderwijs programma’s tegen sterk gereduceerde prijzen. Annette Vorderhake en Rian Peeperkorn werkten het conceptprogramma met veel succes tot in detail uit. Diede Kampen, stagiaire CMV aan de Hogeschool Utrecht en Nina Kahlmann, stagiaire opleiding docent beeldende kunst en vormgeving aan de HvA, assisteerden hierbij. Een nieuw onderdeel van het programma-aanbod vormt de audiotour voor kinderen van groep 6 tot en met groep 8 en voor de brugklas. Het ‘Serious Pleasure’ programma ging op 11 november van start en loopt door tot 6 mei 2012. Basisonderwijs In totaal bezochten 2470 leerlingen van de basisschool in schoolverband het museum. In 2011 bood het museum het basisonderwijs interactieve rondwandelingen, Kijk&Doetochten, combinaties van rondwandelingen/workshops, en audiotours aan. Aan de interactieve rondwandelingen namen 820 leerlingen deel, terwijl aan de rondwandelingen/workshops 121 en aan de Kijk&Doetochten 362 leerlingen hebben deelgenomen. 208 leerlingen bezochten in 2011 de tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest met de nieuwe audiotour. Via het Kunstmenu van de Gemeente Haarlem werden 458 leerlingen ontvangen. In het kader van het succesvolle project ‘Wie wat bewaart, heeft wat’, kwamen in 2010 19 groepen kleuters (groep 1 en 2) (ruim 500 leerlingen) naar het Frans Hals Museum. ‘Wie wat bewaart, heeft wat’ is een samenwerkingsproject van Haarlemse erfgoedinstellingen (het Archeologisch Museum Haarlem, het Dolhuys, het Frans Hals Museum, de Grote of St. Bavokerk, het Historisch Museum Haarlem, de Historische Vereniging Haerlem, Noord-Hollands Archief en de Stadsbibliotheek en Teylers Museum), bestemd voor alle leerjaren van de basisschool. Voortgezet onderwijs Uit het voortgezet onderwijs kwamen 3050 leerlingen naar het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem. 1573 leerlingen namen deel aan workshops: vooral de workshops Van klassenfoto tot schuttersstuk en Style je eigen stilleven waren bijzonder populair. Veel scholen voor het voortgezet onderwijs uit Haarlem bezoeken het museum met een heel leerjaar en nemen vooral aan het eind van het schooljaar deze workshops af. Een aantal scholen heeft het in hun jaarplan opgenomen. Daarnaast

40

Publiekszaken

Kinderen ontmoeten Cornelia Vooght in een interactieve rondwandeling

namen 685 leerlingen deel aan een interactieve museumwandeling, 45 liepen de audiotour bij de tentoonstelling en 747 bezochten het museum zelfstandig of met hun eigen docent. Zij maakten hierbij gebruik van eigen lesmateriaal of van de kijkwijzers van het museum. Hoger- en volwassenen onderwijs 100 studenten hebben het museum bezocht met een interactieve rondleiding, waaronder 3 groepen die aan Inholland een internationale minor Tourism and Culture volgen. Eén groep heeft in nauw overleg met de afdeling pr en marketing publieks-

Publiekszaken

41

onderzoek bij De Gouden Eeuw viert feest verricht. Daarnaast gaven de conservatoren oude en hedendaagse kunst verschillende malen lezingen en rondleidingen aan studenten kunstgeschiedenis en kunstacademiestudenten.

4.3 Publieksbegeleiding Rondleidingen In 2011 werden door het rondleidersteam 69 Nederlandstalige rondleidingen in het Frans Hals Museum gegeven en 9 in De Hallen. Het museum verzorgde tevens 55 rondleidingen in een vreemde taal. Daarnaast bezochten 110 groepen het museum met een eigen rondleider, waarvan 55 uit het buitenland. Twaalf groepen meldden zich aan voor een groepsbezoek aan De Hallen Haarlem. In 2011 werden in het Frans Hals Museum op zondagmiddag 40 gratis rondwandelingen met een museumgids aangeboden en 19 in De Hallen Haarlem tijdens de tentoonstelling Zó Hollands. Het rondleidersteam van het Frans Hals Museum bestond dit jaar uit 22 freelance-medewerkers. Onder hen bevindt zich 1 gastvrouw die leerlingen die een Kijk&Doetocht of een audiotour lopen, ontvangt en op weg helpt. Museumwandelingen op papier In 2011 begeleidde de museumwandeling, ‘Vreemde stukjes verf’ de presentatie Onder de loep. In november verscheen ‘Zelfportretten’ waarin ook een enkele schilderijen uit de tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest zijn opgenomen.

4.4 Publieksactiviteiten Kinderen kijken en maken kunst (Frans Hals Museum) In de kleine vakanties worden altijd vakantieworkshops voor kinderen georganiseerd. De workshops zijn bestemd voor kinderen in de basisschoolleeftijd. De opzet is dat de kinderen eerst onder leiding van een museumgids het museum ingaan om schilderijen te bekijken en inspiratie opdoen om zelf een kunstwerk te maken. In de krokusvakantie werden er 4 gehouden, in de meivakantie 2, in de herfstvakantie 3 en in de kerstvakantie 1. In totaal deden 104 kinderen mee. De onderwerpen varieerden van ‘Carnaval vieren als schutter of regent’ tot ‘Het Poppenhuis van Sara Rothé’ en ‘Helden en kleine beestjes in het museum’. Voor deze workshops heeft Bregt Balk nieuwe, aantrekkelijke, in de huisstijl vormgegeven flyers ontworpen. Ook organisaties voor naschoolse opvang zoeken contact met het museum voor

42

Publiekszaken

Kinderen kijken en maken kunst

een museumactiviteit. Nu eens wordt er iets speciaals, zoals een dierenrondleiding, voor deze kinderen georganiseerd, dan weer doen zij mee aan de vakantieworkshops of lopen zij de kinderspeurtochten. In totaal bezochten 50 kinderen op deze manier het museum. 19 kinderen gaven hun verjaarspartijtjes in het museum en zij nodigden hierbij 213 vriendjes en vriendinnetjes uit. Bij evenementen wordt regelmatig een knutseltafel ingericht. Voor kinderen die in gezinsverband het museum bezoeken zijn altijd museumspeurtochten beschikbaar. Ook die zijn in een nieuw jasje gestoken.

Publiekszaken

43

Evenementen rond De Gouden Eeuw viert feest Familiedag De tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest kent een uitgebreid evenementenprogramma. De meeste evenementen vinden plaats in 2012. Op zondag 13 november vond de zogenaamde Familiedag plaats met ‘feestelijke verhalen op zaal’ door o.a. Dieuwertje Blok. Zij vertelde over het Sinterklaasfeest door de eeuwen heen. Stadshistoricus Wim Cerutti schetste een beeld van feesten op de Grote Markt en bij bierkenner Walter Schelfhout leerden de bezoekers over de vele facetten van bier. Kinderen konden maskers knutselen en bij de ‘soetwarenkraan’ werden lekkernijen uit vroeger tijden verkocht. Rondleidingen Elke zondag om 14.00 uur is er voor bezoekers van het museum een gratis rondleiding. Elke maand – in 2011 op 20 november en 18 december – zijn er ook speciale familierondleidingen. Ouders en kinderen starten gezamenlijk met de rondleiding, maar na een kwartier gaan de kinderen met een begeleider aan de slag in een creatieve workshop. Vakantieworkshops Op dinsdag en donderdag worden er tijdens de vakanties speciale kinderworkshops aangeboden waarbij de thema’s aansluiten op de tentoonstelling. Zo werd er een workshop gehouden over ‘vuurwerk maken’, een Driekoningenkroon gemaakt en een Driekoningenspel gespeeld. BankGiro Loterij – Burenavond Voorafgaand aan het Museumweekend organiseerden de musea die gesteund worden door de BankGiro Loterij voor het eerst een Burenavond. Elk museum mocht zelf hiervoor aangeven wie en hoeveel mensen men wilde uitnodigen. In samenwerking met de Nederlandse Museumvereniging werd een uitnodiging ontwikkeld en verstuurd naar de ‘buren’ van het museum. Tijdens de avond was er naast ‘verhalen op zaal’ ook van alles te eten in het museumcafé. Buren bleven tot laat met elkaar borrelen en eten. Het concept sloeg zo aan dat de BankGiro Loterij besloten heeft de Burenavond voort te zetten in 2012. Museumweekend – 2 en 3 april Tijdens het museumweekend werden er op zaterdag en zondag gratis rondleidingen verzorgd door de rondleidsters. Er was gekozen om alvast een klein voorproefje te geven over de tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest met rondleidingen over bijvoorbeeld ‘eten en drinken in de Gouden Eeuw’, ‘wat draagt een rijke dame in de

44

Publiekszaken

zeventiende eeuw’ en ‘portretten van rijke burgers in de Gouden Eeuw’. Er stond en knutseltafel klaar voor de jonge bezoekers. In totaal ontving het Frans Hals Museum tijdens de Burenavond en het Museumweekend 1.246 bezoekers. Open Monumentendagen – 10 en 11 september De Open Monumentendagen vallen in Haarlem gelijk met het festival De Stad als Podium waarbij Haarlemse instellingen alvast een voorproefje laten zien van het culturele seizoen. De binnentuin van het Frans Hals Museum vormde op zaterdagavond het decor voor optredens van singer-songwriters I am Oak en Eefje de Visser. Tussen de 16e-eeuwse schilderijen dansten Isabelle Chaffaud en Jérôme Meyer een speciaal voor het museum gemaakte choreografie. Helaas werkte het weer voor de optredens in de binnentuin niet echt mee, maar de sfeer in het museum werd door alle bezoekers als heel bijzonder ervaren. Tijdens de Open Monumentendagen konden bezoekers op zondag weer genieten van ‘verhalen op zaal’. In totaal mocht het museum tijdens het weekend 1.707 bezoekers ontvangen. Museumboot De Postverkadegroep verzorgt op dinsdag en donderdag de museumboot. De boot start bij het Dolhuys en vaart vervolgens naar het Frans Hals Museum. Na een high tea worden de deelnemers dan afgezet bij het Teylers museum. In totaal maakten 125 mensen gebruik van de museumboot. Ter gelegenheid van de tentoonstellingen Zó Hollands werd een speciaal bootarrangement ontwikkeld waarvan 35 mensen gebruikmaakten. Kerstkoor Op Tweede Kerstdag verzorgde het koor Just Friends een klein sfeervol concert in het Frans Hals Museum, waarvoor elk jaar weer graag extra bezoekers komen. Avondopenstellingen De Hallen Haarlem Sinds 2010 organiseert De Hallen Haarlem maandelijkse avondopstellingen. Met lezingen, optredens, en concerten wordt context en verdieping gegeven bij de tentoonstellingen. Met name nieuwe bezoekers krijgen zo de kans om (nader) kennis te maken met de collectie en tentoonstellingen van De Hallen Haarlem. Andersom is het ook een manier om betrokkenheid bij het museum te stimuleren. In de programmering en promotie van de avonden wordt zoveel mogelijk samenwerking gezocht met specifieke doelgroepen. Door de inzet van social media boort het museum nieuwe bronnen van veelal jonge bezoekers aan.

Publiekszaken

45

Avondprogramma Cady Noland Orgelconcert Matt Stokes Nieuwe Kerk

- 27 januari: Programma met Krist Gruijthuijsen i.h.k.v. tentoonstelling Cady Noland. - 17 februari: Lezing over Diane Arbus i.h.k.v. tentoonstelling Pierre Leguillon features Diane Arbus: A Printed Retrospective, 1960-1971 door fotografie- en kunstcriticus Merel Bem. - 10 maart: Interview van NRC journalist Joyce Roodnat met fotograaf Rineke Dijkstra. - 7 april: Northern Soul. Avond met film en muziek i.h.k.v. tentoonstelling Matt Stokes. - 9 juni: Sacred Selections. Orgelconcert in de Nieuwe Kerk Haarlem. In de orgelconcerten, die Matt Stokes zes jaar geleden begon, worden transcripties van

46

Publiekszaken

hedendaagse muziekstromingen als happy hardcore en black metal wereldwijd op kerkorgels uitgevoerd. In de Nieuwe Kerk stond happy hardcore centraal. - 1 september: lezingenavond bij de zomertentoonstelling Zó Hollands – Ons landschap in de kunst sinds 1850. Tijdens deze avond vertelde kunstcriticus en schrijver Hans den Hartog Jager op welke wijze het Nederlandse landschap verbeeld werd in de schilderkunst vanaf de 15e tot en met de 21ste eeuw. Vervolgens ging Kester Freriks, auteur van onder meer Verborgen Wildernis. Ruige natuur & kaarten in Nederland, in op de vraag of er nog ongerepte natuur bestaat in Nederland. Deze avond werd mede mogelijk gemaakt door de Vrienden van het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem. Belangrijk onderdeel van het tentoonstellingsproject He disappeared into complete silence was een serie van negen evenementen, waarin werd ingezoomd op verschil­ lende aspecten van het boekje He disappeared into complete silence van Louise Bourgeois. Zo vond er in connectie met de zesde parabel Leprosarium, Louisiana een lezingenavond plaats over leprozenhuizen, en aansluitend op de lugubere, zevende parabel, waarin een man zijn vrouw vermoordt en een stoofpot van haar kookt, een besloten ‘diner/debat’. Het volledige programma: I II

Vrijdag 23 september, 17:00 uur; Opening. Zondag 2 oktober, 16:00 uur; Stadswandeling door stadsdichter Sylvia Hubers. III Donderdag 20 oktober, 19:00 uur; Een conference-dinner. IV Zondag 23 oktober, 15:00 uur; Tegen eenzaamheid: een middag met moeders en zonen. Moeder – zonenquiz en high tea. V Zondag 30 oktober, 15:00 uur; Een salonbijeenkomst ter ere van Louise Bourgeois en boekpresentatie. Met bijdragen van dichter en beeldend kunstenaar Maria Barnas, actrice Johanna ter Steege en de Britse musicus Momus. Foto’s die Johannes Schwartz speciaal maakte voor de tentoonstelling werden geprojecteerd. VI Zaterdag 5 november, 20:00 uur; Intiem concert van Alamo Race Track. VII Donderdag 10 november, 20:30 uur; Theaterperformance The Philosophy of the Thinking Flower door Snejanka Mihaylova. VIII Donderdag 17 november, 19:30 uur; Leprosaria, een verborgen geschiedenis; een avond over leprosaria en eenzaamheid, in Museum Het Dolhuys, Haarlem. IX Zaterdag 3 december, 14:00 uur, Muzikale performance Wholeheartedly door kunstenaar Rory Pilgrim met leerlingen van Stedelijk Gymnasium Haarlem, in het Stedelijk Gymnasium Haarlem.

Publiekszaken

47

Stadswandeling door stadsdichter Sylvia Hubers Intiem concert van Alamo Race Track

4.5 Marketing De marketing en communicatie voor het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem waren in 2011 met name gericht op de tijdelijke tentoonstellingen. Er is veel samenwerking gezocht met andere partijen, om krachten te bundelen en bereik te vergroten onder (liefst nieuwe) publieksgroepen. Naast gezamenlijke promotie vonden ook andere samenwerkingsvormen plaats. Zo werden in cursussen kunstgeschiedenis gegeven door de Vrije Academie voor Kunsthistorisch Onderwijs (introductie kunstgeschiedenis) en Art Update (hedendaagse kunst).

48

Publiekszaken

De schenking van het Elisabeth van Thüringenfonds bracht het Frans Hals Museum in het voorjaar veel persaandacht. De door het museum ingezette gezamenlijke communicatiestrategie van het Kennemer Gasthuis, Gemeente Haarlem en Frans Hals Museum resulteerde in een druk bezochte persconferentie met burgemeester Bernt Schneiders en veel artikelen en uitzendingen in media in binnen- en buitenland. De tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest is aanleiding geweest om het Frans Hals Museum steviger op de kaart te zetten, ook in het buitenland. Er is samenwerking gezocht met het NBTC (het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen), onder meer door persreizen te organiseren voor Franse en Duitse journalisten. Ook de NBTC kantoren in Italië en de V.S. hebben een actieve bijdrage geleverd aan de promotie van de tentoonstellingen in hun verzorgingsgebied. Meer dan voorheen is aandacht besteed aan de marketing naar het onderwijs, om de door het VSBfonds mogelijk gemaakte programma ‘Serious Pleasure’ te promoten. De Hallen Haarlem is verder gegaan met het verkennen van de mogelijkheden op het gebied van social media. Deze online platforms stellen het museum in staat om snel en gericht te communiceren met specifieke doelgroepen. De tentoonstellingen en avondopenstellingen waren aanleiding voor diverse samenwerkingsacties. Zo werden 5 gesigneerde exemplaren van Rineke Dijkstra’s boek Portraits verloot, hetgeen resulteerde in een forse toename van Facebookvrienden. De Hallen Haarlem had eind 2011 ca. 1.000 Facebookvrienden en ongeveer evenveel volgers op Twitter.

4.6 Halszaken In 2011 verschenen de nummers 28, 29 en 30 van Halszaken, waarin niet alleen veel aandacht aan de tentoonstellingen werd besteed, maar waarin ook de restauraties en nieuwe aanwinsten uitvoerig werden belicht.

Publiekszaken

49

5 Personeel en organisatie

5.1 Organisatie Beveiligingsmedewerker Virga van Heiningen ging op 28 april, na 15 dienstjaren, met pensioen. Op 31 augustus is Ineke Hollink (teamcoördinator) na ruim 18 dienstjaren met vervroegd pensioen gegaan. Haar vacature werd op 1 december vervuld door Ron van den Broek. In oktober is afscheid genomen van 65+ medewerkers Frits de Koeijer en Joop van Gelder. In november vertrok Thomas van Kesteren, die na een lange ziekteperiode helaas werd afgekeurd. Met veel verdriet hebben wij op 4 januari 2012 plotseling afscheid moeten nemen van Bas Quakernaat, die op zijn vakantieadres in Frankrijk op 50-jarige leeftijd aan een hartstilstand overleed. Bas was sinds drieëneenhalf jaar aan het museum verbonden als medewerker technische dienst. Met zijn vrolijke en opgeruimde karakter was hij een geliefde collega, die door ons allemaal zeer wordt gemist. Vanwege de verbouwing van het restauratieatelier zijn de restauratoren ruim 6 maanden te gast geweest in het Ateliergebouw van het Rijksmuseum in Amsterdam. Het jaarlijks personeelsuitje op maandag 30 mei ging naar de Hoge Veluwe en het Kröller-Müller Museum, met afsluitend een rondvaart en diner in Amersfoort. Op maandag 14 november werd er een feestelijk ontbijt in de Renaissancezaal gehouden voor personeel en relaties van het museum, ter ere van de opening van de tentoonstelling De Gouden Eeuw viert feest alsmede ter gelegenheid van de beëindiging van de asbestsanering.

50

Personeel en organisatie

5.2 Personeelsleden Directie Karel Schampers – directeur Secretariaat Anneke Bakker – directieassistent Judith Harren – secretariaatsmedewerker Museale Zaken Anke van der Laan – hoofd Anna Tummers – conservator oude kunst Antoon Erftemeijer – conservator moderne kunst Xander Karskens – conservator hedendaagse kunst Joke van Haaren – registrar collectie Susanna Koenig – registrar tentoonstellingen Liesbeth Abraham – restaurator Mireille te Marvelde – restaurator Jessica Roeders – restaurator Anneke Wouters – medewerker conservering Fred Hoogland – depotbeheerder Cees Visser – medewerker licht en klimaat Frans van Lieshout – voorman technische dienst Bas Quakernaat – medewerker technische dienst Publiekszaken Anna Brolsma – hoofd Annelieke van Halen – medewerker communicatie De Hallen Haarlem Monique van Royen – medewerker communicatie Frans Hals Museum Neeltje Köhler – kunsthistorisch medewerker Charlotte Wiethoff – medewerker onderwijs & CKV Financiën Rob de Nieuwe – hoofd Francien Stiekema – boekhoudkundig medewerker Rita Weijers – boekhoudkundig medewerker Bedrijfsvoering John Büch – hoofd

Personeel en organisatie

51

Cees Grotenhuis – projectleider Rien Broertjes – teamcoördinator bewaking & informatie Sabine Dol – teamcoördinator bewaking & informatie Ineke Hollink – teamcoördinator bewaking & informatie (tot 31 augustus) Ron van den Broek – teamcoördinator beveiliging (vanaf 1 december) Bob Smit – telefonist Laura Alting – beveiligingsmedewerker (vanaf 1 december) Hans Bekker – beveiligingsmedewerker Sandy Bersee – beveiligingsmedewerker Boukje de Boer – beveiligingsmedewerker Cyril Cavé – beveiligingsmedewerker (tot 1 juli) Gré Dolfing – beveiligingsmedewerker Joop van Gelder – beveiligingsmedewerker (tot oktober) Marije van der Giessen – beveiligingsmedewerker Virga van Heiningen – beveiligingsmedewerker ( tot 1 mei 2011) Piet Hoogland – beveiligingsmedewerker Thomas van Kesteren – beveiligingsmedewerker/ medewerker technische dienst bij tentoonstellingen (tot 9 november) Frits de Koeijer – beveiligingsmedewerker (tot oktober) Susan Lamas – beveiligingsmedewerker Jaap van Munster – beveiligingsmedewerker Gerard Nijssen – beveiligingsmedewerker/ medewerker technische dienst bij tentoonstellingen Ellen van Riessen – beveiligingsmedewerker Otto Schilling – beveiligingsmedewerker Joop Schrotenboer – beveiligingsmedewerker Joop van der Voet – beveiligingsmedewerker Monique Wentink – beveiligingsmedewerker Personeelszaken Rob de Jong Gastmedewerkers Restauratieatelier Esther van Duyn Mireille Engel ICAT textielrestauratie, verscheidene medewerkers Lauren Fly Danny Paff

52

Personeel en organisatie

Herman van Putten Melgert Spaander Susanne Stangier Abbigail Vandivere Jonge curatorenbeurs Laurie Cluitmans Arnisa Zeqo Publiekszaken Marije Kool Lene Grooten Ilga Minjon

- - -

- - -

Stagiaires Heleen Huisman (1 juli t/m 1 oktober), master Moderne en Hedendaagse Kunst van de Universiteit Utrecht. Shannon van Muijden (17 januari t/m 16 mei), master kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Kerry Gavaghan (29 november tot 23 december), promovendus aan de Universiteit van Oxford in Engeland, waar zij haar proefschrift voorbereidt over Nederlandse familieportretten uit de zeventiende eeuw.  Diede van Kampen (1 september t/m 31 december), Culturele Maatschappelijke Vorming aan de Hogeschool Utrecht. Sophie Rietveld (18 juli t/m 18 november), master Kunstgeschiedenis Universiteit van Amsterdam. Nina Kahlmann (2 oktober t/m 31 december), opleiding docent beeldende kunst en vormgeving aan de AHK, Amsterdam. Rondleidsters Karin ter Beek Irene van Beek Karin Bodewes Evelyn Cnossen Giulia Franceschini Peter van Graafeiland Betty van Heurn Els Hoekstra Ati Kodde

Personeel en organisatie

53

Willien Korthals Altes Mirna Ligthart Luitgard Maassen Emmelie de Mol van Otterloo Ilse van Mook Maya Mutlu Rian Peeperkorn Martijn Pieters Renee Roebbers Hans Schaafsma Veronique Steijn Anette Vorderhake Lies de Wolf

5.3 Personeelsvertegenwoordiging De personeelsvertegenwoordiging bestond in 2011 uit Antoon Erftemeijer, Neeltje Köhler en Ellen van Riessen. Het overleg met de directie vond 4 keer plaats.

5.4 Raad van Toezicht De Stichting Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem wordt bestuurd door een directeur/bestuurder met een Raad van Toezicht. Deze Raad van Toezicht vervult de toezichthoudende taken. Bestuur en toezicht verhouden zich tot elkaar conform het Raad van Toezichtmodel zoals dat is beschreven in de Code Cultural Governance. Cultural Governance De directeur/bestuurder is verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken binnen het museum en de Raad van Toezicht houdt toezicht op de uitvoering van het vastgestelde algemene en financiële beleid. De Raad van Toezicht evalueert jaarlijks in hoeverre de stichting ‘voldoet’ aan de Code Cultural Governance. Met betrekking tot het door de code genoemde risicomanagement wordt in het directeurs- en financiële verslag, dat ten behoeve van de vergaderingen van de Raad van Toezicht wordt opgesteld en waarin over de dagelijkse gang van zaken wordt gerapporteerd, ook informatie opgenomen over mogelijke risico’s. Door de Raad van Toezicht is vastgesteld dat de communicatie-

54

Personeel en organisatie

lijnen tussen bestuurder en toezichthouder voldoende kort zijn en dat de verschafte informatie volledig en helder is. Een audit-commissie overlegt namens de Raad van Toezicht meerdere keren per jaar met de directeur en het hoofd financiën, alsmede eenmaal per jaar met de accountant van het museum, en rapporteert de bevindingen aan de Raad van Toezicht. Samenstelling De samenstelling van de Raad van Toezicht van de Stichting Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem is in 2011 niet gewijzigd en bestond uit: De heer drs. J.L. Brentjens (1940) – voorzitter diverse commissariaten en verschillende bestuursfuncties Mevrouw mr. M. Bax MBA (1961) lid Raad van Toezicht en voorzitter Remuneratie Commissie ASR Insurances; initiatiefneemster ‘Talent naar de Top’, lid Raad van Toezicht CSM Nederland NV Mevrouw drs. A.P.H.M. Hovius (1961) zelfstandig bestuursadviseur en toezichthouder/bestuurslid bij diverse organisaties in de non-profit en profit sector De heer J.M. de Jong (1945) lid diverse Raden van Commissarissen in binnen en buitenland De heer H. Marseille (1941) directeur van enige groepsvennootschappen van een buitenlands concern Mevrouw T.S.M. van Schie (1960) eigenaar/directeur van TSM van Schie Consulting BV en toezichthouder/bestuurslid bij diverse organisaties in de non-profit en profit sector Bijeenkomsten 2011 De Raad van Toezicht is viermaal bijeen gekomen – op 22 maart, 22 juni, 14 september en 8 december. De Raad heeft zijn goedkering aan de jaarrekening 2011 en de begroting 2012 verleend. Tevens is er een nieuw rooster van aftreden opgemaakt en zijn aankoopvoorstellen besproken, alsook de plannen die het museum ontwikkelt om zijn ambities in inhoudelijke en financiële zin waar te maken.

Personeel en organisatie

55

5.5 Raad van Advies De Raad van Advies is in 2011 eenmaal bijeen gekomen – op 15 november. In deze bijeenkomst werden de eerste bevindingen van het onderzoek door bureau Courante besproken. In de samenstelling van de Raad van Advies is in 2011 geen wijziging gekomen. De heer mr. W.F.Th. Corpeleijn – voorzitter Mevrouw drs. M.A.M. Barth De heer drs. C. Boer Mevrouw M.Y.C.G. Bolhuis-Eysvogel De heer prof. dr. mr. F. Bolkestein De heer H. Driessen De heer drs. F.J. Duparc De heer ir. G-J. Kramer De heer W. van Krimpen Mevrouw E. Kwaks De heer P. Mayer Mevrouw M. Mosler De heer drs J.A.J.L.G. Rademakers De heer drs A.P.V. Schipper De heer drs J.M. Ubbens De heer D.P.M. Verbeek De heer mr. D.C. baron van Wassenaer

56

Personeel en organisatie

5.6 Organogram Raad van Toezicht

Directie

Directiesecretariaat

Financiën/ P&O

Sponsering

Publiekszaken Educatie, onderwijs, website, PR, marketing, voorlichting, communicatie

Museale Zaken Conservatoren, technische dienst, restauratie, registratie, depot, klimaat

Bedrijfsvoering Bewaking, beveiliging, gebouwbeheer, schoonmaak, telefonie, automatisering, winkel, kassa

Personeel en organisatie

57

6 Vereniging van Vrienden

De Vereniging van Vrienden van het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem bestaat sinds 1987 en telde in 2011 1705 leden. De Vereniging heeft als primair doel het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem financieel te ondersteunen bij aankopen en restauraties. Zij haalt haar inkomsten uit contributies, donaties en voor een belangrijk deel uit de verkoop van artikelen in de Museumwinkel van de Vrienden. Het bestuur bestaat uit een Dagelijks Bestuur (voorzitter, penningmeester en secretaris) en een Algemeen Bestuur – in 2011 als volgt samengesteld: Marthy Schipper-Hofman, voorzitter Herman Schoenmaker, penningmeester Anneke de Vries-Staleman, secretaris Liesan van Keulen-Kautz, winkel Floor de Bruijn Kops, redactie Halszaken Renée Roebbers-Zürcher, PR Emmelie de Mol van Otterloo-Mijs, activiteiten Guusta Köhler-Veldman, soiree De kascommissie bestond in 2011 uit de volgende leden: Bart van Loon, Guus de Gruijter en Michiel Verschuijl. De ledenadministratie wordt verzorgd door Kitty Schoenmaker. Vrienden krijgen gratis toegang tot het museum en worden uitgenodigd voor openingen en private views van tentoonstellingen. Tevens ontvangen zij het bulletin Halszaken, waar de Vrienden zowel financieel als tekstueel een bijdrage aan leveren, en worden er gratis of met korting activiteiten voor hen georganiseerd.

58

Vrienden

Vriendenactiviteiten

De activiteitencommissie organiseerde dit jaar een aantal interessante activiteiten voor de Vrienden. In maart werd een stadswandeling gemaakt door Dordrecht en werd het vernieuwde Dordrechts Museum bezocht; in mei vond een architectuurwandeling over het Westerdokseiland en de Westelijke eilanden in Amsterdam plaats. In september was Amsterdam wederom aan de beurt en werden tentoonstellingen in het Rembrandthuis en het Joods Historisch Museum bezocht. In oktober bleef men in Haarlem en was er een rondleiding door het prachtige Hodshon Huis. De Algemene Ledenvergadering vond plaats op zaterdag 26 maart en werd bezocht door circa 50 Vrienden. Woensdag 14 december vond traditiegetrouw de Soiree in het Frans Hals Museum plaats. Deze sfeervolle avond werd bezocht door ruim 370 Vrienden. Dit jaar was het thema ‘A Touch of Gold’.

Vrienden

59

7 Financieel verslag

7.1 Subsidiënt en begunstigers Subsidient Gemeente Haarlem Begunstigers Vereniging van Vrienden van het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem BankGiro Loterij Dr. Marijnus Johannes van Toorn en Louise Scholten Stichting VSBfonds Vereniging Rembrandt Mondriaan Stichting SNS REAAL Fonds Stichting Zabawas J.C. Ruigrok Stichting Prins Bernhard Cultuurfonds (Netty van Doorn Fonds) De heer en mevrouw I.Bier-von Fabris auf Mayerhofen ABN AMRO Mees Pierson Stichting Dorodarte Oggu Veddett

60

Financieel verslag

7.2 Besteding gelden BankGiro Loterij De gelden van de BankGiro Loterij werden in 2011 aangewend voor: Het realiseren van een gratis museumwandeling bij de vaste collectie van het museum: ‘Zelfportretten’. (€ 4.886) De voortzetting van de restauratie van: (€ 92.849) - Cornelis van Haarlem (1562-1638), Maaltijd met leden van de Haarlemse Cluveniersschutterij, 1583. - Jan Nagel ( 1560/65-1602), De Zondvloed, ca. 1595. De restauratie van: (€ 24.585) - Adriaen van Ostade, Kwakzalver op de jaarmarkt, 1648 - Richard Brakenburgh, Driekoningenfeest, 1691 De aanvang van restauratie van: (€ 8.667) - Frans Hals, Regenten van het Sint Elisabeths of Groote Gasthuis te Haarlem, 1641 Aankoop oude kunst: (€ 64.487) - Salomon de Bray, De koningin van Sheba voor de tempel van koning Salomo, 1657. Totaal € 197.089

Financieel verslag

61

7.3

Rekening 2011

Balans per 31 december 2011 (in euro's; na verwerking resultaat) Vaste activa Materiële vaste activa Machines, apparatuur en installaties Overige activa Voorraden Voorraad catalogi en museumkaarten Vlottende activa Vorderingen Debiteuren Belastingen en premies Overlopende activa Liquide middelen Totaal liquide middelen Totaal activa Eigen Vermogen Algemene reserve Egalisatiereserve afschrijvingen Bestemmingsreserve Frans Hals Aankoopfondsen Fonds de Man Aankoop- en restauratiefonds Voorzieningen Voorziening jubilea Kortlopende schulden Schulden aan leveranciers Belastingen en premies Vooruitontvangen subsidie Overige schulden Overlopende passiva

Totaal passiva

62

Financieel verslag

31 december 2011

31 december 2010

1.231.812 69.456 1.301.269

716.563 66.845 783.408

67.323 67.323

41.690 41.690

359.112 127.581 186.505 673.198

225.612 76.778 125.834 428.224

2.369.575 2.369.575

3.077.449 3.077.449

4.411.364

4.330.771

370.843 556.347 210.000 1.137.190

230.918 593.439 210.000 1.034.357

334.900 766.695 1.101.595

438.522 887.422 1.325.944

50.394 50.394

48.836 48.836

367.522 110.254 1.235.969 134.203 274.237 2.122.185

189.819 130.073 1.211.462 171.788 218.492 1.921.634

4.411.364

4.330.771

Exploitatierekening 2011 baten Directe opbrengsten Indirecte opbrengsten Totale opbrengsten Subsidie gemeente Haarlem Exploitatiebijdrage Bijdrage huur en onderhoud Overige bijdragen Overige inkomsten Totale baten lasten Salarislasten en inhuur Afschrijvingen Huisvestingskosten Aankopen Collectiefunctie Tijdelijke presentaties Publiciteit Algemene kosten Totale lasten

Saldo uit gewone bedrijfsvoering Saldo rentebaten/-lasten Mutatie aankoopfondsen Exploitatieresultaat





Resultaatbestemming Toegevoegd aan bestemmingsreserve Frans Hals Mutaties egalisatiereserve afschrijvingen Toevoeging aan algemene reserve, deel overname boekwaarde gemeente Resultaat

2011

2011 Begroting

2010

1.336.209 52.325 1.388.534

945.000 43.000 988.000

955.503 76.749 1.032.252

2.464.942 634.809 215.718 3.315.469

2.425.12 676.000 161.000 3.262.123

2.406.180 431.002 257.793 3.094.975

25.34 4.729.348

55.000 4.305.12

25.602 4.152.829

2.240.244 164.373 1.071.889 301.492 90.191 595.454 165.145 261.622 4.890.410

2.190.000 148.000 1.012.000 152.000 148.000 259.000 138.000 253.000 4.300.000

2.135.621 154.230 859.112 194.191 125.633 308.695 196.591 262.026 4.236.099

161.062- 28.173 153.621 20.732

5.123 34.000 39.123

83.27032.974 100.000 49.704







0 107.819

0 0

-60.000 127.299

-85.906 -42.645

0 -39.123

-106.018 -10.985

-20.732

-39.123

-49.704

Financieel verslag

63

© Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem 2012 Bezoekadres Frans Hals Museum Groot Heiligland 62 Haarlem De Hallen Haarlem Grote Markt 16 Haarlem Postadres Postbus 3365, 2001 DJ Haarlem [email protected] [email protected] www.franshalsmuseum.nl www.dehallenhaarlem.nl Redactie Anneke Bakker Ontwerp Bregt Balk Druk Lenoirschuring Oplage 250 stuks Fotoverantwoording Fred Ernst (p. 6, 8, 38 bovenste twee foto’s, 41) Rory Pilgrim (p. 38 onderste twee foto’s) Herman van Putten (p. 17) Gert Jan van Rooij (p. 14, 16, 18, 21, 22, 24-28) Margareta Svensson (p. 16 boven, 33) Arend Velsink (p. 12, 30 onder, 36) His Grace the Duke of Bedford and the Trustees of the Bedford Estates (p. 19) Courtesy Rineke Dijkstra / Marian Goodman Gallery Paris / New York (p. 20) medewerkers Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem (p. 9, 13, 35, 43, 46, 48, 59) Omslag (links) Adriaen Hanneman, Portret van Mary Stuart met een dienstbode, c. 1664, Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis, Den Haag (rechts) Rineke Dijkstra, The Krazy House, Amy, Courtesy Rineke Dijkstra / Marian Goodman Gallery Paris / New York