Overall conclusie
Macro-economische Ontwikkelingen
De kredietcrisis zorgt voor een terugval van de economische bedrijvigheid in Nederland die sinds het begin van de jaren tachtig niet is voorgekomen. In 2009 krimpt de Nederlandse economie naar verwachting met ¾%. Vorig kwartaal werd door het CPB nog een stijging van 1¼% voor 2009 verwacht. De werkloosheid zal sterk oplopen. Lagere grondstof- en energieprijzen drukken de inflatie, wat de ontwikkeling van de koopkracht ten goede zal komen.
4e kwartaal 2008 Onderdeel
Bron
Economische groei
CBS, CPB
Inflatie
CBS, CPB
Producentenvertrouwen
CBS
Consumptie
CBS, CPB
Omzet detailhandel
CBS
Consumentenvertrouwen Hypotheken
CBS Kadaster
Hypotheek- en kapitaalmarktrente
Hypotheekshop, DNB
Werkloosheid
CBS, CPB
Vacatures
CBS
Nieuwbouwwoningen
MNW
Bouwvergunningen
CBS
Onvrijwillige veilingen
Kadaster
Spaartegoeden
CBS
Leeswijzer: Pijl omhoog --> Stijgend Pijl omlaag --> Dalend Groen --> Positief Rood --> Negatief
Versie: Auteur:
1.0 Data & Research
8-1-2009
Platte pijl --> Stabiel
Oordeel
Economische Groei
Inflatie
Verwachte krimp van de economie in 2009
Inflatie neemt sterk af
Groei t.o.v. vorig kwartaal
0,0%
3e kwartaal 2008
Inflatie in laatste maand
Groei t.o.v. zelfde periode jaar terug
1,8%
3e kwartaal 2008
Voorspelling inflatie CPB 2008
2,50%
Voorspelling inflatie CPB 2009
1,50%
Voorspelling groei economie CPB 2009
-0,75%
Voorspelling groei economie CPB 2010
1,00%
2,8%, 2,3%, 2,9%
oktober - december 2008
Percentage
4,5 % groei tov vorige periode
% groei tov vorig jaar
1,6
Groei tov vorige periode
1,4
Groei tov vorig jaar
5,0
Inflatie Nederland
4
Inflatie Nederland (Eur. index) Inflatie Eurozone (Eur. index)
3,5 3
1,2
4,0 2,5
1 0,8
3,0
0,6
2 1,5
0,4 2,0
0,2
1
0
1,0
-0,2 -0,4
0,5
2008- 11
2008- 8
2008- 5
2008- 2
2007- 11
2007- 8
2007- 5
2007- 2
2006- 8
2006-11
2006- 5
2006- 2
2005-11
2005- 8
2005- 5
2005- 2
2004-11
2004- 8
2004- 5
2004- 2
2008II 2008III
2008-I
2007II 2007III 2007IV
2007-I
2006II 2006III 2006IV
2006-I
2005II 2005III 2005IV
2005-I
2004II 2004-I II 2004-I V
2004-I
2003III 2003IV
Bijzonderheden * De economische groei is in het derde kwartaal van 2008 1,8 procent tov vorig jaar. * De kredietcrisis zorgt voor een terugval van de economische bedrijvigheid in Nederland die sinds het begin van de jaren tachtig niet is voorgekomen. * Volgend jaar krimpt de Nederlandse economie naar verwachting met ¾%, voor 2010 wordt uigegaan van +1%.
2003-11
0 0,0
-0,6
Bijzonderheden * De Nederlandse inflatie is in december uitgekomen op 1,9 procent. Dat is 0,4 procentpunt lager dan in november. De inflatie is voor de vierde maand op rij lager dan een maand eerder. De daling is net als in november het gevolg van fors lagere prijzen van autobrandstoffen. * Door oa sterk lagere olieprijzen komt de inflatie voor 2008 op gemiddeld 2,5%.
Producentenvertrouwen
Consumptie
Stemming producenten zeer sterk verslechterd Producentenvertrouwen in laatste maanden
-6,1 / -9,1 / -20,1
oktober - december 2008
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
Producentenvertrouwen
1985
12 9 6 3 0 -3 -6 -9 -12 -15 -18 -21 -24
Consumptiegroei valt stil Huishoudensconsumptie tov vorige maand
0,9%, 0,5%, 0,2%
augustus - oktober 2008
Mutatie goederenvolume tov vorige maand
0,9%, 0,1%, -1,1%
augustus - oktober 2008
Mutatie dienstenvolume tov vorige maand
0,8%, 0,9%, 1,3%
augustus - oktober 2008
Voorspelling consumptie CPB 2008
2,00%
Voorspelling consumptie CPB 2009
0,00%
Percentage
6 4 2
0 Huishoudensconsumptie
-2
Volumemutatie Goederen Volumemutatie Diensten
2008- 10
2008- 4
2007- 10
2007- 4
2006-10
2006- 4
2005-10
2005- 4
2004-10
2004- 4
-4 2003-10
Bijzonderheden * De stemming onder ondernemers in de industrie is in december zeer sterk verslechterd. * Het producentenvertrouwen nam ten opzichte van november af met 11 punten. Dit is de grootste afname in een maand sinds de eerste metingen in 1985. * Het vertrouwen kwam uit op -20,1, verreweg de laagste stand ooit gemeten. In januari 2008 stond de indicator nog op 9,5, de hoogste waarde ooit.
Bijzonderheden * Huishoudens gaven in oktober 1,1 procent minder uit aan goederen, en 1,3 procent meer aan diensten. * In de eerste helft van 2008 groeide de consumptie gemiddeld ruim 2 procent. Daarna is de groei teruggevallen en in oktober praktisch tot stilstand gekomen. Dit jaar is naar verwachting sprake van een nulgroei, in 2010 wordt 1,5% groei voorspeld.
Omzet Detailhandel
Consumentenvertrouwen
Meer omzet detailhandel
Consumentenvertrouwen vrijwel ongewijzigd
Omzetstijging detailhandel totaal
2,7%
3e kwartaal 2008
Consumentenvertrouwen in laatste maanden
-27, -29, -28
oktober - december 2008
Omzetstijging voedings en genotmiddelwinkels
6,4%
3e kwartaal 2008
Economisch klimaat in laatste maanden
-49, -52, -56
oktober - december 2008
0,7%
3e kwartaal 2008
Koopbereidheid in laatste maanden
-12, -13, -9
oktober - december 2008
-22, -21, -11
oktober - december 2008
Omzetstijging non-foodwinkels
(tov vorig jaar)
Koopbereidheid grote aankopen in ltst maanden
10 Omzetstijging foodwinkels
8
30
Omzetstijging non-foodwinkels Omzetstijging detailhandel
6
Consumentenvertrouwen
20 10
4
0
2
-10
0
-20 -2
-30
-4
-40
-6
Periode
Bijzonderheden * In oktober 2008 heeft de detailhandel 5,0 procent meer omgezet dan in dezelfde maand van het voorgaande jaar. * De prijzen stegen met 2,6 procent, het volume groeide met 2,4 procent. * Binnen de detailhandel behaalden de supermarkten een forse omzetgroei. De omzet was in oktober 12,5 procent hoger dan een jaar eerder.
Consumentenvertrouwen
Economisch Koopbereidh klimaat eid
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
2008-III
2008-I
2008-II
2007-IV
2007-III
2007-II
2007-I
2006-III
2006-IV
2006-II
2006-I
2005-IV
2005-III
2005-I
2005-II
2004-IV
2004-III
2004-II
2004-I
2003-III
2003-IV
1986
-50
-8
w.o. grote aankopen
oktober november december 2008 - januari februari maart april mei juni juli augustus september oktober november
-5 -6 -5 -4 -10 -9 -12 -17 -19 -31 -27 -22 -27 -29
-3 -7 -3 -11 -23 -20 -25 -35 -38 -56 -50 -43 -49 -52
0 0 -2 1 -1 -2 -3 -4 -7 -15 -11 -9 -12 -13
-1 -2 -1 7 2 -3 1 -2 -8 -18 -17 -15 -22 -21
december
-28
-56
-9
-11
Hypotheken
Hypotheek- en Kapitaalmarktrente
Aantal afgesloten hypotheken gedaald Gemiddelde hypotheeksom
Rentes dalen sterk €
295.789
Verandering hypotheeksom t.o.v. vorig jaar
2,5%
3e kwartaal 2008
Hypotheekrente in laatste maanden
5,4% - 5,2% - 5,0%
oktober - december 2008
3e kwartaal 2008
Kapitaalmarktrente in laatste maanden
4,2% - 4,0% - 3,7%
oktober - december 2008
Aantal afgesloten hypotheken
96.250
3e kwartaal 2008
Verandering aantal t.o.v. vorig jaar
-15,1%
3e kwartaal 2008
12 aantal afgesloten hypotheken
gemiddelde hypotheeksom x1000
300
180000 Aantal afgesloten hypotheken
160000
10 8 6
280
Gemiddelde hypotheeksom
4
2008-II
2008-III
2008-I
2007-IV
2007-III
2007-I
2007-II
2006-III
2006-IV
2006-II
2006-I
2005-IV
Bijzonderheden * Aantal afgesloten hypotheken 15 procent lager dan een jaar geleden. * Gemiddelde hypotheeksom nu bijna 296 duizend euro, 2,5% hoger in vergeljiking met vorig jaar.
Hypotheekrente
2
Kapitaalmarktrente
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
1992
1991
1990
1989
1988
1987
1986
0 1985
180 2005-II
60000 2005-III
200
2005-I
80000
2004-IV
220
2004-III
100000
2004-I
240
2004-II
120000
2003-III
260
2003-IV
140000
Bijzonderheden * Door sterk afnemende economische groei en een teruglopende inflatie werd het mogelijk de rente sterk te verlagen. * In oktober en november verlaagden de centrale banken in een gecoördineerde actie gezamenlijk de rentetarieven.
Werkloosheid
Vacatures
Werkloosheid nog dalend, maar vooruitzicht somber Werkloosheid (duizenden personen) Werkloosheidspercentage
Aantal vacatures blijft hoog 292
september-november 2008
Aantal openstaande vacatures (in duizenden)
252
3e kwartaal 2008
3,6%
september-november 2008
Ontstane vacatures (in duizenden)
263
3e kwartaal 2008
Vervulde vacatures (in duizenden)
289
3e kwartaal 2008
Jaarmutatie (duizenden personen)
-27
Voorspelling werkloosheid CPB 2009 (in dzd.)
350
Voorspelling werkloosheid CPB 2010 (in dzd.)
495
x 1000 350 Ontstane vacatures
werkloze beroepsbevolking (dzd. personen)
werkloosheidspercentage
Vervulde vacatures
300
Openstaande vacatures
600
8
Werkloze beroepsbevolking
250
Werkloosheidspercentage
500
7
6 400
5
300
200 150
4 3
200
2 100
100 50
1
Bijzonderheden * Dit jaar komt een einde aan een periode van drie jaar waarin de werkloosheid daalde. * Hoewel naar verwachting ook dit jaar (2009) de werkloosheid al toeneemt, zal de werkloosheid vooral in 2010 stijgen. * Volgend jaar is naar verwachting 4½% van de beroepsbevolking werkloos, terwijl in 2010 dit percentage 6½ is.
2008-III
2008-I
2008-II
2007-IV
2007-III
2007-II
2007-I
2006-III
2006-IV
2006-II
2006-I
2005-IV
2005-III
2005-II
2005-I
2004-IV
2004-III
2004-II
2004-I
2003-IV
0
2003-III
nov-08
nov-07
nov-06
nov-05
nov-04
0
nov-03
0
Bijzonderheden * In het derde kwartaal van 2008 stonden er, gecorrigeerd voor seizoeninvloeden, 252 duizend vacatures open. 12 duizend meer dan een kwartaal eerder. * De arbeidsmarkt blijft gespannen, maar dynamisch.
Nieuwbouwwoningen
Bouwvergunningen
In aanbod, verkochte en opgeleverde nieuwbouw koopwoningen dalend
Aantal bouwvergunningen lager dan vorig jaar
Aantal nieuw in aanbod
8.292
3e kwartaal 2008
Aantal verleende bouwvergunningen woningen
Aantal verkocht
5.405
3e kwartaal 2008
Verandering t.o.v. periode vorig jaar
6.355
3e kwartaal 2008
308.800
3e kwartaal 2008
Aantal opgeleverd Prijs verkochte woningen
€
Prijsstijging t.o.v. vorig jaar
2,6%
18808
2e kwartaal 2008
-2%
2e kwartaal 2008
Bouwvergunningen huurwoningen
5294
2e kwartaal 2008
Bouwvergunningen koopwoningen
13514
2e kwartaal 2008
3e kwartaal 2008
Verleende bouwvergunningen totaal
16000
35000
Verleende bouwvergunningen huur
Nieuw in aanbod
14000
Verkocht
Verleende bouwvergunningen koop
30000
Opgeleverd
12000
25000
10000
20000
8000
2008-III
2008-II
2008-I
2007-IV
2007-III
2007-II
2007-I
2006-III
2006-IV
2006-II
2006-I
2005-III
2005-IV
2005-II
2005-I
2004-IV
2004-II
2003-III
2004-III
10000
2004-I
15000
4000 2003-IV
6000
5000
320 300 280
Bijzonderheden * Geen nieuwe cijfers beschikbaar in vergelijking met vorige rapportage.
260 240
220
Bijzonderheden * Nieuw in aanbod, opgeleverd en verkocht allen dalend. * Aantal verkochte nieuwbouwwoningen op laagste punt sinds 2002. * Prijs verkochte nieuwbouwwoning na daling begin 2008 nu weer stijgend.
2008-III
2008-II
2008-I
2007-IV
2007-III
2007-II
2007-I
2006-IV
2006-III
2006-II
2006-I
2005-IV
2005-III
2005-II
2005-I
2004-IV
2004-III
2004-II
2004-I
2003-IV
2003-III
200
2008-II
2008-I
2007-IV
2007-III
2007-II
2007-I
2006-IV
2006-III
2006-II
2006-I
2005-IV
2005-III
2005-II
2005-I
2004-IV
2004-III
2004-I
2004-II
Prijs verkochte nieuwbouwwoningen
2003-IV
x 1000 euro
2003-III
0
Onvrijwillige veilingen
Spaartegoeden
Aantal onvrijwillige veilingen neemt af
Spaartegoeden
Aantal onvrijwillige veilingen Verandering tov vorig jaar
193 - 110 - 44
juli - september 2008
Spaartegoeden
15,8%
juli - september 2008
Mutatie laatste 3 maanden
246 miljard 0,3% / -1,0% / 0,7%
% verandering tov vorig jaar
4,9%
november 2008 november 2008 november 2008
Onvrijwillige veilingen
300 70
in miljarden
in miljarden
260
terugbetalingen
250 60
200
50
150
40
stortingen
250
spaartegoeden
240 230 220
30 100
210 20
200
50
Bijzonderheden Bijzonderheden * In de eerste negen maanden van dit jaar ligt het aantal onvrijwillige veilingen 6,8% hoger dan in dezelfde * In oktober sinds 3 jaar een daling tov de maand ervoor. periode vorig jaar.
2008- 11
2008- 5
2007- 11
2007- 5
2006- 11
180 2006- 5
190
0 2005- 11
2008- 9
2008- 3
2007- 9
2007- 3
2006- 9
2006- 3
2005- 9
2005- 3
2004- 9
0
10