Een Proeftuin voor Slimme Mobiliteit

Een Proeftuin voor Slimme Mobiliteit Voorstelling aan Minister Grouwels (Brussels Hoofdstedelijk Gewest)

Dr. Sven Maerivoet 2 Maart 2012

Doelstellingen voor de stad Leuven ● De stad positioneren als plaats voor een innovatief platform voor mobiliteitsprojecten. ● ‘Meten is weten’: zicht krijgen op de verplaatsingen in en rondom de stad. ● Bereidheid om samen met de overheid en de privésector na te denken over mobiliteitsoplossingen: – Een slimme kilometerheffing als onderdeel van een maatregelenpakket. – Verhoging van oa. de leefbaarheid en de verkeersveiligheid.

Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

2

Hoe werd de proeftuin opgevat? ● Demonstratie van technologie: – Het was een concreet afgebakende proof of concept. – We toonden aan dat de technologie meer dan volwassen en getest is, wat allerlei mogelijkheden biedt.

● Demonstratie van beleid: – Een slimme kilometerheffing (een wedstrijd als experiment) als gepersonaliseerd instrument om het mobiliteitsgedrag van mensen te sturen (e.g., recreatief verkeer mijdt de spits). – Beprijzing van het gebruik en niet het bezit van de wagen. – In samenwerking met en aansluitend op het mobiliteitsbeleid van de stad.

● Slim: onderscheid naar plaats, tijdstip en type wagen. Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

3

Maatschappelijke discussiepunten (1/3) ● Maatschappelijk misverstand: – Het dient niet om de mensen uit hun auto’s te jagen; wel om prikkels te geven om minder externe kosten te veroorzaken.

● “De brandstoftaksen volstaan toch al?” – Brandstofverbruik is 1-op-1 gerelateerd aan CO2. – Maar brandstoftaksen dekken niet alle externe kosten, bv. tijdsverliezen!

● “Leidt dit tot een grotere drukte op het secundair wegennet?” – Afstemming nodig tussen hoofdwegennet en secundair wegennet voor verkeersdrukte, leefbaarheid, veiligheid, ... Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

4

Maatschappelijke discussiepunten (2/3) ● “Wordt de woon-werkverplaatsing lastiger?” – Iedereen heeft er baat bij: congestie is vaak een kwestie van de laatste percenten. – Mobiliteitsbudget, flexibele uren, telewerken, ...

● “Mijn privacy wordt geschonden!”

 Misinformatie

– Bv. werkgevers, … hebben niet zomaar inzage in factuur en ritgegevens.

Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

5

Maatschappelijke discussiepunten (3/3) ● “Is de maatregel wel sociaal?” – Ontstaan van verkeersarmoede: de ‘armsten’ hebben echter geen auto’s; het is de laag net daarboven. – De ‘rijksten’ kunnen zich permitteren te vervuilen; echter, zij belasten het milieu al meer, alleen betalen ze er nog niet voor.  Staat of valt ook bij nuttige besteding opbrengsten (bv. verlaging van de arbeidsbelastingen)

Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

6

Onderscheid naar plaats

Wegtype 1 (autosnelwegen, hoofdwegen, ...) Wegtype 2 (secundaire wegen, ...) Wegtype 3 (lokale wegen, ...) Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

7

Onderscheid naar tijdstip ● Spitsperiodes: 6u-9u en 16u-19u. ● Dalperiodes: overdag, ’s nachts en heel het weekend. 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 Dal Piek Dal Piek Dal

● Dit is een compromis voor alle locaties: E40 richting Brussel

E40 richting Luik

Dagverloop E40 (richting Brussel)

Dagverloop E40 (richting Luik)

7500

6500

7000

6000 5500

6000

Gemiddelde intensiteit [voertuigen/uur]

Gemiddelde intensiteit [voertuigen/uur]

6500

5500 5000 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500

4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500

1000

1000

500

500

0 00u

01u

02u

03u

04u

05u

06u

07u

08u

09u

10u

11u

A3/E40 Brussel (Bertem / Heverlee) A3/E40 Brussel (Kraainem / Sint-Stevens-Woluwe)

Sven Maerivoet

5000

12u

13u

14u

15u

16u

17u

18u

19u

20u

A3/E40 Brussel (Sint-Stevens-Woluwe / Sterrebeek) A3/E40 Brussel (Evere / Kraainem)

21u

22u

23u

0 00u

01u

02u

03u

04u

05u

06u

07u

08u

09u

10u

11u

A3/E40 Luik (Bertem / Heverlee) A3/E40 Luik (Kraainem / Sint-Stevens-Woluwe) A3/E40 Luik (Sterrebeek / Bertem)

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

12u

13u

14u

15u

16u

17u

18u

19u

20u

21u

22u

23u

A3/E40 Luik (Sint-Stevens-Woluwe / Sterrebeek) A3/E40 Luik (Evere / Kraainem)

8

Onderscheid naar type wagen ● Op basis van de cilinderinhoud (= fiscale PK’s). ● Andere mogelijkheid: (= minder evident). ● We gebruiken volgende gemiddelde verkeersbelastingen bij de opdeling: € 0.00

€ 100.00

€ 200.00

€ 300.00

€ 400.00

€ 268.03

FP ≤ 10

€ 373.30

FP = 11

€ 501.73

FP ≥ 12

EV

Sven Maerivoet

€ 500.00

€ 71.28

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

9

Variabilisatie verkeersbelasting ● Statistieken personenwagens FOD’08 & TML: – Zij legden gemiddeld 14.755 kilometer per jaar af. – Hiervan 36% op W1, 41% op W2 en 23% op W3. – Tijdens de spits 63%, in de dalperiode 37%.

● Weging op basis van de externe kosten.

basistarieven

– Cfr. principe van ‘‘de vervuiler betaalt’’.

Sven Maerivoet

Tijdsperiode Wegtype Piekperiode W1 (autosnelwegen, hoofdwegen) W2 (secundaire wegen) W3 (lokale wegen) Dalperiode W1 (autosnelwegen, hoofdwegen) W2 (secundaire wegen) W3 (lokale wegen) Buiten het gebied

FP <= 10 1.67 2.20 3.38 1.49 1.51 1.74 0.00

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

Tarief [cent/km] FP = 11 FP >= 12 2.32 3.12 3.06 4.11 4.71 6.33 2.08 2.80 2.10 2.82 2.42 3.25 0.00 0.00

EV 0.45 0.64 0.89 0.40 0.40 0.40 0.00

10

Nastreving van kostenneutraliteit ● Variabilisatie van de verkeersbelasting: – – – –

Geen tol/heffing van een extra belasting ( draagvlak). Geen internalisatie, wel weging met externe kosten. De gebruikers gaan op jaarbasis er samen niet meer betalen. Wie meer/minder rijdt, betaalt meer/minder.

● Let wel, men kan afwijken van het gemiddelde gedrag: – Stel je rijdt 25.000 ipv. 15.000 km/jaar. Bedrag per jaar verdubbelt ongeveer. – Stel je rijdt meer in ochtend- en avondspits op lokale wegen (bv. voor schoolkinderen). Bedrag per jaar stijgt met zo’n 100 euro. Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

11

Hoe werkt het hele systeem? 1

(eCall)

(GPS) (OBU) (‘factuur’)

6 (testgebruikers)

2 5 (tarief)

3 (GPRS) Sven Maerivoet

4 (back-end server)

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

(map matching)

12

Privacy én security

2 1

GPS

ID

3

Privacy: ● Ik geef zelf toestemming aan wie wat mag zien (uitz.!). ● Ik moet ‘alles’ kunnen zien. Sven Maerivoet

Security: ● Encryptie, obfuscatie, … ● Principe van gescheiden databanken. ● Fraude tegengaan.

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

13

Unieke voertuigidentificatie door de OBU ● Dit kan bv. via een kleefvignet op de voorruit. – Dient ook voor de versleuteling van communicatie via een ‘trusted element’. – De OBU praat dan met een chip in het vignet via ‘near-field communication’ (NFC) en weet zo in welk voertuig hij zit. toegevoegde waardediensten

● Soorten OBUs en de manier waarop ze werken: – De OBUs zijn robuust uitgevoerd: ‘automotive qualified’. – De gegevens worden nu continu vanuit de OBU doorgestuurd. ● De OBU kan in principe ook zelf de factuur opmaken en enkel deze totale informatie naar de overheid doorsturen. ● Let wel: meer ingebouwde intelligentie leidt tot duurdere OBU (prijzen fluctueren tussen de 100 à 200 euro per OBU)

● Certificatie van OBUs, gericht handhavingsbeleid. ● Geen zoo van OBUs: interoperabiliteit (cfr. EU richtl) Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

14

Wat waren de verschillende projectfasen? ● Er waren 3 belangrijke fasen: Fase 0 (7M) Fase 1 (2M) Fase 2 (2M) W36-W43

Fase 3 (1M)

W34-W52 W1-W5 Voorbereiding

Referentieperiode met nulmeting

Wedstrijd met beloning

Gedragswijziging en rapportering

● Psychologie van beprijzen, belonen en budget: – Korte termijn: beloning(sbudget). – Lange termijn: beprijzing. – In praktijk deed men het vooral voor het ‘experiment’. Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

15

De groep testgebruikers ● 34 personen geronseld bij Stad Leuven, K.U.Leuven, KBC, NXP, IBM, TML, ... ● Blijven anoniem bij verwerking: zij ‘worden een nummer’. ● Belangrijke informatie: – Contactgegevens (voor opvolging). – Type wagen (cilinderinhoud, FP’s). – Nummer OBU.

Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

16

Effectief gereden trajecten: BHG en Leuven

Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

17

Effectief gereden trajecten: regio Leuven

Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

18

Effectief gereden trajecten: centrum Leuven

Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

19

Persoonlijke pagina op back-end server ● Overzicht facturen / ritten / detailposities per rit.

Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

20

Welke resultaten leverde de wedstrijd op? ● De techniek heeft zich volledig bewezen en is klaar voor gebruik. ● Bijna 11.000 ritten en 100.000 km afgelegd. ● Er was een meetbare gedragsverandering: – Men ging bewuster met zijn mobiliteit om. – Niet tijdens piekmomenten rijden (60% in de dalperiode). – Vermijden van sluipwegen (5% minder in de piek op lokale wegen). – Meer thuiswerken en gebruik van openbaar vervoer.

● Conclusies: – Ruim de helft verbeterde zich persoonlijk. – Driekwart van hen herviel nadat de wedstrijd gedaan was. Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

21

Slotbevindingen ● De resultaten zijn in overeenstemming met het mobiliteitsbeleid: – – – –

Minder maatschappelijke kosten. Minder tijdsverliezen en files. Minder sluipverkeer op lokale wegen en in de piekperiode. Verhoogde leefbaarheid en verkeersveiligheid langs de lokale wegen.

● Tastbaar concept van een slimme kilometerheffing: – Wijzigt het gedrag van bestuurders. – Kan voor de overheid sturend werken. – Sluit aan op het mobiliteitsbeleid. Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

22

Systemen in andere steden ● Mechelen (België): – Autoluwe binnenstad tussen 11u en 18u.

● Stockholm (Zweden): – Werd zeer goed bestudeerd en voorbereid. – Referenderum met een pro-meerderheid. – Veel positieve effecten (oa. omzetgroei).

● Singapore (Zuid-Oost Azië): – Zeer dynamische, automatische tolheffing (in functie van de verkeersdrukte).

● Londen (Verenigd Koninkrijk): – Initieel een enkele toegangstol. – Nu vraagt men naar een verfijnder systeem. Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

23

Enkele bedenkingen ● Een slimme kilometerheffing kan als instrument deel uitmaken van een maatregelenpakket: – – – – –

Gericht parkeerbeleid + parkeerinformatie, routegeleiding, … Optimalisatie verkeerslichtenregelingen. Beleid ruimtelijke ordening. Infrastructurele aanpassingen en/of uitbreidingen. …

● Keuze van de tariefschema’s in lijn met beleid. ● Modal shift als onderdeel van co-modaliteit (cfr. OV). ● Afstemming met de andere Gewesten. Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

24

Meer informatie ● Data Enrichment Group @ TML: – http://www.tmleuven.be/project/intelligente-mobiliteit/ – [email protected] [+32 (16) 31.77.33]

● NXP:

● Touring:

Frank Daems ([email protected])

● IBM Belgium:

Danny Smagghe ([email protected])

● Mobistar:

Friedl Maertens

Tom Sorgeloos

([email protected])

([email protected])

Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

25

De volgende stap… ● Mogelijkheden van een proefproject: – Verkeer en mobiliteitspatronen in kaart brengen. – Laat toe om aanbevelingen te doen: ● Naar de reizigers (bv. om optimaler te rijden). ● Naar de overheid.

– Gedragswijzigingen analyseren. – Impact analyses op vlak van sociale eerlijkheid, fiscaliteit, … – …

Vraag: wat wenst het BHG?

Sven Maerivoet

Slimme Mobiliteit in de Proeftuin Leuven

26