VEENKOLONIAAL MUSEUM VEENDAM JAARVERSLAG 2011

VEENKOLONIAAL MUSEUM VEENDAM

JAARVERSLAG 2011

INHOUDSOPGAVE

Jaarverslag 2011 - Veenkoloniaal Museum Veendam

INHOUD

1

VOORWOORD

2

BESTUUR

3

PERSONEEL

4

BELEID

6

FINANCIËN

10

BEZOEKCIJFERS Algemeen Federatie van musea in de prov. Gr.

13 17

COLLECTIE Verzamelbeleid, aanwinsten, registratie

18

DOCUMENTATIE EN ONDERZOEK Archief, beeldbank, bibliotheek Werkgroep Prehistorie Wwerkgroep Textiel PUBLIEKSACTIVITEITEN Keuning Prijs Activiteiten TENTOONSTELLINGEN Henk Helmantel in dubbel perspectief Zout daar zit wat in, Aardgasbuffer Zuidwending Ze voeren over zee…’, quilten van MeerArt De zeevarende familie Oldenburger en het beeld van de 19de eeuw

20 21 22 24 27 30 31 32 33

In the World of Socialism, Andris Kozlovskis, in het kader van de fotomanifestatie Noorderlicht Geert Schreuder en de Veenkoloniën Hendrik en Willem Valk, een Arnhemse kunstschilder en een Groningse beeldhouwer Een reis naar Italië door K.P. Boon anno 1851 EXTERNE PRESENTATIES Lezingen Cursus Landschapsgids Museumschip Familietrouw Zorginstellingen EDUCATIE Algemeen, schoolbezoek, bezoek kerkhof Lesmateriaal, schoolmuseumproject, Roefeldag, tijdelijke expositie’s, tijdlijn Wintergein

34 35 36 38 39 41 41 43 44 45 46 47

PUBLICATIES Veenkoloniale Volksalmanak, Omzien, Rederbulletin, Reis naar Italië van K.P. Boon anno 1851 48 Van Kofschip tot Winkelparadijs 49 PUBLIC RELATIONS PR en communicatie 50 BIJLAGE SCHOOLBEZOEK

BIJLAGE MUSEUMKAARTHOUDERS ADDENDUM 2011

53

59

63

VOORWOORD


In januari vond de feestelijke opening plaats van aardgasbuffer Zuidwending, ter gelegenheid waarvan de expositie ‘Zout, daar zit wat in, aardgasbuffer Zuidwending’ te zien was. Een rondgang over de tentoonstelling was onderdeel van het programma. Het was een mooi samenwerkingsproject tussen de Gasunie, Akzo Nobel, het Museum en aanvankelijk NUON. Bij deze gelegenheid ontving het Museum van toeleveringsbedrijf Croon een cheque van € 2.500. De expositie ‘Henk Helmantel in dubbel perspectief’ begon vanaf januari veel publiek te trekken en vele rondleidingen werden gegeven, ook door de kunstenaar zelf. De succesvolle Helmantel tentoonstelling zorgde in het eerste kwartaal voor 5000 extra bezoekers. Maar ook de in samenwerking met de St. Hendrik Valk gemaakte expositie Hendrik en Willem Valk, die volgend jaar grotendeels naar drie verschillende musea in Riga gaat, genereerde veel publiciteit en bezoek in het afgelopen najaar. In 2011 kwam duidelijkheid omtrent de mate van bezuinigingen. In het hoofdstuk financiën wordt hier nader op ingegaan. 2011 was ook het jaar waarin we de Keuningprijs hebben uitgereikt aan Jan van de Broek, o.m. voor zijn boeken over de Veenkoloniën. En om maar even bij de boeken te blijven, we hebben naast de overbekende Veenkoloniale Volksalmanak nog twee boeken uitgegeven. Te weten: één over de zeevarende familie Oldenburger (de voorlopers van het bekende warenhuis Vander Veen in Assen) en één over de zeereis/landreis naar Italië door Cornelis Boon en zijn metgezel (Cornelis Boon is familie van de Boon die het Kapiteinshuis in Pekela bezat). namens het stichtingsbestuur Petra Maters

< .. 2 ..

BESTUUR


Bestuur Het Bestuur kwam dit verslagjaar vier keer in vergadering bijeen. We mochten een nieuw bestuurslid verwelkomen: Mr. B. Buining, terwijl M. Inklaar dit jaar de functie van secretaris op zich nam. Het Bestuur bestond op 31 december 2011 uit de volgende leden: • H. Prins, voorzitter • J. Kraan, penningmeester • M. Inklaar, secretaris • M. Van Delden • B. Buining Raad van Advies De Raad van Advies kwam dit verslagjaar drie keer in vergadering bijeen. De heer W. Kuppers verliet de Raad vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. De Raad van Advies bestond op 31 december 2011 uit: • H.J.H. Wolrich (voorzitter) • P. Bentum • W.W. Dussel • D. Heesterbeek • J.F. Jonker • H.R. Oosterveld • A. Schrik • R.H. Smit • N. Wilkens

B. Buining, geflankeerd door Theda Mansholt en Gerda Verburg

Forum Honorum Tot het Forum Honorum behoorden op 31 december 2010 de volgende personen: • R.L. de Graaff • D. Mulder • S.S. Nieborg • H. van der Veen

< .. 3 ..

PERSONEEL


Medewerkers in dienst: • Drs. Petra Maters, directeur (36 uur) • Hendrik Hachmer, conservator (40 uur) • Erik van der Wal, grafisch vormgever / administratief medewerker / systeembeheerder (36 uur) • Marleen Strikkers, medewerkster publieksbegeleiding (16 uur) Medewerkers via regelingen: • Jan Kuiper, registrator, gedetacheerd via Wedeka • Rosa Hiemstra (tot mei 2011), receptioniste, gedetacheerd via Wedeka Stagiaires: • Ciska Hazenberg, begeleid leerproject via UWV, deed 2 jaar arbeidservaring op tot 1 december 2011 (administratie) • Marianne Ootjers, Opleiding sociaal cultureel werk, niveau 4, 9 febr. tot 10 juni • Gertjan Bijl, opleiding communicatie Hanze Hogeschool, imago onderzoek januari tot juni 2011 Vrijwilligers Stichting het Veenkoloniaal Museum mag zich verheugen in een nog immer groeiend aantal vrijwilligers. Er komen mensen bij en er vallen mensen weg. Dit jaar namen we afscheid van Jaap Grootveld en Koos Edens, niet alleen een groot verlies voor hun naasten maar ook voor ons varende museumschip de Familietrouw. Diverse bijeenkomsten werden per werkgroep georganiseerd voor de onderlinge communicatie. Het jaarlijkse uitje ging dit keer naar de Afsluitdijk naar het Kazemattenmuseum en vervolgens naar Den Helder, waar het Marine Museum werd bezocht. Het eten bij Van der Valk was weer prima. Niet genoeg benadrukt kan worden dat het museum voor vrijwilligers, gedetacheerden, mensen met een maatschappelijke baan e.d. een belangrijke sociale en maatschappelijke functie heeft. Het museum is daarbij een belangrijke ontmoetingsplek waar men contacten legt en waar men met plezier de tijd op een nuttige manier doorbrengt.

> .. 4 ..

Koos Edens (midden)

PERSONEEL


Seniorenactiviteiten Een enthousiast team van vrijwilligers verzorgt de seniorenactiviteiten o.a. met een powerpointpresentatie waarmee ze langs de verzorgingshuizen gaan met o.m. beelden van Oud Veendam. BHV en veiligheid Petra Maters, Hendrik Hachmer, Erik van der Wal en Marleen Strikkers hebben weer een herhalingscursus BHV gedaan te Zuidbroek. Wim Verhagen deed het onderdeel brand/ontruiming, omdat hij reeds ieder jaar EHBO herhaalt. Het museum kan hierdoor beschikken over een volwaardig BHV-team. Daarnaast is in het museum een rondgang geweest i.v.m. brandblussers en vluchtwegen. Een AED (reanimatie)apparaat staat in de foyer. Veiligheid en ARBO-zorg staan al jaren als vast onderwerp op de agenda van het werkoverleg. Bij de balie is bovendien een calamiteitenregister te vinden. Gelukkig deden zich het afgelopen jaar in ons gebouw geen incidenten voor. De invalidentoegang tot het museum is niet meer zichtbaar en verliest daardoor zijn functie. Fondsen worden gezocht om de oprit te verleggen naar de andere zijde van de toegangsdeur. Ook wordt aan de veiligheid gedacht van werkgroepen die buiten het gebouw actief zijn. Voor alle vrijwilligers binnen het museum is er een vrijwilligers-verzekering afgesloten, nu lopend via de Gemeente. Gelukkig is er nu geen sprake meer van een leeftijdsgrens.

Rosa Hiemstra weer terug als Vrijwilliger !

< .. 5 ..

BELEID


Tentoonstellingsbeleid Op tentoonstellingsgebied streeft het museum naar een gezonde mix van kunstexposities en historische exposities, hoewel historische exposities heel veel onderzoek vergen, dus tijd. Middels fondswerving en sponsoring proberen we voor de meeste wisselexposities dekking te vinden. Ook wordt er zo veel als mogelijk naar samenwerking gezocht, om elkaar aan te vullen en te versterken. Het tentoonstellingsbeleid is gericht op onderwerpen die de regio betreffen of raakvlakken daarmee hebben en bij kunnen dragen aan het Verhaal van Groningen. Samenwerkingsbeleid Het museum heeft altijd een spilfunctie ingenomen bij het versterken van de culturele identiteit van Oost-Groningen. Samenwerking met diverse toeristische en culturele instanties staat hoog in het vaandel. Hiervoor wordt door directeur en conservator veel inspanning geleverd, hetgeen veel tijd vergt. De resultaten werken versterkend en beginnen langzaam hun vruchten af te werpen. Cultuurcentrum vanBeresteyn In samenwerking met de participanten van VanBeresteyn was er regelmatig overleg over educatie, de lezingencyclus, de Kinderboekenweek en de Bedrijfshulpverlening. De samenwerking op het gebied van educatie begint duidelijk haar vruchten af te werpen. Doel is dat alle leerlingen van scholen binnen de gemeente Veendam in hun schoolcarrière kennis hebben gemaakt met alle participanten in het cultuurcentrum. Onderling zijn er duidelijke afspraken gemaakt welke groepen elke participant binnen haalt. Het Veenkoloniaal Museum zal zich vooral richten op de groepen 7 en 8. Samen met de bibliotheek wordt gewerkt aan het project ‘Ons Dorp – Pekela’. Een initiatief waarbij scholen zelf actief aan de slag gaan om een historische website samen te stellen. In 2012 zal een soortgelijk project voor Veendam worden opgestart. Kapiteinshuis Nieuwe Pekela Sinds 1999 heeft het museum een samenwerkingsverband met het Kapiteinshuis. Doel van deze samenwerking is dat het Kapiteinshuis, ook na het vertrek van de oprichter en grote gangmaker van dit museum, de heer Bram Westers, voort kan bestaan. Via het Veenkoloniaal Museum bezochten ook regelmatig groepen het Kapiteinshuis, soms in combinatie met het voor het museum liggende museumschip De Familietrouw. Ook werken we samen aan het project ’Ons Dorp Pekela’.

> .. 6 ..

BELEID


Streekhistorisch Centrum Stadskanaal Plannen zullen worden gemaakt voor een intensievere relatie teneinde elkaar te kunnen versterken. Mencendorfa nams en de Riga Skolenu Pils te Riga Het contact met het Mencendorfa nams ontstond in 2006 n.a.v. voorbereidingen voor de expositie ‘Met de groeten uit Riga’. In het Veenkoloniaal Museum is ook een zogenaamde Riga zaal ingericht. Als museum blijven we, gezien de historische banden van de Veenkoloniën met het Oostzeegebied, deze relatie koesteren. In 2011 resulteerde dit in de samenwerking met de Letse fotograaf Andris Kozlovskis en een uitnodiging voor een Maritiem Congres. Dankzij het museum in Riga kwamen we ook in contact met het Riga Skolenu Pils, een instituut voor buitenschoolse opvang dat ook veel op educatief gebied doet. Dit instituut werkt ook samen met de Winkler Prins Scholengemeenschap in Veendam. Deutsches Sielhafenmuseum Carolinensiel Het samenwerkingsverband met het Deutsches Sielhafenmuseum bestaat al sinds 1994. Samen organiseren we regelmatig reizende exposities, zoals de quiltenexpositie(s). Twee keer per jaar is er op directieniveau overleg. De directeur van het Sielhafenmuseum en de conservator reisden in 2011 af naar Riga om te bekijken hoe we gezamenlijk kunnen inspelen op het jaar 2014 als Riga de culturele hoofdstad van Europa is. Heimatmuseum Leer Dit jaar werd in Leer een directeur aangesteld en zijn er tijdens de kennismaking afspraken gemaakt voor een samenwerking m.b.t. de expositie over de Erfenis van Napoleon in 2013. MenterAroute Via de toeristische werkgroep MenterAroute is er intensieve samenwerking met de gemeente Menterwolde. Een product van deze werkgroep is de digitale maquette van het veenkoloniale gebied door de eeuwen heen, inclusief twee fietsroutes met cultuurhistorische informatie, die in de Heemtuin is geplaatst.

Menzendorfa nams

Heemtuin en Natuurpark tussen de venen, Muntendam Samenwerking met de Heemtuin te Muntendam rond de opbouw van een Mesolithische nederzetting,

> .. 7 ..

BELEID


het geven van praktijkonderricht (Roel Meijer) en de opbouw van de Heemtuin zelf (bestuursfunctie van Petra Maters). Grommo Het samenwerkingsverband tussen de maritieme musea in de provincie Groningen werd vier jaar geleden op initiatief van het Noordelijk Scheepvaartmuseum opgezet. Dit GROninger Maritiem Museum Overleg (Grommo) bracht een gezamenlijke folder uit, er is een website en er zijn fotopanelen in het Eemshotel in Delfzijl geplaatst van alle aangesloten maritieme musea in Groningen. Schipper Klottje te Leer Eens in de twee jaar organiseert het Schipper Klottje te Leer het zogenaamde Traditionsschiffstreffen. Sinds jaar en dag is het museumschip de Familietrouw een graag geziene gast. De conservator is actief betrokken bij het evenement. Vereniging Nederlandse Papiergeschiedenis Sinds 2006 maakt het Veenkoloniaal Museum deel uit van de Vereniging Nederlandse Papiergeschiedenis. We onderhouden een gezamenlijke website en hebben één keer per jaar informeel overleg waarbij een deelnemende organisatie of een papier- of kartonfabriek wordt bezocht. Kultur am Emsdelta te Emden In samenwerking met de vereniging Kultur am Emsdelta werd gewerkt aan een in 2012 te realiseren kunsttentoonstelling in de Kulturbunker te Emden en het Veenkoloniaal Museum te Veendam. Ook organiseerden we samen een zogenaamd Brückenconcert met liederen van de in Stadskanaal geboren componist Cornelis Dopper (1870-1939). Stichting Hendrik Valk, Arnhem Gezamenlijke organisatie van een expositie over de schilder Hendrik Valk in diverse musea in Riga, Letland na vertoning in Veendam.

Schipper Klottje Leer

Beeldbank Groningen i.s.m. Gem. Veendam Onze fotocollectie en die van de gem. Veendam in een database plaatsen bij de Groninger Archieven.

> .. 8 ..

BELEID


SC Veendam In het voorjaar heeft SC Veendam het initiatief genomen om samen met gemeenten, betrokken instanties, ondernemers en andere betrokkenen rond het thema ‘regionale identiteit’ te praten over kansen voor versterking. SC Veendam wil daarbij haar actieve rol in de samenleving benadrukken en waar mogelijk helpen om elkaar te ontmoeten, discussies te voeren en wellicht elkaar op goede ideeën te brengen om de regio Oost Groningen te versterken. Het museum speelde hierin een belangrijke rol. Verder… Met de gemeente Veendam werd gewerkt aan de invulling voor de Open Monumentendag. Al sinds het begin van de jaren tachtig is het museum actief betrokken bij de activiteiten rond Monumentendag. Collectiebeleid Het Veenkoloniaal Museum bezit een aantal kerncollecties, te weten de maritieme collectie en de collectie landbouwindustrie, die speerpunten vormen binnen het verzamelbeleid van het Veenkoloniaal Museum. Tezamen met de prehistorische collectie kan het museum zich met deze thema’s duidelijk onderscheiden van andere musea in Nederland. Door gerichte aankoop en acceptatie van schenkingen worden deze collecties verder uitgebreid en versterkt. Digitaliseringsbeleid Het museum heeft een beleidsplan over digitalisering waarin stapsgewijs de verschillende fasen worden beschreven. Inmiddels is in samenwerking met de Gemeente Veendam een overeenkomst tot stand gekomen met de Groninger Archieven voor deelname aan de Beeldbank Groningen. Een steeds groter wordende groep vrijwilligers scant, beschrijft, nummert en plaatst de enorme fotocollectie nu op internet. Het digitaal maken van de voorwerpencollectie gebeurt door registrator Jan Kuiper. Twee vrijwillige fotografen fotograferen de voorwerpen. Beschrijving en voorwerpfoto komen uiteindelijk op de nieuw te maken website van het museum te staan. Onze maritieme collectie bevindt zich reeds op de beeldbank van Maritiem Digitaal. Volgend jaar wordt een projectaanvraag gedaan om via de Koninklijke Bibliotheek onze krantencollectie te laten digitaliseren.

< .. 9 ..

FINANCIËN


Exposities Dit verslagjaar waren er geen door het Veenkoloniaal Museum georganiseerde grote exposities op andere locaties te zien. Er werd echter hard gewerkt aan de voorbereiding van een expositie over de gebroeders Valk, die in 2012 op diverse locaties in Riga, Letland zal worden getoond. Voor de meeste tijdelijke exposities werd aanvullende financiele steun aangevraagd bij fondsen, overheden en stichtingen. Entree De entreegelden vertoonden dit jaar een forse stijging van 23%, voornamelijk door de bezoekers van de expositie met werk van Henk Helmantel, met name Museumkaarthouders. Zowel de bereikbaarheid van Veendam per trein sinds mei, als vermelding van de expositie in Museummagazine (1e kwartaal) heeft tot meer bezoek bijgedragen. Bezuinigingen Alom in den lande worden we geconfronteerd met een afnemende financiële spankracht. De rijksoverheid en alle mede overheden dienen de broekriem aan te halen. De provincies en gemeenten worden geacht een grotere eigen bijdrage in het maatschappelijk functioneren te realiseren. Ook wij, aan het eind van de pijplijn, hebben met de bezuinigingen te maken. De provincie Groningen, onze grootste subsidiegever, heeft voorgesteld onze subsidie met ca. 4000 euro te verlagen voor de cultuurperiode 2013-2016. In feite betekent dit geen verhoging. Onze tweede subsidiegever, de gemeente Veendam kortte het Museum in 2010 al met 1%. Medio 2011 werd een signaal afgegeven dat we ernstig rekening moesten houden met een forse korting op het subsidie bedrag, t.w. een bedrag van 25.000 euro. Gelukkig is in de gemeenteraad onderkend en bevestigd dat op grond van onze functie als bewaarder en bewaker van het Veenkoloniaal Erfgoed, als educator, als toeristische trekpleister en als uniek podium met een bovenregionale uitstraling, een dergelijk bedrag aan bezuinigingen het einde zou betekenen van ons voortbestaan. De subsidie van de gemeente Hoogezand werd per direct ingetrokken, maar werd dit jaar nog gedeeltelijk gecompenseerd. De subsidies van de gemeentes Pekela en Menterwolde bleven gehandhaafd. Schenkingen en sponsoring De Stichting Veenkoloniaal Museum is een goede doelen instelling. Dat betekent dat het Museum geen successierechten hoeft te betalen bij het aanvaarden van een legaat, schenking of erfenis.

> .. 10 ..

Het vakblad Art Alert

FINANCIËN


Met enige regelmaat kan het Veenkoloniaal Museum zich dan ook verheugen in het verkrijgen van een erfenis, legaat of schenking. Nog steeds zijn bij de notaris vastgelegde schenkingen aftrekbaar van de belastingen. De middelen van het Jan Kok Fonds bestonden eind 2011 uit € 4.457 en staan op rendementsrekening nr. 36.50.123.053 bij de Rabobank. Voortzetting samenwerking met het Kapiteinshuis te Nieuwe Pekela in de vorm van gedeeltelijke detachering van conservator Hachmer gaf € 6.807 aan inkomsten. Waar we ook zeer tevreden mee zijn is de restauratie van het schilderij “De Armenschool”. Dankzij een gift van Hendrik Oosterveld en kapper Silhouet zijn we in staat geweest een voorstelling uit het leven van W.A. Scholtens in zijn oorspronkelijke luister te herstellen. Een gift van de firma Croon werd bestemd voor het aanbrengen van audio-informatie per zaal in de vaste opstelling. De financiële steun van de Stichting Vrienden zorgt voor een sluitende exploitatie. De Stichting Vrienden schonk het museum in totaal € 61.000 plus nog eens de aflossing ad € 11.722 van de lening t.b.v. de verbouw in 2004. Dit verslagjaar toont het exploitatiesaldo een positief bedrijfsresultaat van € 85,-. Het positieve exploitatieresultaat komt ten laste van de algemene reserve, waardoor het eigen vermogen uitkomt op € 22.439. De bestemmingsreserve bedraagt € 33.288.

> .. 11 ..

FINANCIËN


Exploitatieoverzicht

Baten Museumwinkel Dienstverlening Entrees Subsidies Begunstigers Sponsoring Giften en donaties

Totaal baten

Lasten 5.771 6.268 42.483 243.942 25.422 0 75.048

€ 398.934

Personeel Afschrijving Huisvesting PR Kantoor Adm. & Accountant Alg. Kosten Activiteiten Publicaties Tentoonstellingen Catering Collectie

234.194 15.035 88.911 7.877 9.836 7.628 8.383 4.746 7.335 10.640 2.889 6.473 € 403.947

Totaal lasten Subtotaal Fin.baten en lasten Buitengewone b & lasten Onttrekking best.reserve

-3.372 -535 -2.347 6.339 €

Exploitatieresultaat

< .. 12 ..

85

BEZOEKCIJFERS

jaar

totaal

individueel


groep

activiteiten

buitenmuseaal

2007

21.987

8.830

4.998

1.392

6.767

2008

28.841

8.575

4.981

2.087

13.198

2009

27.321

8.243

4.243

2.058

12.777

2010

27.003

8.924

4.179

1.770

12.130

2011

22.576

13.631

5.249

1.548

2.148

Veenkoloniaal Museum 2011

Buiten Museaal 10% Individuele bezoekers 60%

Groep 23%

Veenkoloniaal Museum Groep Activiteiten Buiten2011 Museaal

Individuele bezoekers

Procentuele verdeling individuele bezoekers per categorie

Volw. volw. 33% 33 %

winkel 16 %

Winkel 16%

Kind 5%

MK 35 %

MJK 35%

Toeg. bewijs 4%

Volw.

65+

65+ 0% CJP <1 % kind 5% vriend 5% bibliotheek 4% toeg. bew. 4%

65+ 0%

Vriend 5%

CJP

Kind

Vriend

Biblio-

Entree

MJK

Bibliotheek 4%

Het Veenkoloniaal Museum trok het afgelopen jaar in totaal 22.576 bezoekers, binnen- en buitenactiviteiten bij elkaar opgeteld. Het aantal individuele bezoekers aan het museum is gestegen: 13.631 in 2011 tegen 8.924 in 2010. Het deel activiteiten trok minder bezoekers dan het jaar ervoor: 1.548 in 2011 tegen 1.770 in 2010. Daarin zien we een dalende lijn veroorzaakt door het dalende aantal activiteiten. Het aantal bezoekers in groepsverband is flink gestegen: 5.249 in 2011 tegen 4.179 in 2010. Het onderdeel buitenmuseaal bezoek (activiteiten buiten het museum, maar wel door het museum georganiseerd) is enorm gedaald: 2.148 in 2011 tegen 12.130 in 2010. Een logische daling zonder exposities in het buitenland of elders. Dus het merendeel is van de bezoekers aan de Familietrouw en toehoorders bij lezingen. Bij de individuele bezoekers valt het volgende op: 4.462 volwassenen (33 %), gestegen ten opzichte van 2010 (3.103). Kinderen (5 %) gestegen: kind gratis 88 (was 72) en kind 4-16 is 598 (was 566). Verder een lichte stijging bij de categorie vrienden (5,4 %): 741 (in 2010 nog 622). Bibliotheekbezoekers (1 %) (178 in 2010) nu: 158. Winkelbezoek (15,6 %) ook gestegen: 2.135 (was 1.283).

Procentuele verdeling bezoekers totaal per categorie

Activiteiten 7%

Bezoekcijfers 2011

Vergelijken we het MK bezoek met het jaar 2010 dan zien we dat deze categorie meer dan verdubbeld is: in 2011 bezochten 4.702 Museumkaarthouders individueel het museum (4.572 MK volwassenen en 130 MK junior); in 2010 waren dit er 2.301 (2.177 MK volwassenen en 124 MK junior). Deze toename is vooral te zien in het eerste kwartaal (expo Helmantel !). Met ingang van 2010 is het in ons museum mogelijk om ook in groepsverband de museumkaart te gebruiken. Deze aantallen (235 MK volwassenen en 8 MK junior) zijn bij de groepen meegeteld. In de bijlage vinden we een overzicht van de herkomst en het gedrag van de bezoekers met museumkaart.

CJP 1<%

Inkomsten-kolommengrafiek: betalend, MK-korting, gratis (per kwartaal) 22.576 bezoekers in 2011: verdeeld over 10.320 betalend (was 7.855 in 2010); 4.702 betaling via MK (was 2.301 in 2010); 5.406 gratis toegang (was 4.717 in 2010). Buitenmuseaal (niet opgenomen in een kolom) 2.148 (was 12.130 in 2010).

>

Winkel

.. 13 ..

BEZOEKCIJFERS


De hoogste aantallen individuele bezoekers werden ook dit jaar weer gehaald in de vakantieperiodes in het voorjaar, zomer, najaar en met de kerst. Dit jaar top aantallen in week 8 (voorjaarsvakantie) en week 10 (laatste week expo Helmantel); soms zelfs meer dan 400 bezoekers per week. Ook in 2011 is het museum het hele jaar door op de maandagmiddag open geweest.

Veenkoloniaal Museum 2011

Procentuele verdeling van de categorie "MJK" naar soort

Junior 3%

De activiteiten trekken het hele jaar door de nodige bezoekers, maar de hoogste aantallen werden weer gehaald in oktober: de jaarlijkse RABO-dag: 267 bezoekers in het museum (347 in 2010). Daarna scoort de tweede week van april goed: Museumweekend (118 bezoekers). Het Museumweekend trok minder bezoekers dan vorig jaar (208); dit jaar niet geheel gratis maar 50 % korting op de entreeprijs. De Open Monumentendag in september trok dit jaar 122 bezoekers. Verder veel bezoekers voor de WP-dag (90). Tot slot kwamen er ook veel genodigden af op de diverse openingen: Quilten (67), Kofschip (104), Schreuder (110) en Valk (94).

Volw 97%

In het kader van de tentoonstelling van Helmantel en Aardgasbuffer Zuidwending waren er in het eerste kwartaal speciale activiteiten waar veel bezoekers op afkwamen. Een lezing in van Beresteyn met aansluitend een rondleiding door Helmantel zelf trok 208 bezoekers. Voor de lezing maakte Petra Maters een powerpointpresentatie voor Helmantel. De rondleidingen speciaal voor MK houders (6 en 13 februari, elk 3 rondleidingen, 20 en 27 februari, elk 1 rondleiding en 6 en 13 maart, elk 3 rondleidingen) trokken in totaal 350 personen. Deze rondleidingen werden verzorgd door 2 van onze eigen rondleiders en de directeur. De directeur had voor de rondleiders een cursus gemaakt over leven en werk van Helmantel. Samen met het Klooster Ter Apel werd er een combikaart aangeboden, waarvan 157 bezoekers gebruik maakten. Het gebruik van deze combikaart viel tegen. Voor de gasexpositie was er in januari een bon in de krant, waarmee bezoekers gratis het museum konden bezoeken; 43 bezoekers maakten hier gebruik van. Ook waren er vrijkaarten door de Gasunie uitgedeeld aan de bewoners van Ommelanderwijk en Zuidwending; 32 individuele bezoekers maakten hier gebruik van.

Veenkoloniaal Museum 2011 Verdeling per kwartaal

3000

2500

Aantal bezoekers

2000

1500

1000

500

0

Volwassen

65+

CJP

K 4-16

MJK

K gratis

Categorieen Reeks1

Reeks2

Reeks3

Reeks4

Vriend

Bibliotheek

Toegang

Wat de buitenmuseale activiteiten betreft zorgde de Familietrouw dit jaar voor 808 bezoekers, waaronder 189 in Annerveenschekanaal, 160 in Pekela (Schutsemarkt), 348 in het Veenpark en nog 2 scholen (55 leerlingen in totaal). Het aantal toehoorders bij de diverse lezingen kwam dit jaar op 1006.

> .. 14 ..

BEZOEKCIJFERS

programma

groepen

%

alleen entree

42 (45)

21,6

huis-arrangement

34 (26)

maatwerk

94 (75)

partner-arrangement totaal


personen

%

777 (902)

14,8

17,5

1142 (566)

21,8

48,5

2.813 (2.546)

53,6

24 (13)

12,4

517 (175)

9,8

194 (159)

100,0

5.249 (4.179)

100,0

Bij het groepsbezoek valt op dat er meer groepen waren dan in 2010 en dat in 2011 de gemiddelde groepsgrootte weer toeneemt. In 2011 bezochten 194 groepen het museum (was 159 in 2010). Binnen deze 194 groepen is nu het aandeel School/cursus het grootst: 80 groepen (was 33); deze stijging is voor een deel te danken aan de tentoonstelling van Helmantel en de gasexpositie. Ook De Tijdlijn trok veel scholen (een gezamenlijk project van de partners van Cultuurcentrum vanBeresteyn). Daarna volgt de categorie Familie/vrienden met 34 groepen (was 37). De categorieën Bedrijf/beroep (was 12) en Vereniging/stichting (was 36) komen beide op de derde plaats met 22 groepen. De categorie Ouderen telde 7 groepen (was 13). Er is niet veel verandering in de herkomst van de groepen: het grootste deel komt nog steeds uit de provincie Groningen zelf (145), daarna volgen Drenthe (15) en op de derde plaats Friesland (3). Verder uit Estland 2 groepen; uit Overijssel, Duitsland, China, Canada en Riga 1 groep. Ook in 2011 waren er gemengde groepen, dat wil zeggen Nederlandse en buitenlandse bezoekers in één groep (o.a. groepen leerlingen van de Winkler Prins met uitwisselingsstudenten uit diverse Europese landen); leerlingen van Rehoboth, Mgr. Bekker en Braskörf kwamen samen met Duitse scholieren. De gemiddelde groepsgrootte is 27 personen (was 26,3 in 2010). De categorieën in volgorde van groepsgrootte: School/cursus met 37 personen per groep; Vereniging/ stichting met 24,3 personen per groep; Bedrijf/beroep met 21,8 personen per groep en tot slot Familie/vrienden met 19,2 personen per groep. Binnen de huisarrangementen zijn favoriet: speurtocht 27 (was 10) groepen en kinderfeestje 6 (was 11) groepen. Van de overige arrangementen werd alleen nog Windkracht 8 (met Kapiteinshuis) geboekt door 1 groep. Daarnaast nog 1 groep die na het museumbezoek ook naar het Kapiteinshuis ging. Fladderak en Törf (met Hunebedcentrum) is met ingang van 2011 geschrapt. De scheepsjager werd bij 1 groep geboekt. Binnen de geboekte arrangementen is ook dit jaar ‘maatwerk’ het meest geboekt: 94 groepen, waarvan 65 met een rondleiding (ook 5x in het Engels en 1x in het Gronings). Voor 1 groep is een arrangement op maat gemaakt met ‘Kaaibakken’ erbij (in Borgerswold). Daarna volgt ‘alleen entree’ met 42 groepen en als laatste ‘huisarrangement’ met 34 groepen.

> .. 15 ..

BEZOEKCIJFERS


3 groepen (61 personen) kwamen speciaal voor de Helmantel expositie. 1 groep (8 personen) kwam voor het speciale Helmantel touringcararrangement (samen met High Standard Travel en Klooster Ter Apel). Ook kwamen er 4 groepen (197 personen) speciaal voor de gasexpositie (waarvan 39 personen met een vrijkaart). Voor de catering van groepen zijn opnieuw afspraken gemaakt met het Grand Café (in de foyer van het cultuurcentrum). Zo kan de sluiskade + sluiscafé gehuurd worden voor buffetten/koffietafels. Ook zijn er in 2011 nog afspraken met Parkzicht. Met het Cultuurcentrum zijn er verder afspraken over het gebruik van onze zalen beneden (filmzaal, op te splitsen in 3 aparte zaaldelen) bij grote symposia en evenementen. Het partnerarrangement met de STAR, Veenkoloniën Expres genoemd, bestaande uit een rit met de trein en toegang tot het museum, leverde 9 groepen op (was 13), voornamelijk in de meivakantie, zomervakantie en herfstvakantie. Ook was er dit jaar een partnerarrangement De Tijdlijn, voor de basisscholen uit Veendam en Pekela. Met de partners van het Cultuurcentrum is een programma gemaakt om de Tijdlijn zoals die op het Museumplein ligt onder de aandacht te brengen. 15 groepen van 8 scholen deden hier aan mee (437 leerlingen). De STAR was verder tussenpersoon voor 3 groepen. Verder nog groepen via Greven Reizen en van Egten Reisorganisatie. De kinderfeestjes zijn gedaald: 6 groepen (was 11 in 2010), met een piek van 3 feestjes in het laatste kwartaal. Pogingen om nieuwe begeleidsters te krijgen hebben nog geen resultaat opgeleverd. Het kinderfeestje zal voorlopig in de huidige vorm voortgezet worden. Voor 2012 zal gekeken worden of we mogelijk met professionele begeleiders een nieuw aanbod kunnen maken. Naast de kinderfeestjes waren er in 2011 verder geen kinderactiviteiten vanwege het tekort aan begeleidsters. Ook Oktober Kindermaand hebben we in 2011 overgeslagen. In totaal kwamen er 598 kinderen in de leeftijdscategorie 4-16 (was 566 in 2010) en 88 kinderen van 0-4 (gratis). Ook kwamen er kinderen in groepsverband mee; daarnaast 130 kinderen met MK junior. Zie voor verdere informatie de bijlage schoolbezoek op pagina 53.

> .. 16 ..

BEZOEKCIJFERS


< .. 17 ..

COLLECTIE


Verzamelbeleid Het Veenkoloniaal Museum heeft al jaren een gericht verzamelbeleid waarbij objecten m.b.t. de vervening, de landbouwindustrie en de Veenkoloniale zeevaart tot de zogenaamde totems behoren. Geheel volgens de richtlijnen van de Nederlandse Museum Vereniging hebben wij ervoor gezorgd met dit verzamelbeleid uniek te zijn in de museumwereld. Dat heeft alles te maken met bestaansrecht waardoor het ook weinig zin heeft op allerlei andere plekken in het land hetzelfde te tonen of te verzamelen. Je kunt immers altijd een beroep doen op collega-instellingen om voorwerpen in bruikleen aan te vragen. We zijn van mening dat onze collectie een onderdeel is van de collectie Groningen, die op zijn beurt weer onderdeel uitmaakt van de collectie Nederland. Wij zijn voor een vrij bruikleenverkeer tussen de musea, waardoor wisselexposities mogelijk worden gemaakt. Schenkingen aan ons museum kan men dus ook zien als een schenking aan de collectie Nederland c.q. Groningen. We verlenen daarom ook altijd medewerking aan bruikleenverzoeken van andere musea. We houden in ons verzamelbeleid rekening met wat zich al in andere collecties bevindt. Openbaarheid van de collectie onder andere door digitalisering streven we na. Komend jaar zullen we een nieuwe website in gaan richten waarin de collectie ook een plaats krijgt. Aanwinsten Het aantal voorwerpen groeide met de volgende schenkingen: Textiel : 19 Foto´s : 107 Boeken : 242 Documenten : 83 Voorwerpen : 275 Een bijzondere schenking vormde een glazen deurraam van Tricotage & Confectiebedrijf ENDO, A.J. Dors. Op woensdag 12 oktober 2011 kwam het Veenkoloniaal Museum via Rink Oosting in het bezit van een nieuwe aanwinst, een glazen raam uit een deur met hierop gestraald het opschrift: Tricotage Confectiebedrijf ENDO A.J. Dors, een klein, lang vergeten textielbedrijfje, ooit gevestigd in het oude raadshuis te Muntendam. Ingeschreven als voorwerp 2011 V 253, HVK 28: 24729. Lengte 108 cm, breedte 45 cm, dikte 5 mm. Het raam is niet meer compleet, aan de boven- en onderkant zijn er stukken afgebroken.

> .. 18 ..

COLLECTIE


Waarschijnlijk komt dit raam uit de deur van de directiekamer van het bedrijf. Rink Oosting had dit gekregen van twee dames aan de Molenwijk te Veendam. Zij hadden dit gevonden in hun tuin en gebruikten het voor een konijnenhok. Hoe het raam in de tuin terecht kwam was hen onbekend. Misschien woonde hier een oud - werknemer of familielid van de directie van de ENDO NV. Toen Rink het raam kreeg was dit al beschadigd. Als hij er zelf niets mee kon beginnen dan wist hij wel een goede plek, had hij de dames verzekerd. En zo kwam het raam bij het Veenkoloniaal Museum terecht als schenking. Registratie Tot en met 31 december werden er door registrator Jan Kuiper weer diverse voorwerpen beschreven en kwam het totaal op 22.789 voorwerpen ingevoerd in het Ad-lib registratiesysteem. Ook voerde hij de schenkingen aan het Kapiteinshuis te Nieuwe Pekela in het Ad-lib systeem in.

< .. 19 ..

DOCUMENTATIE & ONDERZOEK


Archief Het woord archief is eigenlijk niet het juiste woord voor onze verzameling losse stukken. Archieven van bedrijven en instellingen hebben we jaren geleden al doorgestoten naar de Groninger archieven omdat we beleidsmatig op het standpunt staan dat een museum geen archiefverzamelaar is. Met de schenkers van grotere samenhangende archieven spreken we altijd af dat deze na ordening bij de Groninger archieven worden aangeboden. In het verslagjaar is dit gebeurd met het archief van de sportclub SSS (Sport Staal Spieren). Fotocollectie Een grote groep vrijwilligers houdt zich sinds jaar en dag bezig met het ordenen en beschrijven van de foto’s. De collectie bestaat uit meer dan 25.000 oude foto’s en diverse prentbriefkaarten. Ongeveer 10% is nu gedigitaliseerd en toegankelijk via de Beeldbank Groningen. Beeldbank Groningen De foto- en diacollectie werd door vrijwilligers verder geordend en de digitalisering van deze collecties is ook ten behoeve van de Beeldbank Groningen in voortvarend tempo voortgezet. Er heeft zich een speciale scangroep gevormd die zich ook bezig gaat houden met de beschrijvingen t.b.v. de Beeldbank. Ook werd in dit verslagjaar begonnen met het scannen van de diacollectie. De ordening van onze zee- en binnenvaartfoto’s werd wederom door oud varenslieden Duiker en Schothorst ter hand genomen. Ze kregen versterking van Henk Gibcus. Ondanks de verregaande digitalisering zijn er ook nog steeds mensen die moeite nemen om in onze uitgebreide bibliotheek te zoeken. We bewaren naast boeken en foto’s ook nog eens een behoorlijke collectie kranten en tijdschriften. Voor de ware speurders een welkome bron van aanvullingen op familie- of historisch onderzoek.

Scannen voor de Beeldbank

Bibliotheek In 2011 mochten we 158 bezoekers verwelkomen. Een daling van 20 bezoekers t.o.v. het jaar er voor. Deze daling is al sinds eind jaren negentig aan de gang. In 1994 trok de bibliotheek nog een kleine 600 bezoekers op jaarbasis. In 2005 trok de bibliotheek nog 243 bezoekers en de laatste jaren zakt het

> .. 20 ..



beneden de 200. De entree tot de museumbibliotheek is nog altijd gratis. Omdat steeds meer bestanden gedigitaliseerd gaan worden gaan we er van uit dat het bezoek aan de bibliotheek steeds verder terug lopen. Zo worden naar grote waarschijnlijkheid onze zeldzame verzameling Veendammer couranten door de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag gedigitaliseerd. Met de foto’s zijn we eveneens goed op weg. Blijft de gevarieerde boekencollectie. We denken er dan ook over na om in de toekomst ook onze boekencollectie over te dragen aan de Groninger Archieven zodat de monumentale bibliotheekruimte, de vroegere lerarenkamer, een andere functie kan krijgen. Werkgroep prehistorie

Mesolithische vindplaats NP-3 (Wildervanksterdallen)

Een landduin vóór de veenvorming

WERKGROEP PREHISTORIE

VEENKOLONIAAL MUSEUM VEENDAM www.veenkoloniaalmuseum.nl

In de Groninger Veenkoloniën liggen vele langgerekte zandruggen, opgewaaid in het laatst van de ijstijd (tot circa 12.000 jaar geleden) toen de begroeiing ontbrak. De schuur van de familie Kuiper staat op zo’n duin, dat met een lengte van meer dan een kilometer wel tot de grootste behoort. Toch is het duin amper veertig meter breed en maar vier meter hoog. Na de ijstijd maakte de toendra plaats voor een parkachtig landschap met een afwisseling van droge plekken en vochtige laagten. Op de zandruggen vestigden zich dennen, berken, hazelaars en andere loofsoorten, in de laagten vormden zich plassen en overheerste een moerasvegetatie. Hier vonden mensen in de midden-steentijd veel van hun gading. Meer dan duizend jaar lang, van 7600 tot 6500 v.Chr., diende het duin als pleisterplaats. Tussen 1982 en 1997 onderzochten archeologen van de Rijksuniversiteit Groningen en het Veenkoloniaal Museum de sporen van bewoning. De vindplaats kreeg de codenaam NP3.

Omstreeks 5000 v.Chr. zette de veengroei in en verdronk het zand. In zeseneenhalf duizend jaar tijd ontstond een veenpakket van vele meters. Boven het duin vormde zich een veenmeer of meerstal: het Hoetmansmeer. Vanwege de mindere kwaliteit turf zetten de turfgravers hier pas in de negentiende eeuw de schop in de grond. Sindsdien ligt het duin weer bloot. Bewoning in de midden-steentijd Over de hele lengte van de zandrug hebben met tussenpozen of misschien wel jaarlijks jagers-voedselverzamelaars gebivakkeerd. Zo noemen we de gemeenschappen die in een jaarcyclus achter de beschikbare voedselbronnen aantrokken. Wat ze hier uitvoerden, is af te leiden uit het afval dat de tand des tijds heeft doorstaan: vooral vuursteen en verkoold plantaardig materiaal. Gespecialiseerde groepen gingen op jacht, maakten pijlpunten en werktuigen voor het bewerken van hout, bot, gewei en huiden, of verzamelden plantaardig voedsel en brandhout. In de vochtige laagten zat veel waterwild. Visvangst is denkbaar, hoewel concrete aanwijzingen ontbreken. De den was populair als brandstofleverancier; toen de eik hier verscheen, werd ook die favoriet. Vuur werd vaak gestookt in schachtvormige kuilen, een type haard dat weinig brandstof verbruikt, de warmte goed vasthoudt en zeer geschikt is om voedsel te roosteren of te conserveren. Een mogelijke toepassing is het winnen van houtteer. Van dit type haard zijn er op dit duin zo’n zeshonderd aangetroffen.

Noten, zaden, vruchten en knollen vormden een belangrijk bestanddeel van het dieet. Verkoolde resten van wilde zaden, vruchten en hazelnootdoppen tonen aan dat men precies wist waar en wanneer de verschillende soorten oogstbaar waren. Men legde gemakkelijk grote afstanden af. Voor de wilde biet moest men helemaal bij de kust zijn. Van de paardestaart zijn op NP3 zoveel stengelfragmenten teruggevonden, dat het een belangrijke grondstof moet zijn geweest, al is nog onduidelijk waarvoor. Deze plant vond in de laagten rondom NP3 een geschikte biotoop. Het natuurlijke aanbod aan voedsel en grondstoffen was groot en gevarieerd. Toch verlieten de jagers-voedselverzamelaars uiteindelijk het leefgebied van de Groninger Veenkoloniën. Dat komt waarschijnlijk doordat een dicht gemengd bos de overhand kreeg, wat resulteerde in een afname van de diversiteit aan voedselbronnen. De grootschalige veengroei kwam pas later op gang.

NP-3 Infobord

Alhoewel de laatste opgraving op één van de grootste mesolithische vindplaatsen in NW- Europa al in 1997 heeft plaatsgevonden, wordt door de vaste beoordelingsgroep van de Werkgroep (Henk op de Dijk, Mannus van de Werfhorst en Gerrit Stuut) nog steeds gewerkt aan de beoordeling en registratie van de vele duizenden vuursteenartefacten, houtskool- en verkoolde hazelnootdopfragmenten. Naar schatting zullen deze werkzaamheden nog ongeveer 1½ jaar in beslag nemen. In 2011 is regelmatig aandacht besteed aan de voorbereiding voor de plaatsing van een informatiebord nabij de locatie van zojuist vermelde vindplaats. Het bord, voorzien van een afbeelding met een begeleidende tekst betreffende het in het verleden uitgevoerde archeologisch onderzoek, is inmiddels gereed. In overleg met de familie Kuiper zal begin 2012 het bord worden bevestigd op één van hun landbouwschuren te Wildervanksterdallen.

Booronderzoek te Boven Pekela In november 2011 is op verzoek van de provinciaal archeoloog Prof. Dr. H.A. Groenendijk een begin gemaakt met een booronderzoek te Boven Pekela. Het doel van het onderzoek is na te gaan of het bij een cirkelvormige depressie met een diameter van ongeveer 1 kilometer gaat om een pingo-ruïne of een uitblazingskom, die tijdens het mesolithicum gebruikt zou kunnen zijn als watervoorziening voor de jager-verzamelaars, die gedurende circa 1100 jaar al dan niet met tussenpozen vertoefd hebben op de in de nabijheid gelegen, langgerekte dekzandrug. De depressie is gelegen in de denkbeeldige hoek, gevormd door het het A.G. Wildervanckkanaal en de Noorderkolonie te Boven Pekela. In 2012 zal het onderzoek worden afgerond.

> .. 21 ..



Voor wat het overige veldwerk betreft zijn 2 kleine onderzoeken uitgevoerd. In juni 2011 is een archeologische begeleiding verricht in het plangebied Wedderbergen tijdens het graven van een sleuf voor het leggen van een electriciteitskabel. Archeologische resten zijn hierbij niet gevonden. In één van de sleuven is een golvend profiel waargenomen; zeer waarschijnlijk het gevolg van een in het verleden opgetreden getijdenwerking van de in de nabijheid gelegen Westerwoldse Aa. Op een dubbelperceel akkerland, gelegen ter hoogte van de Boswijklaan in Ter Apelkanaal is in oktober 2011 een veldonderzoek uitgevoerd. Hoewel ter plaatse een duidelijke dekzandverhoging aanwezig is, zijn geen archeologische resten aangetroffen. In de loop van 2011 hebben 2 bijeenkomsten plaatsgevonden met de provinciaal archeoloog. Eind 2011 is een hoeveelheid archeologische vondsten, waaronder beoordeeld vondstmateriaal afkomstig van NP-3, overgebracht naar het Noordelijk Archeologisch Depot te Nuis. Experimentele archeologie Dit jaar is er niets noemenswaardigs te melden.

Werkgroep Textiel In 2011 werden 19 schenkingen door de textielwerkgroep, bestaande uit Ina op ’t Holt, Elly Kok en Martha Veenstra, ingeschreven. De variatie is weer groot: emblemen en vaantjes van sportclub SSS en KNCGV, Jansen en Tilanus mannenondergoed, oude linnen hemden, een sprei, 50er jaren hoedjes, witte kanten damesblouse uit de 50er jaren, bolhoed en borselino gedragen in de 30er jaren (inclusief foto), jurk met bolero uit 1939 gedragen door de moeder van de bruid, kaper uit 1880.

Archeologische begeleiding in plangebied Wedderbergen

We proberen meestal het verhaal achter het voorwerp nog te achterhalen, waardoor de zeggingskracht vergroot wordt. Een aantal voorbeelden: twee stel geborduurde lakens plus slopen in verpakking, afkomstig uit de manufacturenwinkel Topper uit Wildervank (in de buurt van de 36e laan). Eigenaar Kasper Bos startte met verkoop als venter op de fiets en sloot zijn winkel rond 1970.

> .. 22 ..



Beige werkkleding van een operator, werkzaam bij Glucona (Avebe) in Ter Apelkanaal, gedragen tussen 1979 en 1982 (daarna werd blauwe werkkleding gedragen en nog later witte). Een overall gedragen in de oude aardappelmeelfabriek van W.A. Scholten in Foxhol in de periode 19601970. Twee bontmantels, gedragen in Schildwolde, waarbij een taxatierapport uit 2006 aanwezig is. Hierdoor weten we dat de zwarte bontjas gemaakt is van blackheads/nertskoppen (taxatiewaarde 4700 gulden) en de bruine van uitgelaten nerts rug/borst (waarde 15.000 gulden). De jassen zijn gekocht in de periode 1970-1980 bij de firma Pasveer in de Oosterstraat Groningen. Veren kussens, kapok kussens, beddentijken en peluwovertrekken. Altijd goed te gebruiken bij het opmaken van een bedstee, zoals in het Kapiteinshuis is gebeurd. Scheepsjagerspak met pet van Hendrik Meuken, afkomstig uit Muntendam (Tussenklappen). Hij was naast keuterboer ook scheepsjager. Met zijn turfschip en paard haalde hij turf uit Coevorden voor de boeren aan Tussenklappen tot de 2e Wereldoorlog. Jammer genoeg was er geen foto. 4 theedoeken op de rol, die nog afgeknipt moeten worden en omzoomd. Pellen tafelkleden en servetten (imitatie damast in satijnbinding) met initialen van twee grootmoeders uit 1885.

< .. 23 ..

PUBLIEKSACTIVITEITEN


Keuningprijs 2011 Het Veenkoloniaal Museum is de initiatiefnemer van de Keuningprijs die iedere twee jaar wordt uitgereikt op de jaarlijks te houden Winkler Prinsdag. De H.J. Keuningprijs is de tweejaarlijkse prijs voor personen of instellingen die op basis van fundamenteel onderzoek aspecten van het Veenkoloniale verleden wisten bij te stellen, te verdiepen en opnieuw te verbeelden. Deze prijs wordt nu sinds 1986 voor de twaalfde keer toegekend. In aanmerking voor bekroning komen originele studies over de veenkoloniën gedurende de twee voorafgaande jaren, of de uitzonderlijke verdiensten van een onderzoeker ten aanzien van de kennis over dit gebied. In dat laatste geval kan de prijs worden toegekend als oeuvreprijs. De toekenning van de prijs wordt georganiseerd door het Veenkoloniaal Museum, daarbij geadviseerd door een jury dit jaar bestaande uit: M.G.J. Duijvendak, Martin Hillenga, Jose Martin, Petra Maters, Dirk Mulder en Harm van der Veen. In de naam van de prijs leeft voort het werk van de sociaal geograaf en historicus Hendrik Jacob Keuning. Het is bijna tachtig jaar geleden dat Keuning, cum laude te Utrecht, promoveerde op De Groninger Veenkoloniën. Sindsdien is deze dissertatie het standaardwerk geworden voor tal van historici, die zich hebben verdiept in het veenkoloniale verleden. Ook in de recent verschenen achtdelige reeks van monografieën over veenkoloniale gemeenten is te lezen hoe Keuning vandaag nog de geschiedschrijving beïnvloedt. Natuurlijk worden niet al zijn opvattingen nog voor de honderd procent onderschreven, maar in globale zin is het beeld dat hij van het ontstaan en de ontwikkeling van de Veenkoloniën schetste, onomstreden gebleven. Dat kan wellicht verbazen. Immers de sociaal geograaf Keuning was het allereerst te doen om de actualiteit en niet het verleden, of zoals hij zelf in zijn dissertatie stelt om “Het huidige aspect”, om “het gelaat” van de Veenkoloniën. Maar Keuning was historicus genoeg (hij deed MO-geschiedenis) om te beseffen dat een begrip van het heden opgebouwd dient te worden door de ontwikkeling vanuit het verleden te volgen. Dat is in elk hoofdstuk van zijn studie te zien. Dat was een van de vernieuwingen die Keuning in de Nederlandse sociale geografie inbracht. Voor Keuning vormde de Veenkoloniën een moerasgebied doorsneden door vier rivieren: in het westen de Hunze en de Oude Ee en in het oosten de Pekel A en de Mussel A. Keuning onderkende de betekenis en het bijzondere karakter van het stroomgebied van de Hunze waar al vroeg turf werd gestoken en waar de stad Groningen dan ook al vroeg wilde domineren. Maar bij hem is Stad toch in de eerste

> .. 24 ..

Hendrik JAcob Keuning (1904-1985)



plaats de turfstad die de latere koloniën een gezicht heeft gegeven. Voor een belangrijk deel kunnen de Veenkoloniën zelfs Stadskoloniën worden genoemd. Nog altijd is in het landschapspatroon de stad als de grote regisseur herkenbaar. De winnaar van de H.J. Keuningprijs 2011, dr. Jan van den Broek, heeft zich de afgelopen jaren intensief met het westelijke deel van de veenkoloniën beziggehouden. Bij Van den Broek gaat het in zijn werk om de aspiraties van de stad met het gebied. Anders dan bij Keuning ligt bij hem het accent sterk op de stadspolitiek in de Middeleeuwen en de daaruit voortgaande lijn tot in de recente tijd. Van den Broek beziet de wijze waarop de stad in het veen opereerde als de resultante van uiteenlopende ontwikkelingen die hij in verband brengt met de lange termijn visie van de heren aan de Grote Markt. Keuning vertrekt vanuit het heden en kijkt terug naar het verleden om dit heden te verklaren. Van den Broek start in dat verleden en raakt zo het heden. Er zijn dus opmerkelijke verschillen in aanpak tussen Van den Broek en Keuning. Maar daarbij voegen zich ook sterke overeenkomsten tussen beiden; dat is een onderkenning van het belang van de ruimte, een historisch-geografische component die zich met name uit in een fascinatie voor het landschap. En dat is weer vernieuwend voor een historicus. Van den Broek heeft in verschillende grote en kleinere publicaties zijn belangstelling voor de Veenkoloniale geschiedschrijving getoond. Voor het eerst maakten veel liefhebbers kennis met de vernieuwende kijk van Jan van den Broek in 375 jaar Hoogezand en Sappemeer, dat in 2003 het licht zag. Anders dan in bestaande werken werden de vroege activiteiten in en om het veen van Hoogezand-Sappemeer als onderdeel van een breed krachtenveld beschreven. Daarin joegen de keizer, de Utrechtse bisschop, het klooster van Aduard, potentaten van overver, het Bourgondisch/Habsburgse Huis en uiteraard de stad Groningen hun eigen belangen na. De machtsverschuivingen in het Hunzeveen en de groeiende heerschappij van de stad in het Gorecht maakten Groningens bestuurders tot prominente spelers. Vroeger dan velen tot dusver dachten, werd de stad Groningen de spil waarom het draaide. In zijn dissertatie uit 2007 Groningen, een stad apart wordt dit alles nader uitgewerkt en gepreciseerd. De lezer ervaart dat de veenpolitiek van deze eigenzinnige regionale reus een opvallende continuïteit kent. Het boek plaatst de stad Groningen in de ruimte, langs de kust van de Noordzee en bespreekt hoe de relaties tussen de stad en zijn omgeving zich ontwikkelden. Daarbij komt veel aan bod. Maar heel uitdrukkelijk is een van de aspecten de belangen die de stad Groningen had in het Veengebied. dr. Jan van der Broek

> .. 25 ..



In een derde boek, het eerder dit jaar verschenen, Een kronkelend verhaal. Nieuw licht op de oude Hunze gaat Jan van den Broek minder in op de stedelijke machtspolitiek, maar gaat het om de informatie die twee acten uit 1312 en 1322 bevatten over de landschappelijke inbedding van de Hunze. In een Kronkelend verhaal analyseert hij de problemen die de stadjers ten oostzijde van de stad met het water hadden en manieren waarop de Hunze daarbij vorm heeft gekregen. In dit boek staat de relatie centraal tussen mens en water, beter gezegd de manier waarop de mens het water zijn loop heeft proberen te geven. Een van de bijzondere resultaten van dit werk is dat het vraagtekens plaatst achter een paar vanzelfsprekendheden. Een daarvan betreft direct de Veenkoloniën. Van den Broek geeft een paar intrigerende argumenten dat het Schuitendiep niet werd gegraven om efficiënt turf uit de veenkoloniën te vervoeren, maar dat dit diep gegraven werd ter regulering van het water, en de turfvaart hierlangs een gevolg was van het bestaan van dit diep. Jan van den Broek studeerde klassieke talen en filosofie in Nijmegen en werd in 1971 bij het Rijksarchief in de provincie Groningen werkzaam en vervulde gedurende veertig jaar verschillende functies in het Groninger archiefwezen, het langst als stadsarchivaris. Hij kent de oude archieven van stad en veengebied als geen ander, en onderkent ook het problematische karakter van veel stukken. Ze blijken vaak een minder heldere boodschap te bevatten dan op het eerste gezicht lijkt. Hij zelf trekt daarbij een vergelijking met het landschap als bron. De tekst is dikwijls erg lastig te duiden. Van alle winnaars van de Keuningprijs is er waarschijnlijk niemand die detail en grote lijn zo voortreffelijk op elkaar af weet te stemmen als Jan van den Broek. Oorkonden en kaarten worden nauwgezet nageplozen, aanwijzingen in het huidige landschap en op de hoogtekaart worden bestudeerd en met de bestaande literatuur in verband gebracht. In al dit werk toont Jan van den Broek zich trouw aan zijn uitgangspunt: Alles wat bestaat wordt mede bepaald door zijn plaats in de ruimte. En op deze wijze staat hij opmerkelijk dicht bij het werk van Keuning. Dat een voormalig archivaris van de stad Groningen de eer te beurt valt om de H.J. Keuningprijs te ontvangen zou in het verleden, toen de stad in de ogen van de veenkolonialen steevast de rol van uitbuiter speelde, misschien tot scheve gezichten hebben geleid. De lezer van nu buigt echter het hoofd voor een winnaar die duidelijk maakt dat de ordenende kracht van de stad in het veen nog veel vroeger aanwezig was dan werd aangenomen. Voor de wijze waarop Jan van den Broek dit heeft gedaan past slechts bewondering. De H.J. Keuningprijs 2011 heeft in hem een eminente winnaar gekregen.

> .. 26 ..



De jury bestond uit: Prof. Dr. M.G.J. Duijvendak , Drs. M. Hillenga, J.P.M. Martin, Drs. P.J.E. Maters, Drs. D. Mulder, H. van der Veen. Tijdens de Winkler Prinsdag werd ook de boekpresentatie gehouden van het laatste boekproduct van de Stichting 400 jaar Veenkoloniën, namelijk ‘Strepen aan het water’ geschreven door Harm van der Veen. Het zijn twintig hoofdstukken waarin steeds een karakteristieke plek in de Veenkoloniën centraal staat. Geert Schreuder schilderde deze plekjes en toonde zijn schilderijen tegelijkertijd in ons museum.

Activiteiten 2010 was het laatste jaar waarbij we tijdens de wintermaanden elk weekend een zondagmiddagactiviteit organiseerden. Door terugloop in de belangstelling voor onder andere de lezingen hebben we besloten om een kleiner, maar meer gevarieerd programma-aanbod te leveren en ons ook extern te presenteren.

Zaterdag 29 januari werd de 33ste editie van Poëzie Veendam georganiseerd. Poëzie Veendam is hét open podium voor schrijvers- en dichterstalent uit de regio! Aanvang: 13.00 uur. Zondag 13 maart zong koorschool Hoogezand–Sappemeer letterlijk de tentoonstelling met het werk van Henk Helmantel uit. Het optreden vond plaats op de trap van het museum tussen twee rondleidingen in. Zaterdag 19 maart Optreden Drents Jeugd Symfonie Orkest. Dit 60’ koppige orkest onder leiding van Lubertus Leutscher speelde op deze zaterdagmiddag de lampen van het plafond in de foyer van Cultuurcentrum VanBeresteyn. De toegang was gratis, aanvang concert om 12.00 uur. (repetitie van 10 tot 11.30 uur) Zaterdag 2 en zondag 3 april: Museumweekend. Het was de 30ste editie. Wij boden in ons museumcafé een nostalgische kop koffie aan met een stuk echte Groninger koek. Laat je verrassen was het

> .. 27 ..



thema. Een kiepkerel en een scheepsjager verrasten het publiek dan ook met oude liederen en oude verhalen.

Op paasmaandag 25 april kon men onder leiding van Wim Dussel Neuten schaiten in het museum. De baan werd weer uitgezet in de foyer van het Cultuurcentrum. Voor de deelnemers die wisten hoe ze dik of dun moesten schieten waren er weer leuke prijzen. Zaterdag 14 mei organiseerden leden van de quiltwerkgroep MeerArt een inloopworkshop in het Veenkoloniaal Museum waarbij men demonstraties van quilten maken kon aanschouwen. Bovendien was er om 15 uur een speciale rondleiding door de tentoonstelling. Aanvang workshop was 13.30 uur. Zaterdag 14 mei was er achter camping ‘Wel Wait’ van de familie Hoiting te Nieuwe Pekela, het Nationaal Kampioenschap kaaibakken. We verzamelden om 13.00 uur achter de boerderij van de familie Hoiting. Het spel is niet moeilijk en tot nu toe zit het weer ook altijd mee zodat het meespelen de laatste jaren als een gezellig uitje wordt ervaren. Ook doen steeds meer jongere deelnemers mee. Een ieder die wilde meespelen, kon zich aanmelden via het Veenkoloniaal Museum, [email protected] of via spelleider Wim Dussel, [email protected]. Zondagmiddag 23 Oktober: Liederen van Cornelis Dopper, Johannes Brahms, Gustav Mahler en Richard Strauss in de Schweizer Kirche te Emden. Het Veenkoloniaal Museum te Veendam organiseerde in samenwerking met de Stichting Cornelis Dopper en Kultur am Emsdelta e.V., op zondagmiddag 23 oktober een concert in de Schweizer Kirche te Emden met onder andere liederen van Cornelis Dopper. Het Veenkoloniaal Museum te Veendam en de Stichting Cornelis Dopper te Stadskanaal wilden met dit concert de in Stadskanaal geboren componist Cornelis Dopper (1870-1939) ook in het aangrenzende Duitsland onder de aandacht brengen. De uitvoering in de Schweizer Kirche te Emden begon om 16 uur met een korte lezing van Joop Stam, voorzitter van de St. Cornelis Dopper. Uitvoerenden in Emden waren de in Zuidhorn opgegroeide mezzosopraan Leonore van Sloten en pianist Jacco Lamfers. Voor zowel de stichting Cornelis Dopper als het museum geen onbekenden omdat beiden dit programma ook zomer 2010 in Riga ten gehore gebracht hebben in het kader van de expositie ‘Cornelis Dopper, Nederlands componist tussen Mahler en Mengelberg’.

> .. 28 ..



Vrijdag 4 november, Optreden jongenskoor Dzvinochok In samenwerking met het Veenkoloniaal Museum te Veendam en het Kielzog Koorschool uit Hoogezand Sappemeer gaf het uit Kiev afkomstige jongenskoor Dzvinochok op vrijdag 4 november een concert in de PKN kerk te Wildervank om 19.30 uur. De toegang was gratis. Tijdens het concert werd een collecte gehouden. De baten van dit concert kwamen ten goede aan Dzvinochok. Het jongens en herenkoor Dzvinochok maakte in de maand november voor de 15e keer een tournee door Nederland. Door de jaren heen heeft het koor in tal van plaatsten in Nederland grote bekendheid opgebouwd. In veel plaatsen brengt het koor dan ook ieder jaar een bezoek. Het jongens- en herenkoor Dzvinochok (betekent “het Klokje”) werd opgericht in 1967 te Kiev, de hoofdstad van de Oekraïne en bestaat uit ongeveer 30 jongens (sopranen en alten) van 10 tot 14 jaar en 20 mannen (tenoren en bassen). Het koor staat onder leiding van Ruben Tolmachov en geeft concerten in Kiev en elders in de Oekraïne, vaak samen met het Nationaal Philharmonisch Orkest van de Oekraïne. Ze hebben buitenlandse reizen gemaakt naar Polen, Bulgarije, Tsjechië, Duitsland, Italië, Oostenrijk en Nederland. Tijdens het wereldcongres van de Pueri Cantores in juli 2001 te Moskou bleek de grote kwaliteit van dit koor. Naar het oordeel van de vele daar aanwezige deskundigen behoort het koor tot de top van jongens- en herenkoren binnen Europa. Het koor heeft een bijzonder mooi programma met zowel Westerse- als Oosterse kerkmuziek, volksmuziek uit Oekraïne, koormuziek uit West Europa en de Verenigde Staten. Zondagmiddag 6 november 12de Regionaal Historische Boekenmarkt Alweer voor de 12de keer organiseerde het Veenkoloniaal Museum te Veendam een regionaal historische boekenmarkt in het museum. Voor eenieder die op zoek was naar een klassieker als H.J. Top met zijn ‘Geschiedenis van de Groninger Veenkoloniën’, of op zoek was naar andere bijzondere regionale uitgaven over bijvoorbeeld de Pekela’s, Stadskanaal, Hoogezand of Veendam, is de markt elk jaar weer een uitgelezen kans om de boekenkast aan te vullen of om een leuk cadeau te kopen voor de feestdagen. Zeven standhouders waren van de partij. De toegang was € 2,50. Voor dit bedrag kon men tevens door het museum en had men nog een laatste kans om de in het kader van de fotomanifestatie Noorderlicht georganiseerde foto expositie ‘In the World of Socialism’ van de Letse fotograaf Andris Kozlovskis te bezoeken.

< .. 29 ..

TENTOONSTELLINGEN


Henk Helmantel in dubbel perspectief t/m 13 maart 2011 Wie nog wilde genieten van het prachtige werk van Henk Helmantel had nog tot en met 13 maart de kans om in het Veenkoloniaal Museum te kijken. Mede dankzij een aanbieding in het Museummagazine van de museumkaarthouders wisten vele bezoekers het museum in Veendam te vinden. Bovendien draaide in onze Veenlustbioscoop een boeiende documentaire over het leven en werk van Henk Helmantel. Wie na bezichtiging van deze tentoonstelling nog wilde nagenieten, kon terecht in onze museumwinkel waar we een keur aan boeken verkochten en onze bijzondere museumpostzegel. De Helmantelpostzegel is in postzegelland nu al een collectors-item. We moeten daarbij wel zeggen dat het schilderij ‘Stilleven met houten nap en tomaten’ dan ook erg goed tot zijn recht komt op de postzegel. De door Henk Helmantel gegeven lezing op dinsdagavond 18 januari in theater vanBeresteyn, gevolgd door een rondleiding in ons museum, was een bijzonder groot succes. Daarnaast werden diverse rondleidingen verzorgd door directeur Petra Maters, Helma Leutscher en Roel Nijhof. Voor scholen was er een lesbrief beschikbaar, die in samenwerking met het Museumhuis tot stand was gekomen. Iedere bezoeker kreeg een gratis boekje mee met afbeelding en beschrijving van de geëxposeerde werken. Dankzij financiële ondersteuning van het Kammingafonds, Rabobank en SNS Fonds Wildervank konden de lesbrief en het boekje gerealiseerd worden, evenals de hoge verzekeringspremie ! Op zondagmiddag 13 maart werd de expositie uitgezongen door leden van de koorschool HoogezandSappemeer. Deze expositie zorgde dit jaar voor zo’n 5000 extra bezoekers.

> .. 30 ..

TENTOONSTELLINGEN


Zout daar zit wat in, Aardgasbuffer Zuidwending 1 december 2010 t/m 27 maart 2011 De tentoonstelling werd op 1 december 2010 door burgemeester Ab Meijerman geopend en was tot en met 27 maart 2011 te zien. Foto’s, filmbeelden en maquettes maakten duidelijk wat er zoal bij Zuidwending gebeurt en de bezoeker zag dat van stratenmaker tot ingenieur zijn steentje heeft bijgedragen om dit project tot een succes te maken. Gasunie en Nuon hebben samen met AkzoNobel de cavernes bij Zuidwending in een opgestuwde zoutlaag gemaakt voor ondergrondse opslag van aardgas. Cavernes die ondergronds zo groot zijn dat de Martinitoren er met gemak een paar keer in past. Door gas op te slaan in cavernes kan men snel en flexibel inspelen op kortdurende schommelingen in de vraag naar en het aanbod van aardgas. Nadat in Slochteren in 1959 aardgas werd gevonden heeft Nederland zich ontwikkeld tot een waar aardgasland. Aardgas voorziet voor 98% in onze dagelijkse huishoudelijke energiebehoefte en verzorgt circa 50% van onze primaire energievoorziening. Nederland zal ook in de toekomst de voortrekkersrol behouden en ontwikkelt zich in snel tempo tot de rotonde van West-Europa. Gas zal op steeds grotere schaal worden ingekocht en verkocht. De cavernes spelen hierbij een grote rol door piekbelastingen tijdens koude periodes op te vangen. Dankzij het vele fotowerk kon men de aardgasbuffer van Zuidwending in het museum ook van dichtbij bekijken. Bovendien ontving elke bezoeker een ansichtkaart ‘Groeten uit Zuidwending’ met daarop afgebeeld de locatie tussen Zuidwending en de Ommelanderwijk. Ook is bij deze tentoonstelling een speciale expositiepostzegel verschenen. Voor scholen was er een lesbrief beschikbaar.

> .. 31 ..

TENTOONSTELLINGEN


‘Ze voeren over zee…’, quilten van de quiltwerkgroep MeerArt 3 april tot en met 28 augustus 2011 Voor de tweede maal organiseerden we in samenwerking met het Sielhafenmuseum te Carolinensiel (D) en de quiltwerkgroep MeerArt een reizende quilttentoonstelling. Zeven Nederlandse en zeven Duitse quilters gingen aan de hand van één gezamenlijk thema aan de slag waarbij eenieder zijn eigen inspiratie in het gekozen thema zocht. Een formule die werkt. De quiltwerkgroep MeerArt is niet alleen nationaal, maar inmiddels ook internationaal zeer succesvol en valt regelmatig in de prijzen. De vorige expositie was niet alleen in Veendam en op diverse locaties in Duitsland te zien maar ook in Zwitserland en Tsjechië. We weten bijna zeker dat ook nu de door MeerArt gemaakte kunstwerken na Carolinensiel en Veendam ook in andere plaatsen en landen te zien zijn. De tentoonstelling toonde vele facetten van de zeevaart: Dromen van hen die over zee emigreerden, de herinnering aan vervlogen tradities, maar ook de vertwijfeling en angsten van hen die op een behouden vaart hoopten en uitkeken naar de terugkeer. Zo maken we met de quilts een reis langs het maritieme verleden met het bizarre verhaal van de Marie Celeste die op 4 december 1872 geheel verlaten voor de kust van Portugal werd aangetroffen. Of met het bij velen onbekende verhaal van Zheng He die in 1421 met een vloot van jonken de wereldzeeën bevoer om de wereld te verkennen en onder andere de kust van Afrika, Australië en Amerika ontdekte. Met zijn kennis werd niets gedaan. Bij terugkomst was er een ander bewind in China en zijn bevindingen kwamen in de onderste lade. China sloot zich af van de wereld. De quilt met als titel ‘stuurloos’ toonde een impressie van de overboord geslagen container die massa’s badeendjes het vrije sop liet kiezen. Met de gekozen onderwerpen wist MeerArt wederom weer te verrassen en bracht door creativiteit en kunstzinnigheid, handwerk op het hoogste niveau. De expositie was in 2011 na Veendam nog in München te zien.

> .. 32 ..

TENTOONSTELLINGEN


De zeevarende familie Oldenburger en het beeld van de 19de eeuw 29 mei 2011 tot en met 25 september In het Drents Archief te Assen wordt het omvangrijke familiearchief van de familie Vanderveen bewaard, bij velen beter bekend als de familie die verbonden is aan Warenhuis Vanderveen aan het Koopmansplein te Assen. In het Kapiteinshuis te Nieuwe Pekela is een omvangrijke fotocollectie aanwezig met 19de eeuwse familieportretten van Oldenburger en Eemsinga. Op het eerste gezicht twee afzonderlijke verzamelingen, maar niets is minder waar. Warenhuis Vanderveen is namelijk nauw verbonden met de Pekelder families Oldenburger en Eemsinga. Jelle Coenradi onderzocht de correspondentie en bekeek de fotoverzameling en schreef een boeiende publicatie die bij de in Assen gevestigde uitgeverij Inboekvorm verscheen. Conservator Hendrik Hachmer plaatste voor de tentoonstelling de brieven in een breder perspectief dan alleen het familieverhaal. Aan de hand van bewaard gebleven correspondentie maakten we in de tentoonstelling kennis met de Napoleontische tijd, veenbranden, de Krimoorlog en de opkomst en de ondergang van de Veenkoloniale zeevaart. De familie Oldenburger woonde rond 1731 al in Pekela, 1731 was het jaar dat Hindrik Hindriks Oldenburger en Jantje Jans te Nieuwe Pekela in het huwelijk traden. Zij waren de grootouders van Albert Klaassens Oldenburger en vormen de eerste generatie Oldenburger die bekend is. Brieven van Albert Klaassens Oldenburger (1781-1840) en zijn zoon Jan Alberts Oldenburger (1829-1880) geschreven aan naaste familie, vormden de rode draad. Toen Jan Alberts met zijn schip verging begon zijn vrouw met een klein winkeltje. Dochter Antje erfde de ondernemingsgeest van haar vader en moeder en verhuisde de winkel naar Assen in 1890. En zo groeide het eenvoudige winkeltje dat ze samen met haar partner Bareld van der Veen had opgericht drie generaties later uit tot het huidige Warenhuis Vanderveen. Bij de tentoonstelling verscheen een speurboekje dat aan alle jeugdige bezoekers werd verstrekt.

> .. 33 ..

TENTOONSTELLINGEN


Fototentoonstelling ‘In the World of Socialism, Andris Kozlovskis, in het kader van de fotomanifestatie Noorderlicht 11 september tot en met 6 november

open: di-do: 11-17 uur, vr-ma: 13-17 uur / www.veenkoloniaalmuseum.nl

Veenkoloniaal Museum, Museumplein 5, Veendam

‘In the World of Socialism’ Wit Rusland & Cuba van

ANDRIS KOZLOVSKIS 11 september t/m 6 november 2011

Op zaterdag 10 september 2011 vond in de Der Aa-kerk te Groningen de feestelijke opening plaats van de 18de Noorderlicht Internationale Fotomanifestatie met als thema ‘Metropolis - City Life in the Urban Age’. De Noorderlicht Internationale Fotomanifestatie vindt afwisselend plaats in Groningen en Leeuwarden. Zowel nationaal als internationaal is het een cultureel evenement van formaat. Het is hét festival voor wie van fotografie houdt. Het thema van 2011, Metropolis - City Life in the Urban Age toonde de vele gezichten van de moderne stad. Sinds het begin van deze eeuw woont meer dan de helft van de wereldbevolking in steden. Het Veenkoloniaal Museum te Veendam haakt al jaren aan bij het Noorderlicht fotofestival en is een van de grotere satellietlocaties in de provincie. Als museum hebben we de in Riga geboren Letse fotograaf Andris Kozlovskis uitgenodigd. Kozlovskis was speciaal voor de opening van het festival en de tentoonstelling naar Veendam afgereisd en toonde zich meer dan trots op zijn deelname. Kozlovskis (1975) is in Letland actief als freelance fotograaf voor verschillende glossy’s maar probeert in zijn vrije tijd sporen van het oude socialisme in de voormalige Oostbloklanden vast te leggen. ‘In the World of Socialism’ is een sociaal document dat met ingrijpende foto’s ingaat op de bewaard gebleven oude gewoonten bij inwoners van voormalige Sovjet republieken en Cuba. Uiteindelijk wil Kozlovskis vijf voormalige Sovjetrepublieken tegen het licht houden en de mensen in het dagelijks leven confronteren met gewoonten en sporen uit het verleden. De toeschouwer moet deze zelf in zijn foto’s ontdekken. Kozlovskis geeft geen oordeel en veroordeelt niet, ieder individu moet de beelden met zijn of haar eigen gedachten bekijken. In de expositie in het Veenkoloniaal Museum zet Kozlovskis Wit Rusland en Cuba centraal. De individuele mens die zich voor zijn gevoel soms zeer westers voelt is sterk door de tijd gevormd, maar ook de westerse mens is eveneens door deze tijd gevormd. De foto’s zijn genomen met een omgebouwde digitale camera die infrarode straling accepteert: het onzichtbare licht. In 2004 won Kozlovskis met een serie over een Russisch badhuis in Riga de 1e prijs bij de Russische Persfotocompetitie.

> .. 34 ..

TENTOONSTELLINGEN


Geert Schreuder en de Veenkoloniën 9 oktober tot en met 13 november In de herfst werd de succesvolle boekenserie die naar aanleiding van het 400-jarige bestaan van de Veenkoloniën door de Stichting 400 jaar Veenkoloniën werd uitgegeven, met een laatste, samenvattende publicatie afgesloten. Om de bijzondere en opmerkelijke geschiedenis van de Veenkoloniën voor de toekomst te bewaren en de inwoners bewust te maken van hun unieke leefomgeving werd in 1997 de ‘Stichting 400 jaar Veenkoloniën’ opgericht. De stichting maakte zich sterk voor een verantwoorde geschiedschrijving om zo de herinnering aan de veenkoloniale tijd voor toekomstige generaties te behouden. De Stichting werd gesteund door alle Veenkoloniale gemeenten. Elke participerende gemeente kreeg haar eigen monografie, waarin de geschiedenis van de gemeente op een aantrekkelijke en verantwoorde wijze wordt beschreven. Al deze delen waren en zijn in onze museumwinkel verkrijgbaar. Tot slot wilde men nog een actueel overzichtswerk maken, zodat het gehele veenkoloniale gebied op dezelfde wijze beschreven en in beeld gebracht werd. Deze laatste, samenvattende publicatie, geschreven door Harm van der Veen, werd tijdens de Winkler Prinsdag op 13 november bij ons gepresenteerd. De in Onstwedde woonachtige kunstschilder Geert Schreuder kreeg als afsluiting van het project van de Stichting 400 jaar Veenkoloniën de opdracht om met 20 impressies op doek de huidige Veenkoloniën voor het nageslacht vast te leggen. Schreuder legde al schilderend de afbeeldingen als een soort oude polaroid op het doek. Er ontstond een vierkant formaat dat op je netvlies blijft branden. Het is ook een ongewoon formaat omdat men bij de Veenkoloniën vooral aan de lange rechte horizon denkt met imposante wolkenluchten er boven. Op zondagmiddag 9 oktober werd onder de titel ‘Geert Schreuder en de Veenkoloniën’, de tentoonstelling geopend.

> .. 35 ..

TENTOONSTELLINGEN


Hendrik en Willem Valk, een Arnhemse kunstschilder en een Groningse beeldhouwer 26 november 2011 tot en met 4 maart 2012 Het Veenkoloniaal Museum te Veendam en de Stichting Hendrik Valk te Arnhem sloegen in 2010 de handen ineen om in Veendam en Riga een overzichtstentoonstelling te organiseren over de Nederlandse kunstenaar Hendrik Valk (1897-1986) en zijn broer Willem Valk (1898-1977). Willem Valk was als beeldhouwer vooral in Groningen actief. Hendrik Valk trouwde in 1928 met de Letse Tatjana Kotschergina en schilderde ook Letse taferelen zoals de markt te Riga. Hendrik en Tatjana Valk hebben een bijzondere plaats ingenomen in de Lets-Nederlandse culturele contacten in de interbellumperiode (1917-1939). De tentoonstelling in Veendam was zondermeer een groot succes. Bezoekers vanuit heel Nederland reisden naar de expositie af. Het was dan ook de eerste grote overzichts-tentoonstelling van het werk van Hendrik Valk in combinatie met het werk van zijn broer Willem Valk die in Groningen bekend is geworden als de stadsbeeldhouwer. Willem Valk volgde aan de Haagse Academie voor Beeldende Kunsten de opleiding voor zilversmid en bekwaamde zich in het boetseren. Hij werd in 1921 leraar aan de Academie Minerva. Beelden van Willem Valk zijn in de stad Groningen onder andere te zien op de Kijk in ’t Jatbrug en aan de Martinitoren. De expositie in Veendam toonde van hem enkele bronzen en stenen beelden, voornamelijk vrouwelijk naakt. Ook maakten nog nooit vertoonde schetsen van vrouwelijk naakt deel uit van de expositie. In samenwerking met het CBK in Groningen werden speciale wandelingen georganiseerd door de binnenstad van Groningen langs de beelden van Willem Valk door rondleider Margriet Diertens. Hendrik Valk studeerde aan de Haagse Academie en ontwikkelde een eigen persoonlijke stijl die verwant is aan die van Bart van der Leck en Theo van Doesburg. Hendrik Valk hield zich intensief bezig met religieusfilosofische levensvragen en verdiepte zich in wat er over moderne kunst in zijn tijd werd geschreven. Na vele omzwervingen werd hij leraar aan de kunstacademie in Arnhem (nu de Academie ARTEZ). Zijn werk vertoonde gedurende enige tijd magisch-realistische trekken, maar deze periode duurde niet lang: rond 1940 schilderde hij weer in zijn eigen gestileerde stijl. In 1928 trouwde hij met Tatjana Kotschergina, de in Riga geboren dochter van een Baltisch-Duitse barones en een Russische generaal, die met hun familie na de Oktoberrevolutie Rusland was ontvlucht en een veilig heenkomen vonden in het onafhankelijke Letland. In de jaren twintig reisde zij door naar Nederland waar ze Hendrik Valk ontmoette. In de jaren dertig bracht de familie Valk jaarlijks de zomervakantie door bij de familie in Riga tot de Tweede Wereldoorlog daar een einde aan maakte. Hendrik Valk, zelfportret

> .. 36 ..

TENTOONSTELLINGEN


Maar ook in Nederland moesten ze uit Arnhem vluchten; huis en atelier werden in de Slag bij Arnhem totaal verwoest. Ondanks het oorlogsgeweld zijn er ook nog werken bewaard gebleven die hij in Letland schilderde. Na de oorlog heeft mevrouw Valk zich in Arnhem met hart en ziel ingezet voor de vluchtelingen uit de Sovjet-Unie. Parallel aan deze overzichtstentoonstelling met werk van beide broers was in samenwerking met het Letse museum Mencendorfa nams en het Letse Fotomuseum een tentoonstelling opgezet met foto’s die de Letse fotografen Peter Smits en Johansons die in de jaren twintig en dertig maakten. De foto’s gaven in het Veenkoloniaal Museum een goed beeld van de stad Riga zoals Hendrik Valk en zijn echtgenote Tatjana die gekend hebben.

Hendrik Valk, door Willem Valk

> .. 37 ..

TENTOONSTELLINGEN


Een reis naar Italië door K.P. Boon anno 1851 25 juni t/m 31 december in het Kapiteinshuis te Nieuwe Pekela Op 25 juni 2011 verscheen het rijk geïllustreerde boek Reis naar Italië van K.P. Boon anno 1851. Op dezelfde dag werd door burgemeester Schollema van de gemeente Pekela de gelijknamige tentoonstelling in het Kapiteinshuis te Nieuwe Pekela geopend. Boek en tentoonstelling voerden de kijker en lezer terug naar het Europa van 1851, het jaar waarin de neven Kornelis Pieter Boon en Kornelis Bakker met kapitein Berend Potjer uit Sappemeer een zeereis naar Italië maken. Eenmaal in Italië aangekomen haalt kapitein Potjer de jongens over om aansluitend een reis door Europa te maken. En zo zwerven de neven een halfjaar door Italië, Zwitserland en Duitsland om tot slot van hun reis ook nog ‘even’ de Wereldtentoonstelling in Londen te bezoeken. Van deze reis is het originele dagboek van K.P. Boon bewaard gebleven. Door de ogen van twee jonge knapen uit Hoogezand en Sappemeer verwondert de lezer zich over alles wat ze zoal onderweg tegenkomen. Beiden zijn ook zeer kritisch. Zo vinden ze dat op de veemarkt van Londen de koeien veel te dicht op elkaar staan en spreken ze de hoop uit dat deze situatie voor de dieren zal veranderen. Als echte zonen van landbouwers uit de Veenkoloniën beoordelen ze het voorbijtrekkende landschap met woorden als vette akkers en magere akkers en verbazen ze zich als nuchtere doopsgezinden in Italië over feestende geestelijken en stellen ze dat als de katholieke kerk in Italië meer geld zou geven aan de arme bevolking er minder lazzaronies (zwervers) zouden zijn. Kort voor de opening van de tentoonstelling dook ook het dagboek van Kornelis Bakker op die eveneens in de tentoonstelling was te zien. Het boek met deze en andere wonderbaarlijke verhalen is schitterend vormgegeven door In Ontwerp te Assen en verkrijgbaar in onze museumwinkel en bij de boekhandel. In het Kapiteinshuis te Nieuwe Pekela waren de originele dagboeken te zien en heel veel Italiaanse scheepsportretten met afbeeldingen van Veenkoloniale schepen.

< .. 38 ..

EXTERNE PRESENTATIES


Lezingen In totaal verzorgde de conservator in 2011 19 lezingen. Dit aantal lag iets lager dan het jaar er voor. Zeer bijzonder was de uitnodiging die de conservator mocht ontvangen om als gastspreker aanwezig te zijn op het 13de Internationale Maritieme Symposium in de Letse hoofdstad Riga. Een zeer goed verzorgd symposium met sprekers uit diverse Europese landen. Conservator Hendrik Hachmer ging in op de rol die de oude zeetjalken nu spelen in de zogenaamde ‘bruine vloot’ en de eventuele mogelijkheden voor ontwikkeling van een soortgelijke vloot in Letland. Nagenoeg dezelfde lezing werd gegeven op de Wereld Kanalen Conferentie die in Groningen werd georganiseerd. Het merendeel van de andere lezingen werd in de provincie Groningen gegeven, maar er komen de laatste jaren ook meer aanvragen uit Drenthe en Friesland. De lezing ‘Met de groeten uit Riga ‘is nog steeds de meest populaire lezing. Alhoewel niet als echte lezing te zien werden er ook drie gastlessen gegeven op lagere scholen in de regio.

Lezingen gehouden door conservator Hendrik Hachmer: Groeten uit Riga Wk 2 Haren 63 personen Wk 12 Ameland 42 personen Wk 16 Stadskanaal 78 personen Wk 38 Borger 32 personen Wk 47 Zuidlaren 23 personen Subtotaal 238 personen (5 lezingen) Baltic Trade Wk 17 Riga Wk 38 Groningen Subtotaal

31 personen 40 personen 71 personen (2 lezingen)

> .. 39 ..

EXTERNE PRESENTATIES Kapiteinsvrouwen aan boord Wk 7 Marum Wk 10 Peize Subtotaal


52 personen 48 personen 100 personen (2 lezingen)

Landbouw Wk 38 Gieten Subtotaal

60 personen 60 personen (1 lezing)

Ontstaan Veenkoloniën Wk 41 Valthermond Subtotaal


Winkler Prins Wk 45 Westerbork Subtotaal


Diverse onderwerpen Wk 20 Veendam Wk 37 Winschoten Wk 41 Groningen Wk 48 Vries Subtotaal

25 personen 16 personen 12 personen 62 personen 115 personen (4 lezingen)

Gastles op school Wk 29 Nieuwe Pekela Wk 36 Wildervank Wk 45 Muntendam Subtotaal

25 personen 77 personen 46 personen 148 personen (3 lessen)

> .. 40 ..



De werkgroep seniorenactiviteiten gaat vooral op stap naar bejaarden-en verzorgingstehuizen. De groep bestond dit jaar uit Egge Vos, Ineke Zweep, Esmee Botse en Lineke de Jonge. Bij sommige lezingen werd ook muziek in gehuurd en werden de mensen actief betrokken bij de getoonde foto’s. Vaak met als doel herinneringen op te roepen. Lezingen werkgroep seniorenactiviteiten: Lezingen Hendrik Hachmer: TOTAAL

186 personen (7 lezingen) 820 personen (19 lezingen) 1.006 personen (26 lezingen)

Landschapsbeheer Groningen organiseerde samen met het IVN Consulentschap Groningen een ‘Landschapsgidsencursus Veenkoloniën’. Deze cursus vond plaats van 4 oktober 2011 t/m 26 februari 2012 op mooie locaties zoals het Streekhistorisch Centrum in Stadskanaal, de Heemtuin in Muntendam en het Veenkoloniaal Museum te Veendam. In de cursus werd het gebied van alle kanten bekeken om te ontdekken hoe boeiend en gevarieerd de Veenkoloniën zijn, zodat de cursisten hun enthousiasme over het gebied konden overbrengen op anderen. Aan de orde kwamen o.a. de geologie, de cultuurhistorie en de ecologie van het gebied, de scheepvaart in tijden van de grootschalige ontginningen en het beleid en beheer. Tevens werd in deze cursus (in theorie en praktijk) aandacht besteed aan verschillende werkvormen en presentatietechnieken, zodat de cursisten het verhaal van het landschap ook goed konden overbrengen. Gastdocenten, waaronder ook Hendrik Hachmer, verzorgden ieder een bepaald onderdeel. Familietrouw en werkgroep Familietrouw De eerste schipper van museumschip Familietrouw heeft een gezicht gekregen. In 1994 werd de spitse praam Familietrouw door Wessel Ploeg uit Oosterbeek aan het Veenkoloniaal Museum geschonken. Er was toen wel iets over het schip bekend, maar niet alles. Zo stond er in de meetbrief dart het schip in 1894 in Stadskanaal was gebouwd, maar helaas was er niets bekend over de eerste schippers, maar dankzij een oproep in het Omzien naar het Museum en

> .. 41 ..



diverse regionale bladen heeft de eerste schipper van de Familietrouw nu niet alleen een naam, maar ook een gezicht gekregen. Via scheepsleggers die in het Maritiem Museum te Rotterdam bewaard worden waren we er achter gekomen dat de eerste schipper van de Familietrouw Harm Drost uit Wildervank is. Harm Drost liet in 1894 een spitse praam bouwen met de naam Geertje. Het schip droeg de naam van zijn vrouw Geertje Poortman. Hij bevoer het schip tot 1910. In dat jaar liet hij in Oude Pekela een nieuw schip bouwen, een bolschip met de naam ‘De drie Gebroeders’. Harm Drost en zijn vrouw Geertje Poortman liggen beiden begraven in Wildervank aan de Dalweg. De Familietrouw, toen nog Geertje, kwam uiteindelijk na diverse eigenaren in 1976 in handen van Wessel Ploeg uit Oosterbeek. Hij restaureerde het schip om het vervolgens in de vaart te nemen voor recreatief gebruik. In 1994 schonk de familie Ploeg de Familietrouw aan het Veenkoloniaal Museum. We kregen toen het oudste, nog bijna voor 100 % in originele staat verkerende binnenschip van de provincie Groningen in handen. Er zijn weliswaar enkele oudere schepen, maar hiervan is meestal alleen het casco origineel. Als museum zijn we erg trots op ons bezit. Het wordt voor evenementen en educatieve doeleinden ingezet. Vrijwilligers en schip Helaas ontvielen ons in dit verslagjaar twee vrijwilligers op het schip de Familietrouw, t.w. Koos Edens en Jaap Grootveld. Reders en sponsoren Om de kosten van het schip te kunnen dekken zijn we een aantal jaren geleden begonnen met het uitschrijven van zogenaamde Redercedullen. Inmiddels dragen 36 reders elk jaar € 25,- of meer bij om de vaste kosten zoals verzekeringen, te kunnen dragen In 2009 zegde ook Pedro Boat te Zuidbroek toe voor langere tijd de brandstofkosten te zullen sponsoren. Toch gauw een bedrag van zo’n € 600 tot € 800,- per jaar. Constructiebedrijf Veenstra-Glazenborg uit Winschoten zorgt al jaren voor sponsoring in natura en stelt materialen voor revisie van de motor en zijschroef gratis ter beschikking. Het Shell vrijwilligers pensioenfonds steunt de Familietrouw met een jaarlijkse bijdrage van € 300,-. Dankzij al deze bijdragen kan het schip tot nu toe budget neutraal varen zonder onze begroting te belasten.

> .. 42 ..

familie Drost-Poortman



Presentatie werkgroep textiel In het A.G. Wildervanckhuis is een kleine expositie verzorgd rond het thema landbouw. Tijdens het inrichten en afbreken van de tentoonstelling kwamen er al veel verhalen los van bewoners. We kregen zelfs van een bewoonster de kinderklompjes, gedragen door haar zoontje op 5-jarige leeftijd en die ze sinds 1949 zorgvuldig had bewaard en meeverhuisd.

> .. 43 ..

EDUCATIE


Algemeen Tiemo Tijdloos is al jaren de museummascotte voor educatie. Deze muis neemt je mee terug in de tijd. We bieden de mogelijkheid om zogenaamde Tiemo Tijdloos Ontdekdozen te lenen voor gebruik in de klas. Het doel is om kinderen kennis te laten maken met gebruiks-voorwerpen die nog niet zo lang geleden heel normaal waren. Onze museum-mascotte Tiemo Tijdloos heeft onlangs een vriendje gekregen. Hij woont heel dichtbij in de Openbare Bibliotheek. De Boekenmuis is ook bijzonder actief op educatief gebied. Samen kunnen ze de kinderen veel leren.

Je verlaat nu de tentoonstelling. Je kunt in de gang nog een aantal oude reclamefilmpjes bekijken over het gemak van aardgas vanaf het begin van de aardgasperiode uit de jaren ‘60.

De vlam, blij dat hij brandt! Neem gerust een ansichtkaart mee, ze zijn er voor!

Er zijn drie speurtochten voor het basisonderwijs, één voor de allerkleinsten, een speurboekje voor de middenbouw en één grote speurtocht voor de bovenbouw. De oude bovenbouw speurtocht is vertaald in het Duits en beschikbaar voor Duitse leerlingen die apart of samen met Nederlandse leerlingen het museum bezoeken. Enkele basisscholen in Stadskanaal hebben namelijk uitwisselingsprojecten met scholen in de omgeving van Weener en bezoeken dan ook ons museum. Voor de wisselexpositie ’Gas daar zit wat in’, ‘Henk Helmantel in dubbel perspectief’ en de tentoonstelling ‘Van kofschip tot Winkelparadijs’ was extra educatief materiaal ontwikkeld.

Bedankt voor je bezoek.

Het schoolbezoek Het Aletta Jacobscollege uit Hoogezand kwam (voor het achtste achtereenvolgende jaar) in juni op bezoek in het kader van het project ‘Verken je omgeving’. Op drie achtereenvolgende dagen kwamen in totaal 258 leerlingen op de fiets naar het museum. Het Ubbo Emmius, vestiging Stadskanaal (329 leerlingen), kwam met de STAR en had allerlei workshops in het cultuurcentrum met daarbij opdrachten in het museum en op het museumplein. Andere scholen bezochten niet het museum zelf, maar het museumschip de Familietrouw. In juli kwam De Linde (Nieuwe Pekela) met 25 leerlingen. In november kwam De Parel uit Muntendam aan boord met 30 leerlingen. Ook bezocht de conservator van het museum de basisschool De Parel om een gastles te geven. Ook werden door de conservator voor de scholen in Wildervank rondleidingen rond de Margaretha Hardenberg kerk verzorgd. Tentoonstelling: Zout, daar zit wat in! Aardgasbuffer Zuidwending 1 december 2010-27 maart 2011 Veenkoloniaal Museum Museumplein 45, 9641 AD Veendam Telefoon 0598 364224 / www.veenkoloniaalmuseum.nl

Een pagina uit de lesbrief bij de tentoonstelling ‘Zout, daar zit wat in!’

Bezoek kerkhof Het programma ‘een halve speurtocht en onder leiding van een museumgids een bezoek brengen aan het kerkhof in Veendam’ is ook in 2011 wederom geboekt, maar dan alleen voor leerlingen van groep 8

> .. 44 ..

EDUCATIE


en voor leerlingen van de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Er kwam zelfs een school uit Friesland met een groep leerlingen die hier in de buurt op kamp waren voor deze speurtocht, waarbij ze ook nog de Tiemojasjes gebruikten. Voor de Winkler Prins uit Veendam is er een speciale speurtocht ontwikkeld voor de groepen uitwisselingsscholieren. Dit is een aangepaste speurtocht in het Engels. De Nederlandse leerlingen fungeren dan als gids (zij hebben vooraf een instructierondleiding gekregen). Het bezoek wordt gezamenlijk gestart in de filmzaal met een inleidend praatje over de geschiedenis van de Veenkoloniën (ook in het Engels). Lesmateriaal Nog steeds worden de Tiemo Tijdloos Ontdekdozen met historische voorwerpen geleend. Er is inmiddels een derde leskist klaar voor uitleen. Er is nog steeds veel vraag naar. Ook werden een aantal keren verkleedkleren uitgeleend (Ot en Sien stijl). Scholen kunnen daarnaast op verzoek specifieke voorwerpen lenen in het kader van een speciaal project op school. Voor leerkrachten zijn er materialen te leen in onze bibliotheek. De informatie op de website van het museum kan ook uitstekend gebruikt worden als voorbereiding op een museumbezoek. Een lesbrief over de binnenvaart en museumschip Familietrouw in het bijzonder staat als PDF op de website www.familietrouw.nl Begin 2010 was er een speciale uitgave van Tiemo Tijdloos: SMS taal op grafstenen. Ook de scholen die in 2011 het kerkhof bezochten kregen na afloop een exemplaar mee. Schoolmuseumproject Dit jaar waren er 2 scholen die het museum bezochten via het Schoolmuseumproject. Studenten van een PABO maken dan een eigen speurtocht en begeleiden de schoolgroep.

Verkleden in Ot & Sien stijl

> .. 45 ..

EDUCATIE


Roefeldag De stichting Compaen heeft begin 2011 besloten definitief te stoppen met de Roefeldag. In een brief daarover schrijft het Roefelcomité: ‘De formule is uitgewerkt! De vorig jaar bedachte, uitgeklede nieuwe formule, alleen ’s ochtends 2 x 90 minuten Roefelen, bleek na inventarisatie niet haalbaar’. In totaal bezochten 80 schoolgroepen met 2.966 leerlingen het museum. Hierbij zaten 7 scholen die nog niet eerder in het museum waren geweest. Ook dit jaar weer verspreid over het jaar, maar met een piek in januari/februari/maart, juni/juli en september/oktober. Bezoek tijdelijke exposities Die eerste piek had te maken met de tentoonstelling van Helmantel en de gasexpositie. In 2011 kwamen er scholen voor Helmantel. 3 scholen brachten een bezoek aan de tentoonstelling (189 leerlingen van de Leilinde, De Bron en Winkler Prins). Ook kwamen er veel scholen voor de gasexpositie: allereerst de Ommewending (met vrijkaarten) met 2 groepen (105 leerlingen). Verder nog 8 andere schoolgroepen: de Winkler Prins, De Kern (3x), Groen van Prinsterer, De Badde, Theo Thijssen en de Zeven(7)-sprong met in totaal 216 leerlingen. Ook kwam er een PABO (Stenden, 73 studenten) speciaal voor deze expositie: zo kon het vak geschiedenis (vd binnenvaart) mooi gecombineerd worden met het vak aardrijkskunde (gasbuffer). Verder was er nog een speciaal speurtochtboekje bij de tentoonstelling Van Kofschip tot Winkelparadijs. Dit boekje werd vanaf eind mei 2011 uitgedeeld aan alle kinderen die individueel of met school het museum bezochten.

Een pagina uit het boekje ‘Veen, kofschip en winkelparadijs’

Tijdlijn De tweede piek had te maken met het arrangement De Tijdlijn, een gezamenlijk project van de partners van het Cultuurcentrum vanBeresteijn, gebaseerd op de Tijdlijn op het Museumplein. Op een aantal vaste ochtenden in oktober konden scholen uit Veendam en Pekela meedoen aan een programma waarbij 4 opdrachten werden gedaan bij het museum, de muziekschool, de bibliotheek en de kunstuitleen. Iedere partner had een eigen invulling van de Tijdlijn. Het museum was de plek waar de introductie begon met de hele groep, daarna werden er 4 kleinere groepen gevormd.

> .. 46 ..

EDUCATIE


Het museum had een speurtocht met voorwerpjes in de Tiemojasjes. Eind september werd dit project geopend door wethouder Bert Wieringa. 15 Groepen van 8 scholen deden hier aan mee (437 leerlingen van de Braskörf, Westerschool, De Kern, Haimstee,Theo Thijssen, De Linde, De Butte en De Sleutel). Aangezien het om een pilot ging, is er na afloop een evaluatieformulier naar de deelnemende scholen gestuurd. Aan de hand van de open aanmerkingen wordt gekeken of het project in 2012 opnieuw aangeboden kan worden met hetzelfde programma of een aangepaste versie. Wintergein Tot slot nog een kleine piek in week 51: 16 groepen 7 en 8 van 10 basisscholen uit Veendam doen mee aan Wintergein (340 leerlingen). Op het Museumplein is een skihelling opgesteld, leerlingen mogen een ritje naar beneden maken als ze alle vragen van een kleine speurtocht goed beantwoord hebben. Een initiatief van studenten van de ALO samen met de afdeling sport van de gemeente Veendam. In het museum (benedenverdieping) moesten de leerlingen op zoek naar een aantal voorwerpen.

9

Ebenhaëzer

Hier op het plein ligt het bolschip Ebenhaëzer. Via het trapje kun je naar binnen maar PAS OP, het is laag dus je kunt je hoofd makkelijk stoten. Op dit schip woonde ooit een gezin met zes kinderen. Het schip vervoerde aardappelen, stro en turf. Loop door het schip naar achteren. Je komt in de roef. 14. Wat is de roef? a. Woonkamer b. Badkamer c. Ruimte waar de aardappelen liggen Als je doorloopt kom je in de slaapkamer. Pas jij in dit bed? Heb je hier alles goed bekeken, loop dan naar de andere kant van het schip. Hier is ook een slaapkamer. Het is niet groot hè. Hoe hoog denk je dat het hier is? Dit schip werd o.a. getrokken door een scheepsjager. Dat was een man die met een paard aan de kant van het kanaal liep (op het jaagpad) om met een touw het schip te trekken. Hiernaast zie je een foto van een scheepsjager. We gaan nu weer terug, het museum in.

Standaard speurtocht

< .. 47 ..

PUBLICATIES


Veenkoloniale Volksalmanak 23 De Veenkoloniale Volksalmanak verscheen begin 2011 al weer voor de 23ste keer. De redactie van de Veenkoloniale Volksalmanak bestond uit Harm van der Veen, Dirk Mulder, Frens Jonker, Hendrik Hachmer, Martin Hillenga en Petra Maters. Dankzij de inbreng van diverse schrijvers ontstond er weer een gevarieerd nummer. De almanak is ook in onze museumwinkel verkrijgbaar en bij diverse boekhandels in de regio. Omzien naar het museum Jaarlijks verschijnen twee afleveringen van het Omzien naar het museum met daarin de Museumkalender. Het nieuwsblad is bestemd voor vrienden en donateurs. Omzien naar het museum en de museumkalender verschijnen sinds 2008 in kleur. Rederbulletin Sinds 2003 worden voor het varende museumschip Familietrouw redercedullen, groot € 25,- uitgereikt. De redercedullehouders betalen dit ieder jaar hetgeen ten goede komt aan het onderhoud van het schip. Om redercedullehouders op de hoogte te houden van het wel en wee van het schip verschijnt het rederbulletin met een overzicht van het komende vaarseizoen. Reis naar Italië van K.P. Boon Anno 1851 door H.A. Hachmer Het boek handelt over de zeereis/landreis naar Italië door Kornelis Boon en zijn metgezel Kornelis Bakker (Cornelis Boon is familie van de Boon die het Kapiteinshuis in Pekela bezat). In het jaar 1851 maken ze samen een “tour”door Europa. Ze zijn nog jong, respectievelijk 20 en 19 jaar. Een heel avontuur, vooral in die tijd. Een Grand Tour maken was begin 19de eeuw erg in trek bij studenten. Het was de bedoeling de wereld te verkennen, ook op het gebied van de liefde. De Engelse studenten liepen voorop. Wij kennen de reis van de Nederlandse studenten Jacob van Lennep en Dirk van Hogendorp door ons land. Zij deden daarbij ook onze provincie aan. Ook zij hielden een dagboek bij. Drenthe kent zijn “Podagristen”, Boom, Lesturgeon en Van der Scheer, die op verkenning uit gingen, niet alleen in hun eigen gewest, maar ook richting Amsterdam, Bentheim en Steinfurt. Deze toeristische reizen passen in de tijd, romantiek betekent ook verkenning van het onbekende. Boon en Bakker zijn boerenzoons, respectievelijk uit Hoogezand en Sappemeer. Ze zijn neven.

> .. 48 ..

Reis naar Italië

PUBLICATIES


Hun opa Kornelis Jans Boon (1776-1850) was boer aan het Oosteind (Zuidbroek) en een vooraanstaand lid van de Doopsgezinde Gemeente van Sappemeer. Hij is een voorvader van de landbouwer K.P. Boon, onder wiens land in 1959 de gasbel werd ontdekt. De vader van Kornelis Bakker was getrouwd met de zuster van vader Boon, Fennechien Kornelis (dus niet met Obbina Meertens Ubbens, zoals in de inleiding wordt vermeld). Beide vaders zijn ook landbouwer. De families waren wel zo welgesteld, dat het geen probleem was dat de zonen een jaartje vrijaf kregen van de boerderij. Het boek is prachtig geïllustreerd en heel goed verzorgd. Bovendien is het heel goed leesbaar. De illustraties geven extra informatie over het gebied waar de jongens verbleven. De reis bestaat uit twee delen: het eerste deel vertelt over de reis naar Italië, het tweede deel gaat over de terugreis via Zwitserland en Duitsland naar Nederland. Ook over het uitstapje dat aan de reis werd vastgeplakt, namelijk een bezoek aan de wereldtentoonstelling in Londen. Het is verbazingwekkend hoe de twee jonkies het allemaal regelden. Ze zijn niet in de problemen gekomen. Ze gingen zonder toestemming van hun ouders te voet terug, nadat ze per schip in Italië waren aangekomen. Onderweg letten ze goed op. Als geboren agrariërs keuren ze het koren en letten ze op de kwaliteit van de weiden. Ook het onderhoud der huizen is een punt van aandacht. Verder proberen ze zoveel mogelijk in contact te komen met plaatsgenoten die bij voorbeeld met hun schip in een haven liggen. Van Kofschip tot Winkelparadijs, De Oldenburgers en de Veenkoloniale Zeevaart in de 19de eeuw door Jelte Coenradi en Hendrik Hachmer Over de zeevarende familie Oldenburger. In het Drents Archief te Assen wordt het omvangrijke familiearchief van de familie Vanderveen bewaard, bij velen beter bekend als Warenhuis Vanderveen. Dit warenhuis is nauw verbonden met de Pekelder families Oldenburger en Eemsinga. Jelle Coenradi onderzocht de correspondentie en schreef een boeiende publicatie die tijdens de gelijknamige expositie bij de in Assen gevestigde uitgeverij Inboekvorm verscheen. Conservator Hendrik Hachmer plaatste voor de tentoonstelling de brieven in een breder perspectief. Aan de hand van bewaard gebleven correspondentie maken we kennis met de Napoleontische tijd, veenbranden, de Krimoorlog en de opkomst en de ondergang van de Veenkoloniale zeevaart. van Kofschip tot Winkelparadijs

< .. 49 ..

PUBLIC RELATIONS


Om de aandacht op het Veenkoloniaal Museum en haar activiteiten te vestigen maken we gebruik van verschillende middelen. Persberichten in landelijke en lokale media Over het algemeen hebben we niet te klagen over publiciteit en free-publicity. Diverse activiteiten werden opgenomen door het Dagblad van het Noorden. De wisseling van regioredacteur heeft daar geen invloed op gehad. Ook de regionale radio pakt onze persberichten goed op, evenals Radio Noord. Bij RTV Noord ligt dat echter anders. Jammer is en blijft het dat een tentoonstelling zoals over het leven en het werk van de broers Hendrik en Willem Valk, maar ook de in het kader van de fotomanifestatie Noorderlicht georganiseerde tentoonstelling ‘In the world of socialism’, aan de aandacht van de kunstprogramma’s van RTV Noord ontsnappen, maar wel door RTV Drenthe worden opgepakt. De expositie over de gebroeders Valk werd overigens wel opgenomen in het magazine van de Stichting Museumjaarkaart, voor ons een verrassing omdat men in 2010 ook al de expositie van Henk Helmantel had opgenomen en het beleid is dat een museum, vanwege de beperkte ruimte slechts één keer in de twee jaar kan worden opgenomen. Het Art-magazine Vernissage is ons zeer gunstig gezind en heeft het hele jaar door goed aandacht besteed aan al onze kunsttentoonstellingen. Ook staan we in verschillende agenda’s. De lokale kranten nemen onze persberichten bijna altijd haast letterlijk over. Websites en digitale media De digitale media gaan een steeds grotere rol spelen. Regionale websites zoals Veendam Lokaal en Prachtig Pekela en Prachtig Veendam nemen trouw onze persberichten op. Zelf onderhouden we de websites www.veenkoloniaalmuseum.nl, www.familietrouw. nl, www.mesolithicum.nl, www.zeemansgraven.nl, www.siccomansholt.nl en de website www.kapiteinshuis.nl. De werkzaamheden aan de website van het Kapiteinshuis werden in de loop van het jaar overgedragen aan de vrijwilligers van de Stichting Kapiteinshuis Pekela. Marten Fokkens verzorgt al sinds lange tijd onze digitale Nieuwsbrief die naar 313 geïnteresseerden wordt gezonden. Het aantal lezers van de Nieuwsbrief neemt elk jaar iets toe. Voor ons een goede mogelijkheid om in contact te blijven met de werkelijk geïnteresseerden. het Oldambt nieuws

> .. 50 ..

PUBLIC RELATIONS


Facebook Sinds 2010 zijn we ook actief op Facebook. Het aantal volgers groeide van 190 vrienden op 1 januari 2011 naar 693 op 31 december 2012. Zoals het er nu naar uitziet is de groei nog niet gestopt. Op Facebook plaatsen we nieuwtjes en vestigen we aandacht op onze museumwinkel en tentoonstellingen. Ook wordt onze Nieuwsbrief op dit sociale medium geplaatst. Soms nemen we ook nieuwsbrieven van derden op al ze aan ons gerelateerd zijn. Zo besteden we ook aandacht aan de voorbereidingen van de heer Simon Deinum aan een Siep van der Ploeg expositie. Deze kunstenaar was ook in de Veenkoloniën actief. De expositie zal echter in Heerenveen worden opgebouwd. Affiches en folders Het effect van affiches valt moeilijk te meten. Bij sommige bungalowparken worden ze keurig op een informatiezuil gehangen, soms zelfs geplastificeerd, maar helaas komen er steeds minder plaatsen waar men posters en affiches kwijt kan. Ook collega musea weigeren soms posters omdat het rommelig lijkt. In het afgelopen jaar zijn we daarom kritischer naar de verspreiding van affiches gaan kijken. De folder wordt ruim verspreid, o.a. door onze vrijwilligers Jasper Hoorn en Wim Verhagen die in het voor- en najaar een route langs de bungalowparken en campings rijden in Groningen en het aangrenzende Drenthe en Duitsland. Verder werd er gebruik gemaakt van de diensten van verspreidingsbureau ‘De Groninger Klei, een particulier initiatief die voor verspreiding in Groningen, Drenthe en het aangrenzende Duitsland zorgt. Adverteren Op beperkte schaal adverteren we in de regio en af en toe om in de Museumladder van de Volkskrant, NRC en Parool te komen. Vooral de laatstgenoemde vermeldingen hebben veel effect omdat dan de juiste doelgroep wordt bereikt.

Eemshotel in Delfzijl

Infoborden Eemshotel in Delfzijl In samenwerking met de Grommo, het Groninger Maritiem Overleg, waar het Veenkoloniaal Museum zich bij heeft aangesloten, werden in 2010 infoborden geplaatst in de overdekte toegang tot het Eemshotel in Delfzijl. Het effect van deze borden is moeilijk meetbaar, maar ze hangen wel op een prominente plaats.

> .. 51 ..

PUBLIC RELATIONS


Bezoek aan beurzen en markten De vrijwilligers Egge Vos, Ineke Zweep en Esmee Botse bezochten ook dit jaar de Ouderenmarkt in Veendam en enkele beurzen om het museum te promoten. Conservator Hendrik Hachmer bezocht samen met Marleen Strikkers de door Kunststation C georganiseerde Cultuureducatiemarkten in de provincie. Ook waren we zowel via de gemeente Veendam als in de persoon van Petra Maters vertegenwoordigd op de Emslandschau in Lingen. Helaas ontbreekt het momenteel binnen onze organisatie aan voldoende vrijwilligers die actief met promotie bezig kunnen zijn. Zo hebben we in het verslagjaar moeten afzien van deelname aan de ‘Uitmarkt’ omdat er geen geschikte vrijwilligers waren. We hopen in de toekomst weer een geschikt promotieteam op de been te kunnen brengen. Museummagazine en Theatermagazine Zowel het door het Museumhuis uitgegeven Museummagazine en de door Cultuurcentrum vanBeresteyn uitgegeven theatergids zijn vanwege hun brede verspreiding goede promotiemiddelen. Tot nu toe adverteren we elke keer in de theatergids. Onze wens is dat in de toekomst alle activiteiten binnen het cultuurcentrum in de gids kunnen worden opgenomen. Matrixborden De tentoonstellingen en activiteiten van het museum stonden dankzij de medewerking van M. Siepel regelmatig op de zogenaamde matrixborden in het centrum, maar ook vaak op de borden bij de invalswegen van de gemeente Veendam. Dit werd ook door bezoekers zeer op prijs gesteld.

theatergids vanBerestyn

< .. 52 ..

SCHOOLBEZOEK


Overzicht scholen die vanaf 2007 t/m 2011 het Veenkoloniaal Museum bezochten, opgedeeld in basisscholen, scholen voor voortgezet onderwijs en anders/overig. (onder de jaartallen staan een aantal codes: smp: deelname aan schoolmuseumproject, ma: museum-actie, F.T.: aan boord Familietrouw, voor 2011 zijn er extra codes: H (Helmantel), G (Gasbuffer), TL (Tijdlijn), WG (Wintergein)

Veendam

2007

2008

2009

2010

2011

Basisschool

Veendam

De Braskorf

Borgercie

2x

De Butte

Veendam

1x

’t Haimstee

Veendam

De Kern

Veendam

M. Hardenberg

Veendam

1x

Noorderbreedte

Veendam

1x

Ommewending

Wildervank

2x G

De Sleutel

Veendam

1x TL + 1xWG

Mgr. Bekker

Veendam

Viermaster

Wildervank

Westerschool

Veendam

W. Monnereau

Veendam

In de Manne

Veendam

2x

1x + 1x TL + 2x WG

1x

1x TL + 1x WG 2x TL + 1x WG 1x ma

2x

2x G + 2x TL + 3x WG 1x WG

FT

FT

1x + 1x WG

1x ma

1x

2x WG

2x + 4x TL 2x

1x + 1x ma 2x

3x WG 1x WG

Hoi Pipeloi (buitensch. opv.) Veendam

1x

> .. 53 ..

SCHOOLBEZOEK

Hoogez.-Sappemeer


2007

2008

2009

1x

1x ma

1x

2010

2011

2x ma

1x

Basisschool ‘t Heidemeer

Sappemeer

Het Ruimteschip

Hoogezand

Albrondaschool

Kielwindeweer

De Mare

Hoogezand

Maranathaschool

Hoogezand

W.A. Scholtenschool

Foxhol

1x

Heemskerkschool

Hoogezand

2x

De Zwaaikom

Hoogezand

J. Ligthartschool

Westerbroek

1x

De Lichtbron

Hoogezand

1x

De Schakel

Hoogezand

2x

Nico Bulderschool

Hoogezand

1x

1x

1x

1x

1x

2007

2008

2009

2010

2011

Stadskanaal

1x

1x + FT 1x

1x 1x ma 2x 2x 1x

Basisschool Oranje Nassau

Stadskanaal

1x smp

Op de Zandtange

Mussel

1x smp

prof. Langeveldschool

Onstwedde

1x

1x smp

Willibrordus

Stadskanaal

1x smp

1x

Hagenhofschool

Stadskanaal

De Meander

Stadskanaal

FT

De Verbindingsweg

Musselkanaal

FT

Musselhorst

Musselkanaal

FT

St. Antoniusschool

Musselkanaal

FT

De Lindenborgh

Musselkanaal

FT

1x

1x ma 1x

> .. 54 ..

SCHOOLBEZOEK


Anne de Vriesschool

Stadskanaal

1x smp

St Jozefschool

Zandberg

1x ma

De Ark

Stadskanaal

1x

De Catamaran

Stadskanaal

Borger / Odoorn

1x 1x

2007

2008

2009

2010

2011

Basisschool Nw Buinen 24

Nieuw Buinen

De Mondenhoek

1e Exloermond

De Kruiplank

Drouwenermond

Pekela

1x ma 1x ma 1x 2007

2008

2009

2010

2011

1x ma

FT

FT

1x G

Basisschool Gr.v Prinstererschool

Nieuwe Pekela

H. Westerschool

Oude Pekela

1x

Theo Thijssen

Nieuwe Pekela

FT

Feiko Clockschool

Oude Pekela

1x

De Zevensprong

Oude Pekela

De Linde

Nieuwe Pekela

Vlagtwedde

1x 1x G + 2x L 1x 1x

2007

2008

1x G FT

FT

FT + 2x TL

2009

2010

2011

Basisschool Het Gebint

Sellingen

De Plaggenborg

Sellingen

1 x ma

Gerardus

Ter Apel

1x ma

De Hoeksteen

Ter Apel

Slochteren

1x smp

1x smp

FT 2007

2007

2008

2009

2010

Basisschool De Driespan

Harkstede

1x

> .. 55 ..

SCHOOLBEZOEK

Scheemda


2007

2008

2009

2010

2011

2009

2010

2011

Basisschool Logeerhuis Scheemda

Scheemda

1x

De Bouwte

Midwolda

1x

OBS Heiligerlee

Heiligerlee

Bellingwedde

1x ma 2007

2008

Basisschool Oosterschool

Bellingwolde

Westerschool

Bellingwolde

De Bron

Bellingwolde

Winschoten

1x 1x 1x H 2007

2008

2009

2010

2011

Basisschool De Tweemaster

Winschoten

1x

1x

Kleine Dollard

Winschoten

1x

1x

De Leilinde

Winschoten

Aa en Hunze

1x ma 2007

2008

2009

1x H 2010

2011

Basisschool De Eschhoek

Annen

1x

Triangel

Nw Annerveen

1x

De Badde

A’veenschekan.

1x

De Springplank

Eexterveen

Schuilingsoord

Zuidlaren

Bonnerschool

Gieten

1x

De Lichtkring

Zuidlaren

1x ma

2x

1x 1x G

1x 1x

> .. 56 ..

SCHOOLBEZOEK Menterwolde


2007

2008

2009

2010

2011

Basisschool De Mieden

Meeden

De Parel

Muntendam

Europaschool

Muntendam

Burg. Verkruisen

Muntendam

De Wegwijzer

Zuidbroek

Overige plaatsen

1x 2x + FT 1x

1x

1x

1x

1x

1x

1x 2007

2008

2009

2010

2011

Basisschool Brinkschool

Haren

Catamaran

Groningen

1x

OBS Tasveld

Delfzijl

1x

De Lantschene

Oldetrijne (Frl)

Voortgez. onderwijs

1x

1x 2007

2008

2009

2010

2011

4x

6x

5x

6x

1x H + 1x G + 2x

Winkler Prins

Veendam

Praktijkschool WP

Veendam

Ubbo Emmius

Veendam

1x

2x

3x

Ubbo Emmius

FT

1x

1x

1x

1x

A. Jacobscollege

Stadskanaal Hoogezand

1x

1x

1x

1x

1x

Rehoboth

Hoogezand

Dollardcollege

Winschoten

Dollardcollege

Oude Pekela

Het Hogeland College

Uithuizen

Dollardcollege

Woldendorp

Praktijkschool de Vlint

Winschoten

RSG Ter Apel

Ter Apel

Werkmancollege

Groningen

3x 1x

1x 1x

1x 1x 1x

1x 1x 1x FT FT

FT

> .. 57 ..

SCHOOLBEZOEK


Volw. onderwijs

2007

2008

Noorderpoortcollege

4 vestigingen

Hanzehogeschool

Groningen

1x

RUG

Groningen

1x

Alfacollege

Groningen

PABO Stenden

Groningen

PABO Emmen

Emmen

Zeevaartschool

Delfzijl

2009

12

2010

2011

4x

1x 1x

1x

1x

2x

1x

1x

1x G

1x 1x 1x

Buitenl. onderwijs

2007

2008

2009

2010

2011

Docenten Nederlands

Aurich

1x

Volkshogeschool

Aurich

1x

Volkshogeschool

Leer

1x

Volkshogeschool

Emden

FT

Volkshogeschool

Weener

1x

Calvin College

Ver. Staten

School

Riga (Leland)

1x

Volkshogeschool

Meppen

1x

1x

1x

Overzicht bezoekersaantallen / groepen scholen 2006 t/m 2010 totaal aantal

totaal aantal

school aantal

school aantal

Jaar

groepen

personen

groepen

personen

2007

191

4.998

52

1.898

2008

182

4.981

46

2.053

2009

173

4.243

40

1.723

2010

159

4.179

33

1.597

2011

194

5.249

80

2.966

< .. 58 ..

BEZOEK MUSEUMKAARTHOUDERS


Bezoeken (2011) herkomst museumkaarthouder naar provincie

Alle kaarthouder bezoeken in museum 7106 Veenkoloniaal Museum Indeling van het museum: Cultuurhistorisch Categorie: CAT4

Provincie

Analyse bruikbaarheid vastgelegde bezoeken Totaal

633 3.890

4.523

138

167

662 4.028

4.690

NAW niet bekend

29

Totaal

jan 2010

2011

2012

NAW niet bekend

Legenda: indeling categorie

2010 2011 NAW bekend

feb

12.660

18.033

Drenthe

mrt 21.867

Categorie Baten x 1000 euro 1 < 50 2 50 - 100 3 100 - 200 4 200 - 400 5 400 - 800 6 800 - 1.600 7 1.600 - 3.200 8 3.200 - 6.400 9 6.400 - 12.800 10 > 12.800

apr

mei

27.216

32.348

jun 28.883

jul 31.543

aug 36.008

sep

nov 50.221

NAW bekend

607.877

615.674

622.146

634.196

636.470

645.948

649.501

652.584

659.357

664.804

671.543

676.922

Totaal aantal kaarten in omloop

620.537

633.707

644.013

661.412

668.818

674.831

681.044

688.592

700.408

710.137

721.764

731.761

NAW niet bekend

59.503

59.958

60.594

59.934

58.764

57.168

57.892

59.061

59.823

59.766

61.316

61.730

NAW bekend

681.634

685.966

693.840

698.771

701.247

703.975

709.826

717.796

724.670

726.878

733.597

738.434


741.137

745.924

754.434

758.705

760.011

761.143

767.718

776.857

784.493

786.644

794.913

800.164

NAW niet bekend

54

54

17.711

179

177

14.127

Gelderland

346

342

110.359

Groningen

1.200

982

15.269

23

23

14.281

4

3

2.525

Noord-Brabant

112

109

59.677

Noord-Holland

432

425

203.660

Overijssel

234

230

29.990

Utrecht

225

222

105.154

4

Zuid-Holland

54.839

12.837

Flevoland

Zeeland

dec

Aantal Kaarthouders

620

Friesland

Limburg

45.333

Aantal Bezoekers

681

Niet bekend

okt

41.051

Aantal Bezoeken

Totaal

De onderstaande kaart laat het aantal bezoekers ten opzichte van het aantal kaarthouders zien.

4

5.915

396

388

149.119

3.890

3.579

740.624

Aantal Kaarthouders is het aantal actieve kaarthouders op 19-01-12.

70.092

NAW bekend

739.144


809.236 © 2004 Geodan bv

Top 20 Bezoeken (2011) herkomst museumkaarthouder naar plaats Top 20 Bezoeken (2011) herkomst museumkaarthouder binnen provincie van het museum. naar plaats binnen Nederland.

Groei Museumkaart

Plaats

800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 2004

19-januari-2012

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

0

-1-

.. 59 ..

Aantal Bezoekers

Plaats

Aantal Bezoeken

Aantal Bezoekers

258

235

Groningen

258

235

Veendam

147

108

Veendam

147

108

Haren Gn

88

70

Assen

120

114

Stadskanaal

68

59

Haren Gn

88

70

Hoogezand

59

46

Emmen

82

79

Wildervank

45

24

Amsterdam

79

78

Oude Pekela

41

15

Stadskanaal

68

59

Winschoten

32

31

Apeldoorn

59

59

Sappemeer

23

20

Hoogezand

59

46

Noordbroek

23

18

Zwolle

46

45

Zuidhorn

20

20

Wildervank

45

24

Muntendam

20

14

Oude Pekela

41

15

Sellingen

16

8

's-Gravenhage

36

36

Delfzijl

15

11

Utrecht

36

36

Leek

14

14

Vries

36

31

Slochteren

14

14

Zuidlaren

35

31

Nieuwe Pekela

14

10

Winschoten

32

31

Zuidbroek

13

12

Leeuwarden

31

31

Ter Apel

12

10

Roden

29

27

Bellingwolde

12

8

Amersfoort

28

27

19-januari-2012

>

Aantal Bezoeken

Groningen

-2-



Bezoekers (2011) naar leeftijd (op het moment van bezoek)

Bezoekers van Veenkoloniaal Museum bezochten in 2011 ook de volgende musea (Top 40): Museumnaam Veenkoloniaal Museum Groninger Museum Museum de Fundatie, Paleis ad Blijmarkt Museum Klooster Ter Apel Stichting Hermitage Amsterdam Gemeentemuseum Den Haag Drents Museum Paleis Het Loo Nationaal Museum Het Nederlands Openluchtmuseum De Nieuwe Kerk

Plaats

Aantal

Veendam

3.890

Groningen

2.303

Heino/wijhe

1.059

Ter apel

1.015

Amsterdam

978

Den Haag

795

Assen

650

Apeldoorn Arnhem

Bezoekers

Bezoekers

Bezoekers

4

1

26

4

56

70

5

5

27

6

57

100

6

6

28

4

58

106

7

9

29

3

59

100

8

14

30

2

60

118

9

22

31

1

61

138

10

9

32

4

62

167

11

12

33

5

63

224

12

13

34

5

64

91

35

6

65

<= 12

26-35

40

13

8

541

14

9

36

525

15

4

16

2

17 18

56-65

247 242 1.512

6

66

201

37

8

67

215

38

13

68

164

6

39

8

69

163

2

40

10

70

125

31

41

21

71

96

19

12

42

20

72

101

20

5

43

22

73

89

21

4

44

19

74

104

22

3

45

20

75

75

24

1

147

76

49

25

9

46

17

77

48

34

47

23

78

36

48

28

79

43

49

30

80

19

Amsterdam

491

Laren (nh)

441

Van Gogh Museum

Amsterdam

421

Museum Belvedere

Heerenveen

415

Leiden

415

Den Haag

395

Veenhuizen

366

Utrecht

352

Rotterdam

348

50

23

81

15

Amsterdam

341

51

32

82

20

Haarlem

328

52

45

83

20

53

60

84

Amsterdam

309

54

57

85+

Haarlem

309

55

71

St. Singer Memory Foundation

Rijksmuseum van Oudheden Mauritshuis Gevangenismuseum Museum Catharijneconvent Museum Boijmans van Beuningen Rijksmuseum Amsterdam Frans Halsmuseum Nederlands Scheepvaartmuseum Teylers Museum Stedelijk Museum Zwolle Openluchtmuseum Het Hoogeland Nationaal Hunebedden Infocentrum

Zwolle

305

Warffum

298

Borger

292

Museum De Fundatie,Kasteel Het Nijenhuis

Heino/wijhe

288

Paleis op de Dam

Amsterdam

274

Nederlands Spoorwegmuseum Museum Flehite Stedelijk Museum De Lakenhal Centraal Museum Fraeylemaborg Nationaal Keramiek Museum Princessehof Joods Historisch Museum Menkemaborg Nat. Museum van Speelklok tot Pierement

Utrecht

273

Amersfoort

269

Leiden

269

Utrecht

262

Slochteren

241

Leeuwarden

234

Amsterdam

210

Uithuizen

208

Utrecht

199

Zuiderzeemuseum

Enkhuizen

192

Dordrechts Museum

Dordrecht

189

Noordelijk Scheepvaartmuseum

Groningen

188

Rijksmuseum Twenthe

Enschede

187

13-18

19-25

36-45

46-55

66+

Leeftijdsverdeling van Museumkaarthouders

66+ 42%

Zonder leeftijd 1%

13-18 1% 19-25 1%

<= 12 10%

46-55 15%

26-35 1% 36-45 4%

13-18 3% 36-45 12%

Leeftijdsverdeling van de museumkaartbezoekers van Cultuurhistorisch musea.

66+ 31%

56-65 30%

Zonder leeftijd 1% <= 12 8% 13-18 1% 19-25 2% 46-55 13%

19-januari-2012

66+ 24%

56-65 25% Zonder leeftijd 1% <= 12 2%

46-55 10%

-3-

19-januari-2012

> .. 60 ..

-4-

21

386

Leeftijdsverdeling van de museumkaartbezoekers van Veenkoloniaal Museum

56-65 39%

12 1.616

26-35 36-45 4% 9%

19-25 26-35 3% 6%



Bezoekers naar gezinsgrootte Bezoekers naar gezinsgrootte jan feb

Bezoekers naar geslacht jan Man

feb

mrt

apr

Jongeren (t/m 18jr) 2010 Volwassen

Vrouw

2

2011

1

12

3

2010

8

22

15

2011

192

351

275

Jongeren (t/m 18jr) 2010 Volwassen

Onbekend

mei

jun

jul

aug

sep

okt

nov

11

1

2

4

6

2

14

20

1

9

13

33

15

26

21

26

14

60

65

94

67

107

1

125

118

10

3

4

13

9

3

6

3

11

9

2

8

2010

7

21

13

19

29

22

30

23

33

19

2011

236

501

429

73

92

128

153

143

81

128

1

2011

12

14

11

2

2

3

11

4

1

87 4

204 11

180 8

35 4

39 15

51 7

51 13

48 4

35 9

56 8

28 29

17 16

204 18

180 14

35 18

39 37

51 22

51 25

48 27

35 40

56 21

28 66

17 28

831 322

2 gezinsleden

2011 2010

259 6

485 18

413 14

72 18

84 37

117 22

166 25

137 27

80 40

131 21

91 66

53 28

2088 322

276

81

51

1586

3 gezinsleden

2011 2010

259 4

485 10

413 1

72 6

84 8

117 6

166 22

137 9

80 10

131 3

91 18

53 8

2088 105

2011 2010

58 4

124 10

82 1

20 6

23 8

40 6

39 22

55 9

28 10

43 3

32 18

23 8

567 105

314

4 gezinsleden

2011 2010

58 1

124 3

82 5

20 2

23 14

40 3

39

55 8

28

43 2

32 8

23 4

567 50

56

2097

4 gezinsleden

2011 2010

31 1

35 3

37 5

7 2

24 14

11 3

33

27 8

7

11 2

7 8

21 4

251 50

1

1

4

5 gezinsleden

2011 2010

31

35 1

37 1

7 4

24 4

11

33 1

27 5

7

11

7 1

21 2

251 19

4

3

71

5 gezinsleden

2011 2010

7

28 1

12 1

4

2 4

6

9 1

20 5

3

9

1

2

96 19

6 gezinsleden

2011 2010

7

28

12

2

6

9

20

3

9

3

96 3

6 gezinsleden

2011 2010

2

18

2

4

4 3

41 3

66

71

27

77

8

frequentie Bezoek 1 frequentie

Volwassen 96%

Jongeren(t/m1... 4%

bezoekers Aantal 3.359 bezoekers

bezoeken Totaal aantal 3.359 bezoeken

2 1

171 3.359

342 3.359

3 2

33 171

99 342

4 3

9 33

36 99

5 4

4 9

20 36

8 5

1 4

8 20

9 8

1

9 8

16-20 9

1

17 9

Totaal 16-20

3.579 1

3.890 17

Totaal

3.579

3.890

2011 di

feb

wo 600

do

400

vr

512

za

239

200

mei

19-januari-2012

22 16

33 28

jun jul 2010

33 26

20 14

71 53

aug sep

okt

nov dec

27 25

27 30

128

166 152

75

100

193 363

278

60

71

jan

mrt

apr

mei jun jul 2011

feb

96

134 84

139 138

77

58 53

68

116

81

aug sep

okt

nov dec

zo

apr

mei

jun

jul

aug

sep

okt

2

4

9

3

4

3

14

25

20

7

5

18

23

23

6

1

5

6

4

7

2

3

19

73

90

8

42

22

39

70

13

16

nov

Totaal

dec 2

5

34

14

9

6

180

2

3

39

36

14

12

438

2010

1

7

8

4

7

11

19

8

8

6

12

5

96

2011

89

148

101

16

21

19

16

69

28

39

15

35

596

2010

2

5

6

4

7

4

22

9

11

11

12

15

108

2011

27

90

83

6

29

68

89

74

30

38

36

7

577

5

6

4

13

7

2

11

14

16

17

2

97

87

120

35

23

18

29

22

7

17

19

27

480

2010 2011

438

mrt 2

2010 2011

800

apr

3

Bezoekers (2011) met bepaald aantal bezoeken bij dit museum Bezoekers bepaald aantal bezoeken bij dit museum Bezoek (2011) met Aantal Totaal aantal

Man Vrouw

mrt

831 128

3 gezinsleden

19 2

Geslacht

feb

Totaal

dec

87 6

30

1.000

jan

nov

2011 2010

jan

0

okt

2011 2010

ma 2010

39 44

sep

2 gezinsleden

Bezoeken naar bezoekdagen

19 15

aug

1 gezinslid

Man 43%

14 15

jul

8 naar de gezinsgrootte. 3 2 18is het aantal 2 4 4op dit moment 41 De aantallen betreffen2011 bezoekers, ingedeeld De gezinsgrootte geldige kaarthouders op het betreffende adres. De aantallen betreffen bezoekers, ingedeeld naar de gezinsgrootte. De gezinsgrootte is het aantal geldige kaarthouders op dit moment op het betreffende adres.

Onbekend 2%

21 22

jun

20

Vrouw 55%

7 8

mei

2010 jan 4 feb 11 mrt 8 apr 4 mei 15 jun 7 jul 13 aug 4 sep 9 okt 8 nov 29 dec 16 Totaal 128

53

4

apr

1 gezinslid

70

1

mrt

Totaal 2

1

2011

2010

dec

76

2010

3

10

5

4

45

10

2

14

18

1

24

1

137

2011

86

188

99

43

32

28

38

16

20

55

14

19

638

2010

9

16

6

9

6

5

2

6

6

20

40

26

151

2011

159

307

243

18

34

55

95

31

36

67

64

10

1.119

De bezoeken zijn inclusief de kaartbezoeken waarvan de persoonsgegevens niet bekend zijn (NAW niet bekend).

19-januari-2012 19-januari-2012

-5-

-6-6-

> .. 61 ..

Museumkaartbezoeken naar dag van de week 28,0%

NAW bekend NAW niet bekend Totaal

2010 2011

Totaal

633 3.890

4.523

138

167

662 4.028

4.690

29

zo

2011

86

188

99

43

32

28

38

16

20

55

14

19

638

2010

9

16

6

9

6

5

2

6

6

20

40

26

151

2011

159

307

243

18

34

55

95

31

36

67

64

10

1.119

De bezoeken zijn inclusief de kaartbezoeken waarvan de persoonsgegevens niet bekend zijn (NAW niet bekend).

NAW bekend

BEZOEK MUSEUMKAARTHOUDERS NAW niet bekend

2010 2011

Totaal

633 3.890

4.523

138

167

662 4.028

4.690

29

Totaal


Benchmark Museumkaartbezoeken met als uitgangspunt het eigen museum, op basis van categorie lidmaatschap museumvereniging en museumtype

Museumkaartbezoeken naar dag van de week 28,0%

Maand

24,0%

Aantal bezoeken

Aantal bezoeken Cultuurhistorisch (234x)

%

Aantal bezoeken CAT4 (64x)

%

Aantal bezoeken Cultuurhistorisch/ CAT4(42x)

%

Aantal bezoeken Alle musea

%

Jan

444

105.852

0,4%

15.290

2,9%

12.868

3,5%

272.839

0,2%

Feb

889

112.593

0,8%

23.090

3,9%

19.253

4,6%

293.524

0,3%

Mar

727

104.003

0,7%

25.936

2,8%

19.727

3,7%

270.166

0,3%

Apr

137

99.121

0,1%

19.792

0,7%

14.093

1,0%

212.045

0,1%

May

173

119.084

0,1%

21.651

0,8%

13.481

1,3%

266.056

0,1%

Jun

227

114.044

0,2%

24.239

0,9%

15.682

1,4%

254.329

0,1%

Jul

316

157.776

0,2%

34.433

0,9%

24.009

1,3%

335.283

0,1%

Aug

294

184.968

0,2%

42.994

0,7%

31.010

0,9%

381.654

0,1%

Sep

153

102.036

0,1%

20.932

0,7%

14.800

1,0%

201.121

0,1%

Oct

254

167.503

0,2%

30.011

0,8%

22.427

1,1%

384.590

0,1%

Nov

162

128.672

0,1%

24.269

0,7%

18.544

0,9%

300.588

0,1%

Dec

114

154.719

0,1%

18.349

0,6%

13.457

0,8%

343.385

0,0%

3.890

1.550.371

0,3%

300.986

1,4%

219.351

1,8%

3.515.580

0,1%

Jan

15

84.063

0,0%

7.233

0,2%

5.156

0,3%

197.762

0,0%

Feb

43

70.335

0,1%

11.349

0,4%

8.362

0,5%

229.335

0,0%

Mar

29

89.946

0,0%

9.138

0,3%

6.656

0,4%

199.259

0,0%

Apr

34

110.504

0,0%

9.343

0,4%

6.729

0,5%

197.426

0,0%

May

84

131.622

0,1%

15.450

0,5%

10.398

0,8%

247.306

0,0%

Jun

38

70.645

0,1%

9.916

0,4%

7.372

0,5%

124.024

0,0%

Jul

61

95.253

0,1%

16.627

0,4%

12.429

0,5%

189.772

0,0%

2011

Aug

53

116.719

0,0%

23.891

0,2%

17.679

0,3%

255.655

0,0%

00:00 + 01:00 + 02:00 + Totaal

Sep

59

90.239

0,1%

14.923

0,4%

10.948

0,5%

181.285

0,0%

20,0%

16,0% 26,7% 12,0%

8,0%

15,0%

16,0% 11,6%

9,9%

4,0%

15,5%

2011

5,2% 0,0%

ma

di

wo

do

vr

za

zo

Bezoeken naar uur op de dag

ma

62

118

180

Oct

34

124.531

0,0%

25.127

0,1%

20.222

0,2%

279.226

0,0%

di

46

392

438

Nov

125

81.723

0,2%

15.413

0,8%

14.015

0,9%

201.700

0,1%

wo

72

524

Dec

58

96.325

0,1%

12.269

0,5%

10.305

0,6%

215.354

0,0%

do

1

576

633

1.161.905

0,1%

170.679

0,4%

vr

96

384

480

za

27

611

638

19-januari-2012

596

-7-

2010

577

zo

110

1.008

1

1.119

Totaal

414

3.613

1

4.028

130.271 0,5% 2.518.104 0,0% Alle percentages hebben betrekking op eigen museum

Bron: Museumkaart

Legenda: indeling categorie

1.000

2010

Categorie Baten x 1000 euro 1 < 50 2 50 - 100 3 100 - 200 4 200 - 400 5 400 - 800 6 800 - 1.600 7 1.600 - 3.200 8 3.200 - 6.400 9 6.400 - 12.800 10 > 12.800

2011

800

Museumkaartbezoeken per uur, per dag

600

Dag

4.000

ma di wo do vr za zo

3.500 3.000 2.500

400

200

0

2.000

jan

feb

mrt

apr

1.500 1.000 500 0

00:00 +

01:00 +

02:00 +

19-januari-2012

< .. 62 ..

-9-

mei

jun

jul

aug

sep

okt

nov

dec

ADDENDUM 2011 Overeenkomst te leveren producten 1. 2. 3. 4. 5. 6.

7. 8. 9. 10. 11. 12. 13.

14. 15. 16. 17.


Uitkomst

Vorming en beheer van collecties: depots 890 m2; 20.000 objecten Vorming en beheer collecties: permanente opstelling 960 m2, waarin 7500 objecten. Twee wisseltentoonstellingen (expositieruimtes 200 m2). Publieksactiviteiten 8x per jaar. Groepsbezoek/arrangementen: 100 groepen, totaal 4000 bezoekers. Educatieve producties: (lespakketten, themadozen, speurtochten etc.).

1. 2.

Museumwinkel met souvenirs, snoep en publicaties (w.o. Veenkoloniale Volksalmanak, oplage 1000 ex. Uitgave Museumnieuws ‘Omzien’ (oplage 1500) 2x p.jr.

7.

Prijstoekenning: tweejaarlijks H.J. Keuningprijs en tweejaarlijks Veenkol.Museumprijs. Externe lezingen: 10x p.jr. Externe presentaties: minimaal 1x p.jr. Externe educatieve activiteiten: werkgroep Familietrouw. Documentatie en onderzoek: in stand houden en uitbreiden bibliotheek en doc.centrum (70 m2 waarin 16000 foto’s, 3000 dia’s, 71 strekkende meter publicaties en 6 strekkende meter archieven). Documentatie en onderzoek: facilitaire en financiële ondersteuning werkgroep prehistorie. Dienstverlening op het gebied van digitale fotografie. Dienstverlening op het gebied van educatie (via Kunststation C). Instandhouden Kapiteinshuis i.s.m. de Stichting Westers.

9.

Instandhouden oudste varende turfschip in de provincie Groningen: de Familietrouw.

3. 4. 5. 6.

8.

10. 11. 12. 13.

14. 15. 16. 17.

Kwalitatief op hetzelfde niveau, circa 100 beschrijvingen per maand. Kwalitatief op hetzelfde niveau; schilderij uit de serie W.A. Scholten laten restaureren. 8 Wisseltentoonstellingen. 11 Publieksactiviteiten. 194 Groepen, totaal 5.249 bezoekers. Kwalitatief op hetzelfde niveau; nieuwe speurtocht bij de Oldenburger expositie. Lesbrieven bij de Gasbuffer Zuidwending en die bij Helmantel op de website geplaatst voor scholen. Uitgave Veenkoloniale Volksalmanak 23 (1000 ex.). 2x Omzien en 1x Rederbulletin; de uitgave van de werkgroep prehistorie is gestaakt als gevolg van de wet van Malta. H.J. Keuningprijs 2011 toegekend aan Dr. Jan van den Broek in de vorm van een geldprijs en een oorkonde. 26 Externe lezingen met 1.006 toehoorders. Uitvoering pr-borden Groninger Maritieme musea. Boot Familietrouw ontving diverse scholen. Uniforme rubricering van knipsels, boeken en foto’s gehandhaafd. Documentatie bibliotheek aangevuld en kwalitatief op niveau gehouden. Uitputtende bron van onderzoek o.m. van fotomateriaal voor publicaties over de Veenkoloniën. Diverse rapporten bodemonderzoek. Vervolg digitaliseren fotocollectie voor beeldbank Groningen. Diverse foto’s voor derden gemaakt via Beeldbank Groningen. Diverse scholen in VM, ook totaalaanbod vBeresteyn, zie bijlage. Diensten geleverd door de conservator. Voorwerpenregistratie en ledenadministratie door museummedewerkers. Aan boord bezoek diverse schoolklassen; onderhoud gepleegd, schades gerepareerd; deelname o.m. aan festival in Leer.

> .. 63 ..

ADDENDUM 2011


Doelstellingen 2009-2013

Uitkomst

1. 20.000 Bezoekers. 2. 1000 Donateurs. 3. Achterstand in collectiebeheer inlopen.

1. 23.000 Bbezoekers. 2. Nieuwe aanwas houdt vergrijzing niet bij: 891. 3. Er zijn nu 22.789 voorwerpen ingevoerd in de computer incl. 1218 met afb., incl. 60 Westerbork en 2364 Kapiteinshuis. 4. 8 Wisseltentoonstellingen gerealiseerd. 5. Goede samenwerking met Kunststation C. Lesbrief bij Helmantel en bij Zout, daar zit wat in, aardgasbuffer Zuidwending. Speurtocht bij de Oldenburger expo gemaakt.

4. 2 Tijdelijke tentoonstellingen per jaar. 5. Stimuleren educatie in het algemeen en de erfgoededucatie in het bijzonder.

Kwaliteitseisen

Uitkomst

1. Kwaliteit geleverde producten toetsen via periodiek onderzoek onder bezoekers. 2. Uitgeven van publicaties.

1. Doorlopende toetsing via enquêteformulieren. Gastenboek bij wisselexpo’s. 2. Veenkol. Volksalmanak; De zeevarende familie Oldenburger en het beeld vd 19de eeuw; Reis naar Italië door K.P. Boon anno -1851’.

Nadere afspraken/ verbeteringen

Uitkomst

1. Inhalen achterstand registratie, documentatie en conservering. 2. Ontwikkelen educatief project om kerntaak educatie meer inhoud te geven. 3. Relaties met subsidiegevers verstevigen en nieuwe relaties met andere gemeenten in werkgebied vergroten. 4. Groepsbezoek bevorderen door arrangementen met partners e.a.

1. Gestage voortgang in langdurig project, ca. 100 p.m. 2. Totaalproject vBeresteyn gezamenlijk ontwikkeld: tijdlijn. 3. Via uitnodigingen, gesprekken (prima relaties). Fietsroutes gemaakt door Groene Ster gebied (Gron.-Dr. Veenkol.). 4. Gezamenlijke activiteiten o.m. met de STAR, Heemtuin en nieuwe partner Marketing Groningen. Deelname beurs te Lingen. 5. Speciale acties ter verkleining boekenvoorraad. Aanbod vergroot met Helmantel-boeken/art. en boeken Hendrik en Willem Valk. 6. Oktobermaand Kindermaand, Helmantellezing en treinproject, Abbaproject, belettering foyer, overname VVV. 7. Nettolast p/inwoner € 4,- en p/bezoeker (uitgaand van 20.000) € 5,59.

5. Omzet museumwinkel vergroten. 6. Samenwerken met partners Cultuurcentrum. 7. Kerngetallen Veenkoloniaal Museum.

< .. 64 ..


VEENKOLONIAAL MUSEUM VEENDAM JAARVERSLAG 2011

Recommend Documents