Fontys Hogescholen. Opleiding: Financial Services Management hbo bachelor Varianten: voltijd, deeltijd, duaal Croho: Locatie: Eindhoven

Fontys Hogescholen Opleiding: Varianten: Croho: Locatie:

Financial Services Management hbo bachelor voltijd, deeltijd, duaal 34414 Eindhoven

Visitatiedatum:

8 mei 2007

© Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, november 2007

2/55

© NQA - visitatie Fontys Hogescholen, hbo-bachelor Financial Services Management (vt,dt,du)

Inhoud Inhoud

3

Deel A: Onderwerpen 1.1 Voorwoord 1.2 Inleiding 1.3 Werkwijze 1.4 Oordeelsvorming 1.5 Oordelen per onderwerp

5 7 7 8 10 11

Deel B: Facetten Onderwerp 1 Onderwerp 2 Onderwerp 3 Onderwerp 4 Onderwerp 5 Onderwerp 6

13 15 18 31 34 36 39

Deel C: Bijlagen Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4:

Doelstelling van de opleiding Programma Inzet van personeel Voorzieningen Interne kwaliteitszorg Resultaten

Onafhankelijkheidsverklaring panelleden Deskundigheden panelleden Bezoekprogramma Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal


43 44 49 53 54

3/55

4/55


Deel A: Onderwerpen


5/55

6/55


1.1

Voorwoord

Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Financial Services Management (FSM) van de Fontys Hogescholen heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek had plaats in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is feitelijk gestart in maart 2007, het moment waarop de opleiding haar zelfevaluatierapport bij NQA heeft aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek was er een panelbezoek aan de opleiding. Dit bezoek was op 8 mei 2007. Het panel bestond uit de volgende personen: de heer drs. H.M.H. (Rik) Reumkens MLD (domeindeskundige) de heer drs. D.W. (Dennis) Righters MBA (domeindeskundige en dagvoorzitter) de heer R.R.P. (Roderick) Stigter (studentlid) de heer drs. L. (Leen) Koekebakker (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (22 augustus 2005). Het panel beschikt over domeinspecifieke deskundigheid, onderwijs- en auditdeskundigheid en deskundigheid over de internationale ontwikkelingen van de discipline (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) zoals die door de NVAO is voorgeschreven. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit facetrapport vormt de basis van het onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2

Inleiding

Bij de Fontys Hogescholen staan ruim 35.000 studenten ingeschreven. De school biedt, verspreid over het hele land, onderdak aan 200 hbo-bacheloropleidingen en 19 hbomasteropleidingen op de gebieden communicatie, economie, educatie, gezondheidszorg, informatica, kunsten, logistiek, mens en maatschappij en techniek. Er werken circa 3600 personen, die samen 2800 fte bezetten. Fontys heeft 22 lectoraten. Fontys Hogescholen profileert zich als een moderne hogeschool met innovatieve onderwijsproducten. Het strategisch beleid heeft zij vastgelegd in de nota Idealisme in Learning Communities (2002) en doorgetrokken in het Werkprogramma 2005-2008.


7/55

Fontys wil voor haar studenten, medewerkers en haar omgeving een learning community zijn. Een plaats voor waardeneducatie, een kennispoort en een organisatie die groot is in kleinschaligheid. Fontys heeft haar opleidingen ondergebracht in 35 hogescholen. Een daarvan is de Fontys Hogeschool Management, Economie en Recht (FHMER) in Eindhoven. Dit instituut biedt drie opleidingen aan: MER (management, economie en recht), V&M (vastgoed & makelaardij) en FSM (financial services management). De opleiding FSM kan in drie varianten worden gevolgd: voltijd, deeltijd en duaal. De studenten van de drie varianten doorlopen hetzelfde studieprogramma en maken dezelfde tentamens. Tijdens de visitatieperiode stonden bij de opleiding FSM 230 studenten ingeschreven, 144 voltijd, 64 deeltijd en 22 duaal. Er werkten 14 docenten die samen 13,5 fte bezetten. De docent-student ratio was 1:28. De opleiding FSM is in het studiejaar 1988-1989 gestart als afstudeervariant banken verzekeringswezen van de opleiding MER. De afstudeervariant bestond uit cursussen die door de branche zelf werden aangeboden en waren opgezet. In 2002 is de afstudeervariant door de hogescholen die de variant in huis hadden, omgebouwd tot de vierjarige hogere beroepsopleiding FSM. Fontys was een van deze hogescholen. Sinds oktober 2003 is Fontys Hogescholen bezig met een ingrijpend proces van onderwijsvernieuwing: het Biloba-programma. De twee doelen ervan zijn: (1) de inrichting van bacheloropleidingen volgens een major/minormodel en (2) de transformatie van de huidige leer- en onderwijsprocessen naar competentiegericht en flexibel leren, beoordelen en onderwijzen. Elke bacheloropleiding van Fontys bestaat na afloop van het Bilobaprogramma in principe uit een major van 180 EC in de hoofdrichting en twee minoren, elk van 30 EC in de hoofdrichting of in een andere studierichting. In het studiejaar 2006-2007 bevatte de Fontyscatalogus 48 minoren, waaruit de studenten kunnen kiezen. De minor financiële planning is mede door FSM Eindhoven ontwikkeld. De opleiding FSM was tijdens het visitatiebezoek halverwege het vernieuwingsproces. De eerste twee leerjaren van de voltijdse variant zijn vernieuwd en worden ook als zodanig uitgevoerd. Het nieuwe derdejaarsprogramma wordt in het studiejaar 2007-2008 ingevoerd. Het vierdejaars programma volgt in het studiejaar daarna. De eerste afgestudeerden die het vernieuwde door Biloba geïnspireerde studieprogramma volledig hebben doorlopen, melden zich in 2009 op de arbeidsmarkt. Fontys certificeert afgestudeerden met het getuigschrift van de Eindhovense opleiding FSM als bachelor of economics. 1.3

Werkwijze

De beoordeling van de opleiding door het panel had plaats conform de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. De visitatie is uitgevoerd op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase.

8/55


Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecheckt op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich inhoudelijk voor op het bezoek. Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor ten slotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens de voorbereidende vergadering op 16 april 2007 is het bezoek door het panel concreet voorbereid. Het bezoek was op dinsdag 8 mei 2007. De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er waren gesprekken met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek is het ter inzage gelegde materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel zogenaamde schakelmomenten ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport wordt door de opleiding accreditatie aangevraagd bij de NVAO. In het facetrapport wordt door NQA gerapporteerd op facetniveau. De opleiding heeft in mei 2007 een concept van dit rapport voor een check op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het onderwerprapport wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in juni 2007 voor een check op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in oktober 2007. Het visitatierapport is uiteindelijk in november 2007 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO.


9/55

1.4

Oordeelsvorming

In dit hoofdstuk is per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door de NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding legt en het domeinspecifieke kader. In de oordelen per onderwerp is steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijdse en de duale varianten afwijkt van de voltijdse variant, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de drie varianten dezelfde argumentatie/oordelen.

10/55


1.5

Oordelen per facet en onderwerp

Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Opleiding Financial Services Management Variant Voltijd Deeltijd Duaal 1.1 Domeinspecifieke eisen goed goed goed 1.2 Niveau bachelor goed goed goed 1.3 Oriëntatie HBO bachelor goed goed goed Totaaloordeel positief positief positief 2.1 Eisen HBO goed goed goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud goed goed goed programma 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma goed voldoende goed 2.4 Studielast goed goed goed 2.5 Instroom goed goed goed 2.6 Duur voldaan voldaan voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud goed goed goed 2.8 Beoordeling en toetsing voldoende voldoende voldoende Totaaloordeel positief positief positief 3.1 Eisen HBO goed goed goed 3.2 Kwantiteit personeel voldoende voldoende voldoende 3.3 Kwaliteit personeel goed goed goed Totaaloordeel positief positief positief 4.1 Materiële voorzieningen goed goed goed 4.2 Studiebegeleiding goed goed goed Totaaloordeel positief positief positief 5.1 Evaluatie resultaten goed goed goed 5.2 Maatregelen tot verbetering voldoende voldoende voldoende 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld goed goed goed Totaaloordeel positief positief positief 6.1 Gerealiseerd niveau voldoende voldoende voldoende 6.2 Onderwijsrendement voldoende voldoende voldoende Totaaloordeel positief positief positief


11/55

Doelstellingen opleiding Aan de drie facetten bij dit onderwerp is het oordeel goed toegekend. Het oordeel over het onderwerp doelstellingen opleiding is daarom positief. Programma Aan de facetten eisen HBO, relatie doelstellingen en inhoud programma, samenhang in het programma, studielast, instroom en afstemming tussen inhoud en vormgeving is het oordeel goed toegekend. Het facet 2.8 is voldoende beoordeeld en de opleiding heeft voldaan aan het criterium bij het facet duur. Het oordeel over het onderwerp programma is daarom positief. De oordelen van het panel hebben betrekking op het oude curriculum en de onderdelen van het nieuwe curriculum die tijdens het visitatiebezoek waren ingevoerd. Inzet van personeel Aan de facetten eisen HBO en kwaliteit personeel is het oordeel voldoende toegekend. Het facet kwantiteit personeel is voldoende beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp inzet van personeel is daarom positief. Voorzieningen Aan beide facetten bij dit onderwerp is het oordeel goed toegekend. Het oordeel op het onderwerp voorzieningen is daarom positief. Interne kwaliteitszorg Aan de drie facetten bij dit onderwerp is het oordeel goed toegekend. Het oordeel op het onderwerp interne kwaliteitszorg is daarom positief. Resultaten Het oordeel over de twee facetten bij het onderwerp resultaten is voldoende. Het eindoordeel over het onderwerp resultaten is daarom positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan in paragraaf 1.5 waaruit blijkt dat de opleiding op de zes onderwerpen positief scoort, de conclusie is dat het totaaloordeel over de opleiding POSITIEF is.

12/55


Deel B: Facetten


13/55

14/55


Onderwerp 1

Facet 1.1

Doelstelling van de opleiding

Domeinspecifieke eisen

Vt: goed Dt: goed Du: goed

Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding FSM van Fontys Hogeschool MER beschikt over twee studieprogramma s die naast elkaar worden aangeboden: het bestaande programma en een nieuw programma. Beide programma s worden in drie varianten uitgevoerd: voltijd, deeltijd en duaal. Het bestaande programma is in 2002 ontwikkeld. In dat jaar is de vierjarige hogere beroepsopleiding FSM ingevoerd en trad het bestaande programma in werking. Het inhoudelijk kader van het bestaande programma zijn de zesentwintig competenties in het in 2001 landelijk overeengekomen Beroeps- en opleidingsprofiel hoger onderwijs financiële en zakelijke dienstverlening. Betrokkenen bij de totstandkoming van het profiel waren het landelijk overleg van de veertien hogescholen met een opleiding FSM en diverse branche- en beroepsgroepvertegenwoordigers. De opdrachtgevers waren de Stuurgroep profielontwikkeling van het landelijke overleg, het Verbond voor verzekeraars en de Werkgeversvereniging voor het bankbedrijf. Het nieuwe programma is in 2005 ontwikkeld en wordt vanaf september 2005 jaar na jaar geïmplementeerd. Het is gebaseerd op de doelen en uitgangspunten van het Bilobaproject, dat wil zeggen dat het is ingericht volgens het major-minor systeem, dat het competentiegericht is opgezet en dat in de uitvoering het leren van de student centraal staat. Van het nieuwe studieprogramma waren tijdens het bezoek de eerste en tweede jaars programma s van de voltijdse variant ingevoerd. In het studiejaar 2007-2008 volgt het derde en in het studiejaar 2008-2009 het vierde jaars programma. Vanaf 2008 wordt ook het studieprogramma van de deeltijdse variant vernieuwd. Het inhoudelijk kader van het nieuwe studieprogramma bestaat uit zeven competenties: adviseren, beheren relaties, organiseren en realiseren, omgevingsbewustheid, sociaal en communicatief vermogen, zelfsturend vermogen en praktisch onderzoek. De competenties zijn vastgelegd en uitgewerkt in het Fontys document Competentieprofielen opleidingen FSM, MER en V&M. De uitwerking bestaat uit een definitie van de competentie en een omschrijving van het daarbij behorende competente gedrag in drie niveaus. De drie niveaus zijn hoofdfasebekwaam, afstudeerbekwaam en startbekwaam. Per niveau zijn prestatie-indicatoren geformuleerd. Daarmee kunnen de studenten


15/55

nagaan of zij de competenties op het betreffende niveau hebben gerealiseerd en de docenten kunnen de competentieontwikkeling van de studenten volgen. De zeven competenties zijn door de opleiding FSM zelf ontwikkeld. Zij heeft ze gebaseerd op de zesentwintig competenties in het hiervoor al genoemde in 2001 landelijk overeengekomen Beroeps- en opleidingsprofiel hoger onderwijs financiële en zakelijke dienstverlening. De 26 competenties in het beroeps- en opleidingsprofiel van 2001 zijn door de opleiding teruggebracht naar zeven competenties, door competenties die met elkaar samenhangen samen te voegen. Het panel heeft vastgesteld dat de opleiding het nieuwe studieprogramma heeft afgestemd op de zeven competenties. Daarnaast legt zij ook eigen accenten. Zo besteedt zij in het studieprogramma specifiek aandacht aan het thema duurzame ontwikkeling. Hiervoor heeft de opleiding van de stichting Duurzaam hoger onderwijs een ster gekregen. In het studiejaar 2007-2008 wil de opleiding proberen een tweede ster te bemachtigen. De opleiding FSM beschikt over een eigen beroepenveldcommissie (BVC). Tijdens het bezoek vertelden de aanwezige leden het panel dat de BVC heeft ingestemd met de zesentwintig competenties in het landelijk overeengekomen beroeps- en opleidingsprofiel en de daarop gebaseerde zeven competenties. De BVC vindt dat alle elementen die het beroep kenmerken erin zijn terug te vinden.

Facet 1.2

Niveau bachelor


Criterium - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een Bachelor. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding FSM leidt de studenten op tot financieel zakelijke dienstverleners. Zij beschikt over twee studieprogramma s, het bestaande en het nieuwe programma. Het inhoudelijk kader van het bestaande programma zijn de zesentwintig in 2001 landelijk overeengekomen competenties. De competenties zijn vastgelegd in het Beroeps- en opleidingsprofiel hoger onderwijs financiële en zakelijke dienstverlening. Afgestudeerde financieel zakelijke dienstverleners zijn volgens het Beroeps- en opleidingsprofiel breed inzetbaar. Het hbo-bachelorniveau van de financieel zakelijke dienstverleners blijkt volgens het profiel uit drie samenhangende kenmerken van de beroepsuitoefening: verantwoording, complexiteit en transfer. Deze drie kenmerken, die overeenstemmen met de kwalificaties voor een bachelor volgens de Dublin-descriptoren, worden in het Beroeps- en opleidingsprofiel uitgebreid uitgewerkt en toegelicht. Het panel heeft tijdens het bezoek vastgesteld dat de opleiding FSM het bestaande programma zo heeft opgezet dat de drie kenmerken van de beroepsuitoefening er herkenbaar in aanwezig zijn. Het programma daagt de studenten uit zich al doende te

16/55


ontwikkelen tot financieel zakelijke dienstverleners. Zij doet dat door de studenten tijdens hun studie diverse complexe vraagstukken voor te zetten waarvan de oplossing niet op voorhand duidelijk is en waarvoor een brede kennisbasis vereist is. De diversiteit van opdrachten ontleend aan het (real life) werkveld bevordert de transfer en brede inzetbaarheid. Het feit dat alle opdrachten in de context van het beroep zijn geplaatst, draagt bij aan de ontwikkeling van besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid. Na afloop van de projecten moeten de studenten tijdens presentaties de gevonden oplossingen verantwoorden. Sturend voor de inhoud en de vormgeving van het nieuwe programma zijn zeven door de opleiding zelf geformuleerde competenties. De opleiding heeft de zeven competenties gebaseerd op de 26 competenties in het in 2001 landelijk overeengekomen Beroeps- en opleidingsprofiel. In het Competentiedocument FSM (2006) heeft de opleiding de zeven competenties uitgewerkt in competenties op drie beheersingsniveaus: hoofdfasebekwaam, afstudeerbekwaam en startbekwaam. Per niveau zijn prestatie-indicatoren geformuleerd. Eén van de uitgangspunten van de opleiding is dat de studenten die het nieuwe programma volgen naast de zeven competenties ook de vijf Dublin descriptoren realiseren. In de notitie Relatie Dublin descriptoren en het beroeps- en opleidingsprofiel (2006) koppelt de opleiding de zeven competenties van het nieuwe programma aan de vijf Dublin-descriptoren en aan de onderwijseenheden in het studieprogramma. Het panel heeft de notitie bestudeerd en tijdens het bezoek met betrokkenen besproken. Het panel heeft aan de hand van de documenten en de bespreking ervan vastgesteld, dat de beroepscompetenties en de Dublin descriptoren elkaar voldoende dekken. Dit betekent dat de studenten die het nieuwe studieprogramma met goed gevolg hebben doorlopen ook de vijf Dublin-descriptoren hebben bereikt.

Facet 1.3

Oriëntatie HBO bachelor


Criteria - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - De eindkwalificaties weerspiegelen het niveau van beginnend beroepsbeoefenaar in een specifiek beroep of samenhangend spectrum van beroepen waarvoor een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding FSM van Fontys Hogeschool MER leidt haar studenten op tot startbekwame financieel-zakelijke dienstverleners. Startbekwaam houdt volgens het zelfevaluatierapport in dat de afgestudeerden in staat zijn om binnen de gehele branche hoogwaardige


17/55

financiële diensten te verlenen, diverse complexe taken uit te voeren en zichzelf verder te professionaliseren. Volgens de opleiding werken afgestudeerde financieel-zakelijke dienstverleners op het snijvlak van de vraag van de klant enerzijds en het aanbod van producten en diensten anderzijds. Het snijvlak weerspiegelt zich in de begrippen adviseren (dienstverlenen), klantenbeheer, informatietietechnologie en het verrichten van administratieve en organisatorische werkzaamheden. Afgestudeerden van de opleiding FSM zijn breed inzetbaar. Ze kunnen in allerlei functies, in diverse arbeidsorganisaties, op operationeel en beleidsmatig niveau hun werk verrichten. Voorbeelden van organisaties waar financieel-zakelijke dienstverleners werken, zijn banken, verzekeringsmaatschappijen, (assurantie-) tussenpersonen, effectenkantoren, beurzen, beleggingsinstellingen, pensioenfondsen, adviesbureaus en grote multinationals met een professionele financiële afdeling. Voorbeelden van functies zijn financieel adviseur, consultant, financieel planner, private banker, beleggingsspecialist en productmanager. De opleiding FSM van Fontys Hogeschool MER gebruikt de 26 competenties in het landelijk vastgestelde beroeps- en opleidingsprofiel als uitgangspunt voor inhoud en vormgeving van het bestaande curriculum. De basis voor het nieuwe curriculum zijn zeven door de opleiding zelf geformuleerde competenties. De opleiding heeft de twee sets met competenties voorgelegd aan haar eigen beroepenveldcommissie. Leden van de BVC vertelden het panel tijdens het bezoek dat de commissie met de competenties heeft ingestemd, omdat de competenties het niveau van de beginnend beroepsbeoefenaar weerspiegelen. Afgestudeerden van de opleiding FSM die de competenties bij een van de drie leerroutes (voltijd, deeltijd en duaal) hebben verworven, zijn volgens de commissie startbekwaam, dat wil zeggen in staat tot het verkopen van financiële producten, het verstrekken van adviezen, het verlenen van diensten en het onderhouden van langdurige klantcontacten. Dit zijn volgens de commissie werkzaamheden die het uitvoerend en procedureel karakter ontstijgen en niet zonder een hogere beroepsopleiding gedaan kunnen worden.

Onderwerp 2

Facet 2.1

Programma

Eisen HBO


Criteria - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk.

18/55


Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Voltijd, deeltijd en duaal De opleiding FSM van Fontys Hogeschool MER wordt in drie varianten uitgevoerd: voltijd, deeltijd en duaal. De inhoudelijke basis voor het nieuwe programma zijn zeven door de opleiding zelf geformuleerde competenties. De basis voor het bestaande programma zijn de 26 competenties in het in 2001 vastgestelde Beroeps- en opleidingsprofiel hoger onderwijs financiële en zakelijke dienstverlening. De opleiding wil dat de studenten hun competenties baseren op een degelijke vakinhoudelijke en conceptuele basis. Zij schrijft daarom bij alle onderwijseenheden literatuur voor. Daarnaast worden de studenten door de docenten uitgedaagd om ook zelf literatuur te vinden en te selecteren. Voorts worden de studenten gestimuleerd om de ontwikkelingen in de beroepspraktijk bij te houden, bijvoorbeeld door het lezen van dagen vakbladen en het raadplegen van financiële websites. De voorgeschreven literatuur is volgens het panel toereikend. De studenten worden door de voorgeschreven literatuur gaandeweg hun studie geconfronteerd met alle aspecten van hun toekomstige beroep. Voltijd De voltijdstudenten komen tijdens hun studie binnen- en buitenschools in aanraking met de werkzaamheden van de afgestudeerde financieel-zakelijke dienstverleners. Dat gebeurt via projecten en stages en door excursies, optredens van gastdocenten en de kantoortuin. De voltijdstudenten voeren in elke binnenschoolse onderwijsperiode een project uit. In de projecten lossen de studenten beroepsproblemen op en ontwikkelen ze beroepsproducten. De casuïstiek die in de projecten aan de orde komt, ontlenen de docenten aan de beroepspraktijk. Voorbeelden van projecten zijn financiële diensten, vermogensbeheer, private equity en beleggen. Beroepsproducten die de studenten in de projecten maken, zijn onder meer een beleggingsportefeuille, een financieel advies, een risico analyse, de fiscale gevolgen van schenkingen en een estateplanning. In het project financiële diensten staat de kantoortuin centraal. De kantoortuin is een nagebootste werkomgeving met vier balies. De studenten zijn in het project personeelsleden van een fictief financieel advieskantoor, waarin zij klanten te woord staan en van (financieel) advies dienen. Voltijdstudenten volgen een oriënterende stage in het derde jaar en een afstudeerstage in het vierde jaar. De doelen van de derdejaars stage zijn oriëntatie op de beroepspraktijk en de beroepsmogelijkheden, het opdoen van werkervaring in een professionele organisatie en toepassing in de werksituatie van wat op school is geleerd, het planmatig uitwerken van opdrachten en reflectie op eigen gedrag. In de vierdejaars stage (de afstudeerstage) voeren de voltijdse studenten zelfstandig een relevant onderzoek uit in opdracht van een bedrijf en ontwikkelen zij één of meer beroepsproducten.


19/55

Deeltijd Deeltijdstudenten die over een relevante werkplek beschikken, komen via het bedrijf waarin zij werken in aanraking met de beroepspraktijk. Zij zijn door de opleiding vrijgesteld van praktijkverplichtingen zoals stages en projecten. Ook de afstudeeropdracht voeren de deeltijdstudenten doorgaans in het eigen bedrijf uit. Door presentaties en samenwerking in groepen maken de deeltijdstudenten kennis met andere aspecten van de beroepspraktijk dan die ze op hun eigen werkplek tegenkomen. Duaal Studenten die kiezen voor een duale leerroute hebben een formeel dienstverband bij een bedrijf. Zij werken vier dagen en gaan 1 dag per week naar de hogeschool. De duale leerroute begint in het derde studiejaar. Daarvoor volgen de studenten het 1e en 2e jaars programma van de voltijdse leerroute. Eén van de kenmerken van de duale leerroute is de nauwe aansluiting van de werkervaringen van de studenten bij hun leerprocessen in de opleiding. Elke duale student krijgt een begeleider toegewezen. De docentbegeleiders maken met de hen toegewezen studenten afspraken over de werkzaamheden die zij buitenschools uitvoeren, de competenties die zij op hun werkplek ontwikkelen, de producten die ze maken, de onderwijseenheden die zij binnenschools volgen en de aard en de inhoud van de afstudeeropdracht. Voltijd, deeltijd en duaal Beroepsvaardigheden zoals financieel adviseren en verkopen, presenteren, debatteren, vergaderen, onderhandelen, conflicthantering, leiding geven, samenwerken, communiceren met de klant, analyseren van bedrijfsprocessen en afwegen van relatie, risico en rendement oefenen de voltijdse studenten vooral in de projecten. De deeltijdse en de duale studenten komen op hun werkplek in aanraking met deze vaardigheden. De onderzoeksvaardigheden die alle studenten (voltijd, deeltijd en duaal) tijdens hun studie leren, zijn informatie verzamelen, analyseren en verwerken en ze leren conclusies en aanbevelingen te formuleren. Bovendien leren ze om beslissingen met onderzoeksgegevens te legitimeren. De opleiding schakelt vooral in het eerste en tweede jaar gastdocenten in. Onderwerpen die in het huidige studiejaar (2006-2007) tijdens gastcolleges aan de orde kwamen, waren onder meer: micro kredieten, internetbetalingsverkeer, internationaal betalingsverkeer, het familiebedrijf, financiële planning, factoring en bedrijven in de problemen. Bij de onderwijseenheid toegepaste actualiteit (semester 3) zijn altijd gastdocenten betrokken. Het aantal uren dat gastdocenten worden ingezet is afhankelijk van hun expertise en varieert van één lesbijeenkomst tot een hele periode. De studenten oordelen positief over de inzet van gastdocenten, zo bleek tijdens het bezoek. De gastdocenten belichten volgens de studenten de beroepswerkelijkheid van de financieelzakelijke dienstverlener vanuit een specifieke invalshoek en vertellen over actuele ontwikkelingen in het vakgebied. De opleiding heeft in 2006 voor de voltijdstudenten excursies georganiseerd naar onder meer de hoofdkantoren van de SNS Reaal groep en ABN AMRO.

20/55


Het panel heeft tijdens het bezoek vastgesteld dat het thema internationalisering in ontwikkeling is. In de huidige studieprogramma s komen de studenten vooral via de modules Europees recht, internationale economische betrekkingen en internationaal verzekeren en betalen in aanraking met de internationale aspecten van hun toekomstige beroep. Verder hebben de studenten van de opleiding in 2006 een studiereis naar Turkije georganiseerd. Hieraan hebben 26 studenten deelgenomen. Het kenniscentrum van het Fontys lectoraat duurzame stadsen streekontwikkeling heeft samen met enkele studenten het onderzoek allochtoon ondernemerschap uitgevoerd. Alle studenten (voltijd, deeltijd en duaal) sluiten hun studie af met een afstudeeropdracht. Met deze opdracht bewijzen de studenten dat ze in staat zijn zelfstandig en methodisch een extern geworven praktijkprobleem op te lossen. De opleiding evalueert regelmatig bij studenten de aansluiting van het studieprogramma op de beroepspraktijk. Hiervoor gebruikt zij het uitstroomonderzoek, de evaluaties van de afstudeerstage en de Fontys studentenenquête (FSE). In alle evaluaties oordelen de studenten positief over de gebruikte vakliteratuur, de aansluiting van de studie op de beroepspraktijk en de betrokkenheid van vertegenwoordigers uit de beroepspraktijk bij de beoordeling van de stage en het afstudeerwerk. De afgestudeerden met wie het panel tijdens het bezoek heeft gesproken, oordeelden gunstig over de relevantie van het studieprogramma voor het beroep. Zij vertelden dat ze beroepsgericht zijn opgeleid en over een goede kennisbasis beschikken.

Facet 2.2

Relatie doelstellingen en inhoud programma


Criteria - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Voltijd Het studieprogramma (bestaand en nieuw) dat de opleiding FSM haar voltijdstudenten aanbiedt, is gespreid over twee fasen, een propedeutische fase van een jaar en een postpropedeutische fase van drie jaar. De postpropedeutische fase is opgedeeld in twee subfasen: een hoofdfase van 2½ jaar en een afstudeerfase van een half jaar. In de propedeuse doorlopen de studenten een breed basaal programma, dat een uitgebreide oriëntatie biedt op de beroepen waarvoor in de FHMER wordt opgeleid. Daarnaast bereidt het programma de studenten voor op verdere studie in de hoofdfase.


21/55

Voorop in de propedeuse staan vier projecten. De drie eerste projecten zijn voor alle propedeuse studenten van de Fontys Hogeschool MER hetzelfde. Het vierde project is opleidingsgericht ingevuld. In de projecten voeren de studenten onder begeleiding van een tutor opdrachten uit. Sommige van deze opdrachten maken de studenten in groepsverband, andere individueel. Parallel aan de projecten doorlopen de studenten onderwijseenheden waarin zij beroepsgerichte kennis verwerven en beroepsvaardigheden trainen, die zij in de projecten kunnen toepassen. De postpropedeutische fase volgt in grote lijnen de opzet van het eerste studiejaar. De functies van deze fase zijn verdieping, verbreding, oefening in de praktijk en afstuderen. Op het programma staan projecten en onderwijseenheden, een stage en een afstudeerfase. In de onderwijseenheden verwerven de studenten kennis en vaardigheden die ze kunnen toepassen in de projecten. In de hoofdfase duurt elke onderwijsperiode twintig weken (een semester). Gedurende de eerste tien weken (domeinperiode) staan de onderwijseenheden en de toetsing van deze eenheden centraal, in de tien weken daarna (de projectperiode) de projecten. Richtinggevend voor de inhoud en vormgeving van het bestaande studieprogramma zijn de 26 competenties in het landelijk beroeps- en opleidingsprofiel. Voor elk onderdeel van het bestaande programma heeft de opleiding leerdoelen geformuleerd. Voor het nieuwe door Biloba geïnspireerde studieprogramma heeft de opleiding zeven eigen competenties geformuleerd. In de notitie Relatie Dublin descriptoren en het beroeps- en opleidingsprofiel beschrijft de opleiding tamelijk nauwkeurig wanneer (in welke onderwijseenheden) de zeven competenties worden geoefend. In de notitie Hoofdfase FSM is vastgelegd hoe en wanneer de competenties worden getoetst. Voor de studenten is deze informatie opgenomen in de werkboeken die zij per semester krijgen uitgereikt. Deeltijd De studenten van de deeltijdse leerroute volgen een programma waarin binnenschools leren en werken elkaar afwisselen. De deeltijdstudenten verwerven binnenschools de voor het beroep noodzakelijke kennis en vaardigheden. Zij komen wekelijks naar de hogeschool en doorlopen nagenoeg dezelfde onderwijseenheden als de voltijdstudenten. De deeltijdstudenten voeren geen projecten uit. Duaal Het duale onderwijs start in het derde studiejaar. Voltijdstudenten die dat willen en een relevante werkplek hebben, kunnen vanaf dan de studie duaal vervolgen. Het belangrijkste kenmerk van de duale leerroute is de koppeling van het leren en werken van de studenten. De duale studenten brengen vier dagen per week in een arbeidsorganisatie door en zijn 1 dag op school. Voltijd, deeltijd en duaal Een terugkerend onderdeel in elke leerroute is de studieloopbaanbegeleiding. In individuele begeleidingsgesprekken en groepsbijeenkomsten bespreken de studenten met elkaar en met de docenten de voortgang in de studie en geven zij betekenis aan hun leerervaringen.

22/55


Aan de hand van de door de opleiding ter inzage gelegde werkboeken voor de studenten heeft het panel tijdens het visitatiebezoek vastgesteld dat de opleiding voor alle onderdelen van het bestaande programma (projecten, onderwijseenheden en stages) leerdoelen heeft geformuleerd. In deze doelen is omschreven welke kwalificaties, kennis en/of vaardigheden de studenten bij de betreffende onderdelen moeten ontwikkelen. Het nieuwe programma is ingericht volgens het competentiegerichte Biloba-model. Sturend voor het onderwijs zijn de zeven competenties, de uitwerking van de competenties in drie niveaus en daaraan gekoppeld de prestatie-indicatoren. Voor de studenten die het bestaande programma volgen zijn de leerdoelen opgenomen in de studiehandleidingen. De leerdoelen hebben een relatie met de 26 competenties. Deze relatie is door de opleiding zichtbaar gemaakt in het opleidingsplan. Het panel heeft de studiehandleidingen en het opleidingsplan ingezien en geconstateerd dat de doelen zo zijn gekozen dat de studenten de zesentwintig competenties kunnen bereiken. Hetzelfde geldt voor het nieuwe programma. In het Competentieprofiel van de opleiding FSM en het FSM-Competentieboek zijn de competenties beschreven en uitgewerkt. Voor de studenten zijn de beoogde competenties opgenomen in de werkboeken. Het panel heeft bovengenoemde documenten bestudeerd en tijdens het bezoek met betrokkenen van de opleiding besproken. Het panel heeft vastgesteld dat de opleiding het nieuwe programma zo heeft ingericht dat de studenten de zeven beoogde competenties kunnen bereiken.

Facet 2.3

Samenhang in opleidingsprogramma

Vt: goed Dt: voldoende Du: goed

Criterium - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Voltijd Het visitatiepanel heeft tijdens het bezoek vastgesteld dat de opleiding haar voltijdse studenten een voldoende samenhangend programma biedt. Het eerstejaars programma is breed en basaal. Dit programma is grotendeels gemeenschappelijk met de twee andere opleidingen van de Fontys Hogeschool MER. In het propedeuseprogramma maken de studenten kennis met het beroep, de beroepspraktijk en de opleiding, ze verwerven basiskennis en ontwikkelen elementaire beroepsvaardigheden. Door de concentrische opzet van het programma breiden de studenten in de jaren daarna de kennis en de vaardigheden in de propedeuse opgedaan uit. Bovendien leren ze deze kennis toepassen in projecten en tijdens stages. De rode draad in het studieprogramma is het zelfstandig en methodisch ontwikkelen van financiële producten en diensten en het adviseren daarover.


23/55

De voltijd studenten vertelden het panel tijdens het bezoek dat het programma samenhangend is. De projecten, de stages en de ondersteunende colleges tijdens de domeinperioden zijn volgens hen goed op elkaar afgestemd. Bovendien vertelden de studenten dat het binnenschoolse en het buitenschoolse leren soepel in elkaar overlopen. In de Fontys studentenenquêtes en de eigen evaluaties van de opleiding komt eenzelfde beeld naar voren. Deeltijd In de deeltijdvariant is de beroepsgerichte studiestof geclusterd in twee certificaten. Jaar 1 en 2 van de deeltijdse leerroute vormen de basisfase Assistent Financial Services Management. Jaar 3 en 4 vormen de hoofdfase van de studie, de specialisatie Financial Services Management. De deeltijdstudenten voeren in tegenstelling tot de voltijdstudenten geen projecten uit en als zij een relevante werkplek hebben, zijn zij vrijgesteld van praktijkverplichtingen. Het uitgangspunt van de opleiding is dat de deeltijdstudenten de toepassingen van wat in de opleiding wordt geleerd in hun werkpraktijk tegenkomen. De studenten vertelden het panel dat zij het programma voldoende samenhangend vinden. Echter werken en leren lopen volgens de studenten niet altijd parallel. Zij ervaren de samenhang tussen werk en opleiding vaak pas achteraf, wanneer een bepaalde fase van het programma is afgesloten. Tegen deze achtergrond heeft het panel aan dit facet van de deeltijdse leerroute het oordeel voldoende toegekend. Duaal Leidend in het duale studieprogramma is de praktijk van de studenten. De studenten ontwikkelen op hun werkplek beroepsgerichte competenties en de opleiding ondersteunt hen daarbij via hoor- en werkcolleges. De studenten vertelden het panel tijdens het bezoek dat er een goede wisselwerking bestaat tussen de studie en hun eigen beroepspraktijk.

Facet 2.4

Studielast


Criterium - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding FSM streeft een studeerbaar studieprogramma na door een evenwichtige spreiding van de studielast over de duur van het curriculum en door planning van de toetsing.

24/55


Om de studielast evenwichtig te kunnen spreiden over de duur van het curriculum heeft de opleiding de propedeutische fase van de voltijdse leerroute onderverdeeld in vier perioden van 10 weken en de postpropedeutische fase in zes periodes van 20 weken (semesters). Dit geldt voor het bestaande en het nieuwe studieprogramma. Van de zes semesters in de postpropedeutische fase brengen de studenten er vier binnenschools door en twee buitenschools voor stage en afstuderen. In elk binnenschools semester is ruimte voor domeinspecifiek onderwijs, projecten, toetsing en studieloopbaanbegeleiding. Het panel heeft vastgesteld dat aan het eind van elke periode de daarin geprogrammeerde onderwijseenheden en projecten worden afgerond en getoetst en iedere toets leidt tot een beoordeling op basis waarvan studiepunten worden toegekend. Het programma van de deeltijdse leerroute is gelijk aan het programma van de voltijdse variant, maar wordt zonder stages en projecten aan de studenten aangeboden. Duale studenten volgen vanaf het derde studiejaar (semester 5) de duale leerroute. Het panel heeft vastgesteld dat de docenten voor elke onderwijseenheid een werkboek samenstellen. Hierin is voor de studenten informatie opgenomen over het onderwijs en de toetsing in de betreffende eenheid. Voor de stage en de afstudeerfase zijn aparte werkboeken beschikbaar, net als voor de competentie-examens (zie 2.8). Aan het begin van elk studiejaar maakt de opleiding aan de studenten bekend wanneer de tentamens worden afgenomen. Elk tentamen kan drie keer worden afgelegd. De studenten vertelden het panel desgevraagd dat de opleiding roosters en studiemateriaal tijdig verstrekt en de studielast in de werkboeken is berekend. Het panel heeft vastgesteld dat de opleiding achteraf via evaluaties de gerealiseerde studielast onderzoekt en acties onderneemt als daartoe aanleiding bestaat. De voltijdstudenten vertelden het panel dat de opleiding goed te doen is. In de gesprekken kwam naar voren dat de studenten die het nieuwe programma volgen de opdrachten aansprekend en uitdagend vinden. Ook de deeltijd en de duale studenten vinden het programma goed te doen, zo bleek tijdens het bezoek. Zij vertelden het panel dat vertragingen in de studie niet door de opleiding worden veroorzaakt, maar door het werk dat zij doen, de omvang van de aanstelling en hun gezinssituatie.

Facet 2.5

Instroom


Criterium - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: vwo, havo, middenkaderopleiding of specialistenopleiding (WEB) of daarmee vergelijkbare kwalificaties, blijkend uit toelatingsonderzoek. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: In het studiejaar 2006-2007 stroomden 40 voltijdstudenten en 25 deeltijdstudenten de opleiding FSM binnen.


25/55

Doorslaggevend in het aansluitingsbeleid van de opleiding is de beginnende student met een havo-diploma. Havo-afgestudeerden met het profiel economie & maatschappij zijn direct toelaatbaar. Zij kunnen de opleiding in vier jaar voltooien. Mbo-afgestudeerden met een diploma mbo-commercieel medewerker bank en verzekeringen (beroepsopleidende leerweg-niveau 4) en vwo-gediplomeerden met het profiel economie & maatschappij kunnen de opleiding in drie en een half jaar afronden. Zij mogen op basis van tijdens hun vooropleiding verworven competenties twee propedeuseprojecten overslaan. De opleiding onderhoudt via de instroomcoördinator contacten met decanen van scholen voor voortgezet onderwijs in de regio. Voor de FSM-docenten worden informatieve bijeenkomsten georganiseerd over onderwijsontwikkelingen bij de toeleverende scholen. Andersom gebeurt ook. Docenten van de toeleverende scholen worden geïnformeerd over de onderwijsontwikkelingen in de hogeschool. Het doel van deze bijeenkomsten is de inhoudelijke en didactische vormgeving van de verwante opleidingen op elkaar. Voor aspirant studenten zijn er voorlichtingsbijeenkomsten in de eigen school en meeloopdagen in de hogeschool. Tijdens meeloopdagen kunnen de aspirant studenten proefstuderen in de hogeschool en kennismaken met de werkvormen waarmee zij in de opleiding FSM in aanraking komen. Met het ROC Eindhoven heeft de opleiding afspraken gemaakt over toelatingseisen en vrijstellingen. Het deeltijdprogramma is gericht op studenten met een middelbare beroepsopleiding als vooropleiding en ervaring in de financieel-zakelijke beroepspraktijk. De deeltijdcoördinator houdt met alle aspirant deeltijdstudenten een aannamegesprek. Daarin wordt onderzocht of zij beschikken over een relevante werkplek en in aanmerking komen voor vrijstelling van praktijkverplichtingen. Deeltijdstudenten die ouder zijn dan 21 jaar en niet aan de toelaatbaarheidsvoorwaarden voldoen, kunnen een toelatingsexamen afleggen. Voltijd- en deeltijdstudenten die op grond van werkervaringen of studie elders in aanmerking willen komen voor vrijstellingen kunnen daartoe een verzoek indienen bij de examencommissie. Bepalingen hierover zijn vastgelegd in de onderwijs- en examenregeling. Door de invoering van het nieuwe competentiegerichte programma spelen vrijstellingen in de toekomst een minder prominente rol dan tot nu toe. In het nieuwe programma staat de vraag centraal of studenten voldoende competent zijn om deel te kunnen nemen aan de competentie-examens (zie 2.8). Volgens de evaluaties die de opleiding in de achterliggende jaren heeft uitgevoerd, vindt de meerderheid van de eerstejaars studenten dat de opleiding voldoende aansluit bij hun vooropleiding. De studenten en de afgestudeerden met wie het panel tijdens het bezoek heeft gesproken, bevestigden deze uitkomsten. Zij hebben voor de opleiding FSM gekozen omdat de studie inhoudelijk interessant is en carrièremogelijkheden biedt.

26/55


Facet 2.6

Duur

Vt: voldaan Dt: voldaan Du: voldaan

Criterium - De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: hbo-bachelor: 240 studiepunten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding Financial Services Management van de Fontys Hogeschool MER heeft de studieduur van de drie varianten (voltijd, deeltijd en duaal) uitgedrukt in studiebelastingsuren en de studielast in European creditpoints (EC). De studielast is 240 EC. Een EC staat voor 28 studie-uren, zodat de totale studieduur uitkomt op 6720 uur. De opleiding voldoet hiermee aan de formele eisen over de duur van het curriculum. De bestaande opleiding omvat een propedeutische fase van 60 EC, een hoofdfase van 150 EC en een afstudeerfase met een studielast van 30 EC. De propedeuse is grotendeels gemeenschappelijk (75%) met de twee andere opleidingen van de FHMER. De nieuwe opleiding bestaat uit een gemeenschappelijke propedeuse van 60 EC, de major FSM met een studielast van 120 EC en een door de studenten zelf te kiezen minor van 60 EC. De totale studielast van 240 EC van de bestaande en de nieuwe opleiding is gelijkmatig verdeeld over de vier studiejaren. De studiepunten zijn per studiejaar, onderwijsperiode en onderwijseenheid verantwoord in de onderwijs- en examenregeling en in de werkboeken voor de studenten. Het uit de studielast voortvloeiende tijdbeslag wordt regelmatig gewogen.

Facet 2.7

Afstemming tussen vormgeving en inhoud


Criteria - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding beschikt voor de bestaande opleiding over een eigen onderwijsvisie. Het opleiden van studenten tot startbekwame financieel-zakelijke dienstverleners via een actueel, beroeps- en competentiegericht studieprogramma is daarin de leidende gedachte. Door de visie heeft de opleiding in het bestaande programma gekozen voor thematisch en projectgestuurd leren. Een opzet waarbij in elke binnenschoolse onderwijsperiode een thema en een daaraan gekoppelde projectopdracht centraal staan. Uitgangspunt bij de


27/55

projecten zijn vraagstukken en problemen uit de beroepspraktijk. Het resultaat is altijd een concreet beroepsproduct. Voorafgaand aan de projecten doorlopen de studenten tijdens de zogenoemde domeinperiode hoor- en werkcolleges waarin voor het project relevante theorie aan de orde komt en vaardigheden worden getraind. Leidend bij de keuze van de thema s en de vormgeving van de projecten en de domeinperioden waren niet de vakken en hun logische opbouw maar de 26 competenties in het landelijk overeengekomen beroeps- en opleidingsprofiel. Deze competenties moeten afgestudeerden beheersen om de beroepstaken die de beroepspraktijk van hen vraagt te kunnen uitvoeren. Het panel heeft tijdens het bezoek vastgesteld dat de visie zichtbaar in de bestaande opleiding aanwezig is. Het onderwijs is beroepsgericht en afgestemd op de 26 competenties in het landelijk overeengekomen beroeps- en opleidingsprofiel. De onderwijsvisie van de nieuwe opleiding is gebaseerd op de Biloba-visie van de hogeschool. Anders in deze visie t.o.v. de bestaande visie is de opbouw van het programma volgens de major-minor structuur en de vormgeving van het onderwijs volgens een didactische aanpak, waarin het leerproces van de student centraal staat (de inspanningen van de student) in plaats van het onderwijsproces (de inspanningen van de docent). Het visitatiepanel heeft tijdens het bezoek in gesprekken met betrokkenen van de opleiding vastgesteld dat de Biloba-visie terrein wint in de onderwijspraktijk, zeker in de voltijdse en de duale leerroute. Nieuwe elementen in het studieprogramma zijn het competentie-examen en het portfolio. Voltijd In beide programma s (bestaand en nieuw) is, zoals al eerder verwoord, gekozen voor een opzet waarbij de binnenschoolse onderwijsperioden zijn verdeeld in een domein- en een projectperiode. Aan elke periode is een thema gekoppeld. In de domeinperiode bestuderen de studenten aan het thema gerelateerde studiestof. De docenten ondersteunen de studenten daarbij via hoor- en werkcolleges. In de projectperiode voeren de studenten in groepen projectopdrachten uit. Uitgangspunt daarbij zijn vraagstukken en problemen uit de beroepspraktijk. Het resultaat van een project is een concreet beroepsproduct. Het panel heeft vastgesteld dat naarmate de opleiding vordert de focus van de projectopdrachten verandert. In het begin van de opleiding ligt de nadruk vooral op het oplossen van concrete vragen, vervolgens verschuift de aandacht naar het oplossen van complexe financiële vraagstukken, het ontwikkelen van financiële producten en het adviseren daarover. De voltijdse studenten met wie het panel tijdens het bezoek heeft gesproken, vertelden dat zij zeer tevreden zijn over de combinatie domeinspecifiek en projectgestuurd onderwijs. Door de hoor- en werkcolleges in de domeinperiode, de bestudering van de studiestof en de daarop volgende tentamens beginnen zij goed toegerust aan het projectwerk. De projecten zorgen volgens de studenten voor een actieve rol van hen in het leerproces en werken daardoor studiemotiverend. Bovendien eisen de projecten volgens de studenten dat zij zich intensief inzetten, waardoor het proces vaak beter loopt. Ze voelen zich uitgedaagd door de opleiding. De studenten vertelden het panel verder

28/55


dat gaandeweg het project de samenwerking in de projectgroep regelmatig wordt geëvalueerd. Zijn er problemen met de samenwerking, dan worden die eerst opgelost voordat de volgende opdracht wordt uitgevoerd. De studenten die het nieuwe programma volgen, vertelden het panel dat het portfolio hen heeft gestimuleerd bij het leren. Deeltijd Het panel heeft tijdens het bezoek vastgesteld dat het bestaande programma van de deeltijdse leerroute cursorisch is opgezet. De leerinhouden zijn verspreid over twee fasen: de basisfase en de hoofdfase. Elke fase duurt twee jaar. Leidend voor de inhoud van het programma zijn de zesentwintig in 2001 landelijk overeengekomen competenties. De deeltijdstudenten voeren geen projecten uit en zijn, als ze over een relevante werkplek beschikken, vrijgesteld van praktijkverplichtingen. De deeltijdstudenten komen één maal per week naar de hogeschool. De contacttijd is zo ingericht dat zij gedurende de rest van de week met zelfstudie vooruit kunnen. Het onderwijs van de deeltijdse leerroute wordt met ingang van september 2007 aangepast aan de Biloba-visie, dat wil zeggen dat het deeltijdse programma wordt opgebouwd volgens de major-minor structuur en competentigericht wordt opgezet. Duaal Het duale onderwijs start in het derde jaar. In de jaren daarvoor volgen de duale studenten het voltijdprogramma. Het belangrijkste kenmerk van de duale leerroute is de koppeling van het leren en werken van de studenten. De duale studenten brengen vier dagen per week in een arbeidsorganisatie door en zijn 1 dag op school. Op school krijgen zij op hun leerroute afgestemde modulen aangeboden. De duale leerroute-nieuwe stijl wordt vanaf september 2007 ingevoerd.

Facet 2.8

Beoordeling en toetsing

Vt: voldoende Dt: voldoende Du: voldoende

Criterium - Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De Fontys Hogeschool MER heeft het beleid voor beoordeling en toetsing vastgelegd in de nota Toetsbeleid. De nota is in 2006 geschreven en na vaststelling door het managementteam van de hogeschool ingevoerd. De FHMER sluit met het toetsbeleid aan bij de hogeschoolkaders voor toetsing en beoordeling, die in het kader van het Biloba-programma op centraal niveau zijn geformuleerd. Toetsen moeten zoveel mogelijk in een beroepsmatige context worden geplaatst.


29/55

De opleiding FSM volgt het toetsbeleid van de FHMER. Het panel heeft tijdens het bezoek vastgesteld dat de Biloba-visie langzaam maar zeker terrein wint in de toetsing en de beoordeling van de opleiding, hoewel de visie nog niet over de gehele linie is gerealiseerd. De opleiding zet in het bestaande en in het nieuwe programma verschillende toetsvormen in, waardoor de studenten niet alleen worden getoetst op kennis en theorie, maar ook op de competenties die ze ontwikkelen. De dominante toetsvorm in de domeinperiode is de schriftelijke toets. Voorbeelden van toetsvormen In de projectperiode zijn onderzoeken, projectopdrachten en presentaties. Nieuw in het toetsbeleid van de opleiding FSM zijn de competentie-examens, die in de toekomst op drie momenten in het nieuwe curriculum worden afgenomen, aan het eind van de propedeutische fase, in de hoofdfase (na de stage) en aan het eind van de studie. In het studiejaar 2005-2006 zijn de competentie-examens voor het eerst georganiseerd. De deelnemers toen waren de propedeusestudenten van de voltijdse variant. Aan het eind van het studiejaar 2006-2007 worden in de propedeutische fase opnieuw competentie-examens afgenomen. Vanaf het studiejaar 2007-2008, na de invoering van het nieuwe derdejaars programma, worden ook in de hoofdfase competentie-examens georganiseerd. Richtinggevend voor de competentie-examens zijn de zeven door de opleiding geformuleerde competenties, competentieniveaus en prestatie-indicatoren. Tijdens het competentie-examen wordt getoetst welke competenties de studenten hebben verworven en op welk niveau. Belangrijk hulpmiddel voor de studenten hierbij is hun portfolio. Een competentie-examen bestaat uit twee delen: een criteriumgericht interview waarin het portfolio wordt beoordeeld en een performance assessment, de evaluatie van het beroepsgerichte gedrag van de studenten. De studenten en de docenten vertelden het panel tijdens het bezoek dat zij positief oordelen over de waarde van de competentie-examens maar nog zoeken naar een goede vorm waarin deze examens uitgevoerd kunnen worden. Ook de vorm, de inhoud en de omvang van het portfolio is voor de studenten nog niet altijd even duidelijk. Enkele studenten met wie het panel tijdens het bezoek heeft gesproken, twijfelden aan de waarde van dit document. De opzet en de beoordeling van de stage en het afstudeerproject zijn beschreven in de werkboeken voor stages en afstuderen. Regelingen omtrent het toetsen en de regelingen voor de vrijstellingen zijn vastgelegd in de Onderwijs- en Examenregeling. De kwaliteit van de toetsen wordt bewaakt door de toetscoördinatoren. Per toets is een coördinator actief. De kwaliteit van projecttoetsen wordt gewaarborgd doordat altijd meer docenten betrokken zijn bij een project. Bij de beoordeling van de stage is behalve de docent ook de begeleider vanuit het stagebedrijf betrokken. De begeleider geeft een advies en de docent stelt het cijfer vast. Bij de beoordeling van de afstudeeropdracht is een externe deskundige aanwezig. Uit de Evaluaties stagebiedende bedrijven en de Evaluaties afstudeerstages, die het panel heeft ingezien, blijkt dat de studenten positief oordelen over de toetsing en de

30/55


beoordeling van de twee stages. Minder positief oordelen de studenten over de voorbereiding van de afstudeerstage. Tijdens het bezoek vertelden de aanwezige afgestudeerden het panel desgevraagd dat ze niet wisten dat ze bij de afstudeeropdracht uit moesten gaan van een theoretisch model. Daar kwamen ze gaandeweg achter, onder meer door andere scripties te raadplegen. In verband met deze klachten van de studenten heeft de opleiding de oefenscriptie ingevoerd. Alle derdejaars studenten maken voor zij aan de afstudeerfase beginnen een dergelijke scriptie. De opleiding had tijdens het bezoek een representatieve set (beoordeelde) toetsen ter inzage gelegd. Het panel heeft deze toetsen bestudeerd en vastgesteld dat de toetsen van voldoende niveau zijn en aansluiten bij het onderwijs. In de Fontys Studentenenquêtes 2004 en 2006 zeggen de studenten van de opleiding FSM dat zij over het algemeen tevreden zijn over het toetsbeleid en de toetsvormen. De beoordeling vinden de studenten rechtvaardig en valide. Het panel heeft aan het facet beoordeling en toetsing het oordeel voldoende toegekend. Zij vindt de richting waarin de toetsing zich ontwikkelt veelbelovend, niet in de laatste plaats door het gebruik van diverse toetsvormen, maar er zijn nog verbeteringen mogelijk en nodig. Voorbeelden hiervan zijn het competentie-examen met als onderdeel het portfolio en de voorbereiding van de afstudeerstage.

Onderwerp 3

Facet 3.1

Inzet van personeel

Eisen HBO


Criterium - Het onderwijs wordt voor een belangrijk deel verzorgd door personeel dat een verbinding legt tussen de opleiding en de beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De Fontys Hogeschool MER biedt drie opleidingen aan: MER, V&M en FSM. Per opleiding is een docententeam actief, dat verantwoordelijk is voor de ontwikkeling en de uitvoering van het eigen studieprogramma. Het team FSM bestaat uit 15 medewerkers: 14 docenten en een opleidingscoördinator. De opleidingscoördinator is lid van het managementteam van de FHMER. Uit de gegevens die door de opleiding aan het panel zijn verstrekt, blijkt dat negen van de vijftien medewerkers bedrijfservaring hebben, waarvan zes recent. Twee van de zes hebben een eigen bedrijf en een van de zes heeft in 2006 een bedrijfsstage van twee maanden bij een verzekeringsbedrijf doorlopen. Alle docenten zijn in het bezit van een diploma van een wetenschappelijke of een hogere beroepsopleiding. Het panel heeft tijdens het bezoek vastgesteld dat de docenten door de begeleiding van stages en afstudeerwerken in contact komen met stagebiedende organisaties.


31/55

Hoewel deze contacten primair in het teken staan van de competentieontwikkeling van de student, leveren ze ook informatie op over de beroepspraktijk. Naast contacten met stagebiedende organisaties zijn er contacten met gastdocenten, de BVC, externe deskundigen tijdens examens, het Fontys lectoraat duurzame stadsen streekontwikkeling, het landelijk overleg van de FSM-opleidingen in Nederland en het kenniscentrum financiële planning dat de opleiding FSM in samenwerking met de Fontys opleiding fiscaal recht en economie heeft opgezet. Ook voor deze contacten geldt dat ze bruikbare informatie opleveren voor het onderwijs, hoewel niet alle docenten bij elk contact zijn betrokken. Drie FSM-docenten participeren in het kenniscentrum financiële planning. Zij ontwikkelen en verzorgen studieonderdelen van de minor financiële planning. Eén docent draait mee in het kenniscentrum van het lectoraat duurzame stadsen streekontwikkeling. In het zelfevaluatierapport meldt de opleiding dat zij een eigen financieel centrum wil opzetten waarin de studenten (zoals in de kantoortuin) projectopdrachten uitvoeren en beroepsvaardigheden kunnen oefenen. Voorts overweegt de opleiding, volgens het zelfevaluatierapport, om zich te melden als deelnemer aan het masterplan Eindhoven kennispoort van de Euregio. De studenten (deeltijd, voltijd en duaal) en de afgestudeerden met wie het panel tijdens het bezoek heeft gesproken, lieten zich overwegend positief uit over de beroepsgerichtheid van de docenten. In de evaluaties van de opleiding en de Fontys studentenenquêtes komt een zelfde beeld naar voren.

Facet 3.2

Kwantiteit personeel


Criterium - Er wordt voldoende personeel ingezet om de opleiding met de gewenste kwaliteit te verzorgen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Tijdens de visitatieperiode studeerden bij FSM-Eindhoven 230 studenten. Er werkten 15 docenten, die samen 13,5 fte bezetten. De docent-student ratio was 1:25. Het ziekteverzuim is laag. Het verzuimpercentage van de opleiding is al enige jaren 3%. FSM-Eindhoven constateert in het zelfevaluatierapport, onder meer op basis van de Fontys Personeels enquête over werkbelasting en ziekteverzuim, dat de werkdruk in de opleiding al enige tijd hoog is. Tijdens het bezoek bevestigden de docenten desgevraagd de werkdruk. Zij vertelden het panel dat de hoge werkdruk vooral wordt veroorzaakt door de ontwikkeling en de invoering van het nieuwe curriculum. Nieuwe elementen in dat curriculum die relatief veel tijd vragen zijn de competentie examens, de studieloopbaanbegeleiding en de daarmee samenhangende nieuwe rollen voor de docenten. De docenten vertelden het panel verder dat zij door de tijd die met de ontwikkeling en de uitvoering van het curriculum is gemoeid, minder dan gewenst toekomen aan de vormgeving van andere voor de opleiding belangrijke voornemens,

32/55


zoals internationalisering, externe gerichtheid, ICT-professionalisering en wetenschappelijke oriëntatie. Het panel deelt deze opvatting van de docenten en heeft geconstateerd dat vooral de externe gerichtheid in de achterliggende periode niet goed uit de verf is gekomen. Tegen deze achtergrond heeft het panel aan dit facet het oordeel voldoende toegekend. Om een te grote werkdruk in de toekomst te voorkomen, heeft het managementteam van de FHMER een aantal maatregelen genomen, zoals de invoering van een taakberekeningsmodel, een nieuwe procedure voor de inzet van personeel en de aanstelling van freelance docenten. Tijdens het bezoek vertelden de docenten het panel dat de effecten van deze maatregelen al merkbaar zijn in de opleiding. De docenten vertelden het panel verder dat ze overwegend tevreden zijn met het personeelsbeleid. Ze toonden zich tijdens het bezoek gemotiveerd en betrokken.

Facet 3.3

Kwaliteit personeel


Criterium - Het personeel is gekwalificeerd voor de inhoudelijke, onderwijskundige en organisatorische realisatie van het programma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: FSM-Eindhoven wil dat de docenten voldoende gekwalificeerd zijn voor de uitvoering van de twee curricula van de opleiding. Voldoende gekwalificeerd wil zeggen dat zij in zo veel mogelijk docentrollen inzetbaar zijn en kunnen bogen op voldoende ervaring in de beroepspraktijk. Voorbeelden van docentrollen zijn tutor, ontwikkelaar, vakdocent, studieloopbaanbegeleider en assessor. Tijdens het bezoek in gesprekken met het panel uitten de studenten hun tevredenheid over de kwaliteit van de docenten, niet alleen op vakinhoudelijk maar ook op didactisch terrein. De docenten zijn volgens de studenten bovendien voldoende op de hoogte van de gang van zaken en de ontwikkelingen in de beroepspraktijk. Het positieve oordeel van de studenten over de docenten komt ook naar voren in de Jaarevaluatie FHMER 2005, de Fontys Studentenenquêtes 2004 en 2006 en het Uitstroomonderzoek 2006. Alle docenten komen in aanmerking voor scholing en deskundigheidsbevordering. Afspraken hierover worden gemaakt tijdens de contracteringsgesprekken die vanaf januari 2007 jaarlijks worden gevoerd. Deze gesprekken vervangen de tot dan toe gehouden functioneringsgesprekken. Uitgangspunt in de contracteringsgesprekken is het teamprofiel waarin de beoogde domeindeskundigheid en de pedagogische en didactische deskundigheid van de docenten zijn beschreven.


33/55

Op elk contracteringsgesprek volgt na enige tijd een beoordelingsgesprek waarin de balans wordt opgemaakt. De docenten presenteren zich in de beoordelingsgesprekken aan de hand van een zogeheten docentenportfolio. Hierin zijn een curriculum vitae en een overzicht van specifieke scholingsactiviteiten opgenomen. Fontys biedt enkele keren per jaar gemeenschappelijke scholing aan op het gebied van studieloopbaanbegeleiding, toetsing en assessment. De meeste docenten van de opleiding FSM hebben deze scholing gevolgd en het daaraan verbonden certificaat behaald. De opleiding stimuleert docentstages. Tot nu toe heeft één docent hier gebruik van gemaakt.

Onderwerp 4

Facet 4.1

Voorzieningen

Materiële voorzieningen


Criterium - De huisvesting en materiële voorzieningen zijn toereikend om het programma te realiseren. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De Fontys Hogeschool MER is gehuisvest in één van de gebouwen van het Fontyscomplex Rachelsmolen in Eindhoven. Fontys Hogeschool MER deelt dit gebouw met drie andere Fontys Hogescholen, te weten de Hogescholen Communicatie (1), Financieel Management (2) en Marketing Management (3). In het gebouw beschikt de FHMER over een eigen vleugel. Het visitatiepanel heeft tijdens de rondleiding geconstateerd dat de huisvesting en de materiele voorzieningen die de Fontys Hogeschool MER de studenten en medewerkers van de opleiding FSM biedt, toereikend zijn om de studieprogramma s te realiseren. De opleiding kan beschikken over hoorcollegezalen, leslokalen, studieruimten voor studenten, spreekkamers voor begeleidingsgesprekken en vaste werkplekken voor docenten. Daarnaast is er in het gebouw een kantine voor studenten en docenten. De ICT-voorzieningen in het gebouw zijn eigentijds en functioneel. Naast de genoemde faciliteiten beschikt de opleiding FSM over een kantoortuin, een nagebootste werkomgeving met vier balies. In het project financiële diensten (semester 4) gebruiken de FSM-studenten de kantoortuin. Zij zijn in het kader van het project de personeelsleden van een fictief financieel advieskantoor, waarin zij klanten te woord staan en hen van (financieel) advies dienen. De mediatheek die is gehuisvest in een ander gebouw op het complex is voorzien van voor de opleiding relevante informatiedragers, zoals boeken, lesmateriaal en nationale en internationale tijdschriften. Bovendien beschikt de mediatheek over internetverbindingen

34/55


met diverse universiteitsbibliotheken en literatuur-, kranten- en tijdschriftenbestanden in binnen- en buitenland. De mediatheek is toegankelijk voor alle Fontys studenten. In de Fontys Studentenenquête 2006 oordelen de studenten positief over de computerfaciliteiten, de faciliteiten voor laptopgebruik, de huisvesting en de studiefaciliteiten. Over de hoeveelheid ruimtes voor zelfstudie zijn de studenten minder tevreden. Het panel heeft tijdens het bezoek vastgesteld dat door verbouwing en uitbreiding het gebrek aan ruimtes voor kleine groepsbijeenkomsten aanzienlijk is afgenomen. In verband met de invoering van het nieuwe Biloba-onderwijs worden in het studiejaar 2007-2008 de bestaande gebouwen gedeeltelijk opnieuw ingericht. Overbezetting van de gebouwen wordt voorkomen door studie- en onderwijsactiviteiten over de hele dag te spreiden en alle beschikbare uren te benutten.

Facet 4.2

Studiebegeleiding en informatievoorziening


Criteria - De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten zijn adequaat met het oog op de studievoortgang. - De studiebegeleiding en informatievoorziening aan studenten sluiten aan bij de behoefte van studenten. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De studieloopbaanbegeleiding die de opleiding haar studenten biedt, bevindt zich in een overgangsfase. Door de invoering van het nieuwe competentiegerichte onderwijs heeft de begeleiding volgens de opleiding een andere betekenis gekregen. In verband hiermee heeft zij een nieuw begeleidingssysteem opgezet. Het nieuwe systeem is in september 2005 ingevoerd. De studieloopbaanbegeleiding-oude stijl gold tijdens het bezoek voor de 3e en 4e jaars voltijdstudenten en voor alle deeltijd en duale studenten. Als het nieuwe programma volledig is ingevoerd, wordt het systeem verlaten. In de oude opzet krijgen de studenten een mentor toegewezen. In het eerste en het tweede jaar van de studie zijn er enkele verplichte contacten tussen de studenten en hun mentoren. Het initiatief hiervoor gaat uit van de docentbegeleider. Na het tweede jaar verdwijnen deze verplichte contacten en wordt het initiatief verschoven van de docent naar de student. Alleen als de prestaties hiertoe aanleiding geven, neemt de docent contact op met de student. De nieuwe opzet, die in september 2005 is ingevoerd, gold tijdens het bezoek voor de 1e en 2e jaars voltijdstudenten. Deze studenten zijn gekoppeld aan een studieloopbaanbegeleider. De studieloopbaanbegeleiders ondersteunen de studenten bij hun competentie- en portfolio-ontwikkeling, zij zijn studieadviseur, contactpersoon, informant en vertrouwenspersoon. De begeleider voert jaarlijks twee gesprekken met de studenten. Voor de propedeuse is het beleid vastgelegd in de Handleiding studieloopbaanbegeleiding propedeuse, voor het tweede jaar is het beleid vastgelegd in


35/55

de Onderwijs- en examenregeling. Vanaf september 2007 wordt het begeleidingssysteem uitgebreid over de leerjaren drie en vier van de voltijdse leerroute en over de deeltijdse en de duale leerroute. Tijdens hun studie worden de studenten ook begeleid door tutoren en vakdocenten. De tutor coacht de studenten, geeft feedback op teamwerk, competentieontwikkeling, projectwerk en individuele taakvervulling. Vakdocenten verzorgen colleges. De voltijdstudenten worden tijdens de stages begeleid door een docent van de opleiding en een bedrijfsbegeleider. De deeltijd en de duale studenten krijgen een begeleider toegewezen die hen op de werkplek bezoekt en met de studenten en de bedrijfsbegeleider de competentieontwikkeling van de student bespreekt. De informatie die de studenten nodig hebben om hun studie probleemloos te doorlopen, is opgeslagen in diverse documenten, zoals de werkboeken, de onderwijs- en examenregeling, de handleiding studieloopbaanbegeleiding en de stage- en afstudeergidsen. De studenten kunnen deze documenten via het intranet van Fontys Hogescholen ophalen en kopiëren. Ook mededelingen, uitslagen van toetsen en beoordelingen worden via het intranet verspreid. In het studiejaar 2007-2008 wordt de digitale leeromgeving N@tschool ingevoerd, een onderdeel daarvan is het digitaal portfolio.

Onderwerp 5

Facet 5.1

Interne kwaliteitszorg

Evaluatie resultaten


Criterium - De opleiding wordt periodiek geëvalueerd, mede aan de hand van toetsbare streefdoelen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Fontys Hogescholen heeft haar kwaliteitsbeleid beschreven in de Handleiding voor het inrichten van de kwaliteitszorg Fontys Hogescholen. Binnen dit Fontys kwaliteitskader ontwikkelen de 35 hogescholen die Fontys omvat hun eigen kwaliteitsbeleid. De Fontys Hogeschool MER in Eindhoven heeft haar beleid vastgelegd in het Kwaliteitshandboek FHMER. Verantwoordelijk voor de uitvoering van het kwaliteitshandboek is het managementteam (MT) van de FHMER. Dit MT bestaat uit de directeur van de hogeschool en de teamleiders van de drie opleidingen. Een speciaal voor dit doel aangestelde kwaliteitscoördinator adviseert het managementteam in algemene zin over kwaliteitszorg. De FHMER kent drie evaluatiecycli: een accreditatiecyclus van zes jaar, een jaarlijkse MACON/MARAP-cyclus en een periodieke kortlopende cyclus. In de accreditatiecyclus legt de opleiding in een zelfevaluatierapport met bijlagen verantwoording af op basis van de NVAO-criteria. In de MACON/MARAP-cyclus legt de opleiding verantwoording af aan

36/55


het bestuur van de Fontys Hogescholen. In het managementcontract (MACON) worden één keer per jaar streefbare doelen en afspraken opgenomen, waarover drie keer per jaar een voortgangsrapportage (MARAP) wordt gemaakt. In de periodieke kortlopende cyclus meet de opleiding de kwaliteit van alle aspecten van het onderwijs. Het visitatiepanel heeft tijdens het bezoek de ter inzage gelegde evaluatie-instrumenten bestudeerd en vastgesteld dat de opleiding het Kwaliteitshandboek FHMER op methodologisch verantwoorde wijze uitvoert. Deze evaluatie-instrumenten van de opleiding zijn module- en projectevaluaties, toetsevaluaties, stage- en afstudeerevaluaties, het uitstroomonderzoek en de startbekwaamhedenonderzoeken onder afgestudeerden en hun werkgevers. Alle onderzoeken van de opleiding leveren voldoende betrouwbare en valide gegevens op, waardoor gericht verbeterbeleid mogelijk is. De FHMER baseert haar kwaliteitsbeleid niet alleen op interne evaluaties. Zij werkt ook mee aan onderzoeken door externe instanties, zoals de Keuzegids Hoger Onderwijs en de Elsevier/NIPO enquête. De FHMER neemt voorts deel aan Fontysbrede onderzoeken, zoals de Fontys audits en de Fontys studenten- en personeelsenquête, respectievelijk om de vier jaar en om de twee jaar.

Facet 5.2

Maatregelen tot verbetering


Criterium - De uitkomsten van deze evaluatie vormen de basis voor aantoonbare verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van de streefdoelen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Een van de uitgangspunten van de FHMER is dat evaluaties van onderwijs en organisatie altijd moeten leiden tot aantoonbare verbetermaatregelen. De basis voor de verbetermaatregelen van de opleiding FSM is informatie afkomstig uit de onderzoeken die de opleiding zelf uitvoert, onderzoeken van Fontys en/of onderzoeken door externe instanties. Deze informatie wordt besproken in het managementteam, dat ook verbeteringen voorstelt. Adviseur van het MT is de kwaliteitscoördinator van de FHMER. Verbeteringen worden uitgevoerd door de docenten of andere betrokkenen van de opleiding. Verbeteringen op basis van evaluaties in het kader van de kortlopende cyclus worden meestal snel gerealiseerd. Een voorbeeld hiervan is het eerste project van de propedeuse. Naar aanleiding van de studentevaluaties in november 2006 heeft de projectleider verbeteracties voorgesteld aan de propedeusecoördinator. Tijdens het bezoek bleek dat de verbeteringen al waren doorgevoerd voordat het project in januari 2007 voor de tweede propedeusegroep opnieuw van start ging.


37/55

Grote, veelal onderwijsinhoudelijke veranderingen doorlopen de zogenoemde plan-docheck-act-cyclus, zoals beschreven in het Kwaliteitshandboek FHMER. Het beginpunt van deze cyclus is het managementcontract (MACON), het eindpunt de managementrapportage (MARAP). In de MARAP is beschreven of de streefdoelen uit het MACON zijn gehaald en of de feitelijke kwalitatieve gegevens overeenkomen met de vastgestelde normen en streefcijfers. Het MT bespreekt de managementrapportages met het bestuur van Fontys Hogescholen. De opleiding geeft in het zelfevaluatierapport diverse voorbeelden van verbeteracties, zoals de uitbreiding van het handboek studieloopbaanbegeleiding, de invoering van N@tschool met het oog op de interactieve begeleiding en feedback op de competentieontwikkeling van de student, de individuele beoordeling van de studenten bij projecten en het notuleren van exitgesprekken. Het panel vindt dat de opleiding de uitkomsten van evaluaties aantoonbaar gebruikt voor verbetermaatregelen die bijdragen aan de realisatie van streefdoelen in het managementcontract. Wel blijkt uit onderzoek dat de studenten en docenten niet tevreden zijn over de wijze waarop de opleiding voornemens en resultaten terugkoppelt. Tijdens het bezoek heeft het management hiervoor verbetermaatregelen aangekondigd. In verband met deze kanttekening over de terugkoppeling van voornemens en resultaten heeft het panel aan dit facet het oordeel voldoende toegekend. De positieve waardering van het panel voor dit facet, in combinatie met de snelheid en de effectiviteit van de kortlopende cyclus bieden daarvoor onvoldoende compensatie.

Facet 5.3

Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld


Criterium - Bij de interne kwaliteitszorg zijn medewerkers, studenten, alumni en het afnemend beroepenveld van de opleiding actief betrokken. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het panel heeft tijdens het bezoek in gesprekken met het management en aan de hand van het Kwaliteitshandboek FHMER, evaluaties en rapportages naar aanleiding van evaluaties vastgesteld dat studenten, medewerkers, alumni en het afnemende werkveld actief bij de interne kwaliteitszorg zijn betrokken. De medewerkers van de opleiding zijn direct betrokken bij de kwaliteitszorg door middel van teamvergaderingen, interne audits van de hogeschool, de examencommissie, de contracterings- en beoordelingsgesprekken en de Fontys personeelsenquêtes. De opleiding betrekt de studenten bij haar interne kwaliteitszorg door middel van diverse steeds terugkerende evaluaties over alle aspecten van het onderwijs, door deelname aan de examencommissie, de medezeggenschapsraad, de onderwijscommissie en de Fontys studentenquête.

38/55


Het afnemende werkveld is betrokken bij de interne kwaliteitszorg via de beroepenveldcommissie, de stage- en afstudeerbegeleiding, de evaluatie van stage en afstuderen, externe deskundigen bij afstudeerzittingen en het startbekwaamhedenonderzoek dat sinds januari 2007 elke drie jaar wordt uitgevoerd. De afgestudeerden worden betrokken bij de interne kwaliteitszorg via het uitstroomonderzoek en het startbekwaamhedenonderzoek. Het panel stelt vast dat de opleiding zich inspant relevante doelgroepen actief te betrekken bij de interne kwaliteitszorg.

Onderwerp 6

Facet 6.1

Resultaten

Gerealiseerd niveau


Criterium - De gerealiseerde eindkwalificaties zijn in overeenstemming met de nagestreefde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding Financial Services Management van Fontys Hogeschool MER in Eindhoven leidt studenten op tot startbekwame financieel-zakelijke dienstverleners. Het werkterrein van de afgestudeerden van de opleiding FSM is de financieel-zakelijke branche. Fontys Hogeschool MER voert de opleiding FSM in drie varianten uit: een voltijdse, een deeltijdse en een duale variant. Er zijn twee programma s: het bestaande programma en een vernieuwd door Biloba geïnspireerd programma. Het nieuwe programma wordt sinds september 2005 jaar na jaar ingevoerd. De eerste afgestudeerden die het nieuwe programma volledig hebben doorlopen, melden zich aan het eind van het studiejaar 2008-2009 op de arbeidsmarkt. Voor het nieuwe programma heeft de opleiding zeven competenties geformuleerd. Voor het bestaande programma ontleent zij de competenties aan het in 2001 landelijk overeengekomen beroeps- en opleidingsprofiel. Om er zeker van te zijn dat de competenties door de studenten kunnen worden behaald, zet de opleiding drie instrumenten in: (1) de toetsing en de beoordeling van door de studenten in projecten gerealiseerde beroepsproducten en andere geleverde prestaties, (2) de beoordeling van de stages en het afstudeerwerk in aanwezigheid van deskundigen uit de beroepspraktijk en (3) de onderzoeken en evaluaties waarin studenten, vertegenwoordigers van stagebiedende bedrijven, gecommitteerden en medewerkers hun oordelen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs. Uit informatie van de opleiding in het zelfevaluatierapport blijkt dat 70% van de afgestudeerden na de studie gaat werken, 30% volgt een vervolgopleiding.


39/55

De afgestudeerden met wie het panel heeft gesproken, vertelden dat voor hen de hogere beroepsopleiding FSM de eindopleiding was. Zij zijn na hun studie gaan werken. Zij vinden dat de opleiding hen goed heeft voorbereid op de beroepspraktijk. Ook over de diepgang waren de afgestudeerden tevreden. Lacunes hebben zij niet geconstateerd. Wel vroegen de afgestudeerden om meer trainingen commerciële vaardigheden. De leden van de beroepenveldcommissie vertelden het panel tijdens het bezoek dat de afgestudeerden voldoen aan de eisen die de branche van hen verwacht. Het panel heeft tien door de opleidingen ter beschikking gestelde afstudeerwerken bestudeerd. Deze werken waren geschreven door studenten (deeltijd, voltijd en duaal) die de opleiding gediplomeerd hebben verlaten. Het panel vond de afstudeerwerken van voldoende niveau. Het resultaat van alle afstudeerprojecten is een concreet product, zoals een marktonderzoek, een positioneringsdocument voor een bankfiliaal, een advies over de internetstrategie van een financiële adviesgroep, een analyse van de gevolgen van de invoering van het nieuwe ziektekostenstelsel voor een verzekeringsbedrijf en de interne gevolgen van de invoering van een nieuw computersysteem bij een grote zakenbank. De opleiding beschouwt het afstudeerwerk als de meesterproef, waarmee de studenten laten zien dat zij beschikken over de competenties om zelfstandig een beroepsprobleem te definiëren, te analyseren en op te lossen. In het derde studiejaar schrijven de studenten een oefenscriptie. De leden van de beroepenveldcommissie en de praktijkbegeleiders met wie het panel tijdens het bezoek heeft gesproken, vertelden dat de adviezen in de afstudeerwerken relevant en bruikbaar zijn. Het panel deelt deze opvatting, maar plaatst ook twee kanttekeningen. De eerste gaat over de financiële onderbouwing van de voorstellen in de afstudeerwerken. Die ontbrak in de afstudeerwerken die het panel heeft gezien. De tweede kanttekening betreft het ontbreken van implementatieplannen in de afstudeerwerken. Doordat genoemde plannen niet altijd in de afstudeerwerken voorkomen, is niet duidelijk wat de financiële en de organisatorische gevolgen van de voorstellen en de adviezen voor de opdrachtgever zijn. Het panel heeft de opleiding tijdens het bezoek geadviseerd de studenten te vragen de plannen in de afstudeerwerken op te nemen, ook als de opdrachtgever er niet om vraagt. Het panel heeft op basis van de gesprekken met betrokkenen van de opleiding en door bestudering van de afstudeerwerken, de ter inzage gelegde toetsen en gegevens die door de opleiding uit kwaliteitsonderzoeken zijn verkregen, vastgesteld dat de gerealiseerde eindkwalificaties in overeenstemming zijn met de nagestreefde eindkwalificaties qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. Het panel vindt het een gemis dat in de afstudeerwerken die zij heeft ingezien een financiële onderbouwing van de adviezen en/of een implementatieplan ontbreken. In verband hiermee heeft zij aan dit facet niet het oordeel goed, maar het oordeel voldoende toegekend.

40/55


Facet 6.2

Onderwijsrendement


Criteria - Voor het onderwijsrendement zijn streefcijfers geformuleerd in vergelijking met relevante andere opleidingen. - Het onderwijsrendement voldoet aan deze streefcijfers. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding FSM heeft voor het propedeuse- en het hoofdfaserendement de volgende kwantitatieve beleidsdoelstellingen geformuleerd: 65% van de studenten heeft binnen een jaar het propedeusediploma behaald; studenten die het volledige programma doorlopen en geen vrijstellingen hebben, ronden de opleiding binnen 4,5 jaar af met een diploma. De opleiding FSM is in het studiejaar 2002-2003 officieel uit de startblokken gekomen. Daarvoor was FSM, onder de naam bank- & verzekeringswezen een afstudeervariant van de opleiding MER. De eerste afgestudeerden hebben in juli 2006 de opleiding verlaten. Hierdoor zijn van slechts 1 cohort studenten rendementsgegevens beschikbaar. Vijftig studenten begonnen in 2003 met de hoofdfase FSM. Tien van hen gingen na semester vijf duaal studeren. Op 1 september 2006 waren 30 studenten afgestudeerd. Drie hadden de opleiding verlaten. Wat geldt voor de hoofdfase geldt ook voor de propedeuse. Er zijn slechts van 1 cohort studenten rendementsgegevens beschikbaar. Dit is de groep studenten die in 2005 met het nieuwe programma is gestart. Van de 28 studenten die in 2005 zijn ingestroomd, hebben 24 studenten deelgenomen aan het competentie-examen. Tweeëntwintig studenten van de 28 hebben binnen 1 jaar het propedeusegetuigschrift behaald, wat overeenkomt met circa 75% van het aantal ingestroomde studenten. Dit rendement voldoet aan het geformuleerde streefcijfer. De opleiding beschikt door de betrekkelijk korte duur die zij bestaat over weinig rendementsgegevens. Het panel heeft tijdens het bezoek vastgesteld dat de opleiding instroom-, doorstroom- en uitstroomgegevens sinds 2005 systematisch verzamelt en opslaat.


41/55

42/55


Deel C: Bijlagen


43/55

Bijlage 1:

44/55

Onafhankelijkheidsverklaring panelleden



45/55

46/55



47/55

48/55


Bijlage 2:

Deskundigheden panelleden

Financial Services Management Fontys Hogescholen

Relevante werkvelddeskundigheid X

X

Vakdeskundigheid: Vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op niveau/oriëntatie te beoordelen opleiding

X

X

X

X

Studentgebonden deskundigheid Visitatiedeskundigheid

Panellid NQA: De heer drs. L. Koekebakker

X

Vakdeskundigheid: Vertrouwd met meest recente ontwikkelingen

Onderwijsdeskundigheid

Panellid student: De heer R.R.P. Stigter

Panellid: De heer drs. D.W. Righters MBA

Panellid: De heer drs. H.M.H. Reumkens MLD

Deskundigheid cf. Protocol VBI s; 22 augustus 2005

X X

X

X

X

X

Nadere informatie over de achtergronden van de panelleden in willekeurige volgorde: Panellid de heer drs. H.M.H. Reumkens MLD De heer Reumkens is ingezet als panellid vanwege zijn onderwijsdeskundigheid op het gebied van managementopleidingen. De heer Reumkens heeft deelgenomen aan de NQA-auditortraining hoger onderwijs en heeft vanuit eerdere visitaties kennis van de accreditatiesystematiek. Opleiding: 1967 1974 1974 1981 1982 1983 1987 1993

1988

Gymnasium A, diploma 1974, Bisschoppelijk College Roermond Sociale pedagogiek en andragogiek, KU Nijmegen, doctoraalexamen november 1981 Eerste-graadsopleiding docent maatschappijleer, Katholieke Hogeschool Tilburg, diploma 1984 Postdoctorale opleiding Opleidingsadvisering en management , Tilburgs Instituut Academische Studies (TIAS), certificaat Aanvulling postdoctorale opleiding TIAS. Mastertitel: Master of Learning and Development (MLD)


49/55

Werkervaring: 1981 1983 Invalbanen Sociale Academies Arnhem, Eindhoven (docent) en HAVO Eindhoven (maatschappijleer). 1983 1990 N.V. Interpolis te Tilburg, opleidingsfunctionaris: 1990 1993 Coördinator managementopleidingen: opzetten en (laten) uitvoeren managementopleidingen. 1994 N.V. Interpolis te Tilburg, manager facilitair bedrijf, kantoor Roermond. Tevens contrôlefunctionaris en rechterhand lokatie-directeur. 1995 1997 N.V. Interpolis te Tilburg, Manager Opleidingen: verantwoordelijk voor opleidingsafdeling: ontwikkeling en uitvoering verzekeringsopleidingen voor medewerkers van lokale Rabobanken. 1997 2000 N.V. Interpolis te Tilburg, manager opleiding en detachering 2000 heden Rabobank Nederland: verantwoordelijk voor de ontwikkeling en uitvoering van managementopleidingsprogramma s voor de Rabobank en opleidingsprogramma s voor Rabobank Nederland. Voorzitter Governing Board European Training Programme (samenwerkingsverband Europese coöperatieve banken). De heer drs. D.W. Righters MBA; De heer Righters heeft vanuit diverse functies en uiteenlopende werksettingen ruime kennis van en ervaring met bedrijfseconomische en managementvraagstukken opgedaan. Ook is hij goed bekend met het hoger beroeps onderwijs. Hij heeft deelgenomen aan de NQA-auditortraining hoger onderwijs en heeft vanuit eerdere visitaties (onder meer als voorzitter bij de visitatie van de opleiding Facilitair Management) kennis van de accreditatiesystematiek. Hij heeft vanuit opleiding en werkervaring internationale kennis van het domein. Hij is gediplomeerd Lead-Auditor ISO-9002. Als parttime docent op een HEAO beschikt hij over deskundigheid en affiniteit met het werkveld. Tevens heeft hij als zelfstandige consultant ervaring op het gebied van bedrijfseconomische en managementvraagstukken, kwaliteitsmanagement in het bijzonder. Opleiding: VWO HEAO Doctoraal Bedrijfskunde, deels op Michigan Business School, Detroit, USA MBA gediplomeerd Lead-Auditor ISO 9002, Lead Auditor INK In november 2004 begonnen met het promotietraject van de faculteit bedrijfskunde van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Het promotieonderzoek richt zich op kwaliteitsmanagement in relatie tot strategie. Werkervaring: KLM (1989-2002) Logistiek & planning (vloot en menskrachtplanning) (4 jaar) Trainingen verzorgen ten behoeve van grond en vliegend personeel (4 jaar). Coachen en begeleiden van trainees (3jaar) Q-minds B.V., adviesbureau op het gebied van economische vraagstukken en kwaliteitsmanagement Docent bedrijfseconomie Hogeschool Rotterdam, docent marketing, finance & accounting.

50/55


De heer R.R.P. Stigter (panellid student) De heer Stigter is ingezet als student panellid. Hij is eerstejaars student Master Accounting & Finance aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij is met deze studie begonnen nadat hij de bacheloropleiding accounting & finance met goed gevolg had voltooid. De heer Stigter beschikt over studentgebonden deskundigheid met betrekking tot studielast, onderwijsaanpak, voorzieningen en kwaliteitszorg bij de opleidingen accounting & finance. Hij is qua leeftijd en vooropleiding representatief voor de primaire doelgroep van deze opleiding. De heer Stigter is individueel geïnstrueerd over accreditatie in het hoger onderwijs en de werkwijze van NQA. Opleiding: 1988 1996 1996 2002 2004 2005 2002 2006 2006 heden

Basisschool, Open Vensters te Vlaardingen (afgerond) Havo, N&T + economie 1 & biologie, Spieringshoek te Schiedam (afgerond) Half jaar, modules, University of Luton in London Luton, England (afgerond) Bachelor opleiding bedrijfseconomie, HES te Rotterdam (afgerond) Master, accounting & finance, Erasmus Universiteit te Rotterdam (heden)

Werkervaring: 2001 2003 2002 heden 2003 heden 2005 2006

TNT Post V&W (Catering uitzendbureau) Rent a Butler (Catering uitzendbureau) PriceWaterhouseCoopers (Accountants) CSR Academy (Adviesbureau op gebied van MVO)

Panellid NQA: de heer drs. L. Koekebakker De heer Koekebakker is ingezet als NQA-auditor vanwege zijn onderwijsdeskundigheid, op grond van zijn opleiding en op grond van zijn ervaring als docent bij HBO-economie-opleidingen. Op grond van zijn opleiding en zijn werkervaring, waaronder onder meer zijn veelvuldige inzet bij visitatietrajecten, heeft de heer Koekebakker visitatiedeskundigheid bij uitstek. De heer Koekebakker heeft bovendien deelgenomen aan de NQA-auditortraining Hoger Onderwijs. Opleiding: 1961 1966 1977 1984 1990

Mulo Volledig bevoegd onderwijzer MO-A pedagogiek MO-B pedagogiek Doctoraal onderwijskunde

Werkervaring: 1967 1970 1970 1974 1974 1981 1981 1991 1991 2001 2005 2006 2001 heden

Onderwijzer lager onderwijs in Amsterdam Leraar lager beroepsonderwijs in Amsterdam Leraar middelbaar beroepsonderwijs in Amsterdam Leerplanontwikkelaar, Instituut voor Leerplanontwikkeling (SLO) in Enschede Docent en onderwijskundige bij diverse (economie-)opleidingen Saxion Hogescholen Onderwijskundige, Saxion Hogescholen, bij diverse opleidingen Auditor bij HBO-raad en NQA


51/55

52/55


Bijlage 3:

Bezoekprogramma

Visitatie van de opleiding FSM van Fontys Hogeschool MER in Eindhoven 8 mei 2007 08.30

11.00 uur

Aankomst panel en ontvangst Materiaalbestudering en paneloverleg

visitatiepanel

11.00

11.45 uur

Gesprek met opleidingsmanagement

opleidingsmanagement

11.45

12.45 uur

Gesprek met studenten

representatieve groep studenten, verspreid over studiejaren, varianten en vooropleiding

12.45

13.15 uur

Lunch en paneloverleg

visitatiepanel

13.15

14.15 uur

Gesprek met docenten

representatieve groep docenten, verspreid over vakken, speicifieke taken en varianten

14.15

15.15 uur

Gesprek met werkveld en afgestudeerden

leden werkveldcommissie stagebegeleiders werkgevers afgestudeerden recent afgestudeerden (maximaal drie jaar)

15.15

15.45 uur

Rondleiding door het gebouw Bezichtiging faciliteiten

coördinator opleiding, studenten en docenten

15.45

17.15 uur

Materiaalbestudering en paneloverleg

visitatiepanel

17.15

17.45 uur

Tweede gesprek met opleidingsmanagement

opleidingsmanagement

17.45

18.15 uur

Afsluitend paneloverleg Vertrek

visitatiepanel


53/55

Bijlage 4:

Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal

Documenten in het informatiedossier Beroeps- en opleidingsprofiel, Hoger onderwijs financiële en zakelijke dienstverlening, 2001 FHMER, Onderwijsactiviteiten FSM, MER en V&M Fontys Hogescholen, Accreditatiewijzer, 2006 Opleiding FSM, Competentieoverzicht nieuwe opleiding, 2006 Opleiding FSM, Curricula vitae teamleden FSM, 2007 Opleiding FSM, Curriculumoverzicht, 2006 Opleiding FSM, Handleiding SLB, 2007 Opleiding FSM, Informatieboekje studiereis Istanbul, 2006 Opleiding FSM, Literatuuroverzicht, voltijd en deeltijd, 2007 Opleiding FSM, Missie, visie, doelen en profiel FSM, 2006 Opleiding FSM, Notitie toetsbeleid, 2006 Opleiding FSM, OER, opleidingsdeel 2005-2006 (inclusief bijlagen) Opleiding FSM, Presentatie Open dagen, 2006, voltijd en deeltijd, inclusief hand-out Opleiding FSM, Relatie Dublin-descriptoren en het beroeps- en opleidingsprofiel, 2006 Opleiding FSM, Richtlijnen examens, 2007 Opleiding FSM, Stagebrochures, stagebeoordelingsformulieren Opleiding FSM, Studentenstatuut, opleidingsspecifiek deel 2005-2006 (inclusief bijlagen) Opleiding FSM, Teamontwikkelingsplan FSM, 2007 Opleiding FSM, Voorlichtingsfolders en -brochures FSM, voltijd, deeltijd en duaal, 2007 Zelfevaluatierapport HBO-Bacheloropleiding Financial Service Management, 2007 Documenten ter inzage tijdens bezoek FHMER, Instroomnotitie FHMER FHMER, Hoofdlijnen strategisch personeelsbeleid 2005-2010 FHMER, Huisvestingsbeleid FHMER, 2006 FHMER, Inzetnormnotitie FHMER, 2006 FHMER, Kwaliteitshandboek FHMER, 2006 FHMER, MACON FHMER 2004 t/m 2006 FHMER, MARAP FHMER 2004 t/m 2006 FHMER, Notitie Biloba, 2006 FHMER, Notulen MT FHMER FHMER, Personeelsbeleid, 2006 FHMER, Streefformatie FHMER 2006-2010 Fontys Hogescholen, Handleiding voor het inrichten van Kwaliteitszorg FH Fontys Hogescholen, Huisvestingsbeleidsplan 2005-2009 Fontys Hogescholen, ICT beleid Fontys Hogescholen, 2006 Fontys Hogescholen, Idealisme in Learning Communities, 2002 en Werkprogramma 2005-2008 Fontys Hogescholen, De mediatheek, partner in Learning communities Fontys Hogescholen, Mediatheekvoorzieningen 2006-2007 Fontys Hogescholen, Personeelsenquête 2004 t/m 2006

54/55


Fontys Hogescholen, Studentenenquête, 2004 t/m 2006 HBO Monitor, 2003 e.v. Keuzegids hoger onderwijs, 2004 e.v. Opleiding FSM, Beleidsplan duurzame ontwikkeling FSM, 2005 Opleiding FSM, Beroepsproducten van studenten, inclusief beoordelingen, 2006 e.v. Opleiding FSM, Stappen en activiteiten FSM-DO Opleiding FSM, Documenten Stichting Duurzaam Hoger Onderwijs, 2005 e.v. Opleiding FSM, Evaluaties afstudeerstages, 2006 Opleiding FSM, Evaluaties stagebiedende bedrijven, 2006 Opleiding FSM, Jaarevaluaties, 2007 Opleiding FSM, KLOTS-matrix opleiding FSM, 2006 Opleiding FSM, Notitie personeelsbeleid FSM, 2006 Opleiding FSM, Notulen curriculumontwikkelgroep RATES Opleiding FSM, Notulen FSM teamoverleg Opleiding FSM, Notulen landelijk overleg FSM (LooFSM) Opleiding FSM, Notulen overleg FSM en beroepenveldcommissie Opleiding FSM, Overzicht gastdocenten, 2006 en 2007 Opleiding FSM, Portfolio docenten FSM, 2007 Opleiding FSM, Studiegids FSM studiejaar 2006-2007 Opleiding FSM, Toetsen, inclusief beoordelingscriteria, 2006 e.v. Opleiding FSM, Uitstroomonderzoek, 2006 Opleiding FSM, Verbeterplan opleiding FSM Opleiding FSM, Verzamelde werkboeken 2006 en 2007 Opleiding FSM, Werkboeken 3e jaarsstage en afstudeerstage, 2007 Afstudeerwerken Boughali, Hafid El, Marktverkenningonderzoek bedrijven, 2006 Dries, Mark van den, Onderzoek naar de interne organisatie naar aanleiding van de digitalisering van de schadedossiers, 2006 Jansen, M, Het opzetten van een informatiesysteem voor een afdeling die collectieve pensioencontracten beheert, 2006 Kup, M, Onderzoek naar de oorzaken in de stagnatie van de afzet van levenproducten, 2006 Maille, Michelle de, Marktbewerkingplan voor de afdeling bedrijven, 2006 Pelgrim, K, Marktbewerkingplan voor de markt van ziekenfondsverzekerden naar aanleiding van de komst van de standaard ziektekostenverzekering, 2006 Peters, Y, Opzetten van een structuur voor cliënttreatment en sponsoring, 2006 Velden, Lotte van der, Marktbewerkingplan voor de afdeling bedrijven, 2006 Vermeulen, N, Onderzoek naar het gebruik van het CRM-systeem Siebel, 2006 Wolter, C, Onderzoek naar de mogelijkheden van e-business voor dit assurantiekantoor, 2006


55/55

Fontys Hogescholen. Opleiding: Financial Services Management hbo bachelor Varianten: voltijd, deeltijd, duaal Croho: Locatie: Eindhoven

Recommend Documents