20 januari 2015
Economische ontwikkelingen Agrarisch ondernemen in Oost Nederland
Pierre Berntsen Directeur Agrarische Bedrijven
Agrarische markt van groot belang voor ABN AMRO Leeuwarden
• • • •
Assen
11 Agriteams Grootbedrijf Internationaal Commodities
Alkmaar
Zwolle
Apeldoorn
Hoofddorp Naaldwijk
Amersfoort
‘s-Hertogenbosch Goes Helmond
Agenda
Economie en rente Melkveehouderij Varkenshouderij Kredietverlening
3
ECONOMIE EN RENTE
Eurozone: vraag naar bankkrediet neemt toe Survey van banken, netto verandering tov vorig kwartaal
100
4
sterkere vraag
50
2
0
0
-50
-2
-100
-4
zwakkere vraag
-150
-6 03
04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
Woninghypotheken (l.a.)
Bedrijven (l.a.)
Consumentenkrediet (l.a.)
BBP (r.a., % j-o-j)
14
5
Bron: Thomson Reuters Datastream, ECB Bank Lending Survey
Eurozone: waardedaling euro gunstig voor export US dollar per euro
1,40
1,35
1,30
1,25
1,20
12
13
14
6
Bron: Thomson Reuters Datastream
Eurozone: broos maar tegenwind is gaan liggen % k-o-k
PMI >50 - groei; <50 - krimp
2,50
65 60
1,25 55
0,00
50 45
-1,25
40 -2,50
35 00
02
04
BBP (% k-o-k; l.a.)
06
08
10
12
14
Samengestelde Inkoopmanagersindex (r.a.) 7
Bron: Thomson Reuters Datastream
NL: Indicator exportorders wijst op exportgroei % j-o-j
PMI >50 - groei; <50 - krimp
16 12 8 4 0 -4 -8 -12 -16
70 60
50 40 30 00
02
04
06
08
10
12
14
Uitvoer binnenslands geproduceerde goederen (% j-o-j; l.a.) PMI exportorders (r.a.) 8
Bron: Thomson Reuters Datastream, CBS
Vertrouwen in huizenmarkt groeit Index (100 = neutraal)
120
100 80 60 40
20 0 04
05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
Marktindicator Vereniging Eigen Huis 99 Bron: Vereniging Eigen Huis
Vertrouwen consument en producent gestegen Index: 0 is evenwicht
15 10 5 0 -5 -10 -15 -20 -25
30 20 10 0 -10 -20 -30 -40 -50 00
02
04
06
08
Producenten industrie (l.a.)
10
12
14
Consumenten (r.a.) 10
Bron: Thomson Reuters Datastream
Herstel wat breder gedragen - nu ook consumptie EUR mld
135
73 72
125 71 115
70
69 105 68 95
67
06
07
08
09
Uitvoer (l.a.)
10
11
12
13
14
Consumptie (r.a.) 11
Bron: Thomson Reuters Datastream
Nederland: Barometer staat op bestendige groei % j-o-j
Index
6
133 123
3
113 103
0
93
83
-3
73
-6
63 91 93 95 97 99 01 03 05 07 09 11 13 BBP (% j-o-j; l.a.)
Economisch-sentimentindicator (r.a.)
12
Bron: Thomson Reuters Datastream
Renteverwachtingen
Bron: Economisch Bureau ABN AMRO, cijfers per 01-01-2015
MELKVEEHOUDERIJ Zuivelmarkt tijdelijk in mineur
Rusland september 2014
Importbehoefte opkomende landen blijft stijgen
Bron: Produktschap Zuivel, 2014
Productiegroei opkomende landen volstaat niet
Bron: OECD-FAO, 2014
Tijd van structurele overschotten ligt achter ons
Bron: AMI 2014
BEDRIJFSONTWIKKELING IN DE MELKVEEHOUDERIJ
Hoe beteugelt Dijksma 17.000 enthousiaste melkveehouders? Westvoorstel “verantwoorde groei melkveehouderij” • Melkveefosfaatproductie: dieraantallen 2013 en forfaitaire excretienormen 2015 • Plaatsingsruimte: grond in gebruik en de fosfaatgebruiksnormen
• Het verschil: fosfaatreferentie 2013 Indien plaatsingsruimte > mestproductie dan fosfaatreferentie = 0 Anders fosfaatreferentie = overschot.
• Fosfaatreferentie is alleen overdraagbaar in 1e graad
• Groei kan tot plaatsingsruimte, daarboven is groei op basis van 100% mestverwerking niet mogelijk……..hoe verder? • Mestverwerking kan ook via RMO als 75% op eigen grond past
Doelen van NZO en LTO in de Duurzame Zuivelketen
• Productie binnen milieurandvoorwaarden van fosfaat, ammoniak en broeikasgas
• Behoud van weidegang op het niveau 2012 • Grondgebonden melkveehouderij en open stallen • Klimaat neutrale groei, behoud biodiversiteit • Verlenging levensduur, verbetering dierwelzijn, verantwoord antibioticagebruik • Gebruik kringloopwijzer voor bedrijven met fosfaatoverschot
Kwaliteit en imago van belang voor internationale positionering
Rendement van intensieve groei valt tegen Voorbeeld: Kostprijs bestaande melkproductie: 33 cent per kg melk (liquiditeitskostprijs) 39
Kostprijs (ct) per kg melk
37 Melkprijs 35 cent incl. toeslagen en weidepremie
35
33
31
29
27
25 0
0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 Productie (mln. kg)
1
1,1 1,2 1,3 1,4 1,5
Marginale kostprijs van extra intensieve liters is hoog
Betreft lange termijn prijzen (*) als de stal al is gebouwd verschuiven deze kosten naar bestaande productie (**) quotumkosten gaan, mestkosten komen
Bestaande en nieuwe productie Kostprijs bestaande melkproductie: 33 cent per kg melk Kostprijs extra melkproductie: 37 cent per kg melk 39
Kostprijs (ct) per kg melk
37 Melkprijs 35 cent incl. toeslagen en weidepremie
35
33
31
29
27
25 0
0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 Productie (mln. kg)
1
1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6
Intensieve groei gaat ten koste van rendement Marge daalt van 2 naar 1 cent per kilo melk. Bedrijfsmarge daalt van EUR 20/m naar EUR 13/m 39
Kostprijs (ct) per kg melk
37 Melkprijs 35 cent incl. toeslagen en weidepremie
35 na groeistap 33
31
29
27
25 0
0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 Productie (mln. kg)
1
1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6
ABN AMRO faciliteert gezonde groei • Grote verschillen tussen bedrijven • Vertrouwen in ondernemer en kasstroom / reserveringscapaciteit • Intensieve bedrijfsvoering vraagt om extra buffer voor schommelingen op de mest- en ruwvoermarkt
Financiëel succesvolle melkveehouders zijn effectiever Persoonskenmerken • Meer economische kennis en cijfermatig inzicht en sturen hier effectief op • Meer vakinhoudelijke kennis en passen deze effectief toe • Eigen visie en laten zich beperkt beïnvloeden door adviseurs • Geen pioniers op gebied van innovaties
VARKENSHOUDERIJ
Reserveringscapaciteit zeugenbedrijven te laag Bron: Agrovision, ABN AMRO, ABAB
Verwachting
32
….ook reserveringscapaciteit vleesvarkensbedrijven onder druk Bron: Agrovision, ABN AMRO, ABAB
Verwachting
33
Nederland heeft inmiddels niet meer de laagste kostprijs in de EU, ondanks goede prestaties zeugenhouderij….
34
Structurele marktverandering bij consument en supermarkt creëert kans op breder draagvlak maatschappij
Consument vraagt meer: • Informatie over vlees : herkomst, houderij, smaak en gezondheid
• Vertrouwen in vlees: verifiëerbaar door derden Maar: slechts 20% is bereid extra te betalen, +/- 30% is misschien te verleiden (bron: LEI 2011) Supermarkt vraagt meer:
• Vertrouwen in de toelevering • Onderscheidingsvermogen vleesschap Maar: voor dubbeltje op de eerste rij
35
Concepten met laag risico voor de boer zijn gunstig als volumineus “instapconcept” Consument waardebeleving
De Groene Weg
Livar Scharrel Heyde Hoeve
Krull Friberne
Bollengrafiek
Good Farming Star
KDV/Milieukeur
Varken van morgen Initiative zum Good Farming Welfare Tierwohl Productierisico 36
Toekomstige sector met reguliere productie EN concepten
Markt Con cept 1
Con cept 2
Con cept 3
Con cept 4
Initiative zum Tierwohl
“Varken van Morgen”
Reguliere productie
Con cept 5
Differentiatie als strategie kan zeer goede optie zijn
• En – En • Regulier en concepten versterken elkaar • Goede strategie om draagvlak in maatschappij te versterken 38
KREDIETVERLENING
Financiering
Hoog
Mogelijkheden
Laag
Geen probleem
Goed
Uitdaging
Mogelijkheden
Matig/slecht
Exploitatie
Hoe kijken we als bank naar een bedrijfsplan?
Rentabiliteit
Vermogen
Zekerheden
Analyse financieringsaanvraag Bedrijfsanalyse Onderneming • Juridische structuur • Kredietnemer • Bedrijfsactiviteiten • Interne organisatie (incl. management) • Marktanalyse Leveranciers
Afnemers Concurrentie Substituten Toetreders
Financiële analyse Rentabiliteit • Geconsolideerd/enkelvoudig • Historisch Omzet Bruto winst marge (%) EBIT(D)A(L) (%)
• Prognose vs. realisatie • Toekomstig
Vermogen • Solvabiliteitsratio • Garantievermogen • Samenstelling • Ontwikkeling GV • Off Balance • Branche
Prognose Financiële doelstellingen/risico’s Branchevergelijking
• Gesteldheid onderneming • Regelgeving
Ondernemer • Visie/strategie • Track record / executie • Relevante ervaring • Relevante kennis en opleiding • Netwerken/samenwerking • Overige sterkten/zwakten
Liquiditeit Historisch Drivers • EBIT(D)A(L) • Belastingen • Mutaties werkkapitaal • Investeringen • Mutaties voorzieningen • Buitengewone items • Kasstromen naar vermogensverschaffers • Ratio’s
Toekomstig • Gevoeligheid / stress test
Analyse bepaalt de rating Hoe presteert het bedrijf t.o.v. branchegenoten? •
Totaalbedrag rentedragende schulden / EBITDA
•
Operationeel resultaat / Omzet
•
Eigen vermogen t.o.v. totaal activa
•
Current ratio (korte vorderingen / korte schulden)
•
Ingehouden winsten / Totaal activa
•
Handelscrediteuren / Inkoopwaarde van de omzet, betaaltermijn
Drie jaarrekeningen Analyse op basis van sector
43
De rating zegt wat over de kans dat een bedrijf niet aan zijn betalingsverplichtingen kan voldoen
Rating belangrijk voor tarief
Verwacht verlies = rating x kredietgebruik x verlies bij default
Onderneming Kredietgebruik
rating
Zekerheden
Verwacht verlies Kapitaalsbeslag inkoop
Kosten / Rendement
Tarief
Prijsopbouw van kredieten • Marge • Kapitaalkosten (eigen kapitaal) • Verwachte verliezen (sterk bepaald door rating)
• Belasting • Operationele kosten (kantoren, personeel, automatisering, etc) • Liquiditeitskosten • Inkoopkosten van geld
Publicaties ABN AMRO Digitale versie van de rapporten via de ABN AMRO Insights app. of via: www.abnamro.nl/insights www.abnamro.nl/sectoren
Hartelijk dank voor uw aandacht
