Erik Verhoef Vrije Universiteit Amsterdam

Erik Verhoef Vrije Universiteit Amsterdam

Kijkend naar 2040…  Scenario’s: rekening houden met toenemende verkeersdruk

op Zuidas  Maar: scenario’s zijn beïnvloedbaar

 Aanbieden / faciliteren alternatieven voor auto  Extra aanbod capaciteit  Gedragsbeïnvloeding

 Prijsprikkels voor gedragsbeïnvloeding  Beprijzen: efficiënt, effectief, maar weinig acceptabel  Belonen: populair – maar (financieel) niet duurzaam  Hybride oplossing denkbaar?   

Beprijzen (kilometerheffing) Budgetneutraal (feebates, verhandelbare rechten) Belonen (als in “Spitsmijden”) 2

Economische logica prijsprikkels  Externe effecten: ongeprijsde welvaartseffecten  Ontbrekende markten: milieu, ongevallen, geluid  Congestie: “tijd is geld”

 Arthur Pigou (1920): regulerend prijsbeleid 

 

Efficiënt (maatschappelijke welvaart)  Optimale omvang externe effect (dus ook effectief)  Tegen minimale maatschappelijke kosten bereikt  Iedere gebruiker offert de minst belangrijke kilometers op ‘De gebruiker/vervuiler betaalt’ is rechtvaardig? Opbrengsten juist genoeg om capaciteit te financieren 3

Voorbeeld: CE (2004) “Worst case” 50 ct/km correspondeert met rond de 50 km/u op snelweg; 30 km/u in BBK

4

En… helpt het?  Verschillende typen bronnen  “Echte” ervaringen in het buitenland   

Singapore (1975) (44%) London (2003) (18%) Stockholm (2007) (20%)

 Modelstudies voor Nederland  Experimenten voor Nederland

 Redelijk coherent beeld  Maar tegenover effectiviteit en efficiëntie staat

beperkte acceptatie 5

Spitsmijden  “Gebruiker betaald” i.p.v. “gebruiker betaalt”  Grotere acceptatie?  Maar: beperkte financiële duurzaamheid (beloningen) 

Orde van grootte Zuidas (sigarendoos)  10 000 zwaar vertraagde ritten per dag  Stel: 1000 mijdingen à €4  € 880 000 per jaar; NCW € 22 mln bij 4%

 Blijft efficiëntie en effectiviteit gehandhaafd?  Effectiviteit: experimenten bemoedigend (korte termijn)  Efficiëntie: achilleshiel is uitgelokt verkeer  Niet-deelnemers door betere doorstroming: latente vraag  Deelnemers gelokt door beloningen 6

Effectiviteit: SpitsMijden I (2006) Spreiding ritten over de spits 25%

20%

aandeel

15% Met beloning Zonder beloning 10%

5%

0% 06:00

07:00

08:00

09:00

10:00

11:00

tijdstip

7

Hybride vormen van prijsprikkels?  Tussenvormen denkbaar  Verhandelbare (spits-)rechten  

Spitsmijden registratie technologie Beperkt aantal spitsrechten “om niet”; vervolgens handel

 “Feebates”: budget-neutrale prijsprikkels  Combinatie heffingen en beloningen  4 mogelijkheden in simulatiemodel Vroege spits Midden spits  Step toll: - Coarse toll: 0  Hybride: +  Reward: + 0

Late spits 0 + +

8

Efficientie: max = 1

Numerieke illustratie

(Bottleneck model. Aannames: spits van 2:30; =7.5, =3.75, =15; elasticiteit van –0.1 tot –0.8)

Step toll Coarse toll

Hybride

Reward

Elasticiteit 9

Elasticiteit / latente vraag: doorslaggevend  Latente vraag wordt groter naarmate een instrument

een kleiner deel van het verkeer afdekt  Vanuit Zuidas perspectief twee dimensies  Bestemmingsverkeer 

Samenwerking (grote) werkgevers

 Doorgaand verkeer op A10 

Betrekken van andere werkgevers/gebieden

 Vergelijkbaar:  “Free-riding gedrag”: profiteren van spitsmijdingen die anderen realiseren 10

Spitsrechten: basisconcept  Stel: doel is spitsverkeer van de deelnemers tot x% terugdringen  Tijdvak en locatie als in Spitsmijden te optimaliseren  Deelnemers ontvangen per periode rechten voor x% van hun

referentiemobiliteit  Elke spitsrit (of spitskilometer, of spitspassage) kost één recht  Meer nodig: kopen; minder nodig: verkopen  Dus: hybride

 Bijsturen kan:  Initieel toegekende rechten (“x”) kan verschillen  Rechten per spits kunnen tussen weekdagen verschillen  …  Schaarste op de weg omgezet in een markt 11

Spitsrechten: voorwaarden  Voldoende aandeel spitsverkeer doet mee  Voorkom 



Latente vraag-effect Free-riding van niet deelnemende bedrijven/individuen

 Transparante handel: online; één prijs  “Credible threat” voor “zwartrijden”

 Betrokkenheid gezamenlijke werkgevers dus cruciaal

12

Spitsrechten implementatie  Registratie: spitsmijdentechnologie  Backoffice: als spitsmijden, maar met platform voor online

handel  Referentieniveaus vaststellen; x% rechten toekennen per periode  Differentiatie x in principe mogelijk

 Afronding per periode: backoffice – werkgever – werknemer  Ongebruikte rechten  Zwartrijden 

 

Verrekenen via financiele incentive? Koppelen aan mobiliteitsbudget Of naar volgende periode (maar: cumulatie posities – afronden heeft wsl voorkeur)

 Let wel: equivalente “feebates” t.o.v. referentie, i.p.v.

verhandelbaarheid, is alternatief

13

Conclusie  Prijsprikkels: belonen, hybride, of beprijzen?  Afweging effectiviteit, efficiëntie, acceptatie, financierbaarheid  Rol van o.m. vraagelasticiteit

 Hybride zelf-regulering op Zuidas?  Financieel duurzame variant van Spitsmijden  

Verhandelbare rechten Feebates

 Latente vraag / free-riding

 Betrokkenheid werkgevers cruciaal  Minimaliseren free-riding  

Tussen werkgevers Van werknemers 

Koppeling aan mobiliteitsbudget 14