Farming out of the Box

Position Paper on the CAP Health check Presented by the Inter Provincial Cooperation, Working Group on EU Policy of the Advisory Committee for Rural Affairs On behalf of the Dutch Provinces

“Farming out of the Box” De Nederlandse Provincies verzoeken de Europese Commissie, het Europees Parlement, het Comité van de Regio´s, het Sociaal Economisch Comité, de Nederlandse rijksoverheid en andere partijen, zijnde landbouw geëngageerde organisaties, om kennis te nemen van haar advies inzake de Health Check van het Europees Landbouwbeleid, het GLB (CAP).

Contactpersonen: H. Cohen Stuart, Interprovinciaal Overleg (IPO), Tel. + 31 70 8881253 of + 31 6 28901253 [email protected] Steller: A. Canjels, provincie Limburg Tel. + 31 43 3897493 of + 31 6 46195458 [email protected] of [email protected] Adviseur: D. Michel, Huis der Nederlandse Provincies (HNP) Tel.: + 32 2 7379941 of + 31 6 54988250 [email protected]

Steller van het advies: de Nederlandse Provincies Provincies zijn regionale bestuursorganen voor de ca. 16,5 miljoen inwoners van de lidstaat Nederland. De 12 Provincies zijn in statistische termen NUTS 2 regio’s. Nederland heeft vier NUTS 1 regio’s, die echter niet geheel samenvallen met de vier landsdelen, Een lijst van de provincies is bijgevoegd. De Nederlandse provincies zijn samen vertegenwoordigd in het Inter Provinciaal Overleg. Ook zijn de Nederlandse Provincies lid van het Comité van de Regio’s en in Brussel vertegenwoordigd, samen met het IPO, in het Huis van de Nederlandse Provincies. De Nederlandse Provincies, vertegenwoordigd door het IPO brengen het volgende advies uit.

Advies Constaterende dat: 1. Een sterke groei in de voedselbehoefte wordt voorzien ten gevolge van een sterk groeiende wereldbevolking, in combinatie met toenemende welvaart 2. Deze groei niet alleen leidt tot een extra kwantitatieve maar ook een extra kwalitatieve behoefte in de vorm van een verhoogde vraag naar (verwerkt) voedsel en naar vlees en zuivel en daarmee toenemende schaarste van akkerbouwproducten en grondstoffen 3. Het merendeel van de wereldbevolking inmiddels leeft in de stad en voor voedsel en water afhankelijk is van de beheerders van het platteland 4. Van de verstedelijkte gebieden een belangrijke vraag uitgaat naar mogelijkheden om natuur en platteland te gebruiken voor recreatiedoeleinden en dat deze vraag ook beschikbaarheid over een aantrekkelijk, bereikbaar en toegankelijk landschap impliceert 5. De Europese landbouw blijvende behoefte heeft aan een financiële impuls voor de levering van de genoemde maatschappelijk gewenste functies 6. In de WTO-onderhandelingen de druk op meer openheid van de Europese markt, afbouw van concurrentieverstorende maatregelen en onderbouwing van maatschappelijke noodzaak voor overheidsbetalingen vergroot zal worden. 7. Het wereldwijd beschikbare landbouwareaal vooralsnog krimpt ten gevolge van klimaatverandering, waarneembaar in de vorm van wateroverlast, droogte, bosbranden, storm en andere natuurrampen 8. Het wereldwijd voor voedselproductie beschikbare landbouwareaal vooralsnog verder krimpt ten gevolge van toenemend gebruik van landbouwgronden voor de productie van biobrandstoffen 9. Het wereldwijd beschikbare landbouwareaal vooralsnog verder krimpt ten gevolge van de aanleg van infrastructuur en van verstedelijking 10. Klimaatverandering noopt tot verdergaande maatregelen voor waterbeheer in termen van beheersen

van wateroverlast en beheer van zoetwatervoorraden 11. Het huidige GLB op onderdelen vervlochten is geraakt in de reguliere bedrijfsexploitatie; het huidige GLB daardoor soms onvoldoende geschikt is om te appelleren aan het ondernemerschap, het innoverend vermogen en de durf die een toekomstgerichte agrarische sector aan de dag zou moeten leggen 12. De agrarische sector de verantwoordelijkheid voor effectieve toepassing van het GLB wenst in te vullen en dat zij deze wens in toenemende mate onderbouwt met plannen van aanpak 13. De Europese landbouw gebaat is bij een communautair beleid dat – vanuit de erkenning van regionale fysieke en sociaal-economische verscheidenheid - stuurt op strategische doelen en dat ruimte biedt voor specifieke regionale kwaliteit en creativiteit 14. Regionale bestuursorganen veelal een belangrijke taak hebben in de uitvoering van het Europees landbouw- en plattelandsbeleid en dat goede ervaringen zijn opgedaan met het gebiedsgericht werken, onder meer met LEADER.

Zijn de Nederlandse Provincies van mening dat: 1. De Europese landbouw bij uitstek geschikt is om een verbindende schakel te vormen tussen de EU Lissabon- (kennis en innovatie) en de EU Goteborg-agenda (duurzame ontwikkeling) 2. Het GLB-instrumentarium de potentie draagt om een sterke positieve sturing uit te oefenen op de hiervoor genoemde mondiale vraagstukken; voedseltekort, zoetwatertekort en energietekort 3. Europa een grote opgave heeft in het voldoen aan de voedselvraag, zowel voor de Europese als voor de wereldmarkt en dat deze functie vanuit oogpunt van mondiale voedselzekerheid een maatschappelijke waarde vertegenwoordigt 4. Europa de maatschappelijke plicht heeft om hierbij alle lange termijn belangen in acht te nemen, verbonden aan zowel people, planet als profit 5. Europa de lange termijn belangen verbonden aan people en planet dient te verankeren in de WTO mede op grond van de maatschappelijke relevantie 6. Europa een taak heeft in het stimuleren van daadwerkelijk renewable energy in de agrarische omgeving en dat zij de focus niet moet beperken tot biobrandstoffen maar haar beleid voor zonne- en windenergie en warmtekrachtkoppeling moet intensiveren 7. Europa een taak heeft in het stimuleren van landbouwinnovatie in brede zin, gericht op kennisinstituten maar ook op systeeminnovaties en modernisering van de bedrijven in de gehele productieketen, betreffende voedsel maar ook andere producten 8. De vruchtbare Nederlandse landbouwgronden in goede conditie gehouden dienen te worden en duurzaam benut moeten kunnen blijven voor landbouwproductie in Europa en voor Europese voedselexport 9. De Nederlandse landbouwgronden mede een functie vervullen voor behoud van biodiversiteit en andere natuurwaarden en dat deze publieke functies een financiële waarde vertegenwoordigen 10. De Nederlandse landbouwgronden mede een functie vervullen voor recreatie en dat deze publieke functie een financiële waarde vertegenwoordigt

11. De Nederlandse landbouwgronden mede een functie vervullen in het waterbeheer en dat deze publieke functie een waarde vertegenwoordigt 12. Voor de realisatie van deze doelen een optimaal doelmatige inzet van private en publieke spelers cruciaal is.

En adviseren daarom aan de Europese Commissie om:

Het GLB te handhaven maar tevens aan te scherpen door meer focus aan te brengen

Het GLB daartoe nadrukkelijk te verbinden aan de volgende urgente mondiale opgaven met hoge maatschappelijke waarde:

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

duurzame en veilige productie van voedsel, siergewassen en energiegewassen duurzame handel in landbouwproducten voedselzekerheid ontwikkelen en toepassen van kennis en innovatie landschappelijke kwaliteit in de verstedelijkte omgeving en in toeristische gebieden beschikbaarheid van zoet water beschikbaarheid van duurzame energie beheersing van de gevolgen van klimaatverandering behoud van bodembiodiversiteit als basis voor duurzaam bodemgebruik

In haar Health Check advies te verwoorden:

1. Dat in sterk verstedelijkte Europese gebieden, zijnde peri urbane zones (zoals vrijwel geheel Nederland) een integrale benadering van de landbouw nodig is, d.w.z. integrale toepassing van de mondiale opgaven zoals hierboven genoemd 2. Dat voor uitvoering van de integrale opgave een belangrijke regisseursrol is weggelegd voor regionale organen 3. Dat voor een actieve aanpak hiervan een lichte verhoging van de verplichte modulatie in de resterende huidige begrotingsperiode 2007- 2013 wordt voorgesteld

Het GLB vanaf 2013 als volgt te wijzigen:

1. Het budget voor directe inkomenssteun geleidelijk en gedeeltelijk af te bouwen ten gunste van regelingen voor structuurverbetering, bedrijfsmodernisering, keteninnovatie en bedrijfsinnovatie 2. Het budget voor directe inkomenssteun geleidelijk en gedeeltelijk af te bouwen ten gunste van regelingen voor ontwikkeling en levering van productmarktcombinaties die beantwoorden aan de hiervoor genoemde mondiale opgaven 3. Waarbij prestatiebetalingen, verbonden aan de hiervoor genoemde mondiale opgaven, in de plaats komen van historische rechten 3. Te bezien, of de onder 1., 2. en 3. genoemde koerswijziging onder het regime van pijler 1 kan worden uitgevoerd en niet op voorhand in te zetten op modulatie; het doel van de wijziging staat voorop, niet de keuze voor beleidsomgeving pijler 1 of pijler 2. Tevens te bezien, of het huidige onderscheid pijler 1 – pijler 2 ten principale nog past bij de beleidsopgave 4. De mogelijkheid te bieden deze prestatiebetalingen afhankelijk van het doel te verbinden aan ofwel meerjarige overeenkomsten met het karakter van een exploitatiebijdrage ofwel aan investeringsbijdragen 5. Aan land- en tuinbouworganisaties de gelegenheid te bieden programma’s hiertoe op te stellen en uit te voeren. 6. Onverminderd in te zetten op afname van administratieve lastendruk en op vereenvoudiging, teneinde verhoogde effectiviteit en efficiëntie te realiseren

In randvoorwaardelijke zin adviseren de Nederlandse Provincies om:

1. Zorg te dragen voor een europees level playing field inzake het Europees Landbouwbeleid, met behoud van de mogelijkheid tot aanwijzen van nationale en regionale accenten door de daartoe bevoegde overheden 2. Duurzaamheidseisen te verbinden aan handelsovereenkomsten en om op duurzaamheidseisen aan te dringen in internationale context, zoals de WTO, en hiertoe de non trade issues op te voeren. Dit punt betreft niet het GLB zelf, maar kan niet los worden gezien.

Toelichting Het Inter Provinciaal Overleg, waarom een relevante gesprekspartner bij de Health Check Provincies zijn door de nationale Nederlandse overheid aangewezen om als regisseur op te treden voor een aantal taken. De provincies beschikken over deskundigheid en middelen om de regisseursrol in te vullen en aldus doelmatige uitvoering te organiseren. Een taak die door de nationale overheid is neergelegd op het regionaal niveau is de uitvoering van het Europees Beleid voor Regionale Ontwikkeling (DG Regional Policy). Voor de uitvoering van de Operationele Programma’s zijn Europese EFRO, nationale en regionale fondsen bijeen gebracht. Een tweede naar de regio’s gedecentraliseerde taak is de zorg voor een evenwichtige ontwikkeling van het platteland; ondernemend, duurzaam en sociaal. Ook voor de uitvoering van deze taak worden Europese ELFPO nationale (ILG) en regionale fondsen gecombineerd ingezet. Nederland is een sterk verstedelijkt gebied. De bevolking wordt gevoed met producten uit het eigen achterland, maar ook met geïmporteerd voedsel. Daarnaast is Nederland een grote voedselexporteur. Het betreft hier zowel doorvoer als eigen export van groente, fruit, vlees en zuivel. Wijzigingen in het GLB hebben impact op de provinciale regie en op de economie, omgevingskwaliteit en leefbaarheid van het grondgebied. Provincies willen daarom participeren in de gedachtevorming rond de Health Check en willen hun praktijkkennis inbrengen. Het GLB, de relevantie voor Nederland op dit moment Gemiddeld 80% van het landelijk gebied in Nederland wordt door de agrarische sector beheerd. Voor veel van de Nederlandse boeren is het GLB van grote betekenis. Het GLB geeft zekerheid over een bepaald deel van het inkomen. De 1,3 miljard die Nederland op dit moment jaarlijks aan landbouwsteun ontvangt, vormt een belangrijke stabiliteitsfactor in de financiële balans van het landelijk gebied. Nederland ontvangt momenteel per jaar ca. 850 mln t.b.v. directe betalingen, 75 mln voor marktmaatregelen groente en fruitsector, 63 mln voor plattelandsontwikkeling en nog enkele tientallen miljoenen voor marktmaatregelen in de sectoren vlees en vee e.d.. Importheffingen en exportrestituties (beleid in afbouw) volgen een eigen spoor en vallen niet onder de noemer “subsidies”. Het GLB, een korte omschrijving Sinds 2000 is het GLB sterk gewijzigd. Een groot deel van de marktbescherming is losgelaten. Landbouwsteun wordt niet langer rechtstreeks per kilo of liter van bepaalde producten betaald, maar wordt via directe inkomenssteun verbonden aan bedrijven en/of hectares landbouwgrond. Heden gaat van de totale EU-begroting ad € 115,5 mld per jaar ca. € 50 mld = 42% naar de

landbouwbegroting. Dit lijkt meer dan het is, omdat de totale EU-begroting beperkt is en omdat het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid het enige beleidsterrein is waarop lidstaten samen uit nationale middelen een substantieel Europees fonds vormen. De landbouwbegroting kent twee zogenaamde “pijlers”. Pijler 1 betreft de directe betalingen aan bedrijven, de GMO´s (pakketten van maatregelen bedoel om de Europese concurrentiepositie van bepaalde deelsectoren te bevorderen) en de promotiemaatregelen. Pijler 2 betreft plattelandsontwikkeling in brede zin: 1. Concurrerende landbouw 2. Land Management 3. Sociaal-economische kwaliteit platteland 4. Locaal organiserend vermogen (LEADER). Het GLB behelst veel meer dan financiële stromen. Het bepaalt ook op welke wijze een agrariër zijn bedrijfsvoering moet plegen. De zogenaamde regels voor “Cross Compliance” bijvoorbeeld bevatten 18 pakketten van voorwaarden waaraan een agrariër moet hebben voldaan, voordat hij recht heeft op Europese steun. Deze pakketten betreffen onder meer landschapsbeheer, voedselveiligheid, dierenwelzijn, gebruik van bestrijdingsmiddelen, voorkomen van erosie, voorkomen van vervuiling van bodem en oppervlaktewater etc. De Health Check, waarom, wat en wanneer Nog steeds is Landbouw het grootste beleidsonderwerp van de EU. Platteland bestrijkt 90% van het grondgebied van de EU en huisvest 50% van haar inwoners. De Europese burgers hechten veel waarde aan het mede dankzij de landbouw gevarieerde landschap. In veel lidstaten is landbouw een belangrijke economische sector. Landbouw is de derde grootste werkgever van de EU. Agri-food levert 14,2% van de Europese maakindustrie ter waarde van 675 miljard per jaar. Europa is de op één na grootste landbouwexporteur van de wereld ter waarde van € 61.088 miljard per jaar. De Europese markt telt zo’n 500 miljoen consumenten. Met omarming van de Lissabon- en de Goteborg-agenda, zoekt ook de Europese landbouw nadrukkelijk naar duurzaamheid, ondernemerschap, concurrerend vermogen en innovatie. Europees beleid en subsidies onderstrepen de beweging “van Kwantiteit naar Kwaliteit”. Een belangrijk moment van beleidsevaluatie ten behoeve van de nieuwe begrotingsperiode 2013 – 2019, is de zogenaamde Mid Term Review in 2010. Echter, de EC heeft aanleiding gezien om nu al, in 2007 – 2009, een zogenaamde Health Check uit te voeren. Hoewel het een minder formeel traject betreft, zal deze beleidsverkenning, waarin standpunten, ambities, scenario’s en trends in kaart worden gebracht, 1. de toon zetten voor de MTR en het beleid na 2013 en 2. in hoge mate bepalend zijn voor beleidsaanpassingen tot 2013. Daarom maakt het onderhavige advies onderscheid t.a.v. de korte termijn en de middellange termijn. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

!" #

#

# #% #

$

#

%

#

#

#

$ #

!"

$

!

#

#$

&

$

#

# !

$

$

%

$

#

#

% #

$

#

!( #

0 $

,

% $. !

# $ #

#$

# ./

#

#

# +

!"

# '

!

$$

#

# #

#$

# )# * # $

!

#

$

# #

#

$

!

#

#

#

$

# !

!

#

$ # #

#

./

#

% %

$ %

# -$

$$ . !

!"

#$

1

2

34

56778) $ 2

34

69 6778)

!* 3 ,:; <* 3 ,:;

(

##

=:

2

>8>?7@6 $

=

6 >8>?7@6 !* : , ;

;

<* : , ;

; !

@ =322+A>88B16C 8) $ =3

2

" >88B16C 8)

!* =, 3

3

<* =, 3

2

"

"

22

;=229D 6C) 8" $ 33 ;=

DE6C) 8"

!* ;,: 33222 <* ;,: 3=43 "

"

2

32 5 D DC ) )D8) $ ;2 3

6 DC ) )D8) !*

,:2;4322

<* 3 ,:2;43:: #

>

$

2

; 3D6"667@C 9 @ $ ;

"6"667@C 9 @ !* 4:,:=33333

<* 4:,:;2= 33 $

%

2 2;@(F0 8C@ D8)

79

$ 322 "9 F0 8C@ D8) !* :,;=2 =2 <* :,;24222 $

%

: 2

C 66C>8" $ 2: "

66C>8"

!* :, 24:24: <* :, 244 4 &

79

>$ = 2 88A1 >>8 $ 2 =

=

D A1 >>8 !* :=,4

<* :=,4

;

'

G

22

: =4

B@C89 @

$ =: : =@ B@C89 @ !* : ,

=3222

<* : ,

;4 (

6# ; 4::2 + "

8> BCD

$ ; 2 4:: >6"

8> BCD

!* 22=,;:2 22 <* 22=,; ;343 (

A$#0

#

3;61

%

2

8) 66D

$ 3; 3>

8) 66D

!*

,442;;22

<*

,442 =23