Energie Rapport Stand van zaken op de consumentenmarkt Eerste halfjaar 2011
Energiekamer Nederlandse Mededingingsautoriteit Den Haag, september 2011
Inhoud Inleiding en leeswijzer.............................................................................................................................................3 1
Vraag naar producten..................................................................................................................................... 4 1.1 Contracten naar looptijd .......................................................................................................................... 4 1.2 Contracten naar looptijd en tarief.............................................................................................................5 1.3 Duurzame producten............................................................................................................................... 6
2
Prijzen ..............................................................................................................................................................7 2.1 Prijsverschillen ......................................................................................................................................... 8 2.2 Nederlandse energieprijzen in Europees perspectief ............................................................................ 11 2.3 De energieprijzen: perceptie consument ............................................................................................... 12
3
Concentratie .................................................................................................................................................. 13
4
Overstappen ..................................................................................................................................................14 4.1 Overstappercentage................................................................................................................................14 4.2 Overstapbereidheid.................................................................................................................................14 4.3 Overstappen in andere branches............................................................................................................ 15 4.4 Overstapdrempels................................................................................................................................... 15
5
Signalen energie bij Consuwijzer .................................................................................................................. 17
6
Tevredenheid en vertrouwen van de consument ......................................................................................... 18
Energiekamer NMa
2/19
september 2011
Inleiding en leeswijzer Doel van dit energierapport Met dit energierapport geeft de Energiekamer NMa de ontwikkeling weer van een aantal kernindicatoren op de energiemarkt voor consumenten. Dit rapport geeft een actueel inzicht in de belangrijkste trends op de energiemarkt voor consumenten. Aanpak en indicatoren Dit rapport brengt aan de hand van een aantal kernindicatoren de marktuitkomsten en –structuur van de consumentenmarkt voor energie in kaart, alsmede het gedrag van de consument.1 Dit rapport beperkt zich tot het weergeven van een aantal figuren en feitelijke gegevens over achtereenvolgens de vraag naar producten, de prijs, concentratie, overstappen, tevredenheid en het vertrouwen van de consument in de energiemarkt en het aantal signalen bij ConsuWijzer.
1
Voor dit rapport zijn twee hoofdbronnen gebruikt. Enerzijds is gebruik gemaakt van informatie afkomstig van
energieleveranciers, anderzijds is gebruik gemaakt van het consumentenonderzoek dat de Energiekamer NMa twee maal per jaar doet, namelijk in juni en december.
Energiekamer NMa
3/19
september 2011
1 Vraag naar producten 1.1 Contracten naar looptijd Consumenten nemen in toenemende mate contracten af met een bepaalde looptijd (figuur 1), waarbij met name 1 jarige en 3 jarige contracten worden afgenomen. Voor gas geldt nu ook, waar dit voor elektriciteit al eerder het geval was, dat een kleine meerderheid van de consumenten contracten met een bepaalde looptijd afneemt. Elektriciteit 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2007
2008
2009
2010
2011 H1
2009
2010
2011 H1
Gas 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2007
2008 Onbepaald
1 jaar
2 jaar
3 jaar
5 jaar
Figuur 1: Afname van soort contract naar looptijd (peildatum 31 december van elk jaar en 30-juni 2011)
Energiekamer
4 / 19
september 2011
1.2 Contracten naar looptijd en tarief Soort tarief naar looptijd 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1 jaar
2 jaar
3 jaar Vast
5 jaar
Variabel
Figuur 2: Contracten voor elektriciteit met een bepaalde looptijd naar het soort tarief (peildatum 30 juni 2011) Leveranciers bieden contracten met een bepaalde looptijd meestal aan met een vast tarief, behoudens de éénjarige contracten (Zie figuur 2, voor gas geldt een gelijksoortige verdeling). Het grootste gedeelte van de contracten betreft een dual fuel contract, een contract waaronder zowel elektriciteit als gas wordt geleverd.
Dual Fuel 6% 14%
80%
Dual fuel contracten
Mono fuel contracten elektriciteit
Mono fuel contracten gas
Figuur 3: Verdeling dual fuel - mono fuel contracten (peildatum 30 juni 2011)
Energiekamer
5 / 19
september 2011
1.3 Duurzame producten Verdeling Grijze en Groene Stroom 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2008
2009
2010 groen
2011
grijs
Figuur 3: Groene en grijze stroomcontracten voor huishoudelijke afnemers (peildatum 31 december van elk jaar en 30 juni 2011) De afname van groene stroomproducten is in de eerste helft van 2011 gestegen met 13% naar 57% ten opzichte van 2010. De grootste invloed op deze stijging is het overzetten van de grijze stroomcontracten op groene stroom contracten van huishoudelijke afnemers door één leverancier.
Energiekamer
6 / 19
september 2011
2 Prijzen Onderstaande figuren geven de ontwikkeling weer van de elektriciteit- en gasprijzen voor een contract voor onbepaalde tijd. Ten opzichte van juli 2010 zijn de prijzen voor elektriciteit vrijwel gelijk gebleven (van €267 naar €269) en die voor gas gestegen (van €517 naar €591). Elektriciteitsprijzen
Ontwikkeling elektriciteitsprijzen (onbepaalde tijd) € 400 Retailprijs E
prijzen in euro's per jaar per huishouden
€ 350 € 300 € 250 € 200 € 150 € 100 € 50
1 ju l-1
-1 1
0
ja n
ju l-1
-1 0
9
ja n
ju l-0
-0 9
8
ja n
ju l-0
-0 8
7
ja n
ju l-0
-0 7
6
ja n
ju l-0
-0 6
5
ja n
ju l-0
ja n
ju l-0
-0 5
4
€0
Figuur 4: Ontwikkeling van de elektriciteitsprijzen Gasprijzen Ontwikkeling gasprijzen (onbepaalde tijd) € 800 Retailprijs G
prijzen in euro's per jaar per huishouden
€ 700 € 600 € 500 € 400 € 300 € 200 € 100
1 ju l-1
11
ja n-
0 ju l-1
10
9
ja n-
ju l-0
09
ja n-
8 ju l-0
08
ja n-
7 ju l-0
07
6
ja n-
ju l-0
06
5
ja n-
ju l-0
05
ja n-
ju l-0
4
€0
Figuur 5: Ontwikkeling van de gasprijs
Energiekamer
7 / 19
september 2011
2.1 Prijsverschillen Onderstaande figuren illustreren het prijsverschil tussen respectievelijk het duurste en het goedkoopste contract, en het gemiddelde en het goedkoopste contract, voor een gemiddelde leverancier. Hierbij is uitgegaan van een jaarverbruik van een gemiddeld huishouden.2 Voor elektriciteit geldt bijvoorbeeld voor een onbepaalde termijn contract (OBT) met variabele tarieven dat het verschil tussen het gemiddelde en goedkoopste contract €23 per jaar bedraagt.
Prijsverschillen elektriciteit € 70 € 61 € 60
€ 53
€ 50 € 39
€ 40 € 30
€ 30
€ 28
€ 23
€ 20 € 10 €0 OBT
1 Jaar Gemiddelde → Goedkoopste
3 Jaar Duurste → Goedkoopste
Figuur 6: Prijsverschillen elektriciteit (peildatum 30-06-2011) Voor gas is het verschil bij een OBT contract tussen de duurste en goedkoopste groter, namelijk €87.
2
Gemiddeld verbruik van een huishouden in 2009: 3430 kWh elektriciteit en 1604 m3 gas
Energiekamer
8 / 19
september 2011
Prijsverschillen gas € 100 € 87
€ 90 € 80
€ 70
€ 70 € 60
€ 52
€ 50
€ 43
€ 42
€ 40 € 30
€ 21
€ 20 € 10 €OBT
1 Jaar Gemiddelde → Goedkoopste
3 Jaar Duurste → Goedkoopste
Figuur 7: Prijsverschillen gas (peildatum 30-06-2011) Het prijsverschil op prijsvergelijkers Via prijsvergelijkers zijn de grootste prijsverschillen te zien. Figuur 10 illustreert dit aan de hand van een momentopname bij een willekeurige prijsvergelijker. Opgemerkt moet worden dat de prijsverschillen op
Prijsverschillen dual fuel Prijsvergelijkers € 400 € 344
€ 350 € 300
€ 264
€ 250
€ 220 € 184
€ 200 € 150 € 100
€ 97
€ 79
€ 50 €OBT
1 jaar Gemiddelde → Goedkoopste
3 jaar Duurste → Goedkoopste
Figuur 8: Prijsverschillen op prijsvergelijkers op basis van dual fuel en jaarkosten (peildatum augustus 2011)
Energiekamer
9 / 19
september 2011
prijsvergelijkers van week tot week variëren, en dat er ook nog eens grote verschillen kunnen zijn tussen de prijsvergelijkers zelf.
Energiekamer
10 / 19
september 2011
2.2 Nederlandse energieprijzen in Europees perspectief Onderstaande figuren geven de gemiddelde leveringstarieven van elektriciteit en gas, inclusief belastingen in 2010 van de EU15 landen. De figuren geven aan dat het Nederlandse gemiddelde tarief zich op (elektriciteit) of onder (gas) het EU15 gemiddelde ligt.
Figuur 9:Elektriciteitsprijzen in verschillende Europese landen (Bron: VaasaETT, 2011)
Figuur 10:Gasprijzen in verschillende Europese landen (Bron: VaasaETT, 2011)
Energiekamer
11 / 19
september 2011
2.3 De energieprijzen: perceptie consument Consumenten vinden in grote meerderheid dat de prijzen voor energie hoog (62%) of erg hoog (15%) zijn. Gemiddeld schatten consumenten hun maandelijkse totale energiekosten op €176. Dat is €13 meer dan een jaar geleden. Tegelijkertijd geven consumenten aan dat ze gemiddeld €52 per jaar denken te besparen bij een overstap naar een andere energieleveranciers. Dat is €18 minder dan een jaar ervoor. De prijsdrempel, het besparingspotentieel per jaar waarbij het voor consumenten aantrekkelijk wordt om over te stappen ligt op gemiddeld €194. Dit is €4 meer dan het jaar ervoor.
Energiekamer
12 / 19
september 2011
3 Concentratie
88,0% 86,0% 84,0% 82,0% 80,0% 78,0% 76,0% 74,0% 72,0%
ju l. 20 09 1 ju l. 20 10 1 ju l. 20 11
1
ju li 20 08
1
1
1
ju li 20 07
ju li 20 05
1
1
ju li 20 06
70,0% ju li 20 04
C3 - procentueel marktaandeel
C3 en HHI-index Zowel de C3 als de HHI-index3 is gestegen ten opzichte van 2010. Dit is het gevolg van een overname van een middelgrote speler door één van de drie grote marktpartijen.
Elektriciteit
Gas
Figuur 11: Ontwikkeling van de C3-index sinds marktopening
2700 2500
HHI
2300 2100 1900 1700
Elektriciteit
ju l. 20 09 1 ju l. 20 10 1 ju l. 20 11
1
ju li 20 08
1
ju li 20 07
1
ju li 20 06
1
ju li 20 05
1
1
ju li 20 04
1500
Gas
1800
Figuur 12: Ontwikkeling van de HHI index sinds marktopening
3
De Herfindahl-Hirschman index is gelijk aan de som van de gekwadrateerde marktaandelen in procenten. Een toename in de HHI kan
duiden op een afname van de mate van concurrentie. Een afname van de HHI duidt juist op toegenomen concurrentie. Bij de berekening van de indices op de kleinverbruikersmarkt voor elektriciteit en gas is uitgegaan van de marktaandelen van de “moedermaatschappijen”. Leveranciers die onder een zelfde moeder vallen, zijn tot een en dezelfde maatschappij gerekend.
Energiekamer
13 / 19
september 2011
4 Overstappen 4.1 Overstappercentage Overstappercentages per jaar 12,00%
10,00% 8,00%
6,00% 4,00%
2,00% 0,00% 2005
2006
2007
2008 Elektriciteit
2009
2010
2011
Gas
Figuur 13: Overstappercentage per jaar voor elektriciteit en gas (bron: EDSN) Na jaren van stijgende overstapcijfers daalt sinds 2009 het jaarlijkse overstappercentage licht (zie figuur 1). Tussen 1 juli 2010 en 1 juli 2011 stapte 9,1% van alle kleinverbruikers over voor elektriciteit en 9,6% voor gas.
4.2 Overstapbereidheid Overstapbereidheid 2011 H1
2010
2009
2008
2007
27%
73%
76%
24%
71%
29%
77%
23%
73%
27%
2006
65%
35%
Zal (waarschijnlijk) overstappen
Zal (waarschijnlijk) niet overstappen
Figuur 14: Overstapbereidheid
NMa - Energiekamer
14/19
september 2011
De bereidheid van consumenten om binnen nu en twee jaar over te stappen is niet significant toegenomen ten opzichte van 2010. Iets meer dan een kwart van de consumenten overweegt (opnieuw) een overstap te maken naar een andere energieleverancier. Consumenten die eenmaal een overstap hebben gemaakt, stappen sneller nogmaals over. Inmiddels geeft 33% van de consumenten aan dat zij sinds 1 juli 2004 zijn overgestapt naar een andere leverancier. De helft van deze overstappers is inmiddels 2 maal of vaker overgestapt naar een andere leverancier. Van alle consumenten die nooit zijn overgestapt naar een andere leverancier geeft 28% aan dat ze bij hun eigen leverancier van contract zijn veranderd.
4.3 Overstappen in andere branches Sinds 1 juli 2004 geven meer consumenten aan dat ze zijn overgestapt naar een andere provider voor mobiele telefonie dan voor energie (41% tegenover 33%). In vergelijk met ziektenkostenverzekeringen is dat niet het geval. Slechts 28% geeft aan sinds 1 juli 2004 te zijn overgestapt van ziektenkostenverzekeraar.
Overstappen in perspectief 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Ziektekostenverzekering 0 keer
1 keer
2 keer
Mobiele telefonie 3 keer
4 keer
5 keer
meer dan 5 keer
Energie weet niet
Maak geen gebruik
Figuur 15: Percentage overstappers sinds 1 juli 2004 voor ziektekosten, mobiele telefonie en energie
4.4 Overstapdrempels Van alle consumenten die overwogen hebben over te stappen, of al zijn overgestapt geeft 62% aan dat de prijs de belangrijkste reden is om over te stappen. De kwaliteit van dienstverlening, of de ontevredenheid hierover is een minder belangrijke reden. Slechts 6% van de consumenten geeft aan om voor groene stroom over te stappen naar een andere leverancier. In 2008 was dit nog 10%. Consumenten die nog nooit zijn overgestapt en aangeven dat ook niet in de toekomst te willen gaan doen, geven diverse redenen. Verreweg de meeste consumenten geven aan dat zij vanwege de tevredenheid bij de huidige leverancier niet willen gaan overstappen. Tijd, moeite en rompslomp worden minder als drempel ervaren, terwijl de (nieuw toegevoegd categorie) angst voor het meer betalen dan beloofd is, vaker wordt genoemd als overstapdrempel.
NMa - Energiekamer
15/19
september 2011
Redenen om niet over te stappen 66 67 68 66
ik ben tevreden over huidige leverancier 23
overstappen kost veel tijd/m oeite 18 18
ik ben bang voor adm inistratieve rom pslom p als ik overstap 13
huidige leverancier biedt goede service 8
ik heb een (m eerjaren)contract m et huidige leverancier
ik ben bang om afgesloten te w orden
36
42
26 28
16 16 17
12 15
18
10 11 11 9
huidige leverancier heeft gunstige prijs
ik ben bang dat ik toch m eer zal betalen dan m ij is beloofd
32
0 0
4
20
2 1 0 0
2011 H1 (n=443)
2010 (n=885)
2009 (n=928)
2008 (n=950)
Figuur 16: Redenen om niet over te stappen (meerdere antwoorden mogelijk) Een andere belangrijke reden vormt de prijsdrempel die consumenten aangeven, waarbij het aantrekkelijk wordt om over te stappen (zie paragraaf 2.2)
NMa - Energiekamer
16/19
september 2011
5 Signalen energie bij Consuwijzer Informatievoorziening door ConsuWijzer Consuwijzer ontving in het eerste half jaar van 2011 bijna 3700 signalen4 over energie. In het gehele jaar 2010 zijn er ruim 10000 signalen over energie ontvangen. De meeste signalen die consumenten indienden betroffen de energienota en werving. Signalen Consuwijzer eerste helft 2011
7% 5% 6% 34%
Reclame/werving en verkoopmethoden Rekening en betalen
8%
Beëindiging/ ontbinding overeenkomst Energietarieven Vragen over wetgeving Ondeugdelijk product/dienst + garantie
10%
Overig
30%
Figuur 17: Signaalmeldingen over energie bij ConsuWijzer in eerste helft 2011
4
Signalen zijn alle vragen en klachten die Consuwijzer via telefoon, e-mail en post heeft ontvangen. De NMa ontvangt
daarnaast ook vragen en klachten van bedrijven via de NMa-informatielijn. Die zijn niet inbegrepen in de getoonde cijfers.
NMa - Energiekamer
17/19
september 2011
6 Tevredenheid en vertrouwen van de consument Consumenten vinden het normaler dat de dienstverlening van energieleveranciers op orde is. Dit is de reden dat meer consumenten ‘neutraler’ in hun oordeel zijn over de dienstverlening van hun energiebedrijf (figuur 18)
Tevredenheid dienstverlening 2011 H1
7
69
2010
11
68
2009
8
71
2008
7
heel tevreden
10
19
21
18
69
tevreden
23
20
noch tevreden/noch ontevreden
ontevreden
21
30
heel ontevreden
Figuur 18: Tevredenheid over dienstverlening van het energiebedrijf Minder consumenten zeggen in 2011 te benaderd te zijn (via telefoon, per e-mail, post of aan de deur) door een energiebedrijf ten opzichte van 2010. Over de informatieverstrekking tijdens een dergelijke benadering zijn meer consumenten positief dan de voorgaande jaren.
Sprake van onduidelijke informatie
2011 H1
2010
57
61
2008
38
74
2009
2
41
2
25
59
20
ja
nee
1
21
weet niet
Figuur 19: Sprake van onduidelijke informatieverstrekking tijdens een benadering van een energiebedrijf
NMa - Energiekamer
18/19
september 2011
Het algehele vertrouwen van de consument in de energiemarkt is ten opzichte van 2010 licht gestegen: 58% geeft aan volledig of tamelijk veel vertrouwen te hebben in de energiemarkt.
NMa - Energiekamer
19/19
september 2011
