Groene, rode en oranje bolletjes U ziet enkele groene en mogelijk ook rode of oranje bolletjes staan voor de genoemde oorzaken van verminderde vruchtbaarheid. Een groen bolletje betekent dat dit zeer waarschijnlijk geen oorzaak is voor uw mogelijk verminderde vruchtbaarheid. Een oranje bolletje betekent dat dit mogelijk een oorzaak is voor uw verminderde vruchtbaarheid. Het is verstandig om dit met uw huisarts te bespreken. U ziet ook een oranje bolletje als uw kans op een spontane zwangerschap 30‐40% is. Ook dan is het verstandig dit met uw huisarts te bespreken. Een rood bolletje betekent dat de kans groot is dat deze factor een oorzaak is voor uw verminderde vruchtbaarheid. Bespreek online (of desgewenst in de spreekkamer) met uw huisarts en een gynaecoloog (alleen online) of het nodig is dat u naar het ziekenhuis verwezen wordt. De gynaecologen die zich hiervoor beschikbaar stellen zijn mw. drs. A.J.C.M. van Dongen (UMC St Radboud) en mw. dr. C.F. van Heteren (Canisius Wilhelmina Ziekenhuis).
Rood bolletje, wat is er aan de hand? Leeftijd van de vrouw Hoe jonger u bent, hoe groter de kans op een spontane zwangerschap. De leeftijd van de vrouw speelt een belangrijke rol in de kans op zwangerschap. Tot 31 jaar neemt de kans op een spontane zwangerschap met ongeveer 3% per jaar af. Vanaf 31 jaar loopt dit op tot 8% per jaar (Van Noord‐Zaadstra, BMJ, 1991). Aantal bewegende zaadcellen Om zwanger te kunnen worden, moet sperma aan een aantal voorwaarden voldoen: er moeten genoeg zaadcellen aanwezig zijn, deze moeten voor een deel normaal van vorm zijn en bovenal moeten er een aantal goed bewegen (zwemmen). Voor het aantal bewegende zaadcellen is geen duidelijke waarde bekend waarboven het zaad goed genoeg is en waar onder niet. Over het algemeen neemt de kans op zwangerschap af met 6% bij een daling van de bewegende zaadcellen met 10% (Steeg JW van der et al, Human Reproduction, 2005). Hier vindt u de informatiefolder van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (landelijke vereniging van gynaecologen) over vruchtbaarheidsproblemen bij mannen.
Cycluslengte Met cycluslengte bedoelen we het aantal dagen tussen de eerste dag van de ene menstruatie tot de eerste dag van de volgende menstruatie. Er kan sprake zijn van een te korte cyclus of juist te lange of zelfs afwezige of onherkenbare cyclus. Vaak komt er bij een afwijkende cyclus geen eitje tot rijping en kan er dus geen zwangerschap ontstaan. Om te kijken of er bij u sprake is van een cyclus met eisprong, is mogelijk een verwijzing naar de gynaecoloog nodig. De meest voorkomende oorzaak van een lange, onregelmatige of afwezige cyclus is het PolyCysteus Ovarium Syndroom (PCOS). Klik hier voor de patiëntenfolder van PCOS. Is de cyclus juist kort dan kan er sprake zijn van Prematuur Ovarieel Falen (POF, het vroegtijdig in de overgang komen). Klik hier voor de patiëntenfolder van Prematuur Ovarieel Falen. Ook andere oorzaken, zoals over‐ of ondergewicht, kunnen een rol spelen bij een onregelmatige of afwezige cyclus. Chlamydia antistof titer (CAT) Mocht u een positieve uitslag hebben van de CAT (en dus een rood bolletje), dan geeft dit aan dat u ooit een infectie met Chlamydia Trachomatis heeft gehad. Deze seksueel overdraagbare aandoening kan bij vrouwen klachtenvrij verlopen. Vrouwen weten dus niet altijd dat ze een Chlamydia infectie hebben gehad. Chlamydia kan door een ontstekingsreactie zorgen voor het verkleven van de eileiders. Eileiders hebben als taak het bevruchte eitje van de eierstok naar de baarmoeder te vervoeren. Als de eileiders verkleefd of verstopt zijn, is het voor het eitje onmogelijk om naar de baarmoeder te gaan en om daar in te nestelen. Daarom kan het de reden zijn dat het nog niet gelukt is om zwanger te worden. Het is verstandig om deze uitslag met uw huisarts te bespreken en te bespreken of u naar de gynaecoloog moet. De gynaecoloog kan extra onderzoek doen (onder andere naar uw eileiders). Meer informatie vindt u in de folder Seksueel Overdraagbare Aandoeningen en Eileiderontsteking van de NVOG. Buikoperatie in het verleden
Heeft u ooit een buikoperatie gehad, dan kan dit zorgen voor verklevingen in de buik. Met verklevingen bedoelen we dat de eileiders ‘vastgekleefd’ zitten aan bijvoorbeeld de darmen. Door deze verklevingen kan het zijn dat de eileiders niet of bijna niet doorgankelijk zijn. Eileiders zijn nodig om het bevruchte eitje naar de baarmoeder te vervoeren. Als de eileiders verkleefd of verstopt zijn, is het voor het eitje soms onmogelijk om naar de baarmoeder te gaan om daar in te nestelen. Daarom kan het de reden zijn dat het nog niet gelukt is om zwanger te worden. Het is verstandig deze uitslag met uw huisarts te bespreken en te bespreken of u naar de gynaecoloog moet. De gynaecoloog kan extra onderzoek doen (onder andere naar uw eileiders). Eerdere vruchtbaarheidsbehandeling Als u eerder zwanger bent geweest na een vruchtbaarheidsbehandeling heeft u een lagere kans op een spontane zwangerschap en is de kans groot dat u opnieuw een vruchtbaarheidsbehandeling moet ondergaan (van der Steeg JW, Fertil Steril, 2008). Het is verstandig met uw huisarts te bespreken of het nodig is om naar de gynaecoloog te gaan.
Wat zegt nu mijn kans? Kans <30% Is uw kans op een spontane zwangerschap kleiner dan 30%, dan betekent dit dat een behandeling u waarschijnlijk een grotere kans geeft op een zwangerschap dan wanneer u nog zou afwachten. Bespreek met uw huisarts of u doorverwezen wordt naar de gynaecoloog of niet. Kans 30‐40% Valt uw kans tussen de 30% en 40% (en verder groene bolletjes), dan zal een behandeling de kans op zwangerschap waarschijnlijk niet vergroten. Het is wel verstandig dit met uw huisarts en/of een gynaecoloog te bespreken. Het is ook belangrijk om af te spreken hoe lang u nog afwacht en wanneer u zich opnieuw bij de huisarts meldt. Over het algemeen wordt 6‐12 maanden afgewacht en wordt daarna opnieuw bekeken of er reden is om u te verwijzen naar het ziekenhuis. Kans >40% Bij een kans van meer dan 40%, is de kans om in het komende jaar spontaan zwanger te worden groter dan de kans op een zwangerschap via een vruchtbaarheidsbehandeling. Het is altijd verstandig om met uw huisarts af te spreken wanneer u opnieuw contact met hem/haar opneemt. Over het algemeen wordt 6‐12 maanden afgewacht en wordt daarna opnieuw bekeken of er reden is om u te verwijzen naar het ziekenhuis.
Hoe is deze kans berekend? Het percentage geeft de kans aan dat u het aankomende jaar alsnog spontaan zwanger wordt. Hiervoor wordt het model van Hunault gebruikt. Dit model berekent uw kans op basis van de volgende gegevens: ‐
Leeftijd van de vrouw
‐
Duur van de kinderwens
‐
Of de vrouw eerder zwanger is geweest (ook in een andere relatie)
‐
De beweeglijkheid van de zaadcellen
Het model van Hunault is uitgebreid getest in twee Nederlandse studies en blijkt uw kansen op een zwangerschap zeer goed te kunnen voorspellen. In een van de studies (Brandes et al, Human Reproduction, 2010) waarin het model is getest werd gekeken naar 437 koppels, waarbij geen verklaring was gevonden voor hun verminderde vruchtbaarheid. Volgens het rekenmodel hadden 399 van de 437 koppels tóch een kans van 30% of groter om binnen een jaar zwanger te worden. De gemiddelde kans om binnen een jaar zwanger te worden was 55%. Vanaf het moment dat de kans voor een koppel was berekend, werden zij een ruime tijd gevolgd en werd er geen behandeling gestart. Na 9½ maand was meer dan de helft zwanger. Na een jaar was dat zo’n 56%. Dit onderzoek toont aan dat de voorspelling van het rekenmodel van Hunault juist is! In 2006 hebben andere onderzoekers (Steures et al, Lancet 2006) ook het rekenmodel van Hunault gebruikt bij 253 koppels met een onverklaarde verminderde vruchtbaarheid. Volgens het rekenmodel hadden alle koppels een kans van tussen de 30% en de 40% om binnen een jaar zwanger te worden. De koppels werden geheel willekeurig over twee groepen verdeeld. Bij de ene groep werd een afwachtend beleid gevoerd (dus geen behandeling) en de andere groep werd behandeld met intra‐uteriene inseminatie (IUI) met een hormoonbehandeling om de eierstokken te stimuleren (een gebruikelijke vruchtbaarheidsbehandeling). Na een half jaar was 27% van de vrouwen zónder behandeling zwanger (34 van de 126) en 23% van de vrouwen met IUI behandeling (29 van de 127). Deze studie geeft aan dat als het koppel volgens het prognostische model een kans van 30% of groter heeft, de kans op zwangerschap niet wordt
vergroot door het behandelen met IUI. Deze conclusie geldt niet voor paren waarbij wél een oorzaak voor hun verminderde vruchtbaarheid is gevonden. In de tabel is te zien hoeveel zwangerschappen en behandelingen in elke groep hebben plaatsgevonden na 3 jaar. In de groep die begonnen is met afwachten zijn net zoveel vrouwen zwanger geworden, maar met bijna de helft van het aantal behandelingen!
Groep die eerst 6 maanden
Groep die meteen gestart is
heeft afgewacht
met IUI
Na 3 jaar zwanger:
72%
73%
Aantal IUI behandelingen
364
661
Aantal IVF behandelingen
75
108
Als er geen oorzaak is gevonden (geen rode bolletjes) en uw kans is >30% In het geval dat er géén aanwijsbare oorzaak is (onverklaarde subfertiliteit) laat wetenschappelijk onderzoek zien dat een vruchtbaarheidsbehandeling de kans om zwanger te worden niet vergroot. Een vruchtbaarheidsbehandeling is over het algemeen zowel lichamelijk als geestelijk belastend, daarom zou een afwachtend beleid volgens de richtlijn van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) vaker de voorkeur moeten krijgen boven een vruchtbaarheidsbehandeling. Hieronder ziet u alles nog eens op een rij. Het devies: “Behandel alleen als het de kans op zwangerschap ook daadwerkelijk vergroot”. Afwachten
Behandelen
Kans zwangerschap (minstens) even groot als
Kans op zwangerschap even groot als bij
met behandeling
afwachten
Geen vergrote kans op meerlingen
Kans op meerlingen (en hierdoor meer gezondheidsproblemen voor moeders en baby’s)
Geen medicijnen
Soms medicijnen (met kans op bijwerkingen)
Geen bezoeken aan ziekenhuis
Ziekenhuisbezoeken
Goedkoper
Hogere kosten
