Dyslexie boekje W. de Vries Robbéweg 27 4206 AK Gorinchem 0183-622728
1. Dyslexie Dyslexie is een stoornis die gekenmerkt wordt door een hardnekkig probleem met het aanleren en accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau. Kenmerken: Dyslectische leerlingen in het voortgezet onderwijs hebben problemen met: • Lezen en of/spellen op woordniveau in het Nederlands en in de moderne vreemde talen (nieuwe klank-tekenkoppeling, ingewikkelde spellingsafspraken). • Het snel en accuraat lezen (decoderen) van teksten bij alle vakken. • Het snel en accuraat spellen (coderen). Dyslexie is onafhankelijk van intelligentie, het komt voor bij normale of zelfs bij hoge intelligentie. Dyslexie is een handicap die niet te genezen is, dyslexie komt voor in verschillende mate van zwak tot zeer ernstig. Dyslexie kan enorme gevolgen hebben voor de persoonlijke ontwikkeling. Zo kan dyslexie leiden tot zittenblijven, onderscholing, schooluitval en problemen op het werk. Het is voor mensen met dyslexie heel vervelend vaak afhankelijk te moeten zijn van anderen. Ook in de vrije tijd ondervinden mensen met dyslexie dikwijls moeilijkheden. Zaken die voor anderen vanzelfsprekend zijn, zoals e-mail of het volgen van de ondertiteling, zijn al gauw een struikelblok. Het is dan ook niet gek dat dyslexie in veel gevallen samen kan gaan met sociaal-emotionele problemen. 2. Uitgangspunten van het beleid van het Merewade College locatie de Vries Robbe Het Merewade College heeft als doel leerlingen die dyslectisch zijn, zo goed mogelijk te ondersteunen. Het Merewade College stelt als doel de dyslectische leerlingen een eerlijke kans te geven het diploma te halen dat past bij de cognitieve capaciteiten van de leerling. De school schept de voorwaarden om een leerling, met dyslexie, zo goed mogelijk te begeleiden. De school stelt de leerling in staat om zijn of haar capaciteiten te kunnen laten zien en zich verder te ontplooien. Dat betekent, dat de begeleiding op school gericht moet zijn op het aanleren van kennis en vaardigheden die de dyslexieproblemen mogelijk kunnen compenseren.
1
3. Begeleiding dyslectische leerlingen Jaarlijks stroomt een groep leerlingen met lees- en spellingsproblemen of met dyslexie, de school binnen. Het gaat om: • Leerlingen die al in het basisonderwijs als dyslectisch gediagnosticeerd zijn. • Leerlingen die na testen volgens het Protocol Dyslexie V.O. en daarna eventueel testen door de psycholoog/ orthopedagoog alsnog een dyslexieverklaring krijgen. Leerlingen met een dyslexie verklaring Om extra faciliteiten te kunnen krijgen op het examen en tijdens lessen en overhoringen, moet een leerling een dyslexieverklaring hebben. De ouders wordt gevraagd een kopie van deze verklaring op school af te geven. De leerling wordt uitgenodigd door de dyslexiecoach. Faciliteiten waar de leerling gebruik van kan maken worden in overleg met de coach vastgesteld en worden vastgelegd op de zgn. Dyslexiekaart. De leerling neemt de kaart mee naar de lessen en de docenten zullen de adviezen/ aanbevelingen die op de kaart staan, opvolgen. Als een leerling een dyslexieverklaring heeft, kan er bijvoorbeeld afgesproken worden dat de leerling meer tijd krijgt bij de toetsen, mondelinge overhoringen krijgt en niet hardop hoeft te lezen. Leerlingen met een dyslexieverklaring worden begeleid door de mentor en de dyslexiecoach. De mentor begeleidt de leerling bij de dagelijkse gang van zaken op school. De dyslexiecoach coacht de leerling, afhankelijk van de wensen en behoeften van de leerling. Leerlingen die na testen volgens het Protocol Dyslexie opvallen Alle leerlingen van klas 1 worden getoetst d.m.v. afname zinnendictee en stilleestempo toets volgens het Protocol Dyslexie V.O. De dyslexiecoach bekijkt de resultaten. Sommige leerlingen worden, naar aanleiding van de resultaten, doorgetoetst door de orthopedagogen van het Samenwerkingsverband. De orthopedagoog doet nader onderzoek en zal indien nodig een dyslexieverklaring uitreiken. 4. Zorg voor noodzakelijke voorzieningen op het Merewade College Tijdens het werken in de klas en thuis zijn er veel mogelijkheden om het leren voor dyslectische leerlingen te vergemakkelijken. De meeste dyslectische leerlingen hebben specifiek op hun problematiek toegesneden begeleiding nodig: • Compenserende faciliteiten. • Ondersteunende technologie • Dispensaties • Dyslexiekaart 4.1. Compenserende faciliteiten Toekenning van compenserende faciliteiten moet de last die de leerling ondervindt van zijn lage niveau van technisch lezen en/of spellen verminderen en zijn zelfredzaamheid binnen de school en buiten de school bevorderen. Compenserende hulpmiddelen zijn bedoeld om de belemmeringen van de dyslexie te verminderen en leerlingen in staat te stellen om op hun leeftijdsniveau te functioneren.
2
Onder compenserende faciliteiten vallen: • Maatregelen die door de docenten worden gerealiseerd, zoals proefwerken in een groter lettertype en een aangepaste beoordeling van de spelling. • Het gebruik van ondersteunende technologie. Deze faciliteiten, zoals het werken op een laptop of het gebruik van tekst- naar- spraaksoftware, moet een leerling zelf realiseren. • Docenten moeten het gebruik van ondersteunende technologie in hun lessen toestaan en waar nodig ondersteuning bieden. • In gezamenlijk overleg met de leerling, de ouders en de dyslexiecoach wordt besproken welke compenserende faciliteiten voor een individuele leerling nodig zijn. Afhankelijk van de eisen die aan de lees- en spellingvaardigheden van de leerlingen gedurende een schoolperiode wordt gesteld, kan het wenselijk zijn om de faciliteiten te wijzigen. •
Docenten moeten de faciliteiten die zijn toegekend toestaan. Dit betekent dat het team goed geïnformeerd moet zijn over dyslexie en dat de redenen voor de toegekende faciliteiten voor iedereen duidelijk zijn, niet alleen voor de docenten maar ook voor de leerlingen. Een gesprek met de klas over dyslexie en de specifieke faciliteiten die aan een leerling toegekend zijn, kan voorkomen dat de dyslectische leerling zich onprettig voelt en uit angst voor reacties uit de klas de verleende faciliteiten niet wil accepteren.
4.2. Compenserende maatregelen voor lezen • Teksten die in de klas moeten worden gelezen, laten voorlezen door andere leerlingen of de docent. • Opdrachten op schrift geven. • Ruime interlinie tussen de verschillende opdrachten. • Goede, gecorrigeerde kopieën van dictaten en oefeningen verschaffen, werkboeken controleren. • Ondersteunende technologie bij lezen toestaan. • Extra tijd geven voor oefeningen en opdrachten. 4.3. Compenserende maatregelen bij schrijven • Kopieën verschaffen van aantekeningen. • Hulpmiddelen toestaan zoals: * spellingslijsten * regelkaarten een elektronisch woordenboek * een tekstverwerker/ laptop. • Antwoorden op vragen en opdrachten schematisch laten aangeven en mondeling toelichten. • Fonetische spelling toestaan. 4.4. Compenserende maatregelen voor toetsing • Vragen en opdrachten voor proefwerken en schriftelijke overhoringen niet dicteren of van het bord laten overschrijven. • Proefwerken in speciale lettertype. • Opdrachten van proefwerken en schriftelijke overhoringen voorezen. • Opdrachten voor proefwerken op band zetten. • Opdrachten voor proefwerken op de computer zetten, zodat de leerling met tekst-naarspraak software kan werken. • Extra tijd geven voor het maken van proefwerken ( 20 % meer tijd). • Naast schriftelijke toetsing ook regelmatig mondelinge toetsing. • Aangepaste toetsing voor spelling Nederlands. • Extra toetsing over kleine gedeeltes van de stof.
3
•
Ondersteunende technologie: * antwoorden op vragen via spraak herkenning software,
4.5. Compenserende maatregelen bij beoordeling • Aangepaste beoordeling voor spelling. • Aangepaste beoordeling voor moderne vreemde talen. 4.6 . Ondersteunende technologie Apparatuur en software die de problemen van dyslectici kunnen compenseren. Het gaat om software die het leren en het structureren en plannen van taken ondersteunt. Uit onderzoek is gebleken dat programma, s voor tekst- naar- spraak en spraakherkenning, behalve een ondersteunende ook een remediërend effect hebben. Tevens komt het gebruik van technologische hulpmiddelen leerlingen tegemoet in hun basisbehoefte aan competentie en autonomie. 4.7. Dispenserende faciliteiten Dispensaties verlenen betekent dat een leerling wordt vrijgesteld om aan bepaalde geldende eisen te voldoen. Bij het vaststellen van dispensaties moet het toekomstperspectief van de leerling centraal staan. Voor taken die de leerling bij het eindexamen of vervolgopleiding uit moet kunnen voeren, wordt geen dispensatie verleend. Dispensatie mogelijkheden zijn: • Vrijstelling van voorleesbeurten • Vrijstelling van spellingbeoordeling • De omvang van de boekenlijst verminderen • Vrijstelling van Duits en/of Frans (waarbij de vrijgekomen tijd wordt opgevuld met extra onderwijs in Nederlands of Engels) 5. Dyslexiekaart op het Merewade College Toegekende compenserende faciliteiten, het gebruik van technische middelen en dispensaties zijn vastgelegd op een dyslexiekaart. Algemeen De docent legt de klas duidelijk uit dat extra faciliteiten geen voorrecht zijn maar noodzaak.
docent
Mondeling overhoren naast schriftelijk overhoren en regelmatig de toets bespreken.
docent
Toetsen Arial 12
docent
Meer tijd, bij proefwerken geven van een half uur
docent
Controleren van de agenda, werkboeken om te zien of aantekeningen goed zijn overgenomen.
docent
Aanpak van huiswerk goed bespreken.
docent
Slecht gemaakte toetsen bespreken.
docent
4
Positieve verwachtingen benadrukken, benoemen waar de leerling goed in is en reële eisen aan het werk en de werkhouding stellen.
docent
Zorgen voor succeservaringen.
docent
Gebruik van woordenboek toestaan.
docent
Gebruik van Claroread, daisy-speler of laptop toestaan.
docent
Leerlingen gebruiken een D code bij de toetsen zodat de docent weet dat de leerling dyslectisch is.
docent
Lezen Geen onvoorbereide leesbeurten geven.
docent
Zonodig ingesproken boeken en methoden adviseren.
docent
Tekst in groot lettertype aanbieden.
docent
Overleg met andere leerlingen stimuleren ( maatje)
docent
Nederlands, Engels, Frans en Duits Docent rekent alleen spellingfouten mee in de beoordeling indien daar gegronde redenen voor zijn. Typische dyslectische spelfouten zoals klinkers omdraaien, woorden fonetisch schrijven, worden wel aangekruist maar niet fout gerekend.
docent
Aangepaste normering.
docent
Geen onnodige eisen stellen aan de schriftelijke kant van de vreemde talen.
docent
Grammaticale fouten, regels die geleerd kunnen worden,worden fout gerekend.
docent
Leerlingen maken de toets eerst schriftelijk en krijgt daar een cijfer voor, dyslectische leerlingen hebben het recht om mondeling de toets over te doen bij een onvoldoende. Het gemiddelde cijfer telt dan.
docent
Geen twee taalproefwerken op een dag plannen.
docent
Hulpmiddelen toestaan.
docent
5
Overige vakken: maatregelen om leergedrag te structureren Leerlingen beoordelen op vakinhoudelijke kennis en niet op de spelling.
docent
Uitleg op papier.
docent
Grammaticale regels geven.
docent
Controleren of de opdracht begrepen is.
docent
Handreikingen geven hoe het beste te leren.
docent
Techniek aanleren om zichzelf te controleren.
docent
Nederlands spreken bij uitleg van een vreemde taal.
docent
Huiswerk op het bord zetten.
docent
Hulp geven bij planning en maken van huiswerk.
docent
Maatregelen examenkandidaten Op het Centraal Examen is de school aan wettelijke regelingen gebonden. Faciliteiten voor het Centraal Examen worden via de examencommissie geregeld. Dyslectici aan het begin van het schooljaar informeren over het gebruik van Examencommissie dispenserende faciliteiten. en dyslexiecoach Inventariseren van wensen. Ouders informeren over het gebruik van dispenserende faciliteiten.
Dyslexiecoach
Oefenen met ICT/middelen.
Docenten
Genoemde faciliteiten worden verleend aan de dyslectische leerling. Iedere leerling is verschillend, belangrijk is dat de docenten weten waar de dyslectische leerling mee geholpen kan worden en daar ook naar te handelen. De leerling ontvangt een dyslexiekaart waarop aangegeven staat waar hij of zij mee geholpen kan worden. 6. Technische compensaties Compenserende hulpmiddelen zijn bedoeld om de belemmeringen van de dyslexie te verminderen en leerlingen in staat te stellen op hun leeftijdsniveau te functioneren. Goede hulpmiddelen bieden ondersteuning op het gebied van technisch en begrijpend lezen, spellen en strategisch schrijven, opzoeken in woordenboeken, moderne vreemde talen, structureren en het maken van toetsen en examens. Het Merewade College biedt leerlingen de mogelijkheid om gebruik te maken van technische compensaties. Alvorens over te gaan tot het gebruik van bepaalde apparatuur of software, wordt het probleem van de leerling in kaart gebracht. Daarna worden de mogelijkheden besproken met de leerling en de ouders en er wordt een keuze gemaakt. Leidraad is de vraag, vormt de technologie een effectieve- meer winst dan verlies-oplossing voor het probleem.
6
Het is belangrijk dat ouder, leerling en school zich realiseren dat technische middelen geen wondermiddelen zijn en dat gebruik ervan systematische begeleiding vraagt, zowel binnen als buiten de klas. Met ingang van schooljaar 2011-2012 is het Merewade College gestart met Claroread. Claroread is een voorleesprogramma (tekst-naar-spraak-software programma) Het programma biedt de dyslectische leerling auditieve ondersteuning,bij het Nederlands maar ook bij de moderne vreemde talen. Het programma maakt het mogelijk om: • Teksten /repetities in te scannen en te laten voorlezen • Alles wat digitaal is te laten voorlezen in het Nederlands, Engels,Frans en Duits • Met digitale woordenboeken werken • Tijdens het typen te laten voorlezen wat je typt • Met woordvoorspeller te werken • Samenvattingen te maken van (gescande) boeken De leerlingen kunnen gratis een laptop,voorzien van Claroread, lenen bij de mediatheek (op vertoon van de dyslexiepas) Leerlingen kunnen voor thuis, tegen sterk gereduceerde prijs van 97.00 euro, een USB stick kopen De verkoop en verzending gaan rechtstreeks via Opdidakt. www.opdidaktsupplies.nl. Alleen mogelijk voor leerlingen van het Merewade College 7. Individuele begeleiding Individuele RT wordt niet geboden op school. Op het gebied van spelling wordt er in groepsverband RT aangeboden.(Muiswerk) Hoewel de docenten zorg dragen voor extra ondersteuning, zal het soms gewenst zijn hulp van buitenaf in te roepen. Deze hulp zal door ouders bekostigd moeten worden. De dyslexiecoach zal een actieve rol spelen in het zoeken van de juiste begeleiding voor de leerling, zowel binnen als buiten de school. Heeft u vragen of wilt u meer informatie, neem dan contact op met de dyslexiecoach van het Merewade College. Anda de Feyter Dyslexiecoach Merewade College Tel: 0183- 622728 Mail:
[email protected]
7
