Financieringsmogelijkheden Starters en KMO’s
Bizidee Inspiratiedag 23.02.2015
Overzicht financieringsvormen : 1. Omzet en Bootstrapping 2. Eigen vermogen - bronnen - karakteristieken - waarom risicokapitaal - inzoomen op de verschillende vormen / spelers - ‘quasi’ eigen vermogen 3. Vreemd vermogen - bronnen - karakteristieken 4. Overheid : subsidies + co-financiering
1. Omzet en Bootstrapping Doel : optimalisatie van de kasmiddelen. Hoe ? - verkoop (evt. consulting) - klanten / factoring - loonbeperking zaakvoerder - leveranciers - voorraad (evtl. liquidatie in functie van te trage rotatie) - huren/leasen i.p.v. kopen - desinvesteren (verkoop van niet noodzakelijke activa) - marge optimalisatie (optimalisatie bedrijfsprocessen)
2. Eigen vermogen • Bronnen - persoonlijke middelen (spaargeld) - loonbeperking zaakvoerder - FFF - incubatoren - crowd funding - business angels (BAN Vlaanderen) - venture capital / private equity - beurs
weg van de minste weerstand
2. Eigen vermogen • Karakteristieken - risicodragend - aandelenparticipatie - betrokkenheid / zeggenschap - winstdeelname - exit
2. Eigen vermogen • Waarom risicokapitaal ? - Banken : BASEL III: verstrekken geen risicodragend kapitaal & wensen waarborgen - VC & PE-fondsen : vnl. geïnteresseerd in grotere projecten met forse groeiverwachtingen - Buffer : risico’s opvangen anticiperen op marktomstandigheden Vaststelling : nood aan eigen middelen (business angels), voor financiering in diverse levensfasen KMO’s
2. Eigen vermogen : 3F’s (family, friends & fools) • Pro - makkelijk vindbaar - vertrouwen in ondernemer, veelal emotionele band (love money) - kleinere bedragen - goede fiscale regeling (win-win lening PMV)
• Contra - beperkte toegevoegde waarde - bij mislukking: verstoorde vriendschap of familierelatie - vrienden/familie kunnen zich gaan bemoeien (emotioneel / minder rationeel)
2. Eigen vermogen : crowd funding • Pro
• Contra
- verschillende vormen - breed publiek - marktvalidatie - beperkte inmenging investeerders
Marktspelers : CroFun, MyMicroInvest
- wettelijk kader - beperkte toegevoegde waarde - in België nog niet zo populair (kleine ‘crowd’) - groei – hypotheek ? - disclosure
2. Eigen vermogen : business angels • Pro - helpen graag starters/groeiers (buikgevoel) - denken mee (klankbord) en leveren kennis (smart money) - laten de ondernemer ondernemen - wensen een minderheidsbelang
• Contra - moeilijker te vinden, daarom een georganiseerd netwerk als BAN Vlaanderen - het moet op het persoonlijke vlak klikken - bedragen tot max. 500k euro - duurder geld (rendement)
In Vlaanderen 1 goed georganiseerd netwerk : BAN Vlaanderen - www.ban.be
2. Eigen vermogen : venture capital / private equity • Pro - grote bedragen / mogelijkheden - ervaren onderhandelaars
• Contra - mijden starters - moeilijk te benaderen / zeer rendementsgericht - exit mogelijkheid - stellen hoge eisen aan het management
Overzichtslijst marktspelers : http://www.agentschapondernemen.be/content/overzicht-vande-risicokapitaalverschaffers-vlaanderen-2013
2. Eigen vermogen : beursgang (IPO) • Kenmerken - groeifinanciering - zware procedure en hoge kosten (FSMA) - verhoogde prestatiedrang –en dwang - informatieplicht / wettelijk kader - hoge transparantie
2. Eigen vermogen : ‘quasi’ kapitaal •
Financiële middelen die boekhoudkundig geen eigen vermogen zijn maar wel er bepaalde kenmerken van vertonen dankzij - hun stabiliteit - hun mogelijke omzetting naar kapitaal - de vergoeding die eraan gekoppeld is
Voorbeelden : achtergestelde lening, converteerbare obligatie
3. Vreemd vermogen • Bronnen - vnl. banken, diverse vormen op LT en KT (fin. van investeringen en bedrijfskapitaal) - incubatoren
• Karakteristieken - geleende geld (rente – terugbetaling) - waarborgen !
Doel : komen tot een gecontroleerde bankfinanciering, doorgaans mix met eigen vermogen
Keuze van financieringsbron CF 5 F’s
Bank Venture Capitalist Business Angel (syndicate)
Sweat equity Seed money Start-up
Expansion
Concept know how Prototype Product time Marketing proof of research introduction engineering concept working 1st personnel business plan prototype capital start marketing production marketing management team prototype plan market studies marketing plan
Sales Expansion
Product support helpdesk maintenance product enhancements
regional market segment
4. Overheid • Subsidies : subsidieleidraad AO • Co-financiering - doel: kredietverbintenis banken verminderen/sharen met een federale of regionale overheid.
• Spelers • • •
Participatiefonds Vlaanderen (www.participatiefonds.be) diverse producten waaronder BA+ lening met BAN PMV (www.pmv.eu) - win-win lening, waarborgregeling IWT (www.iwt.be) en AO - subsidies
• Finmix : financieringspanel, georganiseerd door Agentschap Ondernemen
Synergie: Overheidsmaatregelen Waarborgregeling ----------------------------->
Risk
BA+ Lening Participatiefonds Max. 125.000 €
Win-Win Lening ≤200.000 € Preseed
Seed
Business Angels
Participatiefonds Starteo/ Startlening/
Start-up
Vinnof 100k-250k €
Arkimedes ≥ 500.000 €
Participatiefonds Optimeo
Early-growth
Expansion
Impulskrediet = een microkrediet voor (kandidaat-)ondernemers die geen toegang hebben tot een gewoon bancair krediet (wegens pas opgestart, faillissement, uitkeringsgerechtigd, geen waarborgen of eigen inbreng, …)
• Impulskrediet GO – – – – – – –
Wie?: bestaande ondernemers of starters in hoofdberoep Min 2.500 EUR – Max 20.000 EUR 6% intrest Op 4 jaar terugbetalen Geen borg of eigen inbreng 2 jaar gratis, verplichte begeleiding Hoe? www.impulskrediet.be
• Impulskrediet START – Wie?: werklozen – Samen met Startlening Participatiefonds (max 30.000 EUR) – Min 2.500 EUR - Max 5.000 EUR – 6% intrest – Op 3 jaar terugbetalen – Hoe? www.impulskrediet.be
Wat is FINMIX? • FINMIX is een project voor elke (kandidaat-)ondernemer gevestigd in het Vlaamse Gewest die op zoek is naar de optimale financieringsmix voor zijn risicovol project. • Optimale financieringsmix: verschillende bronnen noodzakelijk. • Risicovol: ► Uitgestelde omzet omwille van het technologisch en/of innovatief karakter ► Grote behoefte aan werkkapitaal om versnelde groei te financieren ► Eigen vermogen en waarborgen ontoereikend/te laag t.o.v. kapitaalsbehoefte
• FINMIX biedt ondernemers de mogelijkheid om hun project voor te stellen aan een panel van financieringsexperten.
FINMIX
Privaat
Bank
Unizo/Voka
risicokapitaalfonds
BAN Vlaanderen
Ondernemer
PMV
Participatiefonds
AO Innovatiecentrum
- ondernemer: alle sectoren in Vlaanderen - kosteloos - één panelsessie per maand
Waarom deelnemen aan Finmix? • Op punt stellen businessplan • Experten: – Kritische blik door experten – Financieel advies • Aftoetsen van de potentiële overheidsmaatregelen • => Inkorten van je zoektocht naar financiering
Interesse in FINMIX? Neem contact op:
• Bie Boudolf T 09/267 40 11 • Tina Dehasque T 011/29 20 71
• Birgit De Ridder T 09/267 40 16 • Iris Detavernier
[email protected] T 050/32 50 21 www.finmix.be
Tot slot….
Vijf aanbevelingen 1) Start met een businessplan 2) Bepaal de behoefte aan extern kapitaal 3) Denk op termijn 4) Spreek de juiste partner aan 5) Maak gebruik van aanbod aan begeleiding En dan…
Nuttige links www.ban.be www.finmix.be www.agentschapondernemen.be www.participatiefonds.be www.pmv.eu www.bva.be www.impulskrediet.be www.iwt.be
Business Angels Netwerk BAN Vlaanderen vzw
‘Equity Gap’: Behoefte aan BA-financiering
• Banken : BASEL III: verstrekken geen risicodragend kapitaal & wensen waarborgen • VC & PE-fondsen : vnl. geïnteresseerd in grotere projecten met forse groeiverwachtingen • Vaststelling : nood aan Business Angels, voor financiering in diverse levensfasen KMO’s.
Keuze van financieringsbron
CF 5 F’s
Bank Venture Capitalist Business Angel (syndicate)
Sweat equity Seed money Start-up
Expansion
Expansion
Concept know how time research engineering
prototype marketing plan
Sales
Prototype
Product
Marketing proof of introduction concept working business plan 1st personnel capital start marketing production management team prototype market studies marketing plan
Product support helpdesk maintenance product enhancements
regional market segment
8. Meer dan geld !
Meer dan geld Het unieke aan Business Angels De twee “vleugels”: 1. Kapitaal 2. Relevante knowhow
Succesfactoren voor bedrijfsgroei
Profiel van de Business Angel • Vermogende (ex-)ondernemers, kaderleden, family offices, relevante VC’s • Investeringen normaliter tussen € 25.000 en € 250.000 • Uitvoerige netwerken en specifieke kennis/ervaring • Bieden strategische visie en spelen rol als mentor: > “klankbord” • Passie rond ondernemerschap en investeren • Investeren bij voorkeur lokaal
Kerntaken BAN Vlaanderen • het bewust maken van ondernemers en kandidaat business angels voor business angels financiering • het informeren, trainen, opleiden en voorbereiden van de ondernemers en business angels • het in contact brengen van ondernemers met business angels (de eigenlijke ‘matching’) • het samenbrengen van business angels met het oog op syndicaatvorming
Toegevoegde waarde voor ondernemer • • • • • •
Contacten met ervaren (ex-) ondernemers Opleidingssessies Meer kans om “slim geld” te vinden Lagere zoekkost en –tijd / discretie Feedback van het netwerkteam én van de BA’s Alternatieve, katalyserende financieringsbron
Toegevoegde waarde Business Angel • Selectie van projecten die reeds een eerste screening door het netwerk doorlopen hebben • Lagere zoekkost naar projecten, zowel naar geld- als tijdsbesteding toe • Een anonieme aanpak, indien gewenst • Contacten met andere business angels: risicospreiding en knowledge sharing • Ontmoetingsfora • Informatiesessies rond relevante topics
Regionale aanwezigheid
GEEL
Sinds 2013: Brussel
Werkwijze Eerste analyse investeringsvoorstel en businessplan Akkoord over verdere werkwijze Ondernemers-opleiding rond BA-financiering Opmaak anonieme fiche met kerngegevens van het project Informeren van business angels over het project via newsletter Matching events Beoordeling haalbaarheid en winstgevendheid (door investeerder) Onderhandeling en afsluiting akkoord gebeurt autonoom tussen ondernemer en investeerder (op vraag dealmaking-begeleiding mogelijk)
De “ideale investering”?
• Aandelenkapitaal ! • Eventueel mengvorm aandelen/AL/converteerbaar • (blokkerings-) minderheid , ≠ klassen aandelen
• Exithorizon: 5-8 jaar • (realiteit: tot 10 jaar)
• Exitroute: • • • •
Trade sale Wederinkoop aandelen Vervolgfinancier IPO (?)
BAN Vlaanderen in cijfers • • • • • •
Investeringspool van +/- 225 business angels Inflow van ongeveer 600 dossiers op jaarbasis Lancering van +/- 110 projecten jaarlijks Organisatie van +/- 20 ontmoetingsfora Realisatie van ca. 25 investeringsdeals per jaar door 40 à 50 business angels 1 Webplatform www.angel4me.be
Welke sectoren ? Gecontracteerde projecten per sector 100% 90% Other
80%
Production food
70%
Biotech & Pharma 60%
E-commerce
50%
Energy & Environment
40%
Marketing & Communication
30%
Distribution Healthcare / Medical
20%
Services 10%
Production non-food
0% 2011 (87)
2012 (114)
2013 (93)
totaal 2011-2013 (294)
ICT
Alle economische sectoren uitgezonderd kleinhandel, horeca, zuivere immo-projecten
Welke bedragen ? Mediaan gezocht bedrag in 2013: € 250.000 Mediaan geïnvesteerd bedrag 2013 : € 136.000
Gezochte bedragen 100% 90% 80%
13%
9%
10%
19%
9%
10%
14%
15%
70% 60%
39%
29% 30%
1000K32%
up to 1000K
50%
up to 500K
40%
up to 250K
30%
24%
30%
33%
29%
20% 10% 0%
up to 125K up to 75K
12% 4%
9% 3%
2011
2012
9% 6% 2013
10% 4% totaal 2011-2013
Deal realisatie # Deals 35 30 25 20 15 10 5 0 2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Mediaan geïnvesteerd bedrag 160000 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Verschaft risicokapitaal naar bron 7000 310 236
6000
1149
5000
572
284 551
509
522
444
1329
Ark Angels Activator Fund 4000
1310
287 525
3000
770
495
555
625
4.667
2000
Vervolginvesteringen AAF 476
Ark-Angels Fund
725
BA + lening via PF 4.709
4.411 3.101
1000
375
2.097
2.405
2.455
2006
2007
2.510
2442
2011
2012
864 0 2004
2005
2008
2009
2010
2013
BA financiering
Levensfase Levensfase projecten 100% 10% 90% 80%
21%
12%
24%
11%
11%
22%
22%
70% 60%
mature onderneming (+5 jaar) Jonge onderneming (2-5j)
50%
Start-up (-2j) 40%
59%
56%
65%
60%
30% 20% 10% 10%
8%
2011
2012
0%
3% 2013
7% totaal 2011-2013
Pre-start
Starters
Groeibedrijven
Mature bedrijven
Eerste hefboom : BA+ lening Participatiefonds Vlaanderen • Achtergestelde lening • Max. 125.000 € en afhankelijk van BA-inbreng • Looptijd 5, 7, 10 jaar met vrijstelling van kapitaal terugbetaling van min. 1 jaar • Interessante en vaste rentevoeten • Aanvraag via BAN Vlaanderen • Compatibel met andere PF-leningen
Tweede hefboom: ARK Angels Activator Fund • • • • •
Vlaams risicokapitaalfonds Op initiatief van BAN Vlaanderen Opgericht binnen Arkimedes-regeling (ARKIV-statuut) Met kapitaal VAN ca. 60 Vlaamse Business Angels Als co-investering VOOR alle Vlaamse Business Angels
Ark Angels Activator Fund • Kapitaal: 14,8 mio € • Investeringsfocus: seed capital, early stage, growth, maar ook specifiek naar MBI, MBO en overname. • Geen sectorfocus (geen themafonds) • Focus op “ondersegment” van de fundingmarkt in een vork van EUR 250K tot 1,5 M • Strategie: co-investeringen (preferentieel naast business angels) > Tot max. 4 x BA-bedrag
• Structuur: gesloten fonds op 10 jaar
Conclusie: schitterende “leverage” door gecombineerde financiering voor BA & Ondernemer • Stel : vb. financieringsvraag – – – – –
Inbreng business angel(s) : Inbreng ‘Ark Angels Activator Fund’ : BA + lening Starteo/Optimeo bank: (evt. met waarborg)
1.500 k € 250 k € 500 k € 125 k € 125 k € 500 k €
Business angels kunnen vandaag met een ‘beperkt’ bedrag een aanzienlijke hefboom doen ontstaan binnen de financiering van een onderneming.
Rol binnen Vlaams beleid BAN Vlaanderen vzw is : • erkend partner inzake financiering binnen de Vlaamse platformen “Overname & Opvolging” “ Groei & Professionalisering” - -
Andere vaste stakeholders: Unizo, VoKa, VKW. Looptijd programma’s: najaar 2013 - najaar 2015.
• Partner in Finmix
Conclusie BAN Vlaanderen vzw is: • Vlaamse speler met lokale toegangen • Kanaal voor risicodragend kapitaal + knowhow “Deblokkeert moeilijke financierings-situaties”
• • • •
Vlotte en discrete werkwijze Hefboom naar andere financieringsbronnen en partners Breed toepassingsgebied Ten dienste van ondernemend Vlaanderen
Contact
Reginald Vossen Algemeen directeur
Tel.: 011/870.910 Mail:
[email protected] Website: www.ban.be
