FDE F nl Verkoop: in heel Europa, prijs per exemplaar: 2,50

FDE F nl Verkoop: in heel Europa, prijs per exemplaar: 2,50 €

1

3

Een bijdrage van Artus Feist: Het is er mij om te doen welk nut de "MULTIBETON-filosofie" onze partners, de bouwheren of de opdrachtgevers, en uiteindelijk ook ons heeft gebracht.

50 jaar MULTIBETON Helikopterhal met MULTIBETON vloerverwarming

6 Heliport St. Anton am Arlberg/Oostenrijk In december 2012 werd de nieuwe hal van de heliport St. Anton am Arlberg/Oostenrijk in het kader van een kleine viering officieel geopend.

8 Simon Obwaller heeft in het jaar 2011 een modern woon- Woon- en bedrijfsen bedrijfsgebouw in één van de mooiste omgevingen van gebouw van de Oostenrijk gebouwd. Alleen het beste is hem als MULTIBETON-partner goed genoeg - de MB-vloerverwarming. familie Obwaller 9 Niet alleen bouwen, maar ook aan morgen denken. Rekening Gustav-Kurtze woonhouden met kleinkinderen en toekomstgericht bouwen, daarvoor park Strausberg: staat een zonnehuis. De techniek is robuust en duurzaam, de verwarmingskosten betaalbaar en jaren op voorhand berekenbaar Het zonnehuis 10 KOMBISOL levert energie zonder keerzijde , een ont- Het totaalverwarmingswikkeling van het bedrijf SIKO SOLAR uit Tirol. Het versysteem KOMBISOL® enigt zonnewarmte, warmtepompen en fotovoltaïsche celvan SIKO SOLAR len. ®

11 U zoekt een vloerverwarming (die ook kan koelen) met Nieuwe MULTIBETONeen zo klein mogelijke opbouwhoogte, een laag gewicht en vloerverwarming die direct op de oude vloer kan worden geïnstalleerd! De MB-ondervloer MB-U! op oude vloeren Wij bouwen ons houten huis

12 Kort uittreksel uit het bouwdagboek van de familie Laabs, een jonge familie met twee kleine kinderen uit Briggow, die zelf hun droomhuis bouwden.

14 De Marktberg van Prenzlau krijgt op de Landesgarten- "Neue Mitte" (nieuw schau (tuinbouwexpositie) een nieuw gezicht: centrum) Prenzlau, De huistechniek werd door energosun gepland, terwijl Adolf de Marktberg Siebeneicher KG de installatie uitvoerde. 15 Uit een 'plattenbau' (prefabflat) dat laatst als woonflat "Am Prinzenpalais" werd gebruikt, ontstonden 38 wooneenheden voor senioren. Woningen voor senioren in Het ingenieursbureau energosun plande de huistechniek, Dewald & Kriesel installeerden MB. het centrum van Prenzlau Wie iets wil, komt naar Dill

19 Ook in het jaar 2013 vond traditiegetrouw in Malchin (Mecklenburg-Vorpommern) de door de MULTIBETONpartner Dill georganiseerde handwerkbeurs plaats. Deze keer in het nieuwe bedrijfsgebouw!

Uw kwaliteitskenmerken

23 Uw kwaliteitskenmerken, die u voor uw vloerverwarming absoluut nodig hebt. Dit alles krijgt u alleen bij MULTIBETON. 2

50 jaar MULTIBETON

MULTIBETON-producten die we zelf ontwikkeld hadden, bestonden toen al, namelijk het kunststoftoevoegmiddel voor harde vloeren MB-Typ E. Dit succesvolle systeem voor het maken van snel te leggen kwaliteitsvloeren verschafte de financiële basis voor de zesjarige ontwikkeling van de nieuwe MULTIBETON-vloerverwarmingsystemen. Vergeet niet Artus Feist dat er in die tijd geen bruikbare berekeningen waren voor dergelijke verwarmingen. Het enige wat toen bestond, was een opwarming van de vloer met een uiterst lage en dus onbruikbare warmtestroomdichtheid, uitsluitend ter ondersteuning van de radiatoren. Het inleggen van buizen in de estrik was volgens de toenmalige normen niet toegestaan. De keu-

Een bijdrage van de oprichter van het bedrijf, Artus Feist Veel van onze partners willen graag eens weten hoe het indertijd begonnen is en wat er daarna gebeurde. Ik ga hier echter niet zomaar wat het bedrijf en mezelf in de bloemetjes zetten. Mij gaat het er veel meer om welk nut de "MULTIBETONfilosofie" heeft gehad voor onze partners, de bouwheren/ opdrachtgevers en uiteindelijk ook voor ons – en welk nut deze filosofie zal blijven hebben.

Van in het begin, dus van in de vroege jaren '60, was ik mij als oprichter van het bedrijf bewust dat er iets nieuws moest gebeuren op het gebied van binnenshuisverwarming. Dat was de tijd waarin elektrische vloerverwarmingen (die tijdens daluren een buffer verwarmden) met onbevredigende resultaten werden ingevoerd – om dan weer snel te verdwijnen.

3

ze van de buizen was meer dan kritisch. Volgens de toenmalige stand van de techniek was het zo goed als onmogelijk een marktrijp vloerverwarmingsysteem te plannen of aan te bieden. Onze ontwikkelingen spitsten zich daarom op de volgende punten toe: 1. De theorische berekeningen van de warmebehoefte (warmtevermogen) en de dimensionering. 2. De geometrie van de geplaatste buizen om de correcte warmtedekking te bereiken. 3. Het buismateriaal, van metaal? Welke kunststof? 4. Volledige verwarming zonder radiatoren, ook zonder de toenmalige verbeterde isolatie. 5. Voorbeeldige behaaglijkheid en gezond verwarmingsklimaat. 6. Energiesparend verwarmen, toen nog te ver gezocht. 7. Voordeligheid, zonder overdreven isolatiemaatregelen. 8. Montagevriendelijke systemen voor de installateur. 9. Het systeem moet een levensduur hebben die langer is dan de levensduur van het gebouw. 10. Beheer van het partnerschap voor zekerheid en succes. Om uit te leggen hoe dit allemaal werd gerealiseerd, zou ik natuurlijk meer dan één artikel nodig hebben. Het staat echter vast dat in het begin van de jaren '70 alle punten op onze lijst volledig werden voldaan. Daarmee begon de marktinvoering, waarbij we de groothandel links lieten liggen, om onze partners en hun opdrachtgevers de hoogste kwaliteit met gegarandeerde eigenschappen via de kortste weg te kunnen garanderen. De realisatie van al deze punten was destijds een revolutie op de verwarmingsmarkt.

rentechniek, de machinebouw en de luchtvaart (in samenwerking met prof. Dr. Haber). Deze gezegende samenwerking leidde dan tot de bekende "Kollmar/Feist patenten". Vergeet niet dat wij in de jaren '70 nog geen krachtige computers hadden. Veel werd met de handmatige planning "volgens Kollmar" gemaakt en in de jaren '80 met MS-DOS, maar dan al beter volgens Kollmar berekend. Pas vanaf het jaar 2000 was het mogelijk om alle details van de thermodynamische factoren – zoals ze in de "Kollmar-brochure" gedocumenteerd zijn - in een modern softwareprogramma te integreren. Het resultaat was de Multiplaner.

In de loop van de daaropvolgende 10 jaar en vandaag nog steeds, zijn deze 10 punten het richtsnoer voor de unieke positie, concurrentiekracht en het succes van MULTIBETON GmbH. In het begin van de jaren '70 had ik dan het geluk, om via een partner, de wereldvermaarde en leidende expert op het gebied van stralingsverwarmingen, Dr. Albrecht Kollmar, te leren kennen. Wij waren meteen koek en ei. Hij, als theoreticus op het gebied van de thermodynamica en de wiskunde, had nu eindelijk de man gevonden die zijn expertise in de praktijk kon omzetten. Ikzelf samen met het bedrijf MULTIBETON leverden ervaring in de bouwsector, de verbrandingsmoto-

Als Kollmar-volgeling kon ik nu beter het programma vormgeven zoals Kollmar het altijd gewenst had. Opeenvolgende verbeteringen en optimalisaties die alleen door vorderingen in hardware en software mogelijk waren, hebben onze Multiplaner tot een uniek planningssysteem gemaakt, dat praktisch alles omvat wat met wanden kan worden verwarmd en

4

gekoeld. Hierbij wordt met de laagste verwarmingstemperaturen gewerkt, wat leidt tot energiebesparingen. Alle praktische meetresultaten voor de strengste winterdagen garanderen de gebruikers en opdrachtgevers dat de sowieso al voordeligste planningsgegevens positief in energiebezuinigingen en behaaglijkheid worden overtroffen.

voor een uitstekende kwaliteit. Goed te weten voor onze partners en hun opdrachtgevers is dat MULTIBETON sinds haar oprichting nog nooit een verzekeringsclaim heeft moeten absorberen. Sinds het begin van de jaren '90 bevinden zich alle bedrijfsafdelingen in Troisdorf-Spich. Hier wordt op de modernste manier geproduceerd, ontwikkeld, opgeleid, gepresenteerd en geadviseerd voor opdrachtgevers en partners. Hier worden voor onze partners in meer dan 10 talen gedrukt verkoopsmateriaal en andere media geproduceerd. Ondertussen zijn er meer dan 20 MULTIBETON-vestigingen in heel Europa. Waarom is dit alles mogelijk geworden – in 50 jaar tijd? Hier komt heel eenvoudig de MULTIBETON-filosofie in het spel: de hoogste bedrijfssolidariteit, vertrouwen = één man/vrouw - één woord, topprestaties op elk gebied, sterke financiën, bekwame en ijverige medewerkers, en competente verwarmingsspecialisten, om op die manier alle voordelen voor de gebruikers, de opdrachtgevers, winstgevend te realiseren. Bedrijfsverkopen, courant in onze branche, bestaan bij MULTIBETON niet. De toekomst is voor de volgende 50 jaar, naar menselijk oordeel, economisch, juridisch en persoonlijk door alle medewerkers en jonge bedrijfsleiders bij MULTIBETON veiliggesteld. Ik, Artus Feist voel alleen maar dankbaarheid voor de medewerkers en partners voor de mooie en succesvolle samenwerking.

In de jaren '70 en '80 lagen de productievestigingen en verkoopsbureaus in Bergisch-Gladbach. Daar ontstonden ook de ontwikkelingen voor de thermodynamica in zogenaamde "huiscabines". Dr. Albrecht Kollmar en ik werkten daar aan de experimenten die dan tot de MULTIBETON-modulatie leidden. In hetzelfde industriecomplex ontstond ook de eigen MULTIBETON-buizenproductie die zich van alle op de markt gangbare productieprocessen onderscheidt. Hier geldt de spreuk "KWALITEIT boven KWANTITEIT". Extra uitgelezen materiaalkwaliteit en eigen processen bij de productie zijn de basis

Zo verheugen wij ons allemaal samen op een spannende en succesvolle toekomst! 5

Referentiegebouw

Heliport St. Anton am Arlberg/Oostenrijk

In december 2012 werd de nieuwe hal van de heliport St. Anton am Arlberg/Oostenrijk in het kader van een kleine viering officiëel geopend De nieuwe, ruime hal biedt meer plaats voor de helikoptervloot en betere werkomstandigheden voor de crews. In de wintermaanden is in St. Anton am Arlberg de noodartshelikopter van het Heli Ambulance Team "Alpin 3" en in de toekomst ook een multifunctionele helikopter van de Wuchervloot gestationeerd. Het gebouw is technisch helemaal up-to -date. Op een warmte-isolerende vitrietophoging werd in de vloerplaat van de helikopterhal de MULTIBETONvloerverwarming (MB-Thermobeton) geïnstalleerd. Met haar hoge aandeel aan stralingswarmte zorgt het reusachtige verwarmingsoppervlak voor behaaglijkheid, ook wanneer de grote deuren van de hal kort worden geopend om een helikopter toe te laten binnen en buiten te vliegen. Stralingswarmte werkt net als de zon. Juist bij de onderhoudswerkzaamheden aan de helikopters, die dicht bij de vloer plaatsvinden, blijft het voor mensen en materieel aangenaam warm.

Inwijding van de nieuw hal en de Crew St. Anton met helikopter

De moderne pelletketel met geplande maximale voorlooptemperatuur van 40°C zorgt zo ook in de strengste winters voor een aangename werksfeer in de hal. De mechaniciens en piloten vinden hun machines altijd op werktemperatuur en klaar voor gebruik. Zo kan de firma Wucher Helicopter haar duurzame principes waarmaken en tegelijk voor een optimale afwikkeling van de transportopdrachten van haar klanten zorgen. Ons partnerbedrijf, J. Thurner GmbH & Co. KG, plande en installeerde de volledige installatie, terwijl MULTIBETON Oostenrijk de planning van de MULTIBETON-vloerverwarming bijstuurde. Een beproefd partnerschap, zoals u ziet. 6

De Thurners voor hun bedrijfsgebouw in Landeck

Wucher Helicopter in telegramstijl  "Take off" in 1975 als tak van de bouwfirma Wucher uit Vorarlberg  50 medewerkers organiseren het bedrijf met 14 helicopters  Inzetmogelijkheden: van heliskiing aan de Arlberg en in de Caucasus tot VIP-drop- en rondvluchten, film/foto- en transportvluchten, reddingsvluchten, helicopterzaag, eigen vliegschool  Vestigingen van Wucher Helicopter: Zell am See, Insbruck, St.Anton am Arlberg, Zürs en Ludesch  Alle details onder: www.wucher-helicopter.at

De MULTIBETON-systeembuizen zijn op de draadnetafscheiding gelegd.

7

Referentiegebouw

Woon- en bedrijfsgebouw van de familie Obwaller Simon Obwaller heeft in het jaar 2011 een modern woon- en bedrijfsgebouw in één van de mooiste omgevingen van Oostenrijk gebouwd. Obwaller, die al sinds jaar en dag MULTIBETON-partner is, had bij de keuze van het verwarmingssysteem voor zijn huis geen enkele twijfel: alleen het beste is goed genoeg - de MULTIBETON-vloerverwarming (hier als estriksysteem) en, zoals alles wat met verwarming en sanitair te maken heeft, zelf geïnstalleerd.

Woon- en bedrijfsgebouw van de Obwallers in aanbouw 2010

Het afgewerkte gebouw in het voorjaar 2011

Simon Obwaller bij het installeren van een MULTIBETON-vloerverwarming

De Obwallers hebben met hun huis een duidelijk accent van moderne architectuur in het mooie St. Jakob neergezet: klare lijnen naar buiten en maximaal genot van het wondermooi landschap voor de bewoners binnen. Net zo presenteert zich ook de woon- en wellnessruimte op verdiepingen één en twee. Het gelijkvloers huisvest het bedrijf Simon Obwaller GmbH: bureau, een kleine etalage en een grote tafel om samen met klanten nieuwe plannen te smeden. Aangevuld door een opslagruimte, biedt het huis alles wat de nooit stilzittende ondernemer nodig heeft.

De familie Obwaller met hun kinderen

In het hele gebouw kunnen de grote glazen oppervlakken hun weldoende werking aan de bewoners, hun gasten, bedrijfspartners, klanten en medewerkers afgeven. Daarbij blijft het heerlijke uitzicht dankzij de onzichtbare MULTIBETONvloerverwarming ongestoord. Het huis van de Obwallers is een zeer geslaagde combinatie van werken, wonen en presenteren van wat maakbaar is. A-6392 St. Jakob i.H., Hörlfeld 13 Telefon: +43 5354 88 000, Mobil: +43 676 9198440 E-Mail: [email protected] Web: www.obwaller-installateur.at

Wellnessruimte van het huis Obwaller

8

Referentiegebouw

Gustav-Kurtze woonpark Strausberg: Het zonnehuis Niet alleen bouwen, maar ook aan morgen denken. De opdrachtgever: Wohnungsbaugenossenschaft "Aufbau" Strausberg eG Tegenwoordig wordt bij residentiële en commerciële nieuwbouwprojecten bijna altijd rekening gehouden met de toegankelijkheid voor senioren of voor mensen met een functiebeperking. Vijf van de 17 woningen worden toegankelijk uitgevoerd, net als de toekomstige bedrijfszetel van de woningcorporatie Wohnungsbaugenossenschaft "Aufbau" Strausberg eG. Rekening houden met kleinkinderen en toekomstgericht bouwen, daarvoor staat een zonnehuis. De techniek is robuust en duurzaam, de verwarmingskosten betaalbaar en jaren op voorhand berekenbaar. Precies voor de toekomst uitgerust.

Het behoud van ons milieu is een onbetaalbare aanwinst. Dat het concept van het zonnehuis niet alleen de woonvennootschap maar ook toekomstige huurders overtuigt, is duidelijk te zien aan het feit dat meer dan de helft van de woningen al verhuurd is nog voor de eerste steen werd gelegd. Een zonnehuis is een duurzame investering in de toekomst. Het combineert milieu en economie, en verhoogt de levenskwaliteit.

Het hart van de verwarming staat in het midden van het gebouw: twee meer dan 10 meter hoge stalen tanks, met een inhoud van elk 31 500 liter water, die van de kelder tot de bovenste verdieping reiken. Als motor werken op het dak bijna 200 m2 zonnecollectoren die de zonnewarmte aan de buffers afgeven. Zo kunnen dankzij de buffers een deel van de geoogste zonne-energie van de zomer in de winter worden benut. Gemiddeld over het jaar worden meer dan 50% van de verwarmingskosten voor warmwater en verwarming door de zon gedekt.

Dit artikel kwam tot stand door een nauwe samenwerking tussen de redactie van "Freund der Energiesparer" ("Vriend van de energiespaarder", dit blad), Carsta Göring van de raad van bestuur van de woningcorporatie Wohnungsbaugenossenschaft "Aufbau" Strausberg eG en Jens Fischbach van energosun.

De ontbrekende warmte (vooral in december en januari, wanneer de zon op onze breedtegraad niet voldoende schijnt) wordt via een warmtepomp geleverd. Dit volstaat omdat het gebouw eveneens aan een extreem goede isolatienorm voldoet (KFW55-huis) en de comfortabele MULTIBETON-vloerverwarming zeer lage voorlooptemperaturen van de van slechts 33°C heeft.

Foto's: WBG "Aufbau" Strausberg eG (boven), energosun (onderaan)

De meerwaarde van het zonnehuis:

Wanneer u nu niet in een nieuwbouw investeert, wanneer dan wel?  Rust en gezelligheid  Vredig en aangenaam woongevoel  Onafhankelijk, ongebonden, efficiënt en veilig verwarmen – en ook nog naar de toekomst toe berekenbaar!  Meer geld en koopkracht voor gezondheid, vrijetijd en ontspanning

Inbouwen van de seizoenbuffers in een zonnehuis: hier worden de dimensies duidelijk. Over drie verdiepingen bevat de buffer een volume van elk 31 500 liter.

9

Het totaalverwarmingssysteem KOMBISOL® van SIKO SOLAR KOMBISOL® levert energie zonder keerzijde, een ontwikkeling van het bedrijf SIKO SOLAR uit Tirol. Het verenigt zonnewarmte, warmtepompen en fotovoltaïsche cellen tot een totaalverwarmingssysteem en zorgt voor een verregaande onafhankelijkheid en ongestoord wooncomfort. Resultaat van deze ontwikkeling uit Tirol is een 100% autonome energieproductie van een gebouw met hernieuwbare energie, omdat KOMBISOL® uitsluitend zonlicht en aardwarmte gebruikt als energiebron. Zonne-installatie en warmtepomp verzorgen daarbij het gebouw met warmte voor warmwaterbereiding en verwarming. Een huiseigen fotovoltaïsche installatie levert de stroom voor de aandrijving van de warmtepomp. In de zomermaanden verwarmen de zonnecollectoren het warmwater en geven overtollige energie af aan de ondergrondse buffer. Op dagen met weinig zon en in de winter, onttrekken de aardcollectoren deze energie weer zodat ze door de warmtepomp voor verwarming en warmwaterbereiding kunnen worden beschikbaar gemaakt. Het hart van elke KOMBISOL®-installatie is de KOMBIBOX. Als centrale besturingseenheid zorgt ze voor de perfecte afstemming van de drie energieopwekkingssystemen. Ze herkent de huidige energiebehoefte van het gebouw en optimaliseert – afhankelijk van het energieaanbod van het seizoen – de opwekking door zonne-installatie en warmtepomp. Daardoor ontstaat een constante en comfortabele energieverzorging, heel het jaar door. De meerfamiliewoning in Tirol (Zirl) wordt al meerdere jaren met het KOMBISOL®-systeem van energie voorzien. 8 families oftwel 8 wooneenheden profiteren van hernieuwbare energie.

In tijden van onzekere en dure energie wordt deze comfortabele en milieuvriendelijke energieoplossing voor één- en meerfamiliewoningen (tot 20 wooneenheden) zeker en vast heel interessant.

Naast de mogelijkheid van het zorgeloze wonen, leidt de intelligente 3-voudige combinatie KOMBISOL® van SIKO SOLAR ook tot een verbeterd gebruik van de individuele componenten, waardoor rendement en levensduur van het hele systeem duidelijk stijgen. KOMBISOL® zorgt ervoor dat de bedrijfskosten voor verwarming en warmwater tot nul dalen, omdat er zoveel energie wordt geproduceerd als er wordt verbruikt. Naar wens kan KOMBISOL® ook aan de eisen van de plus-energiehuizen worden aangepast. Dan produceert de slimme systeemoplossing van SIKO SOLAR zelfs meer energie dan er wordt verbruikt. Op die manier wordt energie opwekken winstgevend.

SIKO SOLAR GmbH Solarstraße 1 6200 Jenbach / Tirol / Austria +43 (0)52 44 / 64 4 66 +43 (0)52 44 / 64 4 65

10

www.solar.at [email protected]

Ook dat gaat met MULTIBETON: nieuwe MULTIBETON-vloerverwarming op oude vloeren U zoekt een vloerverwarming (die ook kan koelen) met  een zo laag mogelijke opbouwhoogte  een laag gewicht  en die direct op de oude vloer kan worden geïnstalleerd! MULTIBETON HEEFT DE OPLOSSING VOOR U:

De MB-ondervloer MB-U Het systeem bestaat uit de volgende onderdelen: het afdichten van buisgaten moeten klaar zijn. Wanneer er huistechnische voorzieningsleidingen liggen waar de vloerverwarming moet komen, dan moet een vaste nivelleringslaag worden aangebracht (ongebonden opvullingen van zand of steenmeel zijn niet toegelaten).

c

Dragende ondergrond: a

De dragende ondergrond moet droog genoeg zijn om de lastverdelingslaag op te nemen en moet een vlak oppervlak hebben. De vlakheidstoleranties volgens DIN 18202 moet worden nageleefd. De dragende ondergrond mag geen puntvormige verhogingen, buizen en dergelijke hebben, want anders worden deze oneffenheden door de bovenvloer overgenomen.

b

d a

MB-euro-systeembuis 12

b

MB-clipsrails 12

c

Isolerende stroken (in de foto bovenaan)

d

MB-drukverdelingsplaten (gemaakt uit speciaal PST)

De aanwezige ondervloer moet voldoende dragend en isolerend zijn. Bij flexibele bodems moet met bewegingen, geluidsoverdracht en piepgeluiden worden rekening gehouden. Bij onduidelijkheid moeten voorproeven worden doorgevoerd.

De MULTIBETON-onderdelen a tot d levert uw verwarmingsspecialist. In overeenstemming met de MULTIBETONplanning, legt uw verwarmingsspecialist de MB-ondervloer volledig.

Als de ondergrond een PVC-oppervlak heeft, moet een scheidingslaag van PE (bijv. MB-PE-folie) tussen de PVC en de MBdrukverdelingsplaten worden geplaatst, om te beletten dat de weekmakers migreren naar de buizen.

Als dekplaat worden bij de MB-U gipsvezelplaten of platen met een cementbinding ingezet. Daarbij kunnen platen van de meest uiteenlopende fabrikanten worden gebruikt.

Isolerende stroken:

Voorbeelden van mogelijke dekplaten:

volgens de norm moet de isolerende strook bij het plaatsen van de afgewerkte vloer worden vastgezet zodat deze niet van plaats verandert. De dikte van de isolerende strook moet minstens 8 mm bedragen. Beter nog, 10 mm.

Dikte in mm

Fermacell Powerpanel SE

20

Knauf Perlite Aquapanel Cement Board Floor

22

Amroc paneel

16

Fermacell gipsvezelplaat 2E22

25

Fermacell Powerpanel TE

25

Cetris PD tong- en groefplaten

16

Pas na de plaatsing van de bovenvloerbedekking mogen de uitstekende resten van de isolerende strook worden afgesneden. Bij textielen en elastische bedekkingen mag de isolerende strook pas na uitharding van de spatelmassa of van de lijm worden afgesneden. Met de volgende grafiek kunt u uw opbouwhoogte bepalen:

Bij de keuze van de platen moet worden gelet op een goede warmtegeleiding. De dekplaten moeten volgens de instructies van de fabrikant worden geplaatst. Dit geldt ook voor de keuze en de installatie van de bovenvloer. Bij de keuze van de dekplaat bent u vrij in uw keuze en kunt u uw verwarmingsspecialist raadplegen, of een andere aannemer die de installatie doet. Bouwtoestand: Voor de bouw van de MULTIBETON-vloerverwarming/ -koeling moeten de vensters en de buitendeuren ingebouwd zijn. Huistechnische installaties, beplaastering van muren en 11

Referentiegebouw

Wij bouwen ons houten huis

boringen werden op 65 m vastgelegd. Een beetje meer kan geen kwaad. Opdat de boring na het uittrekken van de boor niet zou inzakken (180 mm), werd een chemische stof aan het boorwater toegevoegd. Deze stof zorgt 24 uur voor een stabiel gat. Nadat de sonde dan werd neergelaten, moest het gat weer worden opgevuld. Dit gebeurde met een kleislib onder hoge druk. Het principe van de sonden: via deze boringen wordt de koude van het water in de buis, dat bij het proces in de warmtepomp onstaat, aan de aarde afgegeven en weer opgewarmd (als een omgekeerde koelkast). Op de derde dag werden de buizen met antivries opgevuld en onder druk gebracht.

Uittreksel uit het bouwdagboek van de familie Laabs De Laabsies - een jonge familie met twee kleine kinderen uit Briggow (Mecklenburg-Vorpommern) die hun droom van een eigen huis zelf waarmaken: "Wij, de vier Laabsies, zullen in Briggow een houten huis bouwen. Beter gezegd, mijn ijverige man zal samen onze talrijke kameraden ons nieuw huis bouwen." Zo begint het bouwdagboek en het grote avontuur van de Laabsies.

Drinkwater, afvalwater en verwarming Op 6 augustus zijn Opa Dieter en ik samen met de firma Fred Burmeister begonnen met de installatie van drinkwater, afvalwater en verwarming. Als eerste zijn we met de badkamer begonnen en met de ontluchting van de lijn, die via het dak

De Laabsies met hun kinderen en de oma's bij het pannenbier

De redactie van de "Freund der Energiesparer" ("Vriend van de Energiespaarder", dit blad) heeft de familie in de herfst van 2012 tijdens de ruwbouwpauze bezocht. De vloerverwarming van MULTIBETON was op dat moment nog niet geïnstalleerd, maar er was een kachel die het houten huis van de firma Talis© (www.talishaus.de) al behaaglijk opwarmde. Dat ligt aan de uitstekende isolatie van het gebouw. Opdat de lucht in het luchtdichte huis vers blijft, hebben de Laabsies een gesofistikeerd ventilatiesysteem met aardwarmtewisselaars en het ventilatieapparaat Junkers LP250 geïnstalleerd. Welbehagen ontstaat door de MULTIBETONvloerverwarming. De nodige warmte daarvoor levert de aardwarmtepomp. Lees toch zelf verder in het spannende dagboek van de Laabsies (op www.laabsies.de):

Boring voor de warmtepomp

Ventilatieapparaat en warmtepomp in de wasruimte

wordt ontlucht. Deze werd met een condensatieslang voorzien (volgens EnEV 2009). Alle afvoerwaterleidingen werden volgens EnEV in het huis tegen condens beschermd. Daarna hebben wij de voorwand in de badkamer gebouwd, natuurlijk van hout, het is immers een houten huis. Daar worden dan later de WC en beide wasbekkens gemonteerd. In deze voorwand komen de wateraansluitingen en de afvoerpijpen. De koudwaterleiding werd ook tegen condens beschermd volgens EnEV 2009. De warmwaterleiding en de circulatieleiding werden met 100% geëxtrudeerde isolatie (staande isolatie) volgens EnEV 2009 geïsoleerd. Waarom een circulatieleiding? Door middel van een circulatiepomp (zeer efficiënte pomp) kan op piekmomenten het warm water in het huis circuleren, d.w.z. wij hebben meteen warm water, wanneer er behoefte aan is. De warmwaterleiding is op het uiteinde met de circulatiepomp verbonden. Daarmee wordt de kring gesloten en gaat deze naar het warmwaterreservoir terug. In de volgende dagen hebben wij de waterleiding in de wasruimte en in de

Het boortoestel op de tweede diepteboring

Op 9 december 2012 zijn de mannen van de firma BBF Illchmann bij ons langsgeweest. Ze hebben op die en de daaropvolgende dag de twee boringen voor onze warmtepomp geboord. Voor mijn 6 kW warmtepomp van de firma Junkers hebben we 2 boringen van 55 m diepte nodig. Beide 12

keuken geïnstalleerd. In de keuken wordt het aanrecht, de vaatwasser, de buitenkraan en onze nieuwe koelkast op de waterleidingen aangesloten (side-by-side).

volgende stap het leggen van de vloerverwarming gemakkelijker. Bovendien heb ik de naden van de derde laag en de aansluiting op de isolerende stroken met duct tape verkleefd.

In de wasruimte bevindt zich de koudwaterverdeling. Het water wordt via de waterteller aan het terugslagfilter naar de wasmachine, de garage, het warmwaterreservoir, de koudwaterverdeler in huis en naar de buitenkraan geleid. Alle buitenkranen zijn tegen bevriezen beschermd en wij kunnen ook in de winter water aftappen. De afvoerpijpen in de wasruimte zijn ook klaar. Hiernaar wordt dan het condenswater van de schoorsteen, het ventilatietoestel, de warmtepomp, de buffer en de boiler, net als de afvoer van de wasmachine afgevoerd. Ook de hoofdleidingen van de buffer naar de warmtekringverdelers werden geplaatst. In de kinderkamer is een verdeler met 3 leidingen en in de slaapkamer is een verdeler met 10 leidingen aangelegd.

Buizen en pijpen werden in de vloerisolatie geïntegreerd. Gaatjes hebben wij met een droge vulling gesloten. De verluchtingspijpen hebben geen verbinding met de bodemplaat, om koudebruggen te vermijden. Ze liggen op de eerste laag. Hier nog een paar gegevens: de volledige dikte van de isolatie bedraagt 120 mm. De eerste en tweede laag zijn met 150 kPa drukspanning belastbaar, de derde laag met 10 kPa. De thermische geleidbaarheid is 035.

De vloerverwarming Hiervoor heb ik het systeem van de firma MULTIBETON gekozen en hun partner, de firma Fred Burmeister uit Stavenhagen. Een heel groot voordeel is dat de pijpen warm worden gelegd (tot 80 graden). Voordat we de buizen aanbrachten, hebben we eerst de clipsrails geplaatst volgens het plan van de firma MULTIBETON. Met het plaatsingstoestel en de haspel konden wij kamer per kamer (systematisch dus) afwerken. Hierbij wil ik Pompe van harte bedanken. Met hem heb ik 16 uur lang de verwarming geplaatst. Zoals u kunt zien (aan de hand van de plannen), zijn de gebieden aan de buitenmuur smaller dan de gebieden aan de binnenkant. Daarmee wordt een optimale warmteverdeling en dus ook behaaglijkheid geschapen.

Vloerisolatie De volledige vloeropbouw tot de harde vloer werd in drie lagen opgebouwd. Direct op de bitumenlaag zijn wij met 30 mm EPS35 isolatie begonnen. De tweede laag werd zodanig op de eerste laag aangebracht dat de naden van de eerste laag overbrugd zijn. Daardoor hebben koudebruggen in de vloer geen kans. Hier heb ik voor de 60 mm EPS35 gekozen. Nu wordt, voor wij met de derde laag voortgaan eerst nog de isolerende strook aangebracht. Deze moet eventuele uitzettingen van de harde vloer opnemen. De derde laag was een 30 mm isolatierol (DR30-2plus WGL40) met een rasterfolie. Deze dient alleen om het lawaai van voetstappen te dempen. Dankzij deze dempingslaag hoeft geen folie meer op de harde vloer te worden gelegd. De rasters maken in de

Ook de regelaars en de klemmenstroken werden door MULTIBETON geleverd. De kamerthermostaten lopen net als de regelaars op 230 V. Tekst (lichtjes ingekort) en foto's: familie Laabs.

Foto links: de MULTIBETON-vloerverwarming is net gelegd, Foto rechts: de warme chape wordt gelegd, verdicht en gladgemaakt

13

Referentiegebouw

"Neue Mitte" (nieuw centrum) Prenzlau De Marktberg krijgt een nieuw gezicht Dit jaar organiseert de stad Prenzlau de Landesgartenschau (tuinbouwexpo) van de deelstaat Brandenburg. Al jaren bereidt de stad zich met allerlei activiteiten voor op dit reuzenevenement. Zo kreeg de Marktberg van Prenzlau een nieuw gebouw dat nu het nieuwe centrum vormt. Voor de buitenbouw tekende de stad Prenzlau, voor de gebouwen is de woningscorporatie Prenzlau eG verantwoordelijk.

De Marktberg met de St. Marienkirche in de herfst van 2012

Uitzicht van de torens van de St. Marienkirche op de nieuwe gebouwen van de Marktberg; het nieuwe centrum van Prenzlau met haar zonnemodules.

De huistechniek werd door energosun gepland en Adolf Siebeneicher KG voerde de installatie uit. Dipl.-Ing. Jens Fischbach van energosun omschrijft de verwarmings- en koeltechnische systemen als volgt: "Wij hebben in de "Neue Mitte" in totaal vier gebouwen in één warmtenetwerk. Deze worden gemengd gebruikt. Op de gelijkvloers zijn bedrijven gevestigd; op de bovenste verdiepingen woningen. Voor de klimaatregeling, in het bijzonder voor de bedrijven, waarvoor strenge wettelijke normen gelden, hebben wij voor plafondkoeling gekozen. De plafondkoeling wordt door een absorptiekoelmachine (AKM) aangedreven. De AKM gebruikt warmte om te koelen. Een groot aantal zonnecollectoren op de daken zorgt voor de nodige warmte. Het principe van de zonnekoeling is geniaal: hoe sterker de zon schijnt, hoe hoger het koelvermogen. Zo blijft het in de grote verglaasde commerciële ruimten ook op warme zomerdagen altijd aangenaam koel, omdat het koelvermogen stijgt met de intensiteit van de zonnestraling.

Een webcam van de firma Agora+ Projektentwicklungsgesellschaft mbH documenteert de voortgang van de bouw: http://marktberg-prenzlau.de. Foto's onderaan: de Tourist Information, behaaglijkheid door MULTIBETON

Voor de koudere tijd van het jaar gebruiken wij een combinatie van een warmtenet, aardwarmte en zonnewarmte. Aardwarmtesonden leveren de warmtebron van de absorptiekoelmachine, die in dit geval omkeerbaar is, dus als warmtepomp dient en de warmte uit het warmtenet als het ware verfijnd. Het zonneveld op het dak wordt in verwarmingsmodus ter aanvulling gebruikt. In de woningen werd MULTIBETON-vloerverwarming ingebouwd. Deze werkt met een zeer lage voorlooptemperatuur en is daardoor een zeer spaarzame verwarming in de "Neue Mitte", zonder dat de huurders aan comfort inboeten, integendeel. En dan zijn er nog een aantal ventilatiesystemen zonder dewelke men in een gebouw van deze grootte aan een gemengde verwarming niet genoeg zou hebben. 14

Referentiegebouw

Wooncomplex "Am Prinzenpalais" Seniorenwoningen in het centrum van Prenzlau Uit een 'plattenbau' (prefabflat) dat laatst als woonflat werd gebruikt, ontstonden 38 wooneenheden voor senioren. De opdrachtgever, Wohnungsgenossenschaft Prenzlau eG, schakelde het ingenieurbureau energosun in voor de planning van de huistechniek. Omdat ter plaatse een warmtenet beschikbaar was en dit een primaire energiefactor van nul heeft, kwam het warmtenet prima in aanmerking voor de te installeren ecologische huistechniek. Het gebouw werd bovendien met een zonne-installatie, ventilatieapparaten voor alle wooneenheden en MULTIBETON-vloerverwarmingen uitgerust. De vloerverwarming verbetert ook nog de toegankelijkheid van het hele gebouw en maakt het gebouw zeer aangenaam en geschikt voor senioren. De vloerverwarming werd ingebouwd door MULTIBETON-partnerfirma Dewald & Kriesel uit Prenzlau.

De sanering van buitenaf, in november 2012: de extra verdieping, de nieuwe liftschacht en de isolatie zijn goed te herkennen.

De MULTIBETON-vloerverwarming leverde volgens plan de warmte voor de binnenbouw in de winter en de huurders konden al hun woningen betrekken.

Het ware gebouw (foto rechts) gelijkt al goed op het ontwerp

De met 38 m2 tot 66 m2 relatief kleine wooneenheden werden speciaal aan de behoeften van senioren aangepast. Tegen het gebouw werden balkons en een liftschacht aangebouwd en er werd een verdieping toegevoegd.

Hier installeert Kathrin Kriesel, chef van Dewald & Kriesel, persoonlijk de MBvloerverwarming. Foto onderaan: ons (warm) installatietoestel in het trappenhuis.

Eind april 2013: de balkons worden aangehangen.

De vloeren van de plattenbau werden door de installateurs met behulp van een gebonden opvulling op niveau gebracht. Deze sneldrogende laag liet toe zonder grote vertragingen de werken verder te zetten. Tegelijk draagt ze de warmte- en geluidsisolatie in het gebouw en vormt ze de ondergrond voor de MULTIBETON-vloerverwarming. De relatief lage plafonds van de plattenbau maakten een vlakke warme chape noodzakelijk. Hierbij was het MULTIBETON-vloersysteem precies de juiste keuze. Met behulp van ons beproefd vloeradditief zijn dergelijke vlakke systemen mogelijk. 15

Gastbijdrage

Artrose - wanneer de gewrichten pijn doen Deel 2

steviging van de spieren die de gewrichten steunen en anderzijds door continue training van de coördinatievaardigheden. Deze training moet - om het met een vakterm uit te drukken - de sensomotorische vaardigheden verbeteren. De sensomotoriek omvat alle processen die onze zintuigen (sensoriek) en onze spieractiviteiten (motoriek) coördineren. Hoe beter deze samenwerking getraind is, hoe hoger de kwaliteit van de uitgevoerde beweging, wat uiteindelijk tot een lagere belasting van de gewrichten leidt. Het gaat er niet zomaar om of een belasting te hoog of een beweging te complex is. Wat telt, is dat de mens in staat is om deze belastende bewegingen te stabiliseren en "zuiver" uit te voeren.

-

-

Correct bewegen Deze inzichten zijn niet alleen voor topsporters van belang, maar voor al wie lijdt aan een degeneratieve gewrichtsaandoening.

In het eerste deel van mijn artikel "Artrose - wanneer de gewrichten pijn doen" heb ik de wezenlijke oorzaken voor de ontwikkeling van arthrose uitgelegd: verkeerde belasting en/ of gebrekkige voeding.

Sportartsen en/of ergotherapeuten zijn in staat om met speciale oefeningen sensomotorische functies weer te herstellen en/of verkeerde bewegingspatronen te elimineren. Als positief neveneffect krijgt men tegelijk een stijging van het reactievermogen. Dit verbeterde reactievermogen zorgt ervoor dat de krachten die op het gewricht inwerken beter worden opgevangen en een onfysiologische, schadelijke invloed op het gewricht wordt vermeden, met andere woorden, bewegingen die ingaan tegen het natuurlijke bewegingspatroon van het gewricht worden vermeden. Bij de sportbeoefenaar daalt daarbij het risico op blessures, bij de artrosepatiënt daalt het risico op een bijkomende of acute verkeerde belasting.

Wanneer we deze beide oorzaken van degeneratieve gewrichtsaandoeningen voor ogen houden, dan zien we meteen ook de belangrijkste aanwijzingen voor de preventie en behandeling van artrose. Net als gezond gewrichtskraakbeen wil gedegenereerd gewrichtskraakbeen twee dingen: voldoende voeding en het vermijden van verkeerde belastingen.

Anders gaan denken Voor de "voeding" van gewrichtskraakbeen is, zoals in het vorig artikel al vermeld, een gezonde hoeveelheid beweging onontbeerlijk. Waar enkele jaren geleden artrosepatiënten de raad kregen zo weinig mogelijk te bewegen, om het overblijvend kraakbeen te sparen, daar heeft zich intussen een ommekeer voltrokken. Vandaag wordt de artrosepatiënt volgens de gangbare wetenschappelijke consensus een individueel en consequent trainingsprogramma aanbevolen, dat rekening houdt met het stadium van zijn gewrichtsaandoening. Nu worden vooral sporten aanbevolen als zwemmen, fietsen, nordic walking en inline-skating. Maar ook diverse andere sporten kunnen - afhankelijk van de plaats en de mate waarin de artrose zich voordoet - als aangepaste bewegingstraining worden aanzien. Hierbij is het van groot belang om onder individuele en professionele begeleiding de sportkeuze te bepalen, zodat de getroffen gewrichten optimaal in beweging worden gehouden, zonder ze tegelijk verkeerd of te zwaar te gaan belasten.

We kunnen dus besluiten dat beweging in principe de juiste therapie is, ongeacht of het gewricht gezond is of aan artrose lijdt.

Correct voeden Een geschikt dieet is voor elk stadium van artrose en ook preventief doeltreffend. Meerdere wetenschappelijke studies konden al zonder twijfel aantonen dat ook de voeding een belangrijke invloed heeft op de gezondheid van onze gewrichten. Daarbij komt het – in tegenstelling tot de publieke opinie – niet alleen aan op de dagelijkse hoeveelheid calorieën, die eventueel zou leiden tot overgewicht en een hogere belasting van de gewrichten. De samenstelling van de voeding zelf kan het gewrichtskraakbeen aanzienlijk aantasten. Zo is vandaag wetenschappelijk bewezen dat een overmaat aan verzadigde vetzuren, die vooral in dierlijk voedsel zitten, de gewrichten schaden. Dit gebeurt doordat de gewrichten aan zogenaamde "oxidatieve belasting" worden blootgesteld. Naast het vermijden van deze voedingsstoffen kan de schadelijke werking ook door het innemen van specifieke preparaten worden tegengegaan. Speciaal voor de behandeling van artrose werden in de laatste jaren preparaten ontwikkeld met micronutriënten die het kraakbeen de antioxidatieve voedingsstoffen leveren die het nodig heeft om te "overleven" en te regenereren.

Lessen uit de topsport Dat deze aanpak zinvol is, kan men opmaken uit de ontwikkelingen in de professionele sport de laatste jaren. Waar vroeger uitsluitend sportspecifiek werd getraind, daar wordt nu meer en meer gekeken naar de uitoefening van compenserende sporten en speciale trainingsprogramma's, die moeten helpen de zeer hoge belastingen van de gewrichten te verminderen of ze tegen blessures te beschermen. Dit wordt op twee manieren gedaan: enerzijds door de ver16

kwaliteit kunnen teruggeven. Een gepaste pijnbehandeling is daarom in veel gevallen het meest zinvolle en succesvolle alternatief voor een kunstgewricht. Elke operatie gaat trouwens gepaard met een aanzienlijk risico. Bovendien biedt een kunstgewricht geen garantie op de gehoopte pijnverzachting. Een kunstgewricht moet daarom altijd als de allerlaatste optie worden gezien. Alleszins kan het ook zijn dat er in individuele gevallen een aanwijzing kan zijn voor een vroegtijdige vervanging van het gewricht.

Diclo en Ibu Bij het eerste optreden of bij bestaande artroseklachten kunnen periodes van ontsteking voorkomen. Hier hebt u enkele verzachtende maatregelen. Naast de oraal in te nemen preparaten uit de groep van de niet-steroïdale anti-rheumatica (bijv. Diclofenac of Ibuprofen) kan de ontsteking van het gewricht ook locaal worden geremd. Om een periode van acute ontsteking te doorbreken, zijn cortisone-injecties in het gewricht bijzonder doeltreffend.

Micronutriënten Na langere inname van dergelijke preparaten komt het niet zelden voor dat de pijn die met artrose wordt geassocieerd afneemt, zodat de dosis van prescriptiemedicatie kan worden verminderd of zelfs volledig worden stopgezet.

Bestraling

Tegen de pijn

Nucleaire geneeskunde zoals bijv. injectie van stralende stoffen (zogenaamde radiosynoviorthese) of de bestraling van buitenaf, hebben de voorbije jaren aan belang verloren en blijven meestal voorbehouden voor chronische gewrichtontstekingen, in het bijzonder voor reumatoïde artritis. En toch kunnen ze in bepaalde gevallen en bij de juiste indicaties leiden tot een verzachting van de kwalen.

Natuurlijk hebben pijnstiller hun plaats in de behandeling van artrose. Ze kunnen de symptomen van de artrose duidelijk verzachten of ze zelfs volledig wegnemen. Daardoor maken ze het de patiënt mogelijk om zonder pijn aan het dagelijks leven deel te nemen. Meestal is het immers niet de beperkte beweeglijkheid, maar de pijn die de patiënten het meest stoort.

Elektrische stimulatie

Afhankelijk van de sterkte en de soort pijn, kan bij het geven van medicamenten worden teruggegrepen op verschillende actieve bestanddelen of groepen bestanddelen. Indien nodig kan en moet daarom ook het gebruik van sterkere preparaten tot zelfs opiaten (zoals morfine) worden overwogen. Daarvoor schrikt men vaak terug uit – ongegronde – angst voor verslaving.

Nog steeds wordt in de behandeling van artrose fysische therapie met succes toegepast. Hieronder vallen de elektrische spierstimulatietherapie en ook de TENS-therapie, die allebei dankzij specifieke stroompulsen de kwalen verzachten. Ook koude- of warmtebehandelingen hebben zich bewezen.

Acupunctuur Een andere bewezen behandeling van artrose is acupunctuur. In talrijke wetenschappelijke studies werd de doeltreffendheid ervan bewezen. Het is immers op basis van deze onderzoeksresultaten dat de kosten voor deze behandeling intussen door de (Duitse) publieke ziekenkassen worden terugbetaald, maar dan jammer genoeg alleen voor artrose in kniegewrichten.

Artificiële gewrichten Niet zelden leiden pijnklachten tot het vervroegd vervangen van een gewricht door een kunstgewricht. Dit is jammer, want een geschikte pijnmedicatie had de patiënt zijn levens-

Injecties Een veelbelovende behandelingsoptie bij artrose is de injectie van de lichaamseigen stof hyaluronzuur in het getroffen gewricht. Vooral bij kniegewrichtartrose is dit in veel gevallen zeer doeltreffend. Meestal leidt dit snel tot pijnvermindering en een herstel van de beweeglijkheid. Op basis van deze positieve eigenschappen wordt hyaluronzuur niet alleen bij ouderdoms- of overbelastingsziektebeelden toegepast, maar ook bij gewrichtsbeschadiging bij blessures. Een nadeel van deze behandeling is echter dat het alleen bij grote en gemakkelijk toegankelijke gewrichten (zoals het kniegewricht) kan worden toegepast.

Eigen bloed Deze beperking bestaat niet voor de sinds enkele jaren toegepaste toediening van autoloog gecondioneerd serum. Hier-

Röntgenopname van een heup. Het rechter heupgewricht van de patiënt (in het beeld links) werd door een prothese vervangen, bron: Wikipedia/NIH

17

bij gaat het in principe om een behandeling met gewijzigd eigen bloed. Daarbij wordt bloed, dat vooraf aan de patiënt werd onttrokken, special voorbereid om dan later in het getroffen gewricht te worden ingespoten. Om deze behandeling veilig te kunnen gebruiken ontbreken echter nog de nodige data uit klinische studies. Door sommige patiënten wordt de behandeling echter als zeer doeltreffend ervaren.

Kinesiotaping Hetzelfde geldt voor het nog niet zeer wijdverbreide en nog weinig bekende kinesiotaping. Hier wordt rekbare tape, afhankelijk van de klachten, oftewel onder voorspanning van de tape, of onder voorspanning van het getroffen huiddeel opgebracht. Zolang de tape wordt gebruikt, werkt deze activerend, remmend of Gebruik van de zogenaamde Mediook ondersteunend op de ge- Taping aan de hiel, foto: Richard Huber blesseerde of degenereerde structuur. Daarbij compenseert het op een zachte manier de onevenwichten in de spieren die het gevolg zijn van de gewrichtsaandoening. De tape, die van katoen is, absorbeert het zweet en leidt maar heel zelden tot huidirritaties. Daarmee kan de tape in theorie wekenlang worden gedragen. Omwille van de onproblematische toepassing en de goede therapeutische resultaten, wordt kinesiotaping heel goed door patiënten onthaald en geniet daarom van een toenemende populariteit.

Magneetveld Hetzelfde geldt overigens ook voor de magneetveldtherapie, die in de conventionele geneeskunde heel controversieel is. Een wetenschappelijk bewijs voor de doeltreffendheid werd tot heden niet geleverd.

Orthesen Orthopedische hulpmiddelen zijn zeker en vast belangrijk. Bandages en orthesen ondersteunen, stabiliseren en/of ontlasten aangetaste gewrichten. Bovendien kunnen ze zelfs bijv. door speciale drukkussens, actief op het aangetaste gewricht inwerken.

Steunzolen Ook het gebruik van steunzolen of een orthopedische aanpassing van de schoenen is veelbelovend, wanneer de artrose optreedt in de onderste ledematen. Juist bij de eerstegenoemde is in de laatste jaren een interessante ontwikkeling op te merken. Zo kan de aanpassing van nieuwe sensomotorische steunzolen door een duurzame inwerking op het boven beschreven samenspel van sensoriek en motoriek een zeer positieve invloed hebben.

Ondanks alle ter beschikking staande therapeutische behandelingsopties, moet altijd voor ogen worden gehouden dat het succes van een behandeling valt of staat met de medewerking van de patiënt! Daarom is de beste raad... blijven bewegen! Dr. med. Henning Jäschke

CollectorPLUS van ErdwärmePlus heeft ook aanzienlijk minder plaats nodig

Het registerontwerp vereenvoudigt de installatie aanzienlijk, omdat de flexibele modules kunnen worden aangelegd waar er plaats is. Overigens is de installatie van de CollectorPLUS net zo gemakkelijk als die van een traditionele aardwarmtecollector: de registers worden op een diepte van 1,20 m ijsvrij op een 5 cm hoge zandlaag gelegd en dan met een 5 cm dikke laag zand bedekt. Daarna kan de bouwput met steenvrije grond worden gevuld en verdicht. Ook de installatie van warmtebronverdelers, de verbinding van de collector en de functietest verschillen nauwelijks van traditionele systemen.

Plaatsbesparend oppervlaktecollectorsysteem voor kleine percelen Het nieuwe oppervlaktecollectorsysteem "CollectorPLUS" van Alpha-InnoTec-partner ErdwärmePLUS biedt de klant een volledig materiaalpakket voor efficiënte aardwarmteontsluiting, dat dankzij het modernste registerontwerp bijna een twee keer zo groot overdrachtoppervlak heeft als een traditioneel collectorsysteem.

ErdwärmePLUS geef een garantie van 10 jaar op de innovatieve aardwarmtecollector wanneer deze samen met een AlphaInnoTec-warmtepomp wordt gebruikt. Erdwärme plus GmbH Bahnhofstraße 2 95359 Kasendorf +49 (0) 092 28 99 6023-0 +49 (0) 092 28 99 6023-1299  www.erdwaermeplus.de   [email protected]

Gewoonlijk vereist een pekel/water-warmtepomp een anderhalf tot twee keer groter oppervlak voor de aardcollector. Juist in dichtbebouwde gebieden in de agglomeraties, zijn deze oppervlakken amper nog beschikbaar. Wanneer ook nog sondeboringen niet mogelijk zijn, dan is de CollectorPLUS het ideale alternatief. Dankzij deze nieuwe techniek is met een gedetailleerde warmtebronplanning in de meeste gevallen een aanzienlijke reductie van het collectoroppervlak mogelijk. Om de oppervlaktebesparing te halen, wordt het oppervlaktecollectorsysteem door de geothermiespecialist ErdwärmePLUS individueel aan het perceel en de omstandigheden ter plaatse aangepast en als volledig materiaalpakket inclusief de individuele collectorelementen, de passende verdeler en de verbindingsleidingen samengesteld. De gebruiksvriendelijke montagesets worden gratis binnen Duitsland en naar Oostenrijk geleverd.

Dankzij het modernste registerontwerp vereist de CollectorPLUS bij een gedetailleerde warmteplanning aanzienlijk minder oppervlak dan traditionele aardcollectoren.

18

Wie iets wil, komt naar Dill

 www.dill-gmbh.de  [email protected] +49 (0) 39 94 22 36 10 +49 (0) 39 94 221 06 20

Handwerkbeurs 2013 in Malchin

Eten i klaa s r!

Meester Manfred Dahms stond voor vragen ter beschikking

Mevrouw Dill met trouwe klanten

Juniorchef Mario Dill modereert de beurs

Meester meubelmaker Klaus Sievert met leerling en juist gemaakt boekenhouder

De schoolband

Seniorchef Wolfgang Dill in actie Klaus Blecken bij het smeden

Ricarda Byrth Zo is het leuk werken!

De kleuterklas zingt een liedje

Het kijkraam in de vloer met zicht op het gelegde MB-systeem wekte de interesse van de bezoekers.

Hier staat het optimale nut voor de bouwheren centraal. Dat stemt precies overeen met de bedrijfsfilosofie van MULTIBETON. Niet alleen goedkoop aanbieden, maar serieus presenteren. Kwaliteitsproducten geïnstalleerd door specialisten, duurzaam en met een verzekerde toekomst.

Ook in het jaar 2013 vond traditioneel in Malchin (Mecklenburg-Vorpommern) de door MULTIBETON-partner Dill georganiseerde handwerkbeurs plaats. Deze keer in het nieuwe bedrijfsgebouw! De ondernemersfamilie Dill heeft met beide firma's heel veel werk gemaakt van de nieuwe bedrijfszetel, om op tijd klaar te zijn voor de beurs. Dat de verhuizing geslaagd is, daarvan kunnen talrijke bezoekers op de beurs zich overtuigen. Smeden en meubelmakers, live muziek van een schoolband en de kleuterschoolgroep, een tombola en stands met lekker eten en drank omkaderden de workshops van de lokale handwerkers. Hier werd informatie over de nieuwste techniek aangeboden en contacten met klanten gelegd.

De firma Dill Heizung Sanitär (verwarming en sanitair) volgt deze filosofie al twee generaties en het gaat hen goed. En zo staat de firma Dill als voorbeeld voor de talrijke MULTIBETON-partnerfirma's in heel Europa en Noord-Afrika. Net als bij de firma Dill bent u als bouwheer in goede handen bij onze MULTIBETON-partners.

Vraag uw verwarmingsspecialist naar MULTIBETON! 19

al meer dan 20 jaar hernieuwbaar EBITSCHenergietechnik realiseert fotovoltaïsche en zonnewarmteprojecten van elke grootteorde. De specialisten voor "hernieuwbare energie" staan daarbij zowel in voor advies, planning en ontwerp, als ook montage, ingebruikname en onderhoud en bewaking van de installaties en op het einde van hun levensduur ook voor hun correcte verwijdering of renovatie. De "Ebitsch-Solar-Welt" – een plus-energiehuis dat meer energie produceert dan het zelf verbruikt – dient als bedrijfszetel, demonstratie- en ontwikkelingscentrum. Hier worden alle installatieonderdelen van de collectoren en modules van regelaars en verderlingssystemen tot de meest uiteenlopendebufferoplossingen getest, berekend en tot geoptimaliseerde

EBITSCHenergietechnik GmbH Bamberger Straße 50 96199 Zapfendorf

Telefon: +49 9547 87050 Fax: +49 9547 870520 www.ebitsch-energietechnik.de [email protected]

klantspecifieke oplossingen samengesteld. Daartoe gebruikt Ebitsch uitsluitend hoogwaardige onderdelen van topfabrikanten. En waar er op de markt nog geen bevredigende systemen bestaan, gebruiken de technici van Ebitsch hun know-how en hun ervaring voor eigen innovatieve oplossingen: bijvoorbeeld de warmtebuffer 2 Max.

Vast en zeker de juiste partner

warmtebuffer

warmtebuffer

geniaal systeem voor nieuwbouw en renovatie

nooit meer verwarmingskosten

één voor alles – alles in één Is de innovatieve oplossing voor warmwatervoorziening en verwarming in alleenstaande huizen en in wooncomplexen. Optimale warmte-isolatie en het gepatenteerde werkingsprincipe maken het mogelijk – tot 100% met zonneenergie: de buffer in de grond of in de kelder oogst heel het jaar door de warmte die door de collectoren wordt opgevangen. Genoeg voor de dagelijkse warmwaterbehoefte en de volledige verwarmingsperiode.

plaatsbesparende oplossing Deze wordt horizontaal ingebouwd Voordeel: kortetermijn- en langetermijnbuffer zijn thermisch geïsoleerd naast elkaar geplaatst. Daardoor en ook door het gelaagd laadsysteem ontstaat de perfecte indeling in warmtelagen. Die volgens de wetten van de natuurkunde, zonder aansturing en daardoor fout- en onderhoudsvrij functioneert. Ondanks het grote opslagvolume is geen plaats in het gebouw nodig. 2 Max, de bufferinnovatie van EBITSCHenergietechnik, is bovendien niet rond, maar hoekig. Deze voordelen bij dezelfde afmetingen brengen meer volume en zijn voor de inbouw in de grond of in de kelder ideaal. Alle technische onderdelen en buizen zijn in de 2 Max geïntegreerd. Dit zorgt voor lage warmteverliezen.

de opbouw Warmtewisselaars: drie platenwarmtewisselaars Techniek: mengstation, pomp Besturing: voor zonne-energie, tapwater, warmte kring en buffer, op het netwerk aangesloten GVK: wikkelconstructie als "sandwich"

met vele voordelen De thermische scheiding van de individuele buffers maakt het mogelijk om verschillende compartimenten als warmte- of koudebuffer te gebruiken. Door de twee compartimenten van de 2 Max kan de buffer tegelijk voor dat waterbereiding en voor het koelen van het gebouw worden gebruikt. Verschillende inbouwvarianten:

Luchtkamer: "luchtbel" als expansievat Gelaagd laadsysteem: voor vullen en legen PU-schuimisolatie: 200 mm zonder spleten, vrij van koudebruggen

1. onder de vloerplaat van het huis of de garage 2. ingemuurd in een deel van de kelder 3. in de grond naast het gebouw 4. vrijstaand, bijv. in een aanpalend gebouw Uitbreidbaar door het koppelen van verschillende buffers waardoor ook andere buffergrootten mogelijk zijn

Geniaal eenvoudig = eenvoudigweg geniaal 20

Verschillende inbouwvarianten van de 2Max in de praktijk: Ebitsch biedt op zijn website naast vele andere producten en diensten ook het transport (geen zware last door de lichte opbouw!) van de 2Max binnen Duitsland aan.

In de grond, naast het gebouw: de 2Max bevindt zich al in de inbouwtoestand (bovenste foto) en wordt nauwkeurig naast de keldermuur van het huis geplaatst.

Inbouw in de grond van de 2Max in een bouwput in de tuin

Foto bovenaan: inbouw in de kelder van de 2Max verborgen door een muur Foto onderaan: om de buffercapaciteit verder te verhogen, kan de seizoenbuffer met een extra water/water-warmtepomp worden uitgerust: 2MaxWP wordt zo een volledig verwarmingssysteem.

Na het bedekken met zand (foto bovenaan) verdwijnt de 2Max volledig (foto onderaan)

21

Aankondiging

Bouwkundigeninformatie Het verwarmen en koelen van uw bouwwerk vraagt om vroegtijdige, belangrijke beslissingen Handel daarom nu!

Hoe lager de verwarmingstemperatuur en hoe hoger de werkingsgraad, hoe zuiniger u stookt. MULTIBETON-oppervlakteverwarming werkt met zo laag mogelijke verwarmingstemperaturen en garandeert een bouwleven lang een zuinige werking. MULTIBETON biedt 30 jaar materiaalgarantie op de systeembuizen. U krijgt eveneens tien jaar volledige garantie, die vanwege de productaansprakelijkheid is gedekt bij een gerenommeerde verzekeringsmaatschappij. - MULTIBETON berekent uw oppervlakteverwarming. - MULTIBETON wijst de geautoriseerde verwarmingsinstallateur in uw omgeving aan.

Neem a.u.b. contact op met het hoofdagentschap van uw land (zie laatste pagina) of: MULTIBETON Deutschland GmbH Heuserweg 23 +49(0)22 41/25 20 00 D-53842 Troisdorf-Spich +49(0)22 41/25 20 099

E-Mail: [email protected] Internet: www.multibeton.de

Foto-informatie: titelfoto Multibeton, pagina 6: Wucher Helicopter, pagina 7 bovenaan, onderaan en midden rechts: Wucher Helicopter, midden links: Fa. J. Thurner, pagina 8: Familie Obwaller, pagina 9 WBG "Aufbau" Strausberg (bovenaan), energosun (onderaan), pagina 10: Siko Solar, pagina's 12+13: familie Laabs, pagina 19 onderaan: ErdwärmePLUS, pagina 21:EBITSCHenergietechnik, alle andere: Multibeton. Impressum: Uitgever: Multibeton GmbH, Heuserweg 23, D-53842 Troisdorf-Spich, Handelsregister: Siegburg HRB 3210. Hoofdredactie en organisatie: Thomas Marr. Redactie techniek: Manuel Hilberath, redactie verkoop: Christoph Kämper, advertenties en comm. afd.: Thomas Marr, Olga Krüger, Marketing en algemene leiding: Werner Regh, Foto's: MULTIBETON, adres voor allen: Heuserweg 23, DE-53842 Troisdorf-Spich, Druk: Druckpartner Moser Druck + Verlag GmbH, Römerkanal 52-54, DE-53359 Rheinbach

22

De kwaliteitskenmerken die u voor uw vloerverwarming absoluut nodig hebt: 01. De MULTIBETON-systeembuizen zijn gedurende 10 jaar 08. De MULTIBETON-systeembuizen worden in de MB na ingebruikname verzekerd, incl. voor gevolgschade stalen clipsrails geplaatst. Deze stabiliseren de hardoor een productverzekering tot 1 miljoen € per geval. de vloer en garanderen een minimale vloerdikte. MULTIBETON kan aantonen dat op deze verzekering nog nooit aanspraak werd gemaakt. Bovendien geeft MUL- 09. MULTIBETON®-systeembuizen worden torsievrij bij temperaturen van +50°C tot +80°C geplaatst. Dit TIBETON een materiaalgarantie van 30 jaar voor de roze proces garandeert een hogere levensduur dan de MULTIBETON®-systeembuizen. levensduur van het gebouw. 02. De MULTIBETON®-systeembuizen worden door TÜV 10. Het systeem ligt volledig vrij op de afgedekte isolagetest en gecontroleerd. tielaag en garandeert daardoor een vrije uitzetting, 03. De MULTIBETON®-systeembuizen hebben de maxitest zonder geluids- en koudebruggen. De plaatsing bij +150 °C en 3 bar binnendruk gedurende meer dan gebeurt volledig volgens DIN/EN, met andere woor1.000 uur doorstaan. den, zonder het doorknippen van de PE-folie (vochtafdekking) en zonder de isolatie te beschadi04. De MULTIBETON®-systeembuizen worden regelmatig gen. tijdens de productie in het lab van de fabriek aan de strengste kwaliteitstests onderworpen. De MULTIBETON 11. Bij het MULTIBETON®-systeem worden alleen de -kwaliteitseisen liggen ver boven de norm. voordelige standaardisolaties zonder laminaat (volgens de norm) volgens het energiebesparings05. De MULTIBETON®-systeembuizen worden in speciale, voorschrift gebruikt. bedrijfseigen productielijnen door MULTIBETON gepro12. Elke MULTIBETON®-verwarmingskring wordt na de duceerd. De grondstof van de MULTIBETON®systeembuizen wordt speciaal afgestemd op de producmontage aan een veiligheidsdruktest onderworpen. tie van de MB-systeembuizen. MULTIBETON levert diHierdoor wordt elke kring vóór het aanbrengen van rect aan de verwarmingsbedrijven - niet aan de grootde harde vloer gecontroleerd op dichtheid. handel. 13. Door de plaatsing met MULTIBETON®-modulatie 06. De systeemplaatsing gebeurt op basis van de wetenwordt een zeer goede warmteverdeling bereikt. Dit schappelijke principes van Dr. Ing. A. Kollmar en volgens leidt tot gelijkmatige temperaturen in de volledige het MULTIBETON®-modulatieproces in overeenstemruimte, waardoor die als zeer behaaglijk wordt onming met de patenten van Kollmar/Feist. Hierdoor dervonden. Dit is bevorderlijk voor de gezondheid, wordt energie bespaard doordat geen warmtekussen vanwege het aangename klimaat zonder stofcircuonder de plafonds ontstaat. latie. De allergievrije ruimten zijn daardoor ook geschikt voor astmalijders. Het systeem is ook geschikt als "stille koeling" bovenop de vloer. 14. De MULTIBETON®-systemen zijn compatibel met elke verwarmingsbron, ze zijn ideaal voor HRtechnologie, zonne-energie, warmtepompen enz. MULTIBETON®-wandverwarmingen worden in alle bouwdomeinen, binnen en buiten, renovatie of nieuwbouw, met succes ingebouwd.

07. De MULTIBETON-systemen en onderdelen zijn voor 100% recycleerbaar en optimaal energie-efficiënt. De productiemachines worden met natuurstroom uit waterkracht aangedreven en sparen op die manier grote hoeveelheden CO2

15. Met de MULTIBETON®-wandverwarmingen werd al ontzettend veel praktische ervaring opgedaan in miljoenen wooneenheden gedurende meer dan veertig jaar.

Dit alles vindt u alleen bij MULTIBETON 23

België/Belgique/Belgien

Česká republika

Danmark

España

MULTIBETON Belgium Marcel Hauseux L'Habitation saine Rue de la Tannerie, 24 B-4960 Malmedy +32 80 330 151 +32 495 51 03 81  [email protected]  www.habitationsaine.be

EKIM MORAVIA s.r.o. Domky 140 CZ-74781 Otice +420 553 673 666 +420 606 630 094  [email protected]  www.multibeton-vytapeni.cz

ASTRO VARMETEKNIK Baekgårdsvej 13 DK-4140 Borup +45 46 76 01 10  +45 46 76 01 20  [email protected]  www.astro-varme.dk

MULTIBETON-ESPAÑA c/Musica, no. 11 Apdo. 118 E-08297 Manresa +34 938 75 40 10  +34 938 75 40 11  [email protected]  www.multibeton.es

Eesti Vabariik

France

Hellas

Hrvatska

Baltic multibeton A. Giedraicio-Giedriaus g. 44 LT-74002 Jurbarkas +370-68611252 +39-3337059309  [email protected]

MULTIBETON-FRANCE Z.I. du Grand Bois 6 rue Charles Desgranges F-57200 Sarreguemines-Cedex +33 387 98 69 11  +33 387 98 69 12  [email protected]  www.multibeton-france.fr

MULTIBETON HELLAS S.A. Michalakopoulou St. 113 GR-11527 Athens +30 10 779 06 52  +30 10 777 75 57  [email protected]  www.multibeton.gr

EKO MODUL d.o.o./MULTIBETON Kroatien Bednjanska 8 HR-10000 Zagreb, Hrvatska +385 1 3042406  +385 1 3042407  [email protected]  www.eko-modul.hr

Dschomhūrī-ye Eslāmī-ye Īrān Ireland Iran/Iran

Irland/Ireland

Italia

Latvijas Republika

Tirdad Hossein Lavasani Amir Balooch Aghdasieh Ajoudanieh alle 7. Westliche Str. Nr. 4, APT 108 IR-1956766319 Teheran +98 21 22833147 +98 912 117 2621

AML Architectural Products LTD. MULTIBETON Ireland B3 Calmount Park IRL-Ballymount Dublin 12 +353 1 450 15 14  +353 1 450 15 15  [email protected]  www.amlarchitectural.com

EUROTECNICA S.r.l. MULTIBETON Italia Via Val dei Faveri, 24 I-31030 Bigolino di Valdobbiadene (TV) +39 423 98 53 42  +39 423 98 95 59  [email protected]

Baltic multibeton A. Giedraicio-Giedriaus g. 44 LT-74002 Jurbarkas +370-68611252 +39-3337059309  [email protected]

Lietuvos Respublika

Lëtzebuerg

Tagldit n Lmaɣrib

Republica Moldova

Baltic multibeton A. Giedraicio-Giedriaus g. 44 LT-74002 Jurbarkas +370-68611252 +39-3337059309  [email protected]

L'Habitation saine MULTIBETON-Luxembourg 6, route de Grosbois B-4950 Tirimont-Waimes +32 80 33 01 51 +32 4 95 51 03 81  [email protected]  www.habitationsaine.be

MULTITECH-CLIMATISATION S.A.R.L. MULTIBETON Maroc 13, rue Brahim Moussili - ex rue Berlioz Bélvedère MA-20300-Casablanca +212 522 24 24 33  +212 522 24 24 31  [email protected]

DVAAI PRIM S.R.L. Anna Dragan Tilulescu 47 MD-2032 Chisinau +373 22 767822  [email protected]

Nederland

Österreich

República Portuguesa

Polska północna

MB-Buis B.V. Bergweg 4A-2 NL-8271 CD IJsselmuiden +31 38 344 70 96  [email protected]  www.mb-buis.nl

MULTIBETON GmbH Österreich Weisslhofweg 14 A-5400 Hallein +43 62 45 88 100  +43 62 45 88 180  [email protected]  www.multibeton.at

Bockemuehl, Lda. MULTIBETON-PORTUGAL Zona Industrial da Cooperativa P-3240-217 Ansião +351 236 670 110  +351 236 670 118  [email protected]  www.multibeton.com.pt

Ewiro s.p.z.o.o. MULTIBETON POLSKA-NORD Polna 59 PL-87-100 Torun +48 (0) 56 / 692 60 79  +48 (0) 56 / 692 60 79  [email protected]  www.ewiro.pl

Polska południe

România

Slovenija

Slovenská republika

MULTIBETON-POLSKA sp.z.o.o. ul. Zagórska 159 PL-42-600 Tarnowskie Góry +48 32 750 57 76  +48 32 750 57 54  [email protected]  www.multibeton-pl.com

S.C. MULTIBETON ROMANIA S.R.L. Samuil Vulcan, Nr. 24, Sect. 5 RO-051702 Bucureşti +40 21 311 34 90  +40 21 311 70 13 +40 723 54 87 54  [email protected]

SEMONT, d.o.o. MULTIBETON-SLOVENIJA Kotna ulica 1 SLO-3000 Celje-Trnovlje pri Celjui +386 3 428 41 25  +386 3 428 41 21  [email protected]  www.semont.si

EKIM MORAVIA s.r.o. Domky 140 CZ-74781 Otice +420 553 673 666 +420 606 630 094  [email protected]  www.multibeton-vytapeni.cz

Schweiz/Suisse/Svizzera

Tunisie

Ukrajina

United Kingdom

MULTIBETON-SWISS Ch. Champ du Faug 9 CH-1085 Vulliens +41 (0) 21-903 45 70  +41 (0) 21-903 46 11  [email protected]

MULTIBETON-TUNISIE S.A.R.L. Le Forum B 24 1, Avenue de Carthage TN-2080 Ariana +216 17 70 97 70  +216 17 70 97 56  [email protected]

AMP-STYL MULTIBETON Ukraine Golosiyvska Str. 16, w. 112 UA-03039 Kiev +38044 537 27 66  +38044 537 27 67  [email protected]  www.multibeton.in.ua

MULTIBETON LTD 15 Oban Court Hurricane Way Wickford Business Park GB-Wickford Essex SS11 8YB +44 12 68 56 16 88  +44 12 68 56 16 90  [email protected]  www.multibeton.co.uk

Belgien/Belgium

Estland/Estonia

Litauen/Lithuania

Niederlande/Netherlands

Polen Süd, Poland south

Schweiz/Switzerland

Tschechien/Czech Republic

Frankreich/France

Luxemburg/Luxembourg

Österreich/Austria

Rumänien/Romania

Tunesien/Tunesia

Dänemark/Denmark

Griechenland/Greece

Italien/Italy

Marokko/Marocco

Portugal

Slowenien/Slovenia

Ukraine/Ukraine

Spanien/Spain

Kroatien/Croatia

Lettland/Latvia

Republik Moldau/Republic of Moldova

Polen Nord, Poland north

Slowakei/Slovak Republic

Großbritannien

2422 41 25 20 00 +49 22 41 25 20 099 [email protected]www.multibeton.de Deutschland/Germany: MULTIBETON GmbHHeuserweg 23D-53842 Troisdorf-Spich+49