HAVO HAVO
FINANCIEEL FINANCIEELBELEID BELEID
CE CE
N N R R E E T T A A K K F F E E O O R R PP
13380 200%M&O_H3_M16.indd 1
06-12-13 14:41
Arrangement 200% M&O 200% M&O bestaat uit vier delen voor havo en vijf delen voor vwo. Het deel Management en organisatie bevat de stof voor het Schoolexamen, de overige delen bereiden voor op het Centraal schriftelijk examen.
HAVO / VWO Management en organisatie (SE) 1 2 3 4 5
Management Organisatie Communicatie en informatie HAVO Personeelsbeleid Marketing
Financiering (CE)
FINANCIEEL BELEID
CE
6 Rechtsvormen 7 Vermogensmarkt 8 Aandelen en dividend 9 Krediet en interest 10 Obligaties 11 Hypotheek 12 Kort krediet
Financieel beleid (CE) 13 Financieel beleid niet-commerciële organisaties 14 Omzet Handelsonderneming 15 Kosten Handelsonderneming 16 Winst Handelsonderneming 17 Break-even analyse 18 Brutowinstopslag 19 Nettowinstopslag 20 Liquiditeit en resultaat
Externe verslaggeving (CE)
P
VWO
N R E T A
K F E O R
21 Verslaggeving stichting en vereniging 22 Balans handelsonderneming 23 Activaposten handelsonderneming 24 Passivaposten handelsonderneming 25 Winst-en-verliesrekening handelsonderneming 26 Kengetallen
Financieel beleid productieonderneming (CE) 27 Prijs bij homogene massaproductie 28 Bedrijfsresultaat homogene massaproductie 29 Bedrijfsresultaat heterogene productie 30 Investeringsbeslissingen De Startpagina www.200procent-online.nl biedt de leerling en de docent uitgebreide ondersteuning.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 32
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
3
Module 16 Winst handelsonderneming
Uiteindelijk doe je het voor de winst. Winst is het verschil tussen de verkoopopbrengst of omzet van je bedrijf en de gemaakte kosten. Als handelsonderneming verkoop je producten, die je eerst zelf hebt ingekocht. Omdat die inkoopprijzen kunnen veranderen, veranderen ook je kosten en zo ook de winst. Maar je hebt niet alleen te maken met inkoopprijzen. De loonkosten van je werknemers bijvoorbeeld of huisvestings- en interestkosten. Die zorgen voor een lagere winst.
Hoofdvraag Hoe bereken je de bruto- en nettowinst van je handelsonderneming en hoe bepaal je de waarde van je handels voorraad?
13380 200%M&O_H3_M16.indd 3
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
16.1 Brutowinst handelsonderneming Een handelsonderneming koopt goederen in en verkoopt ze zonder ze te bewerken. Hoe maakt een handelsonderneming winst? Is de winst het verschil tussen de verkoopprijs en inkoopprijs van de verkochte goederen? En wat betekenen de btw en andere belastingen voor de winst?
Het verschil tussen de verkoopprijs en de inkoopprijs van een product is de brutowinst per product. Let op: bij de berekening gebruik je altijd de inkoopprijs en verkoopprijs exclusief btw en andere belas tingen zoals accijnzen. Btw die afnemers betalen moet een onderneming afdragen aan de Belastingdienst en die heeft dus geen invloed op de winst. De btw die een onderneming moet betalen aan leveranciers kan zij terugkrijgen van de Belastingdienst. Ook dan heeft de btw geen invloed op de winst.
=
brutowinst per product = verkoopprijs – inkoopprijs
De totale brutowinst bereken je door de brutowinst op elk product te vermenigvuldigen met de afzet van deze goederen. De afzet is de verkochte hoeveelheid. De totale brutowinst kun je ook berekenen door van de totale omzet de inkoopwaarde van de verkochte goederen af te trekken.
=
4 totale brutowinst = afzet × brutowinst per product totale brutowinst = omzet – inkoopwaarde verkochte goederen
De inkoopwaarde van de verkopen is het bedrag dat het bedrijf zelf heeft betaald voor de verkochte goederen. Pas op het moment van verkoop van de goederen wordt deze inkoopwaarde aangemerkt als kosten, dus niet toen deze goederen werden ingekocht. De inkoopwaarde van de verkopen wordt ook wel inkoopwaarde van de omzet genoemd. Berekening van de brutowinst
brutowinst
–
omzet
afzet
13380 200%M&O_H3_M16.indd 4
× verkoopprijs
inkoopwaarde van de omzet
afzet
× inkoopprijs
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
Een computerhandel verkoopt in een maand tachtig computers voor een gemiddelde stuksprijs van € 900 exclusief 21% btw. De gemiddelde inkoopprijs van deze tachtig computers is € 600 per stuk, ook exclusief 21% btw.
5
VOORBEELD
Gevraagd a Bereken de brutowinst per product. b Bereken de totale brutowinst. Uitwerking a brutowinst per product = verkoopprijs exclusief btw – inkoopprijs exclusief btw = € 900 – € 600 = € 300 b omzet = 80 × € 900 = € 72.000 inkoopwaarde van de verkopen = 80 × € 600 = € 48.000 – brutowinst = 80 × (€ 900 – € 600) = € 24.000
j
1 FORMULES Welke formule(s) is (zijn) juist? A omzet – brutowinst = inkoopwaarde van de verkopen B inkoopwaarde van de omzet – brutowinst = omzet C inkoopwaarde van de verkopen + omzet = brutowinst D omzet = inkoopwaarde van de omzet + brutowinst
j
2 Bij A B C D
j
3 BUREAUSTOELEN Een handelsonderneming verkoopt een type bureaustoel voor € 129 exclusief btw. De inkoopprijs is € 63 exclusief btw. In een week verkoopt de onderneming 24 bureaustoelen. a Bereken de brutowinst per product. b Bereken de brutowinst in deze week.
jj
WINST de bepaling van de brutowinst per product wordt gebruikgemaakt van de verkoopprijs inclusief btw en de inkooprijs inclusief btw. inclusief btw en de inkooprijs exclusief btw. exclusief btw en de inkooprijs inclusief btw. exclusief btw en de inkooprijs exclusief btw.
4 UITZOEKEN MAAR! Een kledingzaak verkoopt herenshirts inclusief 21% btw. a Leg uit waarom de ondernemer de genoemde consumentenprijs niet kan gebruiken als verkoopprijs bij de berekening van zijn brutowinst. b Bereken de verkoopprijs van de shirts exclusief btw.
HEM
ZOEK T
LEKKER
UIT! REKENHULP
ALLE SHIRTS
9
VOOR MAAR € 22,99 9
13380 200%M&O_H3_M16.indd 5
06-12-13 14:42
6
16 WINST HANDELSONDERNEMING
De shirts zijn inclusief 21% btw ingekocht voor € 12,10 per stuk. c Bereken de inkoopprijs exclusief btw. d Bereken de brutowinst per shirt.
jj
REKENHULP
6,9
5 COR WIL WINST Cor van de Wiel is fietsenhandelaar. Hij verkoopt vier verschillende modellen elektrische fietsen. Model ‘Instap’ wordt verkocht voor € 1.295. Model ‘Basis’ wordt verkocht voor € 1.490. Model ‘Deluxe’ wordt verkocht voor € 1.694. Model ‘Exclusief’ wordt verkocht voor € 1.999. Alle prijzen zijn inclusief 21% btw. a Bereken de verkoopprijzen van de fietsen exclusief 21% btw. Cor verwacht voor het komende jaar de volgende afzet: • Instap: 1.000 stuks • Basis: 700 stuks • Deluxe: 400 stuks • Exclusief: 100 stuks b Bereken de omzet die Cor verwacht te behalen. De • • • • c
jj j
REKENHULP
inkoopprijzen van de modellen zijn exclusief btw: Instap: € 900 Basis: € 1.050 Deluxe: € 1.200 Exclusief: € 1.350 Bereken de totale brutowinst die Cor van de Wiel het komende jaar verwacht te behalen.
6 TOCH MAAR NIET Maarten Bakker koopt op 3 maart een nieuwe slaapbank bij meubelzaak Serné. Op de aankoopdag betaalt hij € 605 als aanbetaling op de gekochte slaapbank. De aanbetaling is 40% van de aankoopprijs inclusief 21% btw. De levertijd wordt door Serné geschat op acht tot twaalf weken. Serné en Bakker hebben afgesproken dat Serné in de laatste week van april zal bellen om een afspraak te maken over het exacte tijdstip van plaatsing. a Bereken de aankoopprijs van de slaapbank inclusief btw die Maarten Bakker heeft gekocht.
5
De brutowinst van Serné op de slaapbank is 35,1% van de verkoopprijs exclusief btw. b Bereken de brutowinst die Serné behaalt op de verkoop van de slaapbank. Op 19 maart annuleert Maarten Bakker de aankoop van de slaapbank en vraagt aan Serné om terug betaling van het aanbetaalde bedrag. Serné weigert dit en verwijst daarbij naar artikel 10 van de algemene voorwaarden van de Centrale Branchevereniging die Bakker bij de koop heeft ontvangen.
Artikel 10 : DE ANNULERING 1. Annulering door de afnemer binnen acht dagen na het afsluiten van de overeenkomst, is kosteloos. 2. Bij annulering van de overeenkomst door de afnemer is deze een schadevergoeding verschuldigd van 30% van hetgeen de afnemer in totaal had moeten betalen. Het percentage als bedoeld in de vorige zin bedraagt 50%, indien de annulering van een overeenkomst door de afnemer geschiedt, terwijl de afnemer al in kennis is gesteld van het exacte tijdstip van plaatsing of van aflevering.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 6
06-12-13 14:42
7
16 WINST HANDELSONDERNEMING
c Bereken welk bedrag Maarten Bakker terugkrijgt als Serné zich houdt aan artikel 10 van de algemene voorwaarden van de Centrale Branchevereniging.
jj jj
7 BTW-ACTIE Scottie bromfietsen en scooters lanceert voor het eerste weekend van maart een btw-actie. De actie geldt voor alle merken en typen.
BTW-VRIJ WEEKEND wij betalen jouw
21% btw
Tim koopt een bepaald type Peugeot bij Scottie. De normale consumentenprijs bedraagt € 2.149 inclusief btw. a Welk bedrag betaalt Tim voor zijn nieuwe Peugeot?
REKENHULP
9
Ondernemingen beweren tijdens actieweken dat klanten geen btw hoeven te betalen. b Leg uit dat dit onjuist is.
scottie
bromfietsen & sco
oters
De door Tim gekochte Peugeot heeft Scottie zelf ingekocht voor € 1.422,96 inclusief btw. c Bereken de brutowinst op deze verkochte Peugeot.
16.2 Technische en economische voorraad
Waarom leggen handelsondernemingen voorraden aan? Waarom kopen zij al eerder goederen in terwijl ze pas later worden verkocht? Dat opslaan van goederen kost toch extra geld? En welke risico’s loop je bij het aanhouden van voorraden?
Handelsondernemingen hebben meestal producten op voorraad, zodat zij direct kunnen leveren. Als je je klanten niet onmiddellijk van dienst kunt zijn, gaan ze naar een concurrent. Geen klanten, geen omzet. De feitelijk aanwezige voorraad in een bedrijf wordt de technische voorraad genoemd. Deze voorraden liggen bijvoorbeeld in het magazijn of in de schappen van de winkel. Als het bedrijf goederen heeft besteld bij een leverancier, maar deze nog niet heeft ontvangen, horen de goederen niet bij de tech nische voorraad. Toch loopt het bedrijf hier al een prijsrisico over. Bij de bestelling is een aankoopprijs afgesproken. Als de prijs van de goederen opeens daalt, moet toch de afgesproken, hogere prijs betaald worden. Deze bestelde maar nog niet ontvangen goederen heten voorinkopen. Deze voorinkopen behoren tot de economische voorraad. Dat is de voorraad goederen waarover bedrijven prijsrisico lopen. De technische voorraad is de feitelijk aanwezige voorraad goederen in een bedrijf. De economische voorraad is de voorraad waarover een bedrijf prijsrisico loopt.
=
economische voorraad = technische voorraad + voorinkopen – voorverkopen
13380 200%M&O_H3_M16.indd 7
06-12-13 14:42
8
16 WINST HANDELSONDERNEMING
Bij voorinkopen gaat het om goederen die het bedrijf heeft besteld, maar nog niet ontvangen. Bij voorverkopen gaat het om goederen die zijn besteld door klanten, maar die het bedrijf nog niet heeft geleverd. Bij voorverkopen is er geen prijsrisico meer. De verkoopprijs is immers al afgesproken. Behalve prijsrisico’s zijn er ook andere risico’s verbonden aan het hebben van een voorraad. Je kunt daarbij denken aan diefstal, vochtschade, brandschade, bederf van producten (bijvoorbeeld levensmiddelen) en onverkoopbare ouderwetse voorraden (bijvoorbeeld oudere modellen van mobiele telefoons).
VOORBEELD
Watersport Totaal bv handelt in surfplanken. Op 1 oktober liggen er 530 surfplanken in het magazijn. Er zijn 210 planken in bestelling bij de leverancier, maar deze zijn nog niet ontvangen. Klanten hebben eind september voor 90 surfplanken bestellingen geplaatst, die Watersport Totaal op 1 oktober nog niet heeft geleverd. In oktober vinden de volgende inkopen en verkopen plaats. De ingekochte surfplanken worden telkens twee weken later ontvangen, de verkochte planken worden na één week geleverd. • • • • • •
6 13 20 22 25 30
oktober: oktober: oktober: oktober: oktober: oktober:
aankoop 150 verkoop 100 verkoop 40 aankoop 160 verkoop 50 aankoop 120
stuks stuks stuks stuks stuks stuks
Gevraagd a Bereken de economische voorraad op 1 oktober. b Bereken de technische voorraad op 31 oktober. c Bereken de economische voorraad op 31 oktober. Uitwerking a economische voorraad = technische voorraad + voorinkopen – voorverkopen economische voorraad = 530 + 210 – 90 = 650 stuks b De ingekochte surfplanken worden twee weken later ontvangen. De 210 planken die eind september waren gekocht, worden dus in oktober ontvangen. De aankopen van 22 en 30 oktober worden pas in november ontvangen. De verkochte goederen worden een week na de aankoop verzonden. De 90 stuks voorverkopen tot 1 oktober worden in oktober geleverd. De verkochte surfplanken van 25 oktober worden pas in november verzonden. Technische voorraad eind oktober = 530 + 210 – 90 + 150 – 100 – 40 = 660. c De aankopen van 22 en 30 oktober worden pas in november ontvangen en vormen voorinkopen. De verkochte surfplanken van 25 oktober worden pas in november verzonden en zijn voorverkopen. economische voorraad = technische voorraad + voorinkopen – voorverkopen = 660 + (160 + 120) – 50 = 890
13380 200%M&O_H3_M16.indd 8
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
9
Voorraadwaardering Bij het berekenen van de waarde van de voorraad gebruiken veel bedrijven de inkoopprijs. Voor sommige producten kan de inkoopprijs flink variëren. Hoe moet je de voorraad dan waarderen in de boekhouding? Tegen de oorspronkelijke inkoopprijs of tegen de recente marktprijs? En als je goederen verkoopt, welke inkoopprijs gebruik je dan? Er zijn verschillende manieren om de voorraad te waarderen: • first in first out (fifo); • last in first out (lifo); • vaste verrekenprijs (vvp).
j
1 WAT IS WAAR? Hieronder staan drie beweringen. I technische voorraad = economische voorraad + voorinkopen – voorverkopen II technische voorraad = de voorraad waarover de onderneming geen prijsrisico loopt III technische voorraad = economische voorraad – voorinkopen + voorverkopen Welke bewering(en) is (zijn) juist? A Alleen bewering I is juist. B Alleen bewering II is juist. C Alleen bewering III is juist. D De beweringen I en II zijn juist. E De beweringen II en III zijn juist. F Alle beweringen zijn juist.
j
jj
2 USB-STICKS Het bedrijf USB Master verkoopt usb-sticks in de vorm van Disneyfiguren. Deze sticks kunnen bedrukt worden met de bedrijfsnaam van de klant als de klant dat wil. Op 16 mei plaatst USB Master een bestelling voor 5.000 usb-sticks bij een Amerikaanse leverancier. Op 4 juni komt de partij aan in Nederland. Op 6 juni slaat USB Master de usb-sticks op in het magazijn. Op 19 juni bestelt een Nederlandse klant alle 5.000 usb-sticks. Op 30 juni verzendt USB Master de hele partij naar de klant. a Noem, behalve het prijsrisico, twee andere risico’s die USB Master loopt over de voorraad. b Tussen welke twee data maken de 5.000 usb-sticks deel uit van de technische voorraad van USB Master? c Tussen welke twee data maken de 5.000 usb-sticks deel uit van de economische voorraad van USB Master?
3 DE VOORRAAD VAN MOBIELTJES Groothandel Vergunst koopt en verkoopt mobiele telefoons. Op 1 oktober liggen er 6.400 mobieltjes in het magazijn. Eind september had Vergunst 1.800 toestellen besteld, die op 4 oktober worden bezorgd. Klanten van Vergunst hadden eind september bestellingen geplaatst voor 2.400 telefoons, die op 5 oktober worden verzonden. Gedurende de maand oktober plaatst Vergunst bestellingen voor 4.900 mobieltjes, waarvan er 4.200 in oktober worden ontvangen. Vergunst ontvangt bestellingen van klanten voor 3.600 toestellen, waarvan er 3.000 in oktober worden afgeleverd. a Hoe groot is de technische voorraad op 1 oktober? b Bereken de economische voorraad op 1 oktober. c Bereken de technische voorraad op 31 oktober. d Bereken de economische voorraad op 31 oktober.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 9
06-12-13 14:42
10
16 WINST HANDELSONDERNEMING
jj
4 REKENEN Bereken welke getallen moeten worden ingevuld bij (1) tot en met (5). Technische voorraad
Voorinkopen
Voorverkopen
Economische voorraad
24.000
8.000
12.000
...(1)...
1.600
...(2)...
400
1.700
150.000
38.000
...(3)...
132.000
...(4)...
1.800
1.300
9.000
19.500
...(5)...
4.500
21.300
jj j
5 ROKJES IN VOORRAAD Op 1 januari liggen bij kledinggroothandel Suwen 3.500 rokjes met een inkoopprijs van € 11,40 per stuk in het magazijn. Op 28 december van het vorige jaar heeft Suwen 800 rokjes besteld bij de importeur tegen een inkoopprijs van € 13 per stuk. De rokjes zullen in januari afgeleverd worden. Op 12 januari zijn 350 rokjes verkocht en afgeleverd aan diverse detailzaken. Op 14 januari worden 300 rokjes van de bestelling van 28 december bij Suwen afgeleverd. Tussen 1 januari en 16 januari zijn er bij Suwen geen andere aankopen en verkopen van rokjes. a Bereken over hoeveel rokjes Suwen prijsrisico loopt op 15 januari. b Bereken voor Suwen de waarde van de technische voorraad rokjes op 15 januari.
jj jj
6 SMART Handelsonderneming De Vries en Co handelt in het product Smart. Op 1 oktober 2014 waren de volgende gegevens bekend: • technische voorraad: 2.400 stuks; • in bestelling bij leveranciers: 1.750 stuks; • nog af te leveren aan klanten: 625 stuks. In de maand oktober 2014 vonden de volgende activiteiten plaats. • Inkoopcontracten afgesloten voor 800 stuks. • Verkoopcontracten afgesloten voor 1.500 stuks. • In het magazijn ontvangen: 900 stuks. • Uit het magazijn afgeleverd: 1.250 stuks. Er wordt alleen volgens contracten ontvangen en afgeleverd. a Bereken de economische voorraad in stuks op 1 oktober 2014. b Bereken de hoeveelheid Smart die op 31 oktober 2014 nog door De Vries en Co afgeleverd moet worden. Op 31 oktober 2014 bedraagt de economische voorraad van het product Smart 2.825 stuks. Bij haar inkoopbeleid houdt de handelsonderneming voortdurend rekening met verwachte prijsveranderingen. Volgens econoom Spier speculeert de handelsonderneming in de maand oktober op een prijsstijging. c Geef een argument dat de bewering van Spier ondersteunt. Volgens econoom Scholten speculeert de handelsonderneming in de maand oktober juist op een prijsdaling. d Geef een argument dat de bewering van Scholten ondersteunt.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 10
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
11
16.3 First in first out Bij het berekenen van de waarde van de voorraad gebruiken veel bedrijven de inkoopprijs. Voor sommige producten kan de inkoopprijs flink variëren. Hoe moet je de voorraad dan waarderen in de boekhouding? Tegen de oorspronkelijke inkoopprijs, tegen de meest recente marktprijs of kies je voor een gemiddelde vaste prijs? En als je goederen verkoopt, welke inkoopprijs gebruik je dan bij de berekening van de winst?
Fifo De totale brutowinst is te berekenen door van de omzet de inkoopwaarde van de verkochte goederen af te trekken. De inkoopwaarde van de verkopen is het bedrag dat het bedrijf heeft betaald voor de verkochte goederen. Bij first in first out (fifo) wordt bij de verkopen de inkoopprijs van de oudste voorraad gebruikt. Boekhoudkundig gezien wordt de oudste voorraad als eerste verkocht, de nieuwste voorraad blijft dus telkens achter in het bedrijf. Let op: dit wil niet zeggen dat de oudste voorraad ook werkelijk wordt geleverd. Dit is alleen boekhoudkundig zo.
Op 1 mei heeft het bedrijf Winter BV een voorraad van 400 snowboards. Die is ingekocht voor € 80 per stuk. Om de voorraad te waarderen gebruikt het bedrijf de fifo-methode. Voor mei gelden de volgende gegevens: • • • • • •
1 8 12 17 20 23
mei: mei: mei: mei: mei: mei:
voorraad 400 ingekocht 800 verkocht 500 ingekocht 600 ingekocht 200 verkocht 600
stuks stuks stuks stuks stuks stuks
à à à à à à
€ 80 € 85 € 120 € 90 € 92 € 120
per per per per per per
VOORBEELD
stuk stuk stuk stuk stuk stuk
Gevraagd a Bereken de brutowinst van de verkoop op 12 mei. b Bereken de brutowinst van de totale verkopen in mei. c Bereken de waarde van de voorraad snowboards eind mei. Uitwerking a De oudste voorraad wordt als eerste verkocht. Op 12 mei worden 500 boards verkocht. Hierbij gaat het om de 400 die op 1 mei al aanwezig waren en nog 100 stuks die op 8 mei werden ingekocht. omzet = 500 × € 120 = € 60.000 inkoopwaarde van de verkopen = 400 × € 80 + 100 × € 85 = € 40.500 – brutowinst = € 19.500 b Van de voorraad van 8 mei zijn nog 700 snowboards over. De 600 boards die op 23 mei worden verkocht, komen dus uit de voorraad die is ingekocht op 8 mei. omzet = 600 × € 120 = € 72.000 inkoopwaarde van de verkopen = 600 × € 85 = € 51.000 – brutowinst = € 21.000 De totale brutowinst over mei is € 19.500 + € 21.000 = € 40.500. c De voorraad van 1 mei is verkocht. Van de voorraad van 8 mei is nog maar 100 stuks over. De ingekochte voorraden van 17 en 23 mei zijn nog niet verkocht. De totale waarde is daarom: 100 × € 85 + 600 × € 90 + 200 × € 92 = € 80.900.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 11
06-12-13 14:42
12
16 WINST HANDELSONDERNEMING
Voor- en nadelen van fifo De fifo-methode is misschien het meest logisch voor het bepalen van de brutowinst en de voorraden. Het is immers gebruikelijk om de oudste voorraden als eerste te verkopen. Zeker als het gaat om bijvoorbeeld bederfelijke producten. Toch heeft deze methode wel een paar nadelen. • Het is veel werk om uit te zoeken welke inkoopprijs gebruikt moet worden, zeker als een bedrijf veel verschillende producten verkoopt. Met moderne ICT-technieken, zoals de streepjescodes in supermarkten, is dit probleem voor een deel te verhelpen. • Bij stijgende inkoopprijzen is de brutowinst (te) hoog, omdat bij de inkoopwaarde de oudste, dus goedkoopste voorraad wordt gebruikt. Het lijkt dus alsof er veel winst met de producten is gemaakt, terwijl dat niet zo is als de recente hogere inkoopprijzen worden gebruikt. • Bij dalende inkoopprijzen is de brutowinst (te) laag, omdat bij de inkoopwaarde de oudste, dus duurste voorraad wordt gebruikt. Het lijkt dus alsof er niet zoveel winst met de producten te maken is, terwijl dat wel zo is als de recente prijzen worden gebruikt.
j
j
jj
1 WAT IS JUIST? Welke bewering(en) is A Bij first in first out B Bij first in first out C Bij first in first out D Bij first in first out
(zijn) juist? worden de voorraden gewaardeerd tegen de oudste inkoopprijzen. worden de voorraden gewaardeerd tegen de jongste inkoopprijzen. worden de oudste voorraden boekhoudkundig als eerste verkocht. worden de oudste voorraden als eerste uitgeleverd.
2 WINST OP KOFFIE Op 1 mei heeft een supermarkt een voorraad van 500 pakken koffie snelfiltermaling van 250 gram. Die is ingekocht voor € 2 per pak. Om de voorraad te waarderen gebruikt het bedrijf de fifo-methode. Voor de eerste week van mei gelden de volgende gegevens: • 1 mei: voorraad 500 pakken à € 2 per pak; • 2 mei: ingekocht 600 pakken à € 2,10 per pak; • eerste week van mei: verkocht 700 pakken à € 2,95 per pak. a Bereken de brutowinst op deze pakken koffie in de eerste week van mei. b Bereken de waarde van de voorraad pakken koffie aan het einde van de eerste week van mei.
3 DE HONDENBROKKEN VAN JORIS Joris de Haas heeft in Maastricht een groothandel in hondenbrokken. De brokken zijn verpakt in zakken van 100 kg (bestaande uit 10 kleinverpakkingen). Als gevolg van de toegenomen concurrentie verlaagde Joris per 15 februari 2014 de verkoopprijzen. Joris maakt bij zijn voorraadadministratie gebruik van de fifo-methode. Dit zijn de gegevens over de maand februari 2014:
• • • • •
13380 200%M&O_H3_M16.indd 12
De magazijnvoorraad per 1 februari is 70 zakken (van 100 kg). De inkoopprijs hiervan is € 160 per zak. Op 1 februari zijn er geen zakken in bestelling. Verkopen worden direct afgeleverd aan de klant. Inkopen worden 1 week na bestelling ontvangen.
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
13
In februari werd er dit verkocht en ingekocht: Datum
Inkoop (aantal Verkoop (aantal Inkoopprijs per zak zakken van 100 kg) zakken van 100 kg) van 100 kg
3 februari 5 februari
20 40
14 februari 25 februari 27 februari
Verkoopprijs per zak van 100 kg € 350
€ 140 80
50
€ 350 € 130
10
€ 300
a Bereken de brutowinst die Joris behaalde met de verkoop van 14 februari. b Bereken de brutowinst die Joris behaalde met de verkoop van 27 februari. c Bereken de voorraad in aantallen zakken (van 100 kg) hondenbrokken op 27 februari 2014. Op 28 februari moest Joris een paar keer ‘nee’ verkopen. Dat betekent dat zij tegen haar afnemers moest zeggen dat de hondenbrokken op dat moment niet leverbaar waren. d Leg uit waarom nee verkopen niet bevorderlijk is voor toekomstige verkopen.
jj j
4 FIETSEN EN FIFO Bike BV is een fietswinkel. Op 30 december 2014 was de waarde van de voorraad € 127.000. De voorraad wordt volgens het fifo-systeem gewaardeerd. In 2014 zijn de inkoopprijzen voortdurend gedaald.
Inkoopprijzen 60 fietsen met een inkoopprijs van € 610 per fiets 80 fietsen met een inkoopprijs van € 605 per fiets een aantal fietsen met een inkoopprijs van € 600 per fiets
a Bereken hoeveel fietsen met een inkoopprijs van € 600 in voorraad zijn.
REKENHULP
12
Volgens de administrateur moet de volgende verkoop nog in de administratie worden verwerkt: de verkoop op 31 december 2014 van 160 fietsen voor € 750 per fiets. b Bereken de brutowinst die behaald wordt met de verkoop van 31 december 2014. c Bereken de waarde van de aanwezige voorraad op 31 december 2014, na de verkoop van die datum.
jj jj
5 MEEL Het bedrijf Gries BV verkoopt meel aan bakkerijen. Het bedrijf had op 1 september 800 kg in voorraad, die was ingekocht voor € 7 per kg. In september vinden deze inkopen en verkopen plaats: • 3 september: verkoop 400 kg à € 9 per kg • 5 september: inkoop 200 kg à € 7,25 per kg • 9 september: verkoop 500 kg à € 9 per kg • 12 september: inkoop 300 kg à € 7,30 per kg • 18 september: inkoop 300 kg à € 7,40 per kg • 23 september: verkoop 400 kg à € 9 per kg
13380 200%M&O_H3_M16.indd 13
06-12-13 14:42
14
16 WINST HANDELSONDERNEMING
REKENHULP
12
Hoewel de inkoopprijzen stijgen, lukt het Gries BV niet om de verkoopprijs te verhogen. a Noem hiervoor een reden. b Wat is het gevolg hiervan voor de brutowinst per kg meel? c Bereken de brutowinst die Gries BV in de maand september behaalt. d Bereken de waarde van de voorraad van Gries BV eind september. Omdat de inkoopprijzen steeds stijgen, stelt bedrijfsleider Diekman van Gries BV voor om niet meer met de inkoopprijzen volgens het fifo-systeem te werken. Hij vindt dat juist de inkoopprijzen van de laatst ingekochte voorraden moeten worden gebruikt bij de berekening van de inkoopwaarde. e Leg uit welk effect dit voorstel heeft op de hoogte van de brutowinst van Gries BV. f Leg uit waarom de bedrijfsleider toch voorstander zou kunnen zijn van dit andere systeem.
16.4 Last in first out
ij het berekenen van de waarde van de voorraad gebruiken veel bedrijven de B inkoopprijs. Voor sommige producten kan de inkoopprijs flink variëren. Hoe moet je de voorraad dan waarderen in de boekhouding? Tegen de oorspronkelijke inkoopprijs, tegen de meest recente marktprijs of kies je voor een gemiddelde vaste prijs? En als je goederen verkoopt, welke inkoopprijs gebruik je dan bij de berekening van de winst?
Lifo De totale brutowinst bereken je door van je omzet de inkoopwaarde van deze verkochte goederen af te trekken. De inkoopwaarde van de verkopen is het bedrag dat je bedrijf zelf heeft betaald voor de verkochte goederen. Bij last in first out (lifo) wordt bij de verkopen de inkoopprijs van de jongste voorraad gebruikt. Boekhoudkundig gezien wordt de jongste voorraad als eerste verkocht, de oudste voorraad blijft dus boekhoudkundig achter op de balans. Dat wil overigens niet zeggen dat de jongste voorraad ook aan de klanten wordt geleverd, dat kunnen ook de oudere producten zijn.
VOORBEELD
SPIN bv verkoopt tennisrackets voor € 99 per stuk. Op 1 januari bestaat de voorraad uit 60 rackets, die zijn ingekocht voor € 59 per stuk. Het bedrijf gebruikt de lifo-methode bij de voorraadwaardering. Voor de eerste twee weken in januari gelden de volgende voorraadgegevens: • • • • • •
1 4 6 9 10 13
januari: januari: januari: januari: januari: januari:
voorraad 60 ingekocht 80 verkocht 28 ingekocht 40 ingekocht 20 verkocht 50
rackets rackets rackets rackets rackets rackets
à à à à à à
€ 59 € 60 € 99 € 62 € 65 € 99
Gevraagd a Bereken de brutowinst op 6 januari. b Bereken de brutowinst op 13 januari. c Bereken de waarde van de voorraad rackets op 14 januari.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 14
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
15
Uitwerking a Op 6 januari: omzet = 28 × € 99 = € 2.772 inkoopwaarde van de omzet = 28 × € 60 = € 1.680 – brutowinst = € 1.092 b 13 januari: omzet = 50 × € 99 = € 4.950 inkoopwaarde van de verkopen = 20 × € 65 + 30 × € 62 = € 3.160 – brutowinst = € 1.790 c De beginvoorraad is nog compleet. Van de voorraad van 4 januari zijn 28 rackets verkocht, van de voorraad van 9 januari zijn nog 10 rackets over. De voorraad van 10 januari is op. waarde = 60 × € 59 + 52 × € 60 + 10 × € 62 = € 7.280
Voor- en nadelen van lifo Een voordeel van lifo is dat de brutowinst een goed beeld geeft van de winstverwachting. Bij lifo worden immers de meest recente prijzen gebruikt, dus de winst klopt het best met de werkelijkheid. Toch heeft deze methode ook een paar nadelen. • Het is veel werk om uit te zoeken welke inkoopprijs gebruikt moet worden, zeker als een bedrijf veel verschillende producten verkoopt. Met moderne ICT-technieken, zoals de streepjescodes in supermarkten, is dit probleem voor een deel te verhelpen. • Bij fluctuerende inkoopprijzen blijft de oudste voorraad achter. De waarde van de voorraad wordt dus bepaald door inkoopprijzen die niet meer actueel zijn. De waarde volgens de boekhouding klopt dus niet met de werkelijke waarde op de markt.
j
j
1 LIFO Welke bewering(en) is (zijn) juist? A Bij last in first out worden de voorraden gewaardeerd tegen de oudste inkoopprijzen. B Bij last in first out worden de voorraden gewaardeerd tegen de jongste inkoopprijzen. C Bij last in first out worden de jongste voorraden boekhoudkundig als eerste verkocht. D Bij last in first out worden de jongste voorraden als eerste uitgeleverd.
2 WINST OP KOFFIE Op 1 mei heeft een supermarkt een voorraad van 500 pakken koffie snelfiltermaling van 250 gram. Die is ingekocht voor € 2 per pak. Om de voorraad te waarderen gebruikt het bedrijf de lifo-methode. Voor de eerste week van mei gelden de volgende gegevens: • 1 mei: voorraad 500 pakken à € 2 per pak • 2 mei: ingekocht 600 pakken à € 2,10 per pak • eerste week van mei: verkocht 700 pakken à € 2,95 per pak a Bereken de brutowinst op deze pakken koffie in de eerste week van mei. b Bereken de waarde van de voorraad pakken koffie aan het einde van de eerste week van mei.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 15
06-12-13 14:42
16
16 WINST HANDELSONDERNEMING
jj
REKENHULP
3 VERHAGEN BV Verhagen bv handelt in kleine trampolines. Deze worden verkocht aan bouwmarkten en tuincentra. De bv past het lifo-systeem toe. Verhagen heeft de gegevens over april samengevat op een kladje. a Bereken de brutowinst op de verkoop van 11 april. b Bereken de totale brutowinst op de verkopen in april. c Bereken de waarde van de voorraad trampolines op 30 april 2014.
VERHAGEN BV 1 april:
polines
voorraad 250
2 april:
ingekocht 300
11 april:
21 april:
handelaar in tram
verkocht 500
ingekocht 600
24 april: ing ekocht 200
trampolines à €
trampolines à €
trampolines à €
trampolines à €
trampolines à €
77 78
89 79
79,50 26 april: verk ocht 720 tramp olines à € 89
jj
4 SCHAPENKAAS Handelsonderneming Liudgerio handelt in schapenkaas. Op 1 december 2014 was de voorraad schapenkaas 100 kg, waarvan de inkoopprijs € 4 per kilo was. In de maand december 2014 werden de volgende in- en verkoopcontracten gesloten: • 3 december: inkoop 50 kg à € 5,00 • 7 december: verkoop 70 kg à € 7,50 • 10 december: inkoop 60 kg à € 5,10 • 20 december: verkoop 110 kg à € 8,00 Liudgerio gebruikt voor de voorraadwaardering het lifo-systeem. a Bereken de brutowinst op de verkoop van 7 december 2014 volgens het lifo-systeem. b Bereken de totale brutowinst over december 2014 volgens het lifo-systeem. c Bereken de waarde van de voorraad op 31 december 2014.
jj j
5 KOELBOXEN Het bedrijf Van Spaarndam handelt in koelboxen. Wegens toegenomen concurrentie is de inkoopprijs de laatste tijd gezakt. Op 1 januari had het bedrijf 150 stuks in voorraad met een inkoopprijs van € 16 per stuk. In de week daarna vinden de volgende inkopen en verkopen plaats. Datum
Voorraad/Inkoop/Verkoop
Prijs per stuk
1 januari
Voorraad 150 stuks
€ 16
2 januari
Inkoop 200 stuks
€ 15,50
3 januari
Verkoop 100 stuks
€ 28
5 januari
Inkoop 150 stuks
€ 15
6 januari
Verkoop 200 stuks
€ 27
8 januari
Inkoop 175 stuks
€ 14
a Bereken de waarde van de totale inkopen (in euro’s) in de eerste week van januari. b Bereken de brutowinst in de eerste week van januari als het bedrijf gebruikmaakt van de lifo-methode.
12
Omdat de inkoopprijzen telkens dalen, stelt bedrijfsleider Heringa voor om niet meer met het lifo- systeem te werken. Hij vindt dat de inkoopprijzen van de oudste voorraden moeten worden gebruikt bij de berekening van de brutowinst. c Leg uit welk effect dit voorstel heeft op de hoogte van de brutowinst van Van Spaarndam.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 16
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
jj jj
17
6 FRISDRANK Cassico NV verkoopt frisdrank voor een vaste prijs per liter. In de eerste week van februari heeft het bedrijf daarmee een brutowinst behaald van € 10.000. Het bedrijf gebruikt bij de voorraadwaardering de lifo-methode. De financieel directeur vertelt dat het deze week niet uitmaakte of het bedrijf de oudste prijzen of de nieuwste prijzen gebruikte bij de berekening van de inkoopwaarde. Ondanks de voortdurend stijgende inkoopprijzen zou de brutowinst toch in beide gevallen hetzelfde zijn geweest. a Onder welke voorwaarde is de brutowinst in beide gevallen gelijk, ook al stijgen de prijzen voortdurend? Aandeelhouders vinden het belangrijk om te weten welke methode van voorraadwaardering wordt gebruikt. b Leg uit waarom aandeelhouders het belangrijk vinden. Aan het begin van de tweede week van februari heeft Cassico NV geen voorraad. In de tweede week van februari vinden de volgende inkopen en verkopen plaats. De prijzen zijn exclusief btw. Datum
Voorraad/Inkoop/verkoop
Prijs per liter
8 februari
inkoop 15.000 liter
€ 1,80
9 februari
verkoop 6.000 liter
11 februari
inkoop 10.000 liter
12 februari
verkoop 5.000 liter
13 februari
verkoop 7.000 liter
€ 1,85
Na deze twee weken blijkt dat het bedrijf een brutowinst heeft behaald van € 7.600. c Bereken de vaste verkoopprijs per liter.
REKENHULP
1
16.5 Vaste verrekenprijs Bij het berekenen van de waarde van de voorraad gebruiken veel bedrijven de inkoopprijs. Voor sommige producten kan de inkoopprijs flink variëren. Hoe moet je de voorraad dan waarderen in de boekhouding? Tegen de oorspronkelijke inkoopprijs, tegen de meest recente marktprijs of kies je voor een gemiddelde vaste prijs? En als je goederen verkoopt, welke inkoopprijs gebruik je dan bij de berekening van de winst?
Vvp De totale brutowinst is te berekenen door van de omzet de inkoopwaarde van de verkochte goederen af te trekken. Dat is het bedrag dat het bedrijf zelf heeft betaald voor de verkochte goederen. Bij de vaste verrekenprijs (vvp) wordt een schatting gemaakt van de gemiddelde inkoopprijs in de komende periode. Ook worden de inkoopkosten per product geschat. Dit zijn alle bijkomende kosten bij de inkoop van de goederen, zoals bestelkosten en transportkosten. De vaste verrekenprijs (vvp) is de geschatte gemiddelde inkoopprijs plus inkoopkosten per product. Alle goederen worden gewaardeerd tegen deze vvp. Als er goederen worden verkocht, wordt de vvp bij de berekening van de brutowinst gebruikt als inkoopwaarde.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 17
06-12-13 14:42
18
16 WINST HANDELSONDERNEMING
VOORBEELD
Vof Van de Griendt handelt in tegels en siergrind. De grindsoorten worden verkocht voor € 1,50 per kg. De financieel directeur verwacht dat de inkoopprijs van grind het komende jaar gemiddeld € 0,90 per kg zal bedragen. Daarnaast verwacht hij dat de inkoopkosten € 0,10 per kg zullen zijn. Op 1 april heeft het bedrijf geen grind meer in voorraad. In de maand april koopt het bedrijf 50.000 kg in voor € 0,88 per kg. De inkoopkosten zijn € 0,09 per kg. In diezelfde maand verkoopt het bedrijf 40.000 kg voor € 1,50. Gevraagd a Bereken de vaste verrekenprijs per kg siergrind. b Bereken de brutowinst die het bedrijf in april behaalt. c Bereken de waarde van de voorraad eind april. Uitwerking a vaste verrekenprijs = geschatte inkoopprijs + geschatte inkoopkosten per kg = € 0,90 + € 0,10 = € 1,00 b Om de inkoopwaarde te berekenen, gebruik je niet de werkelijk betaalde prijs, maar de vaste verrekenprijs. omzet = 40.000 × € 1,50 = € 60.000 inkoopwaarde van de verkopen = 40.000 × € 1 = € 40.000 – brutowinst = € 20.000 c De voorraad bestaat uit 10.000 kg, die gewaardeerd wordt tegen de vaste verrekenprijs. waarde van de voorraad = 10.000 × € 1 = € 10.000
In het voorbeeld zie je dat de vaste verrekenprijs iets hoger ligt dan de werkelijk betaalde prijs plus inkoopkosten. In andere maanden ligt de werkelijke prijs misschien boven de vvp. Gemiddeld kom je dan ongeveer uit op de vvp.
>>>>>>>>>>
18.3
tHet verschil tussen de werkelijke betaalde bedragen en de vaste verrekenprijs wordt het resultaat op inkopen genoemd. Dit resultaat is voordelig als de werkelijke bedragen lager zijn dan de vvp. Het is nadelig als de werkelijke bedragen hoger zijn dan de vvp. Dit verschil wordt toegevoegd aan of afgetrokken van de winst in een bepaalde periode. Voor- en nadelen vvp Het voordeel van de vaste verrekenprijs is dat de berekening van de inkoopwaarde en de voorraad waardering eenvoudig is. Bij zowel inkoop als verkoop maak je steeds gebruik van dezelfde vvp. Een nadeel is dat de inkoopprijs en inkoopkosten voor een toekomstige periode worden ingeschat. Het lukt zelden om de prijs goed in te schatten. Als de verkoopprijs niet meer kan worden aangepast, kan het bedrijf bij grote verschillen tussen de werkelijke en de geschatte prijzen verlies lijden. Of juist meer winst maken dan verwacht.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 18
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
j
j
1 VVP Welke bewering(en) is (zijn) juist? A Bij de vvp worden de voorraden B Bij de vvp worden de voorraden C Bij de vvp worden de voorraden inkoopkosten. D Bij de vvp worden de voorraden van vorig jaar.
19
gewaardeerd tegen de oudste inkoopprijzen en inkoopkosten. gewaardeerd tegen de jongste inkoopprijzen en inkoopkosten. gewaardeerd tegen de verwachte gemiddelde inkoopprijzen en gewaardeerd tegen de gemiddelde inkoopprijzen en inkoopkosten
2 WINST OP KOFFIE Op 1 mei heeft een supermarkt een voorraad van 500 pakken koffie snelfiltermaling van 250 gram. Die is ingekocht voor € 2 per pak. Om de voorraad te waarderen gebruikt het bedrijf de vvp-methode. De vvp bedraagt € 2,25 per pak. Voor de eerste week van mei gelden de volgende gegevens: • 1 mei: voorraad 500 pakken à € 2 per pak • 2 mei: ingekocht 600 pakken à € 2,10 per pak • eerste week van mei: verkocht 700 pakken à € 2,95 per pak a Uit welke twee onderdelen bestaat de vaste verrekenprijs? b Bereken de brutowinst op deze pakken koffie in de eerste week van mei. c Bereken de waarde van de voorraad koffie aan het einde van de eerste week van mei. d Noem een voordeel en een nadeel van de vaste verrekenprijs.
jj
3 WAAR GAAN WE HEEN? Het bedrijf Electro BV handelt in navigatiesystemen. Deze worden gewaardeerd tegen een vaste verrekenprijs van € 100 per stuk, bestaand uit een geschatte inkoopprijs van € 95 en geschatte inkoopkosten van € 5 per stuk. Electro BV heeft begin 2014 een voorraad van 200 navigatiesystemen. Op 10 januari worden 300 stuks ingekocht voor € 98 exclusief btw per stuk. Op 25 januari worden er nog eens 400 ingekocht voor € 90 exclusief btw per stuk. De totale inkoopkosten over januari zijn € 3.200. In de maand januari worden in totaal 500 navigatiesystemen verkocht voor € 157,30 inclusief 21% btw. a Bereken de brutowinst in januari als de vvp wordt gebruikt. b Bereken de waarde van de voorraad eind januari. c Bereken het resultaat op inkopen over januari. Geef aan of dit voordelig of nadelig is. d Bereken de werkelijke brutowinst in januari als je rekening houdt met het resultaat op de inkopen.
jj
4 KLEURSTOFFEN Het bedrijf BestColour handelt in kleurstoffen voor industrieel gebruik. Op 1 januari is de inkoopprijs € 12 per liter. De directie verwacht dat de inkoopprijs aan het eind van het jaar € 14 zal zijn. Verder is de verwachting dat de inkoopkosten per liter, vorig jaar gemiddeld € 1 per liter, niet zullen veranderen. Op basis van deze gegevens stelt de directie de vaste verrekenprijs vast op € 14 per liter. Op 1 januari zit er nog 30.000 liter in de terminals van BestColour. Op 28 januari koopt het bedrijf 20.000 liter voor € 12,10 per stuk. De totale inkoopkosten bij deze inkoop zijn € 19.600. Op 3 februari verkoopt BestColour 15.000 liter voor € 21 per liter. a Bereken de brutowinst die BestColour behaalt met de verkoop van 3 februari. b Bereken de waarde van de voorraad na de verkoop van 3 februari. De betaalde inkoopprijs plus inkoopkosten komen niet overeen met de vaste verrekenprijs. c Bereken het totale verschil (het resultaat op de inkopen) tussen de vaste verrekenprijs en de werkelijk betaalde bedragen bij de inkoop van 28 januari. Geef aan of het verschil voordelig of nadelig is.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 19
06-12-13 14:42
20
16 WINST HANDELSONDERNEMING
jj j REKENHULP
5 GOMEZ EN ZIJN SMARTPHONES Onderneming Gomez handelt in smartphones en registreert de toestellen tegen een vaste verrekenprijs van € 200 per stuk. Deze bestaat uit een geschatte inkoopprijs van € 190 en geschatte inkoopkosten van € 10 per product. De telefoons worden verkocht voor gemiddeld € 302,50 inclusief 21% btw. a Bereken de verkoopprijs exclusief btw.
9
In de maand april heeft Gomez een omzet behaald van € 3.000.000. b Bereken de brutowinst van Gomez in april. De waarde van de voorraad tegen vaste verrekenprijs was op 1 april € 800.000 en op 30 april € 840.000. Ingekochte smartphones worden direct ontvangen, verkochte toestellen worden direct afgeleverd. c Bereken hoeveel smartphones Gomez in april heeft ingekocht.
jj jj
REKENHULP
9
6 EXCUSIEVE BEELDJES Het bedrijf Yildiz BV verkoopt bronzen beeldjes in verschillende modellen. Yildiz koopt de beeldjes bij een bekende kunstenaar, die alleen aan Yildiz verkoopt. Yildiz BV schat de gemiddelde inkoopprijs voor het komende jaar op € 280 exclusief btw en verwacht dat de inkoopkosten gemiddeld 5% van de inkoopprijs zijn. De beeldjes hebben een verkoopprijs van € 484 inclusief 21% btw. Yildiz BV verwacht het komende jaar een omzet te behalen van € 400.000. a Bereken de verwachte afzet. b Bereken de verwachte inkoopwaarde van de afzet van Yildiz BV, inclusief inkoopkosten. Aan het begin van het jaar heeft Yildiz een voorraad beeldjes ter waarde van € 13.230. Yildiz verwacht dat het aan het eind van het jaar een voorraad ter waarde van € 16.170 heeft. c Bereken hoeveel beeldjes Yildiz in totaal in het komende jaar verwacht in te kopen.
REKENHULP
Aan het eind van het jaar blijkt: • Er zijn 950 beeldjes verkocht voor € 484 inclusief btw. • Er zijn 1.000 beeldjes ingekocht voor € 290 per stuk, exclusief btw. Daarnaast waren de totale inkoopkosten € 12.500. De directeur van het bedrijf probeert de vaste verrekenprijs altijd zo goed mogelijk te schatten. Hij is tevreden als de werkelijke inkoopprijs plus inkoopkosten niet meer dan 5% afwijken van de vaste verrekenprijs. d Bereken of de directeur de vvp goed heeft ingeschat.
8
13380 200%M&O_H3_M16.indd 20
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
21
16.6 Nettowinst handelsonderneming
e brutowinst is het verschil tussen de omzet en de inkoopwaarde van de verkochte D goederen. Maar bedrijven hebben toch nog meer kosten dan alleen de inkoopwaarde, zoals loonkosten, energiekosten, afschrijvingskosten en interestkosten? En bedrijven kunnen naast de omzet uit verkopen toch ook extra opbrengsten zoals de opbrengst uit belegd geld hebben? Of daar geld mee verliezen? Hoe moet je de uiteindelijke nettowinst dan wel berekenen?
Berekening nettowinst van een handelsonderneming
Berekening nettowinst van een handelsonderneming
nettowinst
bedrijfsresultaat
–
brutowinst
–
omzet
afzet
× verkoopprijs
+
inkoopwaarde van de omzet
afzet
saldo overige opbrengsten
bedrijfskosten
inkoopkosten
× inkoop-
Uit het schema volgt: afzet × verkoopprijs = afzet × inkoopprijs van de verkopen = inkoopkosten + overheadkosten = overige opbrengsten – verliezen =
prijs
+
overheadkosten
overige kosten
+ verkoopkosten
omzet inkoopwaarde van de omzet – brutowinst bedrijfskosten – bedrijfsresultaat saldo overige opbrengsten + nettowinst
De bedrijfskosten omvatten de inkoopkosten en de overheadkosten. De inkoopkosten zijn alle bijkomende kosten die naast de inkoopprijs bij de inkoop moeten worden betaald. Voorbeelden zijn bestelkosten en transportkosten. De overheadkosten bestaan uit de verkoopkosten zoals reclamekosten en de overige kosten zoals loonkosten, energiekosten, afschrijvingskosten en interestkosten. Het verschil tussen de brutowinst en de bedrijfskosten wordt het bedrijfsresultaat genoemd. Dit bedrijfs resultaat of de bedrijfswinst is de behaalde winst uit de eigenlijke bedrijfsactiviteiten. Bij een handels onderneming is dit de bedrijfswinst die is behaald met de inkoop en verkoop van goederen. Maar een handelsonderneming kan nog extra opbrengsten en kosten hebben, die niet te maken hebben met inkoop en verkoop. Als een bedrijf bijvoorbeeld interestopbrengsten heeft, omdat het tijdelijk geld op een bankrekening heeft gezet, behoort dit niet tot de omzet. Het zorgt echter wel voor een verhoging van de totale opbrengst en de nettowinst. En als een onderneming geld heeft belegd in aandelen of obligaties die minder waard zijn geworden, lijdt het bedrijf hierop een verlies. Dit zijn geen eigenlijke bedrijfskosten maar leiden wel tot een daling van de nettowinst.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 21
06-12-13 14:42
22
16 WINST HANDELSONDERNEMING
De nettowinst bereken je dus door van de omzet de inkoopwaarde en de bedrijfskosten af te trekken en daar het saldo van de overige opbrengsten bij op te tellen.
=
VOORBEELD
nettowinst = brutowinst – bedrijfskosten + saldo overige opbrengsten nettowinst = omzet + overige opbrengsten – inkoopwaarde van de omzet – bedrijfskosten – overige verliezen nettowinst = totale opbrengst – totale kosten
Een bedrijf koopt goederen in voor € 20 exclusief btw en verkoopt deze voor € 30 exclusief btw. De inkoopkosten per product zijn naar schatting € 2 exclusief btw. Daarnaast verwacht het bedrijf nog € 400.000 aan overheadkosten. Ook verwacht het bedrijf een interestopbrengst van € 10.000 en een verlies op een belegging van € 2.000. Het bedrijf denkt 70.000 producten te verkopen. Gevraagd Bereken de verwachte nettowinst. Uitwerking De nettowinst is op twee manieren te berekenen. Manier 1 nettowinst = totale opbrengst – totale kosten omzet = 70.000 × € 30 = € 2.100.000 interestopbrengst = € 10.000 + totale opbrengst = € 2.110.000 inkoopwaarde van de verkopen = 70.000 × € 20 = € 1.400.000 inkoopkosten = 70.000 × € 2 = € 140.000 overheadkosten = € 400.000 verlies op belegging € 2.000 + totale kosten = € 1.942.000 – nettowinst = €
168.000
Manier 2 brutowinst = omzet – inkoopwaarde van de verkopen = 70.000 × € 30 – 70.000 × € 20 = € 700.000 nettowinst = brutowinst – bedrijfskosten + saldo overige opbrengsten = € 700.000 – (70.000 × € 2 + € 400.000) + (€ 10.000 – € 2.000) = € 168.000
13380 200%M&O_H3_M16.indd 22
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
j
1 FORMULES Welke van de volgende formule(s) is (zijn) juist? A nettowinst + bedrijfskosten – saldo overige opbrengsten = brutowinst B omzet – brutowinst = nettowinst C brutowinst + inkoopwaarde van de verkopen = omzet D brutowinst – belasting = nettowinst E brutowinst + bedrijfskosten = omzet
j
2 TABLETS Een computerhandelaar koopt tablets in voor gemiddelde inkoopprijs van € 215 exclusief btw. De tablets worden verkocht voor een gemiddelde prijs van € 350 exclusief btw. De inkoopkosten per product zijn naar schatting € 10 exclusief btw. Daarnaast verwacht het bedrijf nog € 40.000 aan overheadkosten per maand. Ook verwacht het bedrijf deze maand een interestopbrengst van € 500. Het bedrijf denkt 2.000 tablets per maand te verkopen.
23
De bruto- en nettowinst worden berekend met verkoop- en inkoopprijzen exclusief btw. a Leg uit waarom er bij de berekening van de winst gebruik wordt gemaakt van prijzen exclusief btw. b Bereken de verwachte brutowinst. c Bereken de verwachte nettowinst.
jj
3 TUINSTOELEN WORDEN GOEDKOPER Een handelsonderneming verkoopt een bepaald type tuinstoel voor € 250 exclusief btw. De inkoopprijs is € 150 per stoel. De overige kosten zijn € 360.000 per jaar. Per jaar worden 4.000 stoelen verkocht. a Bereken de nettowinst per jaar. De directie besluit de verkoopprijs per stoel met 10% te verlagen. Hierdoor stijgt de afzet met 20%. De inkoopprijs per stoel en de overige kosten veranderen niet. b Bereken de nieuwe verkoopprijs, afzet en omzet. c Kies de goede woorden. Als de prijs van een product daalt, zal de afzet meestal dalen / stijgen (1). Als de procentuele daling van de prijs kleiner is dan de procentuele daling / stijging (2) van de afzet, zal de omzet dalen / stijgen (3). d Bereken de nieuwe nettowinst en geef aan of het besluit van de directie verstandig was.
jj
4 DE FOTOTOESTELLEN VAN FOTOCOMBIX In het derde kwartaal van 2014 verwacht Fotocombix 4.000 fototoestellen te verkopen voor gemiddeld € 272,25 inclusief 21% btw per stuk. De inkoopprijs per stuk ligt naar verwachting op € 110 exclusief 21% btw. De inkoopkosten worden begroot op 7,5% van de inkoopprijs. De loonkosten worden getaxeerd op € 126.000. De verwachte verkoopkosten zijn 5% van de omzet exclusief btw. De begrote interest opbrengst is € 9.100. Bereken de verwachte nettowinst.
REKENHULP
12
13380 200%M&O_H3_M16.indd 23
06-12-13 14:42
24
16 WINST HANDELSONDERNEMING
jj j
5 HANGMATTEN TE KOOP Kappio is een detaillist die gespecialiseerd is in hangmatten. Kappio stelt twee keer per jaar haar assortiment vast en bepaalt gelijktijdig de verkoopprijzen van de goederen. Na afloop van het eerste kwartaal van 2014 heeft Kappio de volgende gegevens verzameld:
gerealiseerde verkopen inclusief 21% btw = € 859.100 inkoopwaarde van de omzet exclusief btw = € 385.000 inkoopkosten = € 22.000 exclusief btw algemene kosten = € 82.000 exclusief btw verkoopkosten = € 38.000 exclusief btw
a Bereken de nettowinst over het eerste kwartaal van 2014. Kappio wil niet langer één keer per maand hangmatten inkopen, maar één keer per twee maanden een dubbele hoeveelheid bestellen. Het bedrijf hoopt dat de nettowinst daardoor omhoog gaat. De afdeling Financiën heeft berekend dat de gemiddelde inkoopprijs dan met 5% stijgt, maar dat de overige inkoopkosten met 40% dalen. b Geef een mogelijke oorzaak voor de sterke daling van de inkoopkosten. c Zal de maatregel de nettowinst verhogen? Licht je antwoord toe met een berekening.
jj jj
6 RIGTER SPORT Kees en Anita Rigter hebben in 1986 Rigter Sport opgericht. De winkel is gevestigd in een gehuurd pand in het centrum van IJsseldam. Rigter Sport is een sportzaak die sportartikelen voor veel verschillende sporten verkoopt. In de jaren 2011 en 2012 zijn in de omgeving van het centrum van IJsseldam enkele discountzaken gevestigd die sportartikelen verkopen tegen sterk gereduceerde prijzen. Door de toe genomen concurrentie is de omzet van Rigter Sport voortdurend gedaald. Kostenbesparing is wellicht een mogelijkheid om de nettowinst te verhogen. Anita onderzoekt of kostenbesparing bij Rigter Sport mogelijk is. Ze heeft daarvoor de omzet, de kosten en de winst van Rigter Sport in de afgelopen jaren vergeleken met de gepubliceerde cijfers van sportzaken in Nederland. Vooral de huisvestings- en inventariskosten vindt ze hoog. Winstberekening van Rigter Sport van 2010 tot en met 2014 (bedragen × 1.000 euro) 2014 (geschat)
2013
2012
2011
2010
Omzet*
487,0
517,0
539,0
574,0
602,0
Brutowinst
185,1
194,5
204,8
218,1
228,8
Personeelskosten
35,2
32,1
59,3
61,7
62,9
Afschrijvingen
15,7
15,7
15,7
15,7
15,7
Huisvestings- en inventariskosten
43,9
41,8
39,8
37,9
36,1
Verkoopkosten
24,9
24,7
24,5
24,3
24,1
Overige kosten
16,1
17,1
17,8
18,9
19,9
Rente vreemd vermogen
17,7
17,0
16,3
15,7
15,1
Nettowinst
31,6
46,1
31,4
43,9
55,0
* De samenstelling van het assortiment is in 2014 naar verwachting gelijk aan die van de overige genoemde jaren.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 24
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
25
Inkoopwaarde verkopen, overige kosten en winst (in % van de omzet) voor alle sportzaken in Nederland in 2013 Inkoopwaarde van de omzet
63,3
Brutowinst
36,7
Totale kosten, waarvan:
30,9
– personeel
11,2
– afschrijvingen
2,6
– huisvesting en inventaris
7,4
– verkoop
3,7
– overige kosten
4,7
– saldo financiële kosten
1,3
Nettowinst
5,8
a Bereken met behulp van de twee tabellen of de huisvestings- en inventariskosten van Rigter Sport in 2013 als percentage van de omzet hoger zijn dan bij de gemiddelde sportzaak in Nederland. b Bereken voor Rigter Sport of de procentuele verandering van de inkoopwaarde van de verkochte goederen in 2013 ten opzichte van 2012 hoger is dan procentuele verandering van de omzet.
REKENHULP
7 REKENHULP
8
Omdat een verdere verlaging van de kosten nauwelijks tot de mogelijkheden behoort, zien Kees en Anita alleen een omzetverhoging als oplossing om de nettowinst van Rigter Sport te verbeteren. Ze willen dat door specialisatie bereiken. Om te onderzoeken of specialisatie haalbaar is, stellen Kees en Anita een ondernemingsplan op. In dat plan staat dat Rigter Sport zich gaat specialiseren in de sporten skaten, skeeleren, schaatsen, skiën en snowboarden. De keuze is als volgt gemotiveerd: • In de wijde omgeving van IJsseldam bevinden zich geen speciaalzaken voor deze sporten. • Anita is een regionaal bekend schaatser die ’s zomers de skeelersport beoefent. • De gemeente IJsseldam is van plan om een kunstijsbaan met een 400-meterbaan aan te leggen. Bij het opstellen van hun ondernemingsplan hebben Kees en Anita ook ‘Cijfers en Trends’ van de Rabobank gelezen.
Toekomstige ontwikkelingen van de algemene sportzaken Matige stijging
Nadrukkelijker onderscheiden De sportzaak zal zich nog nadrukkelijker moeten onderscheiden door een keuze voor bepaalde doelgroepen, met een daarop afgestemde mix van presentatie, assortiment, service en advies. Samenwerking of partnership, kennis van de markt en de klant en het realiseren van klantenbinding zijn sleutelbegrippen voor het behoud en versterking van de eigen marktpositie.
Bron: Rabobank Cijfers & Trends
De bestedingen aan sport- en kampeerartikelen zullen de komende jaren gematigd stijgen. De economische groei vlakt af en het consumentenvertrouwen is gedaald. Bovendien stabiliseert het aantal sporters en neemt de intensiteit waarmee de sporten worden beoefend af. Door een verdere internationalisering en toenemende concurrentie blijven de marges onder druk staan.
c Leg uit dat het ondernemingsplan van Rigter Sport overeenstemt met de aanbevelingen van de Rabobank.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 25
06-12-13 14:42
26
16 WINST HANDELSONDERNEMING
Test jezelf 1 AARDAPPELEN Handelsonderneming Pieper koopt en verkoopt aardappelen. Op 1 augustus 2014 was er 120 ton aardappelen in voorraad. Tegelijkertijd was er al 40 ton aardappelen ingekocht, maar nog niet ontvangen. Er waren op 1 augustus al voorverkoopcontracten afgesloten voor 30 ton aardappelen. In de maand augustus vonden de volgende gebeurtenissen plaats: • Van de voorinkoopcontracten op 1 augustus werd de helft in augustus afgehandeld. • Alle voorverkoopcontracten op 1 augustus werden in augustus afgehandeld. • In augustus werd 150 ton aardappelen ingekocht waarvan 90 ton daadwerkelijk ontvangen werd. • In augustus werd 110 ton aardappelen verkocht waarvan 80 ton daadwerkelijk werd verzonden. NB: 1 ton = 1.000 kilogram De handel in aardappelen verloopt vaak met voorverkoopcontracten. Landbouwbedrijven sluiten een verkoopcontract af voor hun hele oogst tegen een vaste prijs. a Geef hiervan voor de landbouwer een mogelijk voordeel en nadeel. b Bereken de technische voorraad op 31 augustus 2014. c Bereken de economische voorraad op 1 augustus 2014. d Bereken de economische voorraad op 31 augustus 2014.
2 SNOEPJES Numan bv handelt in snoepgoed. Op 1 januari 2014 is de verkoopprijs van gemixt snoepgoed exclusief btw € 8 per kg. In het magazijn ligt een totale voorraad met een waarde van € 12.080. Hiervan is 800 kg ingekocht voor € 5,50; 600 kg is ingekocht voor € 5,30. Daarnaast is er nog een aantal kg ingekocht voor € 5 per kg. a Bereken hoeveel kilogram met een inkoopprijs van € 5 per kg aanwezig is in het magazijn. De afgelopen maanden zijn de inkoopprijzen alleen maar gedaald. Bij de voorraadwaardering hanteert Numan bv de lifo-methode. Op 14 januari koopt Numan bv nog eens 500 kg snoepgoed in voor € 4,80 per kg. Op 10 januari verkoopt Numan bv 700 kg voor € 8. Op 20 januari verkoopt het bedrijf 800 kg voor € 7,50 per kg. Numan BV heeft per maand € 1.900 aan bedrijfskosten. b Bereken de totale nettowinst van Numan bv in januari 2014. c Bereken de waarde van de voorraad eind januari. d Zou de totale nettowinst hoger of lager zijn geweest als Numan bv fifo in plaats van lifo gebruikte voor de voorraadwaardering? Geef de redenering zonder berekening. In februari overweegt Numan bv over te stappen op de vaste verrekenprijs (vvp) als manier om de voorraad te waarderen. In dat geval kiest Numan voor een vaste verrekenprijs van € 4,90 per kg. Deze prijs is inclusief € 0,20 aan inkoopkosten. e Geef een voordeel van de vaste verrekenprijs vergeleken met fifo en lifo. f Verwacht Numan bv de komende tijd een stijging of een daling van de inkoopprijs? Leg uit waarom. Stel dat Numan bv de vvp al per 1 januari 2014 hanteerde. g Bereken in dat geval het resultaat op inkopen over januari. Ga er vanuit dat de inkoopkosten overeenkwamen met de verwachting.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 26
06-12-13 14:42
16 WINST HANDELSONDERNEMING
27
3 CAFÉ DE WIJDE BLIK Bij deze opgave horen de informatiebronnen 1 en 2. Informatiebron 1 Enkele financiële gegevens van café De Wijde Blik Het café hanteert een vaste verhouding tussen de inkoopprijs en de verkoopprijs van haar producten. Deze verhouding is jaarlijks gelijk. Jaar
2007
2008
2009
2010
2011
2012
103.600 105.000 105.700 87.500
2013
2014
Omzet
98.000
99.400
70.700
……....
Inkoop waarde van de omzet
14.000
14.200
14.800
15.000
15.100 12.500
10.100
11.000
Overige kosten
26.000
26.570
27.648
28.746
29.030 30.950
29.050
28.000
Nettowinst
58.000
58.630
61.152
61.254
61.570 44.050
31.550
……….
(Alle bedragen in euro’s)
Informatiebron 2 Gegevens betreffende de opbrengsten van café De Wijde Blik als gevolg van het samenwerkingsplan met de korfbalvereniging • In het aparte gedeelte van het café zal drank aan de sportende leden verkocht worden voor de eenheidsprijs van € 1,80 inclusief btw. Hierbij wordt de btw op 21% gesteld. • De korfbalvereniging heeft 85 leden. • Niet alle 85 korfbal spelende leden bezoeken na afloop van hun sportactiviteit (training of wedstrijd in clubverband) een kantine. Het aantal sporters dat wel een kantine bezoekt, blijkt per sport te verschillen. Bij korfbal blijkt 71 procent van de sportende leden na afloop van een training of wedstrijd de kantine te bezoeken. • Het aantal consumpties dat een sportend lid na afloop van de sportactiviteit (training of wedstrijd in clubverband) gebruikt, blijkt ook per sport te verschillen. Bij korfbal koopt een kantinebezoekend sportend lid op jaarbasis gemiddeld 250 consumpties. • Ook de toeschouwers en tegenstanders zullen drankjes kopen in het aparte gedeelte van het café voor een totaal bedrag van € 10.210,08 exclusief btw per jaar. • Naast drank zullen er ook zaken als chips, snoepgoed enzovoort worden verkocht. De omzet van deze artikelen is € 4.301,83 exclusief btw per jaar. • Van de gehele omzet exclusief btw zal het café maandelijks 25% afdragen aan de vereniging als sponsoring.
Café De Wijde Blik is een eenmanszaak die tot 2012 volgens de eigenaar goede financiële resultaten behaalde. Per 1 juli 2012 vestigde zich een concurrent in de nabijheid van ‘De Wijde Blik’. Dit leidde tot minder klanten waardoor de omzet en ook de nettowinst van café ‘De Wijde Blik’ flink daalden. In eerste instantie probeerde café “De Wijde Blik” de winstdaling te voorkomen door in 2012 een verwarmd buitenterras aan te leggen. Dit had onder andere een stijging van diverse kosten, zoals energiekosten, schoonmaakkosten en onderhoudskosten, tot gevolg. a Noem twee andere voorbeelden van kosten die door deze investering zullen toenemen.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 27
06-12-13 14:42
28
16 WINST HANDELSONDERNEMING
In informatiebron 1 staan enige financiële gegevens van café De Wijde Blik. b Bereken de verwachte nettowinst van café De Wijde Blik over 2014. Het verwarmde buitenterras heeft niet geleid tot een verbetering van de gewenste resultaten. De eigenaar van café De Wijde Blik zoekt nieuwe mogelijkheden voor het café. Een samenwerking met de plaatselijke korfbalvereniging, waarvan de kantine direct is gevestigd naast café De Wijde Blik, zou uitkomst kunnen bieden. De eigenaar van het café gaat onderzoeken of deze samenwerking mogelijk is en of de resultaten hierdoor zullen verbeteren. Hiertoe worden de verwachte financiële gevolgen van de samenwerking voor het jaar 2015 in kaart gebracht. c Bereken voor café De Wijde Blik voor 2015 de verwachte toename van de opbrengsten, na aftrek van de sponsoring, als gevolg van de samenwerking. Maak hierbij gebruik van informatiebron 2.
13380 200%M&O_H3_M16.indd 28
06-12-13 14:42
