Hoera buiten spelen
Er liggen bolletjes in de grond Er liggen bolletjes in de grond
Wakker worden, wakker worden,
te slapen, te slapen.
alle vogeltjes zingen,
Er liggen bolletjes in de grond,
alle vogeltjes fluiten,
overal in ‘t rond.
zet de bloemetjes buiten!
Tekst en melodie: Herman Broekhuizen Het grote versjesboek, Marianne Busser & Ron Schroder, Van Holkema & Warendorf, Houten, (2005). ISBN 90-269-8963-6
Weten jullie dat… • • • • • • • • • • •
Kinderen graag buiten spelen? Buiten spelen belangrijk is? Buiten spelen minder vanzelfsprekend is dan vroeger? Kinderen het nodig hebben om elke dag buiten te spelen? Buitenspel goed is voor de motorische, sociale en cognitieve ontwikkeling? Buiten spelen leuk is voor de kinderen? Je niet veel materiaal nodig hebt? Buiten van alles te ontdekken valt? De kinderen buiten lekker kunnen bewegen? De kinderen graag met jullie meedoen? Zeker als jullie de spelvormen van deze kalender ‘buiten spelen’ gebruiken!
Hoe werkt het? Wij hebben voor jullie deze kalender ’buiten spelen’ gemaakt vol met aansprekende spelideeën om buiten te spelen met de kinderen. Zo kan het buitenspel voor de kinderen en de pedagogische medewerkers nog leuker en uitdagender worden. Deze kalender ‘buiten spelen’ bestaat uit eenvoudig uit te voeren spelvormen voor kinderen variërend in de leeftijd van 1 tot 4 jaar. De spelvormen vinden onder jouw begeleiding plaats. Je hebt er maar weinig materiaal voor nodig. Het zijn suggesties, waarbij je kunt meespelen.
Hopelijk dient deze kalender ook als inspiratiebron om zelf nog meer spelvormen te bedenken en uit te voeren met de kinderen en je collega’s. De aangereikte spelideeën in deze kalender ‘buiten spelen’ komen rechtstreeks uit de praktijk. Ze zijn bedacht, uitgevoerd en uitgeprobeerd door (pedagogisch) medewerkers van 2Samen. Genoeg voor uren buiten speelplezier.
Waarom buiten spelen? 2Samen vindt het belangrijk dat kinderen elke dag buiten spelen. Spelen en buiten spelen zijn belangrijk voor de ontwikkeling en de gezondheid van kinderen. Hun wereld wordt groter door het buiten spelen. Op een uitdagende speelplaats kunnen de kinderen ontdekken, verkennen, uitdaging en avontuur aangaan. De kinderen kunnen buiten vrij bewegen en hun lichamelijke mogelijkheden ervaren. Bijvoorbeeld door te klimmen, te klauteren en rond te rennen. Hun fijne motoriek ontwikkelt zich door het spelen met zand in de zandbak.
Door het samenspel buiten met andere kinderen kan een kind inzicht krijgen in zijn eigen gevoelens en die van anderen. Dat is goed voor de sociale ontwikkeling. Net als het leren kiezen, aardig doen en soms een klein conflictje oplossen. In het buitenspel doen kinderen ook een schat aan andere ervaringen op, waaraan ze woorden kunnen verbinden. Dat vergroot hun woordenschat en hun taalbegrip. Buiten spelen geeft net even die verandering in het spel door de andere geuren, temperaturen, geluiden en kleuren. Er ontstaat ander nieuw spel en de zintuigen worden geprikkeld. Buiten spelen hoort erbij en is zeker even belangrijk als binnen spelen.
Buiten en de baby’s In deze kalender ‘buiten spelen’ zijn geen spelvormen voor de baby’s van 0 tot 1 jaar opgenomen. De spelvormen voor baby’s buiten en binnen verschillen namelijk niet veel. Vaak is het al genoeg om de baby het buiten zijn te laten ervaren, op een kleed onder een parasol en gezellig samen een bewegingspelletje doen. Je kunt met de baby kijken naar wat er allemaal te zien en te horen valt en dit met woorden benoemen: “Een blaadje aan de boom, een blaffende hond en een fluitend vogeltje”.
(0-1 jaar)
Voor baby’s is het buiten zijn een hele ervaring. Ze voelen de wind die langs hun wangen strijkt en horen ritselende blaadjes boven de kinderwagen. Baby’s kunnen zich verbazen over een vlinder die langs vliegt. Ze ruiken de geur van bloemen en voelen de koelte van de schaduw. De stem van de pedagogisch medewerker klinkt buiten anders dan binnen. De kinderen die kunnen kruipen voelen het gras aan hun beentjes en gaan buiten verder op ontdekkingstocht. Voorzichtigheid is wel geboden in deze leeftijdsfase omdat zulke jonge kinderen nog van alles in hun mond stoppen.
In de kringspelletjes
In de kringspelletjes Buiten kun je allerlei leuke kringspelletjes doen. De kinderen zingen en bewegen mee met de liedjes.
• • • • • • •
‘Hoofd, schouders, knie en teen’ ‘Jan Huigen in de ton’ ‘In de Maneschijn’ ‘Wie niet lopen wil’ ‘Er zat een klein zigeunermeisje’ ‘Heb je wel gehoord van de zeven?’ ‘Ik stond laatst voor een poppenkraam.’
Op internet of in een boek kun je de teksten van deze kringspelletjes vinden. Misschien heb je collega’s die weten hoe sommige kringspelletjes gaan.
Voetje, wat ga je doen?
Voetje, wat ga je doen? Eén kringspelletje van Dirk Scheele & De Liedjesband staat hier uitgewerkt. Je kunt dit kringspelletje uitbreiden, bijvoorbeeld met dansen of ronddraaien.
Zeg of zing: “Voetje, voetje, voetje. Wat ga je doen? Voetje, voetje in je mooie schoen.” Met de kinderen voer je de volgende bewegingen uit: “Ik kan lopen, lopen, lopen. Lopen op mijn voeten…” “Stampen, stampen, stampen. Stampen op mijn voeten…” “Springen, springen, springen. Springen op mijn voeten…” “En... rennen, rennen, rennen, rennen, rennen op mijn voeten...”
• • • •
“Weten de oudste kinderen nog iets wat je met je voet kunt doen?” De jongste kinderen kunnen ook kijken naar de andere kinderen die bewegen.
Het mooie lieveheersbeestje
Het mooie lieveheersbeestje Buiten zijn er allerlei dieren te zien: een musje, een slak, honden en poezen. Het is goed als kinderen dieren leren liefhebben en iets leren van hun gewoonten.
Je kunt samen met de kinderen naar de dieren kijken. Praat over de dieren (beestjes) die je ziet. “Wat eten ze? Waar slapen ze? Hebben de kinderen al vaker zo’n beestje of dier gezien? Wat gebeurde er toen?” Hang een nestkast op en kijk samen met de kinderen naar de vogels. Geef ze water in een grote schaal. Dan komen de vogels badderen en drinken. Hang vetbollen op of doe vogelvoer op een plank. Je kunt ook zelf vetbollen maken van dennenappels met pindakaas erop en rollen in vogelvoer. Doe bewegingen van dieren na: een kikker die springt of een vogel die vliegt. Maak samen met de kinderen dieren geluiden en zing liedjes over dieren. Met houten of plastic dieren kan in de zandbak worden gespeeld.
• • • • •
Na regen, komt speelplezier…
Na regen, komt speelplezier… Nadat het geregend heeft en er zijn plassen ontstaan op het speelplein, kun je naar buiten gaan. Je neemt voor elk kind een wat grovere kwast mee. De kinderen dopen de kwast in het regenwater van de plas en ‘verven’ op (een droge) muur of op de grond. Op een grijze muur zullen nu donkere vegen ontstaan. Natuurlijk kun je ook ‘verven’ bij droog weer. Gebruik dan een teil met water.
Ook is het natuurlijk leuk voor de kinderen om: Met regenlaarzen in de plassen te stampen. Over een plas heen te springen. Onder een paraplu te lopen. Regendruppels te vangen met hun hand of in een bekertje. ‘Regen’ te maken met een tuinslang in de zomer.
• • • • •
Als je buiten een regenmeter plaatst, kun je met de kinderen kijken hoe hard het heeft geregend.
Tuinieren in de kindertuin
Tuinieren in de kindertuin Met een aantal kinderen kun je een tuintje aanleggen. Een bloembak of een tegelbreedte is al voldoende. Het bijhouden van een tuintje vergt begeleiding op de lange termijn. Met de kinderen kun je:
• • • • • • •
Scheppen met een schep. Het tuintje aanharken met een speelgoedhark. Een bolletje, een zonnebloempit of kruiden planten en kijken hoe deze groeien. Ruiken aan een geurig plantje. De plantjes water geven. Zand in een emmertje scheppen. Tuinkers zaaien en later opeten.
Let op dat de planten die je plant natuurlijk niet giftig zijn voor de kinderen.
Een huis of een kasteel
Een huis of een kasteel Een doos is altijd prima spelmateriaal. Zoek dozen van verschillende maten, waaronder een grote doos. Geef de kinderen inbreng in hoe zij deze doos gebruiken. Probeer hun spel te volgen.
• • • • • • •
Je kunt ramen en een deur in de doos maken, zodat het een huis of kasteel wordt. De kinderen kunnen in de doos zitten en erin spelen. De kinderen kunnen onder de doos gaan zitten. De kinderen kunnen zich achter de doos verstoppen. Je kunt met een doek een luifel maken of van karton een ophaalbrug. Samen met de kinderen de doos versieren met verf. Met meerdere dozen een hoge toren bouwen.
Als de kinderen de doos verven gaat het vooral om het plezier wat ze daarin hebben. Hoe het eindresultaat wordt maakt dus niet uit.
Kijk, de wind waait!
Kijk, de wind waait! Het waait nogal in Nederland en zeker aan de kust. Voor kinderen is het leuk om de wind te ontdekken.
• • • • • • •
Koop windmolentjes voor de kinderen en kijk samen hoe de wind ze laat draaien. Hang een windhanger op en luister naar het geluid dat hij maakt. Je kunt met de kinderen blazen als de wind. Met een doek, welke kinderen aan vier punten vasthouden, kun je wind maken. Je kunt de wind met de kinderen nadoen met bewegingen. Als het hard waait, kun je de kinderen de wind laten ervaren. Met een plastic zakje in de hand of aan een touwtje kan een kind (onder begeleiding) de wind ‘vangen’. Vliegeren met een stukje vliegerpapier aan een touwtje.
•
Bewegen is leuk!
Bewegen is leuk!
Buiten kunnen de kinderen even lekker hun energie kwijt. Elke dag bewegen is belangrijk voor jonge kinderen. Het buitenspel is zeer geschikt voor een bewegingsactiviteit.
•
Met krijt kun je een ‘weggetje’ tekenen of een beekje met ‘stenen’, waarover de kinderen kunnen ‘oversteken’. Op een gekleurde stip kunnen de kinderen gaan staan en dan weer verder lopen. In gekleurde hoepels kunnen de kinderen plaatsnemen. Ze kunnen van hoepel naar hoepel lopen, de hoepel pakken of ermee rollen. De kinderen kunnen op matten rollen of kruipen. De kinderen kunnen lopend een lijntje van wol of krijt op de tegels volgen. Met een kinderparaplu in hun handen, is het net als in het circus. Rennen van de ene naar de andere kant van het speelplein. Heen en weer springen, hinkelen of de armen omhoog, zijn dingen die de kinderen kunnen doen.
• •
• •
• •
Verstoppertje spelen
Verstoppertje spelen
Als je buiten genoeg dingen hebt waarachter je een kind of een voorwerp kunt verstoppen, speel dan eens een verstopspel. Kinderen vinden een verstopspel vaak leuk.
• • • •
Verstop speelgoeddieren achter een boom of in een holletje. Laat een wekker afgaan, die verstopt is. De kinderen zoeken naar het geluid. Kinderen verstoppen zichzelf. Wissel van rol tussen jou en de kinderen. Pak twee dezelfde voorwerpen en verstop er één van. Houd het niet verstopte voorwerp zichtbaar voor de kinderen. Kunnen de kinderen hetzelfde voorwerp zoeken? Onder een doek kun je enkele voorwerpen verstoppen en er eentje weghalen (kinderen hebben even hun ogen dicht): “Weten de kinderen wat er weg is?” Je kunt het spel spelen: “Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet.”
•
•
Toet, toet, aan de kant!
Toet, toet, aan de kant! Kinderen fietsen, rijden op driewielers en spelen met loopwagens. Dit sluit goed aan bij het thema verkeer. Ook ouders vinden het vaak leuk als je spelenderwijs aandacht aan dit thema geeft.
•
• •
•
•
Teken met krijt eens eenvoudige brede wegen en/of een T-splitsing. De kinderen kunnen hierover fietsen, als ze dat leuk vinden. Je kunt een verkeerslicht maken en neerzetten of tekenen op de grond. Voor de wat oudere kinderen kun je eenvoudige (verkeers)symbolen gebruiken. Bijvoorbeeld een bord met een pijl erop. Dit bord houd je vast bij een splitsing en vraagt het kind: “Ga je die kant op, of die kant op?” Wijs erbij met je hand. Bij een getekend of van hout gemaakt ‘benzinestation’ kunnen de kinderen ‘tanken’. Teken een zebrapad, waarover de kinderen kunnen oversteken.
Buiten tekenen
Buiten tekenen Buiten spelen hoeft soms niet anders te zijn dan binnen spelen. De kinderen op de foto vermaken zich opperbest met wat tekenmateriaal. Ze zitten lekker aan een tafeltje, op deze mooie dag. Zo’n activiteit, die geschikt is voor in de kleine groep, moet onder jouw begeleiding plaatsvinden.
In de zandbak
In de zandbak
Aan vrij spel in de zandbak beleven de kinderen veel plezier en zelf construeren (iets maken, ontwerpen) is belangrijk voor hun ontwikkeling. Laat de kinderen ontdekken en uitproberen.
•
Jullie kunnen taartjes bakken en vormen benoemen. En: “Kunnen de kinderen ook dezelfde vorm taart maken?” Verzamel een aantal voorwerpen die een verschillende afdruk maken. Maak met één voorwerp een afdruk, terwijl de kinderen hun ogen dichtdoen. De kinderen raden daarna van welk voorwerp de afdruk komt. Ze willen vast ook zelf proberen om afdrukken te maken. Experimenteer met water: nat en droog zand. Combineer dierfiguren, auto’s en bakjes met het zand in de zandbak. De kinderen kunnen hier vrij mee spelen.
•
• •
Met water spelen
Met water spelen Kinderen houden er van om met water te spelen. Ze spelen er vaak eindeloos mee. Je kunt met een watertafel spelen, maar emmers en teilen voldoen natuurlijk buiten ook!
•
Je kunt met de kinderen kijken of iets drijft of zinkt in het water. Een moeilijke variant is om dit door een kind te laten voorspellen. Kinderen kunnen de pop in bad doen en wassen. Met een boot en eendjes kunnen de kinderen in het water spelen. De kinderen kunnen speelgoed en spulletjes ‘schoonmaken’ in het water. De kinderen kunnen met een watermolen of met gebruikte schone plastic flessen in het water spelen. Schepjes, bakjes, emmertjes en serviesgoed uit de poppenhoek zijn goede attributen voor vrij spel. De kinderen kunnen poppenkleertjes wassen en aan een waslijn te drogen hangen.
• • • •
•
Een prentenboek naspelen
Een prentenboek naspelen Prentenboeken kun je soms ook voor het buitenspel gebruiken. Vooral die prentenboeken die uitnodigen tot beweging bij de kinderen. Kijk eens naar het hier gebruikte prentenboek “We gaan op berenjacht” van Helen Oxenbury & Michael Rosen. Lees dit prentenboek eerst (een paar keer) voor.
Daarna kun je samen met de kinderen buiten de bewegingen naspelen die in dit prentenboek “We gaan op Berenjacht” voorkomen. Het opzij duwen van het gras. Zwembewegingen maken. Lopen door de modder en daarbij geluid maken. Een beer uitbeelden. Sluipen.
• • • • •
Je kunt de prenten uit het prentenboek buiten gebruiken, ter ondersteuning van de bewegingen die de kinderen maken.
De picknick
De picknick Als het mooi weer is, kun je op het speelplein met de kinderen gaan picknicken of doen alsof. Maak er een gezellig moment van.
• • •
Gebruik een kleed om op te zitten. Je kunt echt buiten gaan picknicken, bijvoorbeeld met het fruithapje. Je kunt met serviesgoed in een mand uit de poppenhoek doen alsof spel spelen. Neem het speelserviesgoed mee naar buiten. De pop kan ook mee. Met een parasol en een doek erover, heb je er een ‘huisje’ bij. Je kunt ook met een doek en een waslijn een tent maken. Koop eventueel een tent, die uitklapbaar is.
• • •
Met Duplo buiten spelen
Met Duplo buiten spelen Als het mooi weer is kun je spelmaterialen van binnen naar buiten verplaatsen. Kijk eens hoe betrokken en tevreden dit meisje op de foto speelt met steentjes van Duplo. Zo’n spelvorm is geschikt voor een kind alleen of voor een klein groepje kinderen.
Stoepkrijten
Stoepkrijten Met stoepkrijt kun je veel leuke dingen doen. Begeleid de kinderen in hun spel en zorg er wel voor dat de kinderen het stoepkrijt niet in hun mond stoppen.
• •
De kinderen kunnen er mee tekenen op tegels of op een opgehangen papier. Samen met de kinderen kun je er dieren mee tekenen. Daarna speel je dat je naar de dierentuin toe gaat. “Naar welk dier gaan we toe?” Ga ze zogenaamd voeren. Praat ook over de gewoonten van de dieren. In een plasje water kun je stoepkrijt oplossen en vermengen met het water. Het water krijgt dan een andere kleur. Je kunt hoepels of andere figuren op de grond tekenen, waarnaar de kinderen kunnen lopen en erin plaatsnemen. Met krijt kun je een omtrek van de kinderen maken op de muur. “Wie past erin? Wie is het grootste?”
•
•
•
Op een muur van het speelplein kan een permanent schoolbord worden geplaatst.
Buiten ‘aan het werk’
Buiten ‘aan het werk’ Kinderen vinden het leuk om volwassenen te helpen en net zo te doen als zij. Ze imiteren handelingen en voelen zich dan ‘groot’. Speel in op wat de kinderen willen doen en leuk vinden.
•
Zet voor de kinderen een paar (kap)laarzen klaar. Hiermee kunnen ze lekker stappen. De kaplaarzen kunnen ook worden opgehangen aan een rekje. De kinderen kunnen lopen in een paar ouderwetse houten klompen. Ze mogen best van een grotere maat zijn. Schaf een kruiwagentje en een grote kiepauto aan. Hierin kunnen de kinderen zand, aarde, spullen enzovoort scheppen en dit vervoeren. Je kunt samen met de kinderen bladeren en zand op het speelplein aanvegen. Gebruik hiervoor kinderbezems of een echte bezem met een kort gemaakte steel. Een stoffer en blik vinden de kinderen ook erg leuk.
•
•
•
Spelen met ballen
Spelen met ballen Veel ballen buiten hebben is een echte ‘must’. Laat ze ook gerust buiten liggen, bijvoorbeeld in een mooie mand. Allerlei ballen (mits niet te klein) zijn voor kinderen geschikt om mee te spelen: een tennisbal, een voetbal, een gewone bal of een strandbal.
• • •
De kinderen kunnen met de ballen overrollen of tegen een muur rollen. De kinderen kunnen uitproberen hoe een bal rolt of stuitert. Je kunt een balspelletje doen. Je zegt: “De bal is voor….” en dan de naam van het kind. Je rolt de bal naar hem of haar toe. De bal ergens in gooien; in een mand of in een doos (die bijvoorbeeld in het midden van een cirkel staat). De bal door een hoepel heen gooien.
•
•
Kranten
Kranten Met kranten kun je vrijwel kosteloos allerlei leuke activiteiten met de kinderen doen.
• • • • •
Je kunt met de kranten een weg maken waarover je kunt lopen. Een krant boven je hoofd houden als vlag (hierbij is een beetje wind nodig). Een hoedje van papier vouwen en dat buiten opzetten. Een bootje van de krant maken en daar buiten mee spelen. Een krant tegen je lichaam laten plakken als het waait.
Spelen met macaroni
Spelen met macaroni Je kunt de kinderen laten spelen met grote vormen macaroni (of pasta) in een afwasteil of andere bak. Het spelen met de macaroni moet onder jouw begeleiding plaatsvinden.
De kinderen kunnen met bakjes, potjes, pannetjes en vormpjes de macaroni overgieten, scheppen, in een bakje doen of doen alsof ze koken.
Het spelen met macaroni in de ongekookte vorm is geschikt. De macaroni is dan ook enige tijd houdbaar.
Kijk ook eens naar verschillende vormen macaroni, zoals strikjes en pijpjes. Op de foto zie je een voorbeeld van kinderen die spelen met macaroni die gekookt is. Dit is ook leuk om eens uit te proberen. Het is voor de kinderen een andere ervaring en de macaroni voelt glibberig aan!
Ballonnen
Ballonnen Zeker in de kinderopvang kunnen ballonnen niet ontbreken als spelmateriaal. Zorg dat elk kind een ballon heeft om mee te spelen, zodat alle kinderen tegelijkertijd bezig kunnen zijn.
• • • •
Kinderen kunnen de ballonnen opgooien. De ballonnen kunnen naar elkaar worden overgespeeld. De ballon kan aan een touwtje in de wind waaien. De ballon kan worden gevuld met water. Er kan mee worden gerold en de ballon valt dan soms uit elkaar. Rijst in een niet te hard opgeblazen ballon geeft een mooi geluid.
•
Ruim de restanten van een geknapte ballon meteen op, zodat de kinderen deze niet in hun mond kunnen stoppen en inslikken. Wees hier alert op.
Kegelen
Kegelen Vul een aantal lege plastic flessen met water (dop erop) en pak er een bal bij. Je kunt met de kinderen in een klein groepje gaan kegelen. Zorg dat elk kind regelmatig aan de beurt komt.
• •
De jongste kinderen kunnen de omgevallen kegels rechtop zetten. Oudere kinderen kunnen tellen hoeveel kegels er zijn omgevallen.
Je zult zien dat het voor sommige kinderen best moeilijk is, om een bal in de juiste richting te rollen. Het kegelspel is leuk in de zomer om te doen. Ook kun je samen met de kinderen de fles versieren.
Bronnen Kleine ontwikkelingspsychologie deel 1: Het jonge kind, Rita Kohnstamm en Dolph Kohnstamm, Bohn Stafleu Van Loghum (2002), ISBN 90-313-3452-9. Spelen in het groen. A. E. van den Berg, R. Koenis en M.M.H.E van den Berg, Alterra Wageningen (2007). Notitie: Buiten spelen en buitenruimte, Monnie Paashuis, Landelijk Pedagogenplatform Kinderopvang (2007). www.pedagogenplatform.nl
Colofon Inhoudelijke samenstelling
Co-readers
Jantine Eusman, 2Koninkjes
Hedy Finsy , Marjon Woudboer, Marieke Bosma,
Simone van den Bergh van Gardingen, 2Loopings
Afdeling Innovatie, Pedagogiek en Kwaliteit
Heleen de Jong, 2Piraten Karine Kleinjan, 2Ooievaars
Vormgeving
Jolanda van ’t Wout, 2Spel
Shape Grafische en ruimtelijke vormgeving bv, Amsterdam
Teksten
Copyright
Judith Maas, Afdeling Innovatie, Pedagogiek en Kwaliteit
© Kinderopvang 2Samen, Den Haag
Heleen de Jong, 2Piraten
