DUURZAAMHEIDSVERSLAG 2009
DOW BENELUX
Dow combineert de kracht van wetenschap en technologie met het ‘Menselijke Element’ om zo voortdurend die dingen te verbeteren die van essentieel belang zijn voor de vooruitgang van de mens. Het bedrijf verbindt chemie en innovatie met de principes van duurzaamheid. Op die manier worden veel van de meest dringende problemen in de wereld aangepakt, zoals de behoefte aan schoon drinkwater, het besparen van energie, het opwekken van duurzame energie en het verbeteren van de landbouwproductiviteit. De verschillende bedrijfsonderdelen voor specialistische chemicaliën, geavanceerde materialen, landbouwwetenschappen en kunststoffen zijn toonaangevend binnen de industrie. Zij bieden op technologie gebaseerde producten en diensten aan klanten in ongeveer 160 landen en in sectoren met een hoge groei, zoals elektronica, water, energie, coatings en landbouw. In 2009 behaalde Dow een jaaromzet van 45 miljard dollar en had het bedrijf wereldwijd ongeveer 52.000 mensen in dienst. De ruim 5.000 producten van het bedrijf worden geproduceerd op 214 vestigingen in 37 landen over de hele wereld. Verwijzingen naar ‘Dow’ of ‘het bedrijf’ hebben betrekking op The Dow Chemical Company en haar geconsolideerde dochterondernemingen, tenzij nadrukkelijk anders vermeld. Meer informatie over Dow is te vinden op www.dow.com en www.dowbenelux.com.
VOORWOORD
4
EVEN VOORSTELLEN
6
MENS
8
10. De reorganisatie in Terneuzen 12. De medewerkers 13. Veiligheid 14. Gezondheid 15. Opleiding 16. Donaties & klankbordgroep 17. Medezeggenschap
MILIEU
18
20. Milieuprestaties in Terneuzen 22. Milieuprestaties in Tessenderlo en Kallo 23. Milieuprestaties in Delfzijl, Tertre en Zwijndrecht
ECONOMIE
24
26. Transformatie – nieuwe strategie 28. Klaar voor de toekomst 30. Onderzoek & ontwikkeling 32. Resultaten Dow wereldwijd 33. Kerncijfers Dow Benelux 2005-2009
PRODUCT
34
36. Vernieuwde inzet StyrofoamTM 37. Nieuw: dakpan én zonnepaneel 38. Recyclebaar tapijt 39. Toonaangevende innovatie van Dow AgroSciences
VERDER IN 2009…
40
Voorwoord
Gerard van Harten: “De nieuwe koers krijgt vorm”
“Eind 2008 sloeg de economische recessie wereldwijd toe. Al snel werd duidelijk dat deze niet zonder gevolgen zou blijven voor Dow in de Benelux, en dat deze gevolgen ook in 2009 nog voelbaar zouden zijn. Er moest worden ingespeeld op deze economische realiteit, maar ook vast worden gehouden aan de al eerder ingezette strategie. We richten ons nu meer op specialistische chemicaliën en geavanceerde materialen. Deze transformatie moet leiden tot een hoogwaardig en divers chemiebedrijf dat gericht is op groei en minder afhankelijk is van de economische cycli.”
daarmee in de organisatie. Door deze maatregelen hebben wij het tij kunnen keren. Dichter bij huis werd besloten tot de verkoop van ons aandeel van 45 procent in de Total Raffinaderij Nederland in Vlissingen.”
Financiële impact “Allereerst moesten er maatregelen genomen worden om de moeilijke, economische situatie op te vangen. Dit waren moeilijke en emotionele beslissingen, zoals de definitieve sluiting van drie fabrieken in Terneuzen en het verlies van ruim 200 arbeidsplaatsen. Toch werden er ook een aantal belangrijke stappen genomen in de uitvoering van de transformatie. De eerste stap richting het ‘Nieuwe Dow’ was de overname van het Amerikaanse chemiebedrijf Rohm and Haas die werd afgerond in april. In Nederland kreeg Dow er daardoor een productielocatie bij in Delfzijl. Deze overname had een flinke impact op de financiële balans van ons bedrijf. De aandelenkoers zakte naar een dieptepunt en investeerders waren bezorgd over de positie van ons bedrijf. Dow was daarom genoodzaakt maatregelen te nemen om deze negatieve spiraal te doorbreken en de toekomst van het bedrijf veilig te stellen. Er werden meer aandelen uitgegeven en korte termijn leningen werden omgezet in lange termijn leningen. Tevens moest er flink worden gesneden in de kosten en
4
Pijn “2009 was het jaar van de verandering, het jaar waarin het roer radicaal om ging. Zoals dat vaak het geval is bij veranderingen, ging ook deze ommekeer gepaard met pijn. Een pijn die iedereen in de organisatie heeft gevoeld. Alle medewerkers, ongeacht hun functie en verspreid over de hele wereld, moesten inleveren: geen salarisverhoging, geen promotie, geen buitenlandse zakenreizen en daarnaast het afscheid van een groep zeer gewaardeerde collega’s. De reorganisatie, en als gevolg daarvan het verlies van tien procent van het medewerkersbestand, was een emotionele gebeurtenis, maar noodzakelijk voor het voortbestaan van Dow. We hebben geprobeerd om onze medewerkers zo goed mogelijk op de hoogte te houden van de ontwikkelingen, door bijvoorbeeld speciale informatiebijeenkomsten te houden.” Styron Corporation “De nieuwe koers van ons bedrijf kreeg in de loop van het jaar steeds meer vorm. Strategische beslissingen werden genomen ten aanzien van het ‘passen’ van bedrijfsonderdelen in de lange termijn strategie van Dow. Dat had tot gevolg dat Styron Corporation werd opgericht waarin een aantal bedrijfsonderdelen uit onder andere de styreen-, polycarbonaat- en latexketen zijn samengevoegd. Dit bedrijfsonderdeel zal naar verwachting in 2010 verkocht
> De leden van de Terneuzen Site Strategy Board, verantwoordelijk voor strategische site-aangelegenheden (v.l.n.r.): Roel Adriaansens, Rob Rutjens, Harrie Fransen, Bart Makkink, Gerard van Harten, Donnie Fruijtier, Peter Mentink, Erik van Oosten, Henk Pool, Dik Schipper, Ellis Spitzen-Deelen, Ad Tolboom en Ruud van Beelen
worden aan het bedrijf Bain Capital. Voor de Benelux betekent dit dat er vijf fabrieken in Terneuzen en één in Tessenderlo deel uitmaken van Styron Corporation en enkele honderden medewerkers overgaan naar het nieuwe bedrijf.” Stimulans “In het najaar van 2009 ontvingen we in Terneuzen het heuglijke bericht dat het Business Process Services Center hier zou worden gevestigd. Onze inspanningen om het centrum naar Terneuzen te halen, hebben succes gehad. Dit Europese dienstencentrum maakt onderdeel uit van een wereldwijd netwerk dat diensten levert aan de verschillende vestigingen van Dow in verschillende regio’s in de wereld. De komst van het centrum naar Terneuzen is een flinke stimulans voor de werkgelegenheid bij Dow en de regio Zeeuws-Vlaanderen. Welkom nieuws in volle crisistijd. Temeer omdat dit centrum naar verwachting sterk zal groeien. Sinds de oprichting zijn er in een paar maanden tijd al tientallen nieuwe banen bijgekomen.” Het nieuwe Dow “Al deze ontwikkelingen maken dat Dow niet meer het Dow is dat we al die jaren gewend waren. De vestiging in Terneuzen met 23 Dow-fabrieken, zal zich ontwikkelen tot een industriepark met verschillende, zelfstandig opererende ondernemingen. Maar de verschillende bedrijven zullen op diverse wijzen bij elkaar betrokken blijven. We hebben elkaar nodig om winstgevend te kunnen opereren. Samenwerking wordt wat mij betreft dan ook het sleutelwoord voor 2010.”
Betere resultaten “Eind 2009 bleek dat de nieuwe strategie zijn vruchten al begon af te werpen. Sinds het absolute dieptepunt in december 2008, is het productievolume weer flink toegenomen. Zeker in de tweede helft van 2009 behaalden we betere resultaten dan verwacht. Bovendien behaalden we in 2009 het beste veiligheidsresultaat ooit. Een prachtige prestatie van al onze medewerkers én (onder)aannemers die in deze roerige tijden geconcentreerd en gemotiveerd aan het werk bleven. Twee grote projecten vonden ondanks de crisis hun doorgang. Zo werd de grootscheepse uitbreiding van de Polyurethanenfabriek in oktober afgerond en werd de Ethyleenoxide/glycol fabriek definitief omgezet in een Ethyleenoxide only fabriek.” Investeren in de regio “In 2010 hopen we de goede productieresultaten door te zetten. Uiteraard blijven we ook investeren in de regio, in onder andere onderwijs, natuur, cultuur en gezondheidszorg. Initiatieven die hier een duurzame bijdrage aan leveren, kunnen altijd op onze steun rekenen. Daarnaast gaan we verder met het maken en ontplooien van ambitieuze plannen voor het stimuleren van de werkgelegenheid en het onderwijs in de regio. De ontwikkeling van het Maintenance Valuepark, waar we met verschillende opdrachtgevers in de regio, (onder)aannemers en onderwijsinstellingen aan werken, begint nu gestalte te krijgen. Ook ondersteunen we de ontwikkeling van een Bèta Kenniscampus. In 2010 gaan we hier zeker mee verder.”
5
Even voorstellen: Dow in de Benelux Dow in de Benelux telt acht vestigingen in België en Nederland. Samen met de thuiswerkers, telt de organisatie 2.424 medewerkers. Daarnaast zijn er dagelijks honderden medewerkers van onderaannemers aan het werk. Nederland De grootste vestiging van Dow in de Benelux bevindt zich in Terneuzen. Dit is daarnaast de één na grootste productielocatie van Dow ter wereld. Het hart van de vestiging bestaat uit de kraakinstallaties die de grondstoffen nafta en LPG omzetten in ethyleen, propyleen, butadieen en benzeen. Deze vormen op hun beurt weer de belangrijkste bouwstoffen voor veel kunststoffen en chemicaliën. Bijvoorbeeld polystyreen voor huishoudelijke apparatuur, polyethyleen voor de coating van drankkartons en Styrofoam™, het isolatiemateriaal voor dak- vloer- en wandtoepassingen. In Terneuzen is ook de grootste onderzoeksafdeling van Europa gevestigd, de motor achter tal van innovaties. Een andere productievestiging van Dow in Nederland is gevestigd in Delfzijl. Door de overname van het bedrijf Rohm and Haas kwam daar in april een fabriek bij. Dow produceerde al grondstoffen voor de polyurethaanindustrie in Delfzijl. De overgenomen fabriek maakt producten om papier en textiel te bleken en om medicijnen te maken. België Dow in België telt zes vestigingen, waarvan vier productievestigingen. In Tessenderlo produceert Dow
6
kunststoffen voor de productie van uiteenlopende verpakkingsmaterialen en pijpleidingen en het binnenwerk van koelkasten en televisies. In Kallo worden specialistische chemicaliën verwerkt en in Zwijndrecht Dow CellosizeTM voor producten als verf, bouwmaterialen en persoonlijke verzorgingsmiddelen. In Tertre produceert Dow polyol. Dit is een grondstof voor polyurethaanschuim dat verwerkt wordt in auto’s, koelkasten, bedden en in de bouw. In Edegem zijn het dienstencentrum en verkoopkantoor voor de Benelux gevestigd en een verkoopkantoor van Dow AgroSciences. In Brussel bevindt zich het kantoor voor EU Government Affairs & Public Policy voor het behartigen van de belangen van Dow bij de instellingen van de Europese Unie. Bestuur en toezicht De Raad van Bestuur van Dow Benelux B.V. is verantwoordelijk voor het algemene bestuur en is als volgt samengesteld: Gerard van Harten* (voorzitter), Peter Holicki (vice-voorzitter), Dré Galle* en Marc Sloot* (secretaris). De Raad van Commissarissen van Dow Benelux B.V. houdt toezicht op het bestuur van de onderneming en adviseert de Raad van Bestuur. Deze raad bestaat uit: Bart Groot, voorzitter (voormalig vice-president Central & Eastern Europe en general manager Dow Central Germany), Theo Walthie (voormalig vice-president Dow Business Group Hydrocarbons & Energy) en Don Taylor (Vice President Dow Advanced Materials, Manufacturing & Engineering en Environment Health & Safety). * Tevens bestuurder Belgische vestigingen
1. Dow Benelux B.V. in Terneuzen 1.909 medewerkers 2. Dow Benelux B.V. in Delfzijl 88 medewerkers 3. Dow Belgium bvba in Tessenderlo 154 medewerkers 4. Dow Haltermann bvba in Kallo 86 medewerkers 5. Dow Belgium bvba en Dow AgroSciences B.V., Belgian Branch in Edegem 79 medewerkers 6. Dow Office of EU Government Affairs & Public Policy in Brussel 4 medewerkers 7. Dow Zwijndrecht bvba 8 medewerkers 8. Polyol Belgium bvba in Tertre 42 medewerkers
7
MENS
“Wij hebben tijdens de reorganisatie de belangen van de medewerkers behartigd, zonder die van het bedrijf uit het oog te verliezen.”
Ewald de Backere, voorzitter OR Terneuzen:
De reorganisatie in Terneuzen Eind 2008 werd duidelijk dat de wereldwijde economische en financiële crisis de chemische industrie hard had getroffen. Om die reden kondigde Dow begin december 2008 aan dat ze haar transformatiestrategie versneld zou uitvoeren. Dit had grote gevolgen voor Dow in de Benelux en haar medewerkers: in Terneuzen verdwenen 200 banen en ook bij de overige vestigingen van Dow in de Benelux gingen banen verloren. Dit verlies werd grotendeels opgevangen via pensionering, natuurlijk verloop en herplaatsing binnen het bedrijf. Een beladen en emotioneel proces waarbij de ondernemingsraden een belangrijke rol vervulden. In december 2008 nam Dow de eerste maatregelen om de teruglopende vraag naar producten door de economische recessie op te vangen. Zo werden medewerkers onder andere verplicht om in die periode tien vakantiedagen op te nemen. Al snel werd duidelijk dat er meer moest gebeuren om de toekomst van Dow veilig te stellen. Daarop werd besloten om in Terneuzen drie fabrieken te sluiten waar ethylbenzeen, styreen en polystyreen werd geproduceerd. Naast het sluiten van de drie fabrieken, werd er ook binnen alle andere fabrieken en afdelingen een personeelsreductie doorgevoerd. Bij elkaar gingen hierbij circa 200 banen verloren.
10
Sociaal plan De ondernemingsraad (OR) van Dow in Terneuzen werd nauw betrokken bij het reorganisatieproces. Voor de betrokken medewerkers werd een sociaal plan opgesteld, met onder meer financiële regelingen om inkomensverlies en gevolgen voor pensioenuitkering op te vangen. Service centrum Eind mei 2009 zouden er binnen de afdelingen Inkoop en Supply Chain nog eens 50 banen van Dow en onderaannemers verdwijnen. Op datzelfde moment werden de plannen bekend van een nieuw op te richten service centrum in Europa. Dit centrum zou uiteenlopende diensten verzorgen voor meerdere vestigingen van Dow in Europa. Terneuzen besloot alles op alles te zetten om dit centrum naar zich toe te trekken. Zo konden 90 banen behouden blijven, 60 nieuwe banen worden gecreëerd en zou dit aantal op termijn met nog meer nieuwe banen kunnen worden uitgebreid. Dow ging de strijd aan met diverse andere Europese vestigingen. Het moederbedrijf stelde als belangrijke voorwaarde dat het kostenniveau van het nieuwe centrum concurrerend moest zijn met dat van de andere aanbieders.
MENS
“De overstap van Dow naar het BPSC? Een lastige keuze, spannend ook, maar ik heb de juiste beslissing genomen. Mijn baan is hartstikke leuk, die wil ik gewoon niet kwijt.”
Suzan de Kok, office professional BPSC:
Kostenverlaging Dit uitgangspunt stelde de OR voor een moeilijke beslissing. Een marktconform kostenniveau betekende dat de primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden van de toekomstige medewerkers van het service centrum naar beneden dienden te worden bijgesteld. Een regel die van toepassing is voor de nieuwe medewerkers én voor de huidige medewerkers van Dow die naar het nog op te richten centrum zouden overstappen. Informatiesessies Tijdens twee informatiesessies informeerde de OR de betrokken medewerkers over de status van de onderhandelingen. De sessies gaven de medewerkers de gelegenheid om hun vragen en onzekerheden kenbaar te maken aan de OR. Na intensieve onderhandelingen stemde de OR in met een aanpassing van de primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden, waarbij een tijdelijke compensatie-
MENS
regeling voor Dow-medewerkers was overeengekomen. Het behoud van de huidige werkgelegenheid en de uitbreiding hiervan speelden daarbij een belangrijke rol. Een moeilijke en beladen, maar uiteindelijk juiste beslissing zo bleek. In september 2009 werd bekend dat het centrum, het Business Process Services Center (BPSC), in Terneuzen zou worden gevestigd. Een overwinning voor Dow en de regio Zeeuws-Vlaanderen. Van start Een grote meerderheid van de medewerkers die bij dit proces betrokken waren, maakten de overstap naar het nieuwe centrum met een overgangsregeling. Voor de medewerkers die niet overstapten, werd een outplacement regeling getroffen. In februari 2010 ging het Business Process Services Center officieel van start.
11
Carine Kerstens, lid DEN: “Ik
kan mijn werk uitvoeren als ieder ander. In tegenstelling tot thuis, waar ik wél hulp nodig heb. Op het werk ben ik een gelijkwaardig onderdeel van het team en dat voelt goed.”
De medewerkers Aantallen Begin 2009 voerde Dow verschillende reorganisatiemaatregelen door, waarmee ze haar transformatiestrategie versneld uitvoerde. Eind 2009 bedroeg het aantal medewerkers in de Benelux 2.424. Dit aantal is gedaald met 233 medewerkers ten opzichte van vorig jaar. Toen werkten er 2.657 mensen. Locaties Delfzijl 88 Terneuzen 1.909 Thuiswerkers NL 32 Werkend elders in NL 2 Totaal Nederland 2.031 Totaal Benelux 2.424
Brussel 4 Edegem 79 Zwijndrecht 8 Tessenderlo 154 Tertre 42 Kallo 86 Thuiswerkers B 20 Totaal België 393
DEN Wereldwijd bestaat de groep al langer, en nu heeft ook Dow in de Benelux een Disability Employee Network (DEN). Deze groep medewerkers probeert anderen ervan bewust te maken dat mensen met een beperking, met soms een paar kleine aanpassingen, een zeer waardevolle bijdrage kunnen leveren aan een organisatie. Daarnaast ondersteunen zij ook medewerkers die een gezinslid hebben met een beperking. Zo proberen zij bijvoorbeeld thuiswerk of deeltijdwerk mogelijk te maken, zodat zij hun zorgtaak kunnen combineren met hun baan bij Dow.
12
Diversiteit Bij Dow staat verscheidenheid en verbondenheid hoog in het vaandel. Daar is een speciaal Diversity & Inclusionbeleid voor ontwikkeld. Mede door dit beleid werken er bij Dow in de Benelux mensen afkomstig uit 37 verschillende landen. Aantal medewerkers per land Albanië 1 Marokko 4 België 513 Mexico 3 Brazilië 1 Nederland 1.768 Canada 2 Oekraïne 1 China 1 Pakistan 2 Colombia 2 Panama 1 Denemarken 2 Polen 3 Duitsland 19 Portugal 3 Egypte 1 Rusland 2 Frankrijk 16 Servië 1 Honduras 1 Spanje 15 Ierland 3 Thailand 1 India 3 Verenigd Koninkrijk 15 Indonesië 1 Verenigde Staten 13 Iran 1 Zuid-Afrika 2 Italië 13 Zuid-Korea 1 Japan 1 Zweden 3 Luxemburg 1 Zwitserland 3 Macedonië 1 Totaal Benelux 2.424
MENS
Marius van Alphen, EH&S Delivery Specialist, Personal Safety:
“We streven naar nul ongevallen. Gebeurt er toch een ongeval, dan doen we er alles aan om herhaling te voorkomen.”
Veiligheid Veiligheid staat bij Dow altijd en overal op de eerste plaats. Ieder ongeval is er één te veel. Dow streeft wereldwijd dan ook naar een organisatie die vrij van ongevallen is. Dow in de Benelux kwam dit jaar met slechts drie ongevallen al aardig in die richting en behaalde daarmee een nieuw veiligheidsrecord. In 2009 vonden bij Dow in de Benelux drie ongevallen met letsel plaats, vier minder dan vorig jaar. De drie ongevallen gebeurden in Terneuzen. De ongevalsfrequentie (per 200.000 gewerkte uren) is daarmee voor Dow in Terneuzen op 0,09 uitgekomen, de beste veiligheidsprestatie ooit. De doelstelling voor Terneuzen voor 2015 is 0,08. Terneuzen is dus op de goede weg. Ook de vestiging in Delfzijl behaalde dit jaar een bijzonder resultaat: in september werkten ze daar tien jaar lang zonder verzuimongevallen (een ongeval waardoor een medewerker moet wegblijven van het werk). Ongeval met verzuim Twee van de drie incidenten van het afgelopen jaar hadden geen verzuim tot gevolg, maar konden worden opgelost door het aanbieden van aangepast werk. Eén incident betrof een ongeval met verzuim, wat betekent dat de betrokkene door het ongeluk minimaal één dag niet kon werken. Dit incident vond in het begin van het jaar in de LHC fabriek plaats, waar een medewerker met een hogedrukreiniger in zijn linkervoet spoot en geen speciale veiligheidslaarzen droeg. Eén van de acties om dergelijke incidenten in de toekomst te voorkomen, is door het handmatige reinigen zoveel mogelijk te vervangen door machines.
MENS
Continue verbetering procedures In 2008 vond een ernstig ongeval plaats in een fabriek van Dow in Spanje. Na onderzoek bleek dat de veiligheidsregels daar niet helemaal meer overeenstemden met de regels die Dow wereldwijd hanteert. Het incident in Spanje vormde voor Dow in de Benelux de aanleiding om in 2009 de lokale veiligheidsprocedures beter af te stemmen op de wereldwijd geldende Dow-standaarden. De belangrijkste procedures voor Terneuzen zijn vervolgens op een aantal punten aangepast. Deze hadden vooral betrekking op de werkvoorbereiding en de communicatie. Zo wordt bijvoorbeeld voor de meer kritische werkzaamheden voortaan een tweede paar ogen gevraagd. Trainingsprogramma De medewerkers zijn op de hoogte gebracht van de vernieuwde procedures door middel van een speciaal trainingsprogramma. Dit was tevens een opfriscursus voor de al bestaande en bekende regels. De training werd door de medewerkers als zeer verrijkend ervaren. Dow in de Benelux traint haar medewerkers elke drie jaar opnieuw. Om na te gaan in hoeverre volgens de procedures wordt gewerkt, controleert Dow steekproefsgewijs vergunningen van afgesloten werkzaamheden. Daarnaast voeren medewerkers zelf Veiligheidsgedrag Observaties uit, waarbij zij collega’s observeren en hen verbeterpunten meegeven.
13
Christel Lietaer, administratief medewerkster: “Ik
had te kampen met hoge bloeddruk en overgewicht. In die periode hield de arbodienst mijn bloeddruk goed in de gaten. Na een maagverkleining viel ik 48 kilo af. Daardoor veranderde mijn levenshouding helemaal: ik beweeg veel, voel me fit en eet gezond. Goed voor mezelf én mijn werkgever.”
Gezondheid Het bewaken van de gezondheid, het verminderen van verzuim en het verbeteren van de arbeidsomstandigheden. Dat zijn de belangrijkste uitgangspunten van het arbobeleid van Dow. Ondanks de vele veranderingen binnen de organisatie in 2009, bleef de invulling van het beleid hetzelfde: ieder een veilige en gezonde werkplek bieden. Verzuim Vorig jaar werd de wereldbevolking geteisterd door de Mexicaanse griep. Het doel van de arbodienst was het virus vertragen. Wereldwijd is een Dow-team samengesteld dat elkaar informeerde en advies gaf. Al sinds augustus gaf de arbodienst in de Benelux voorlichting over het virus en tips om besmetting te voorkomen. Achteraf bleek de impact van de Mexicaanse griep minder groot dan verwacht. Het gemiddelde verzuim en de meldingsfrequentie zijn in 2009 nauwelijks veranderd in vergelijking met 2008. Een aantal afdelingen heeft wel een hoger verzuimpercentage dan vorig jaar. De arbodienst zal leidinggevenden informeren over hoe zij hiermee moeten omgaan. Psychosociale arbeidsbelasting Onder psychosociale arbeidsbelasting vallen de volgende factoren die stress teweegbrengen in de arbeidssituatie: welzijn, werkdruk, seksuele intimidatie, agressie en geweld. Het welzijn van de medewerkers is getoetst met behulp van het welzijn-stress-preventieprogramma. Het aantal deelnemers aan deze enquête is gedaald met vijf procent ten opzichte van vorig jaar, maar een deelname-
14
cijfer van 62 procent is nog steeds erg hoog. De Nederlandse medewerkers waarderen hun welzijn even hoog als vorig jaar met het cijfer 7,1, een ruime voldoende dus. Medewerkers ervaren de hoogste werkdruk in dagdienst. Onderzoek wijst uit dat medewerkers meer stress ervaren naarmate hun leeftijd hoger is. De arbodienst zal in 2010 investeren in het helpen vinden van een goede balans tussen werk en privé en medewerkers begeleiden die moeite hebben met veranderingen. Vitaliteit Ook in 2009 is geprobeerd invloed uit te oefenen op de vitaliteit van de medewerkers. Des te fitter de persoon, des te beter hij of zij het werk kan uitvoeren. Dow biedt een collectief aanvullende verzekering aan, waarin beweegprogramma’s en preventieve cursussen zijn opgenomen. Medewerkers kunnen hier kosteloos aan deelnemen. Dow probeert zo de gezondheid en het gezondheidsgedrag van de medewerkers te bevorderen. Rookvrij In 2008 maakte Dow bekend dat de vestigingen Terneuzen, Delfzijl, Tessenderlo en Tertre per 1 januari 2010 geheel rookvrij zouden worden. Roken is een individuele keuze die Dow respecteert. Daar tegenover staat echter dat Dow als doel heeft om de werkomgeving van haar medewerkers zo gezond mogelijk te maken. Rookruimtes passen daar niet bij. Rokers hadden anderhalf jaar de tijd om aan het idee te wennen en een oplossing te zoeken. Wie wilde stoppen met roken, kon rekenen op hulp en begeleiding van de arbodienst.
MENS
Rudi de Waal, toezichthouder Maintenance en techniekambassadeur:
“Ik vind het een uitdaging om leerlingen te vertellen hoe interessant en gevarieerd ‘de techniek’ is. Voor mij is techniek altijd op zoek gaan naar oplossingen en verbeteringen.”
Opleiding Dow heeft altijd behoefte aan goed geschoold technisch personeel. Daarvoor zijn twee zaken belangrijk: dat jongeren in de regio geïnteresseerd zijn in techniek en dat ze aantrekkelijk techniekonderwijs kunnen volgen. Dow stimuleert beide met verschillende initiatieven. Een speciaal team, de Education Initiative Group, coördineert alle initiatieven op het vlak van opleiding, training en instroom in techniekonderwijs. Het aanbieden van stageplaatsen, het geven van voorlichting op scholen en het organiseren van open dagen zijn activiteiten die Dow al jaren doet. Een nieuwe ontwikkeling in 2009 op het gebied van instroomstimulering en werving, zijn de contacten met scholen in België. Girlsday Op 22 april 2009 organiseerde Dow in Terneuzen, samen met andere industriële bedrijven in de Kanaalzone zoals Cargill, Elocoat, Outokumpu en Yara, de Girlsday: een jaarlijks terugkerende techniekmiddag speciaal voor meisjes. Dit keer waren 67 meisjes uit het oosten van ZeeuwsVlaanderen uitgenodigd bij het ROC in Terneuzen. Daar maakten zij eerst kennis met het begrip ‘chemie’. Wat is het en waar kom je het tegen? Vervolgens konden de meiden, gekleed in laboratoriumjas, naar hartenlust glittergel en bruisballen maken. Producten die de meisjes wel interesseerden. Techniekambassadeurs Om meer VMBO-leerlingen te interesseren voor techniek, is een aantal jonge Dow-medewerkers opgeleid tot techniekambassadeur. Zij zijn zelf nog niet zo lang geleden afgestu-
MENS
deerd en begrijpen de leerlingen daarom als geen ander. De techniekambassadeurs hebben een speciale training gekregen om hun enthousiasme over het vak en techniek in het algemeen over te brengen op de jongeren. Ze verzorgen in dat kader regelmatig gastlessen op scholen en presentaties op voorlichtingsdagen. Bèta Kenniscampus – technocollege Als een belangrijke investeerder in en afnemer van het technisch onderwijs in de regio Zeeuws-Vlaanderen, pleit Dow voor de oprichting van een Bèta kenniscampus in Terneuzen. Door kennis- en onderwijsfaciliteiten op technisch gebied samen te brengen, kunnen studenten en bedrijfsleven profiteren van meer faciliteiten, zoals huisvesting en sportvoorzieningen. Dit komt niet alleen ten goede aan de aantrekkelijkheid van technisch onderwijs, maar ook aan de economische dynamiek en aantrekkingskracht van de regio. Naast Dow hebben ook andere partijen in de regio zich achter het idee geschaard. Momenteel buigen de betrokkenen zich over de haalbaarheid van een concreet plan. Beter onderwijs begint bij jezelf Dow steekt niet alleen veel energie in het aantrekken van goed geschoolde medewerkers, ook de ontwikkeling van de eigen medewerkers krijgt veel aandacht. Stilstand is immers achteruitgang. Daarom biedt Dow een breed aanbod van individuele of klassikale trainingen. Individuele trainingen kunnen vaak online gevolgd worden. Sommige cursussen zijn verplicht. Die gaan meestal over veiligheid; een onderwerp dat bij Dow altijd op de eerste plaats staat.
15
René Ruissen, voorzitter klankbordgroep Dow Terneuzen:
“Ik zorg dat de gesprekken in goede banen geleid worden en dat ze resulteren in een idee of inzicht waar Dow écht iets mee kan.”
Donaties & klankbordgroep Dow voelt zich als één van de grootste werkgevers van Zeeland sterk betrokken bij haar omgeving en wil graag op de hoogte zijn van de wensen en behoeftes van omwonenden. Om daar achter te komen, zit Dow regelmatig samen met een groep betrokken Zeeuwen, de klankbordgroep. In de klankbordgroep van Dow in Terneuzen overleggen omwonenden uit de regio Zeeuws-Vlaanderen en ZuidBeveland zes keer per jaar met het bedrijf over verschillende bedrijfsonderwerpen waarmee omwonenden direct of indirect te maken hebben. In 2009 stonden de gevolgen van de economische crisis en de transformatie van Dow voortdurend op de agenda. In gesprekken met vertegenwoordigers van het management van Dow lieten de leden zich informeren over de actuele situatie en was er volop gelegenheid voor de vele vragen die leefden in de omgeving. Ook hield de groep dit jaar de duurzaamheidsdoelstellingen van Dow voor 2015 tegen het licht en spoorde zij het management aan daarover transparanter te communiceren. Eind 2009 nam Dick Eveleens afscheid als voorzitter van de klankbordgroep en volgde René Ruissen hem op. Donatiebeleid Dat Dow zich verbonden voelt met haar directe omgeving, komt ook tot uiting in het donatiebeleid. Op deze manier draagt Dow bij aan lokale en regionale projecten die de kwaliteit van leven duurzaam verbeteren. In het Zeeuwse werkgebied ligt het accent op natuur en milieu, onderwijs en sociale voorzieningen.
16
Stichting het Zeeuwse Landschap Al sinds lange tijd ondersteunt Dow daarom bijvoorbeeld het werk van Stichting het Zeeuwse Landschap. De bijdrage van 2009 komt ten goede aan het vergroten van de toegankelijkheid van natuurgebied ‘Het verdronken land van Saeftinghe’, één van de belangrijkste en grootste schorgebieden van Nederland. Andere projecten De economische situatie en de interne kostenbesparingen hebben er in 2009 toe geleid dat er minder donatieprojecten zijn uitgevoerd dan voorgaande jaren. Niettemin zijn op kleinere schaal projecten ondersteund, zoals de Dutch Open Solarboat Challenge, een race voor bemande vaartuigen op zonne-energie in Zeeland en Vlaanderen en een nieuwe vloer voor het Verenigingsgebouw St. Albert in Sas van Gent. Op 12 september werd een watermarkt georganiseerd in Terneuzen, ter gelegenheid van het afmeren van het educatieschip de Watervlo. Door een donatie van Dow kon dit schip in september en oktober in de Zeeuwse wateren varen, waardoor honderden basisschoolleerlingen meer konden leren over water. In 2009 bood Dow ook financiële steun aan belangrijke regionale evenementen, zoals het Jazzfestival, het Festival van Zeeuws-Vlaanderen en de Havendagen in Terneuzen.
MENS
“Bij de verkiezingen voor de OR was de opkomst beduidend groter dan normaal. In tijden van verandering zijn medewerkers extra betrokken bij de organisatie.”
Eddy Saman, lid OR Terneuzen:
Medezeggenschap De economische recessie, en de daarmee gepaard gaande veranderingen, kregen in 2009 veel aandacht van de ondernemingsraden van Dow in de Benelux. Terneuzen De ondernemingsraad (OR) in Terneuzen besteedde in 2009 veel tijd aan het uitbrengen van adviezen tijdens de reorganisatie waarbij meer dan 200 banen verloren gingen. Een andere belangrijke gebeurtenis was de komst van het Business Process Services Center (BPSC). Daarmee stelde Dow de werkgelegenheid voor nu en de komende jaren veilig. De keerzijde was dat het salaris van de medewerkers van het centrum moest worden verlaagd om marktconform te kunnen zijn. De OR koos voor behoud en uitbreiding van werkgelegenheid en ging akkoord met de verlaging. Voor de bestaande medewerkers zijn speciale overgangsmaatregelen getroffen. Eind 2009 werden verkiezingen voor een nieuwe OR gehouden. De opkomst was met 71 procent hoog. Tessenderlo Tessenderlo kende een moeilijke start, mede door het niet doorgaan van de joint venture met PIC in Koeweit. Daarbij kwam de wereldwijde herstructurering die leidde tot een banenverlies van ongeveer vijf procent. Verder op de agenda van de Overlegraad in 2009: de verkiezing van een EEF vertegenwoordiger voor België en de verkiezing van een afgevaardigde voor het bestuur van het Pensioenfonds, de aankondiging van de oprichting van de Styron Corporation en de gevolgen hiervan voor de Styron afdeling in Tessenderlo.
MENS
Kallo De economische crisis uitte zich in Kallo in een flinke terugval van het volume. Ondanks dat klanten het bedrijf trouw bleven, daalde het aantal opdrachten met ongeveer 30 procent. Tijdens de OR-vergaderingen kwam dit regelmatig ter sprake en werd gekeken naar kostenbesparende maatregelen, zoals het invoeren van Economische Werkeloosheid. In samenspraak met de OR zijn eerst andere maatregelen doorgevoerd, waardoor deze maatregel niet doorgezet hoefde te worden. In 2009 is verder een nieuwe tweejarige CAO voor arbeiders aanvaard. Het comité PBW (Preventie en Bescherming op het Werk), een afvaardiging van werknemers en werkgevers, kwam vierwekelijks bij elkaar. De stijgende lijn op het gebied van veiligheid zette zich ook in 2009 voort. Delfzijl Ook Dow in Delfzijl werd geconfronteerd met de gevolgen van de reorganisatie, hier gingen vijf banen verloren. In de loop van het jaar werd de semi shift geïmplementeerd. Die moet zorgen voor een betere verdeling van de tijdsafhankelijke activiteiten binnen de productie. In 2010 zal de OR van Dow zich vooral richten op de uitwerking van een mogelijke fusie met de OR van de voormalige Rohm and Haas fabriek in diezelfde plaats. Edegem en Zwijndrecht Dow in Zwijndrecht valt op het gebied van medezeggenschap onder Edegem. Zwijndrecht heeft een ‘People & Organization’ team dat tweemaandelijks samenkomt en volledig zelfstandig opereert.
17
MILIEU
Ronny van de Lavoir, productieleider Ethyleenoxide (EO) fabriek:
“Dow heeft miljoenen geïnvesteerd om de emissies van EO naar de lucht toe te elimineren. Dit ondanks de moeilijke, economische omstandigheden in 2009. Dat laat zien dat wij het milieu zeer serieus nemen.”
Milieuprestaties in Terneuzen De fabrieken van Dow in Terneuzen zetten in 2009 enkele mooie resultaten neer: er is minder energie verbruikt en minder CO2 en NOx uitgestoten. Belangrijke kanttekening bij een deel van deze resultaten is wel dat 2009 geen ‘gewoon’ jaar was: zo werden fabrieken gesloten en draaiden andere fabrieken met een lagere capaciteit als gevolg van de economische recessie. In 2009 is het energieverbruik bij Dow in Terneuzen significant gedaald ten opzichte van 2008. De daling in het energieverbruik werd deels bepaald door de sluiting van de fabrieken Ethyl-Benzeen 3 en Styreen 3 en deels door de verlaagde productieniveaus. Ook de verminderde inzet van Boiler 5 en de lagere benutting van de minst energieefficiënte kraker LHC 1 na de voltooiing van de onderhoudsstop op LHC 2 in 2008, speelden een rol. Om het energiebewustzijn organisatiebreed te stimuleren, werd ook aandacht besteed aan de vermindering van het energiegebruik in de kantooromgeving. Zo zijn verschillende kleine besparingen gerealiseerd door een deel van de koffieautomaten ’s nachts en in het weekend op de besparingsstand te zetten en de oude zuurkasten in het Chemicals Lab te vervangen door nieuwe die automatisch sluiten als ze een tijd niet gebruikt worden. Bij Dow in Delfzijl werd de bestaande verlichting op diverse plaatsen vervangen door LED-verlichting. De opgedane ervaringen daar worden in Terneuzen met belangstelling gevolgd. Ook het reduceren van de verlichting op de silo’s in de Plastics omgeving is een voorbeeld dat bovendien helpt bij het reduceren van de lichthinder naar de omgeving.
20
MEE-convenant Hoewel het energieverbruik gedaald is, is de energieefficiëntie in 2009 niet echt verbeterd. De lagere capaciteitsbenutting van de fabrieken speelde hierbij een rol. Dow ondertekende het MEE-convenant. MEE staat voor Meerjarenafspraak Energie-efficiëntie ETS-bedrijven (bedrijven die meedoen aan het CO2-emissiehandelsysteem). Hiermee gaat Dow in Nederland de verplichting aan om een energie-efficiëntie plan op te stellen met concrete maatregelen om in Terneuzen en Delfzijl tot verdere energiebesparingen te komen. Ketenmaatregelen Dow neemt in dit plan ook zogenaamde ketenmaatregelen op. Door bijvoorbeeld grondstoffen efficiënter te gebruiken in onze productieprocessen, wordt minder afval geproduceerd, wat leidt tot energiebesparing bij het transport en de verwerking ervan. Ook door de transportbewegingen van onze producten te optimaliseren, kunnen het energieverbruik en CO2 -emissies worden gereduceerd. Een ander voorbeeld zijn maatregelen die energie-efficiëntie opleveren bij de klant. Zo werkt Dow Automotive al jaren aan auto-onderdelen die lichter zijn van gewicht, zodat het voertuig minder brandstof verbruikt. Ook wordt er gewerkt aan verbeterde isolatie-eigenschappen van het bekende StyrofoamTM isolatiemateriaal, waardoor huishoudens minder energie verbruiken om hun woning te verwarmen.
MILIEU
“Het team neemt de leiding in het uitwerken en invoeren van energiebesparende oplossingen. Enerzijds door collega’s aan te zetten tot energiebewust gedrag. Anderzijds door innovaties aan gebouwen en apparatuur, zoals zonwering en koffiemachines.”
Ronny de Poorter, lid van het Energy Awareness Team:
Broeikasgassen De relevante broeikasgassen voor Terneuzen zijn CO2 en methaan. De CO2 -uitstoot hangt nauw samen met het energieverbruik. Mede door het lagere productieniveau, werd in 2009 minder CO2 uitgestoten dan het voorgaande jaar. De uitstoot daalde met bijna twintig procent ten opzichte van het referentiejaar 2005. Het verhoogd nuttig toepassen van waterstofhoudend fuelgas heeft sinds 2005 structureel aan die reductie bijgedragen. Daarnaast is de CO2 -uitstoot gedaald door de ombouw van de EOEG fabriek tot EO-fabriek. NOx-emissies NOx-emissies zijn in belangrijke mate bepalend voor de bijdrage van Dow aan de verzuringsproblematiek. In een dichtbevolkt land als Nederland, hecht de overheid veel waarde aan het reduceren van die uitstoot. Dow realiseerde in 2009 een grote vermindering van de NOx-uitstoot. Die is deels te danken aan de verbeterde betrouwbaarheid van de Denox installaties van het krakercomplex en deels aan het lagere energieverbruik. In de Denox-installatie worden de stikstofoxiden uit de rookgassen via een katalysator omgezet in stikstof. Omdat de Denox operatie nog verder verbeterd kan worden en de branders van de fornuizen van de oudste kraker in de periode tot 2015 gefaseerd worden vervangen, wordt de komende jaren een verdere daling van de NOx-uitstoot verwacht.
MILIEU
Vluchtige organische stoffen (VOS) Een ander positief milieuresultaat in 2009 was de daling van de uitstoot van vluchtige organische stoffen. Ten opzichte van het referentiejaar 2005 is deze uitstoot met 36 procent gedaald. De Regeneratieve Thermische Oxidatie (RTO) Unit bij de LDPE-fabriek zorgde voor de grootste bijdrage aan dit resultaat door een flinke reductie van de ethyleenemissie vanuit de LDPE silo’s. Ook het EO-only project is een belangrijke stap voorwaarts. Verder vinden er tot 2012 bij de Dowlex-fabriek nog verschillende verbeterprojecten plaats die de uitstoot van VOS nog verder zullen reduceren. Afval en afvalwater In 2009 is 66.000 ton afval geproduceerd, een vermindering van 44 procent ten opzichte van 2005. In dit cijfer zijn de interne en de extern verwerkte afvalstromen meegenomen. Opvallend is dat het sluiten van de EB 3/Styreen 3 fabriek, die veel reinigingsactiviteiten met zich meebrengt, geen significante impact heeft gehad op die cijfers. De vuillast van het afvalwater naar de Westerschelde is in 2009 voor het eerst in jaren toegenomen, ondanks de lagere productieniveaus en het sluiten van twee fabrieken. Naast incidentele lekkages bij de Polyurethanenfabriek en een significante verstoring in het aanbod van de Amines fabriek, heeft ook de geplande onderhoudsstop van de biologische zuiveringsinstallatie daaraan bijgedragen. Ook het aantal en de vuillast van de overstorts bij extreme regenval droegen daar aan bij.
21
Michel Janssens, EH&S Delivery Specialist: “Door
het toepassen van diverse technologische vernieuwingen, willen we de milieuprestaties in Kallo verder blijven verbeteren.”
Milieuprestaties in Tessenderlo en Kallo De Belgische vestigingen van Dow in Tessenderlo en Kallo zetten in 2009 goede milieuresultaten neer. In Kallo waren deze een rechtstreeks gevolg van de economische crisis. De HDPE-fabriek in Tessenderlo draaide een recordproductie. Op de polystyreenfabriek lag de productie lager als gevolg van een langdurige onderhoudsstop. De totaalproductie in 2009 was hierdoor lager dan in 2008 en 2007. Het totale energieverbruik van de vestiging bleef nagenoeg gelijk. Toch werd een hogere CO2 -uitstoot gemeten dan in 2008. Dit had onder andere te maken met een minder goede terugwinning van afvalgassen op de stoomketels. Als het gaat om de uitstoot van verzurende stoffen, scoort Tessenderlo goed op het vlak van SO2. Deze stof wordt amper uitgestoten door het continue gebruik van aardgas in plaats van zwavelhoudende huisbrandolie. De NOx-uitstoot lag hoger, door de tijdelijke problemen met de verbranding in een van de stoomketels, met een verminderde efficiëntie tot gevolg. De uitstoot van VOS liep sterk terug doordat enkele belangrijke reparaties zijn uitgevoerd. Water In de milieuvergunning van Dow in Tessenderlo zijn reducerende maatregelen opgelegd voor de lozing van chlorides. Ook in 2009 heeft de verhoogde terugwinning van twee HDPE-afvalwaters bijgedragen aan een lagere chlorideuitstoot naar de waterloop Winterbeek. Het bekken voor opvang en terugwinning van regenwater heeft sinds 2007 flink bijgedragen aan de vermindering van het afvalwater. Ten opzichte van 1994 is dit afgenomen met meer dan 60
22
procent! In 2009 werd een lichte verhoging vastgesteld, omdat de grondwaterwinning tijdelijk uit dienst is genomen. Nieuwe oven Het effect van de economische recessie had ook zijn weerslag op het productievolume van Dow in Kallo. In 2009 werd zo’n 30 procent minder product verwerkt dan het gemiddelde van de voorgaande jaren. Als gevolg hiervan zijn ook de emissies en de hoeveelheid afgevoerde afvalstoffen beduidend lager dan de jaren ervoor. De emissies van VOS en CO2 zijn in absolute cijfers de laagste ooit. In verhouding tot de hoeveelheid verwerkte producten, is dit resultaat wel vergelijkbaar met vorige jaren. In 2010 neemt Kallo de nieuwe thermische olieoven (fornuis) in gebruik. Die gebruikt geen zware stookolie meer, waardoor de NOx-uitstoot verder zal dalen. Water en afval In Kallo is het chemisch zuurstofverbruik (COD) naar de waterzuivering bijna de helft lager dan vorig jaar, het beste resultaat ooit. Ook het debiet, de hoeveelheid doorstromend afvalwater per tijdseenheid, lag zo’n 20 procent lager dan de voorgaande jaren. Het afbraakresultaat was met 96,5 procent wederom bijzonder goed. De grootste hoeveelheid geproduceerd afval van Kallo is nog steeds afkomstig van de waterzuivering, gevolgd door procesresten van de productie-installaties. Deze hoeveelheden liggen ook beduidend lager dan vorige jaren. Verder kreeg Kallo een definitieve vergunning voor het afvalwater en de periodieke metingen van dioxines, waterstofchloride en -fluoride en zwaveldioxide.
MILIEU
“Dit jaar zetten we alles op alles om de revisie van onze milieuvergunning goedgekeurd te krijgen. We hebben er vertrouwen in dat dit gaat lukken.”
Peter Keegstra, milieucoördinator bij de SBH-fabriek:
Milieuprestaties in Delfzijl, Tertre en Zwijndrecht In april 2009 kwam er door de overname van Rohm & Haas in Delfzijl een vestiging bij, de SBH fabriek. Samen met de bestaande MDI fabriek van Dow, zijn er voorbereidingen getroffen om zoveel mogelijk te gaan samenwerken. Op de SBH fabriek worden natriumboorhydride (LSBH) oplossingen gemaakt en ook tussenproducten, zoals natriumhydride 60%, verkocht. De grondstoffen voor het proces zijn natrium, methanol, boorzuur, aardgas en stoom. Als gevolg van de wereldwijde economische crisis, was de productiehoeveelheid van de LSBH-oplossingen lager dan in 2008. De productie van tussenproducten bleef stabiel. In 2009 is geen reductie van de methanolemissie bereikt ten opzichte van 2008. Voor 2010 wordt een reductie van tien procent vooropgesteld ten opzichte van 2009. Een andere belangrijke doelstelling voor 2010 is het verder reduceren van het energieverbruik. Voor de levering van stoom, is een overeenkomst gesloten met EEW (E.ON, Energy from Waste). Deze fabriek wordt momenteel gebouwd en zal een aanzienlijke reductie van aardgas opleveren. Voor 2010 wordt het concept revisie milieuvergunning naar verwachting omgezet naar een definitieve vorm en wordt het kwaliteit-, arbo- en milieusysteem (KAM) van Rohm and Haas omgezet naar het ODMS, Operating Discipline Management System, van Dow. MDI fabriek De MDI fabriek heeft de afgelopen jaren al veel gedaan om het energieverbruik te reduceren. Om een verdere reductie te realiseren, is in 2009 de isolatie van de destillatie-
MILIEU
fabriek MDI-1 vernieuwd en is gestart met een project om TL-verlichting te vervangen door LED-verlichting. Net als in voorgaande jaren, werd geïnvesteerd in projecten die een positieve invloed hadden op het milieu, zoals werkzaamheden om de bodembeschermende voorzieningen op een hoger niveau te brengen en de vervanging van een aantal pompen met mechanische pakking door pompen zonder pakking. Dit reduceert de mogelijkheid op lekkages van product. Op verzoek van de Provincie Groningen is de goede werking van de gaswas installatie, de vier procesfornuizen en de stoomketel door een extern bedrijf gecontroleerd middels emissiemetingen. De installaties voldeden (in tegenstelling tot in 2008) nu wel helemaal aan de daarvoor gestelde emissie-eisen. Verder is er drie keer een ‘ongewoon voorval’ gemeld aan de Provincie Groningen. Tweemaal ging het om een verstopping van de gaswassers en eenmaal vond een lekkage plaats bij de koelcompressor. Tertre en Zwijndrecht In Tertre deden zich in 2009 wederom geen lekkages van product voor. Dat is te danken aan het ‘zero leak’ programma, waarin veel aandacht is voor de gevolgen van de gezondheid van de medewerkers door productlekkages. Daarnaast gaat ook veel aandacht uit naar ‘near misses’ (bijna incidenten) en het leveren van snelle en adequate oplossingen voor het geval er toch iets fout mocht gaan. Voor Dow in Zwijndrecht was 2009 ook een goed jaar: er deden zich geen incidenten voor op het gebied van persoonlijke en procesveiligheid. Ook deden zich geen milieu-incidenten voor.
23
ECONOMIE
Frans Kempenaars, vestigingsleider Styron Corporation in Terneuzen:
“Dit is een mooie kans, want ik ben ervan overtuigd dat deze businesses meer potentieel hebben dan er tot nu toe is uitgehaald.”
De transformatie van Dow: in lijn met de nieuwe strategie Het jaar 2009 zal de geschiedenis in gaan als het jaar waarin Dow definitief van gedaante veranderde. Door de fusie met het Amerikaanse Rohm and Haas, de aankondiging van de vorming van de Styron Corporation en de oprichting van het Business Process Services Center kwam de strategie voor de transformatie van Dow in een stroomversnelling. De strategie van het ‘Nieuwe Dow’ richt zich op de ontwikkeling en productie van meer marktgerichte en specialistische chemicaliën en kunststoffen. Activiteiten die daar niet meer bij passen, wil Dow verkopen of onderbrengen in joint-ventures. Deze bedrijven kunnen dan samen met andere partners of door nieuwe eigenaren verder worden ontwikkeld. In de Benelux zijn de gevolgen van de transformatie al goed zichtbaar. Zo gaat de vestiging van Dow in Delfzijl nauw samenwerken met de Benelux-vestiging van het voormalige Rohm and Haas in dezelfde plaats. De synergie tussen beide bedrijven ligt vooral op het vlak van ondersteuning, zoals inkoop en (technisch) onderhoud en onderzoek & ontwikkeling en veiligheid & milieu. Styron Corporation In augustus 2009 maakte Dow bekend dat het wereldwijd verschillende bedrijfsonderdelen zou gaan groeperen in een nieuwe divisie, de Styron Corporation. Onder deze divisie vielen ook vijf fabrieken in Terneuzen en één fabriek in Tessenderlo. Concreet gaat het om de bedrijfsonderdelen en producten Styrenics Naturals, Compounding &
26
Blends, Latex, Styreen en Ethylbenzeen. Dow sprak de verwachting uit de verkoop in het eerste kwartaal van 2010 af te willen ronden. Dat is gelukt; in maart 2010 werd een overeenkomst getekend om de betreffende fabrieken in Terneuzen en in Tessenderlo te verkopen aan het Amerikaanse Bain Capital, een vooraanstaande, wereldwijde private equity firma. Bain Capital brengt de nodige industriële ervaring en kennis mee en zal het management van de Styron Corporation hiermee ondersteunen. Naar verwachting zal de overdracht van Styron in de zomer van 2010 zijn afgerond. Zelfstandig opererende onderneming De verkoop van de betrokken bedrijfsonderdelen in de Benelux houdt in dat zo’n 350 medewerkers in Terneuzen en 40 medewerkers in Tessenderlo de overstap maken van Dow naar het nieuwe bedrijf dat een zelfstandig opererende onderneming zal vormen met een eigen directeur, organisatiestructuur en arbeidsvoorwaardenpakket. Wereldwijd telt de Styron Corporation zo’n 2.000 medewerkers. Bij de oprichting van de Stryon Corporation is het bedrijf ook meteen marktleider voor een aantal producten. De vorming van de Styron Corporation past in de toekomstvisie van Dow waarbij de vestiging in Terneuzen zich meer en meer zal ontwikkelen tot een industriepark met fabrieken die niet per se onder de paraplu van Dow vallen.
ECONOMIE
Donnie Fruijtier, centrummanager BPSC in Terneuzen:
“Dat het moederbedrijf ons het vertrouwen heeft geschonken om het centrum hier op te zetten, maakt duidelijk dat zij in de kennis en de kunde van de mensen in Terneuzen gelooft.”
Schaal- en kostenvoordelen De fabrieken van de Styron Corporation kunnen – vanwege hun ligging op het Dow-terrein – genieten van de voordelen van de fysieke verbondenheid tussen de fabrieken onderling, bijvoorbeeld voor de aanvoer van grondstoffen en afvoer van halffabrikaten. Daarnaast blijven de fabrieken in elk geval op korte termijn, diverse diensten (zoals logistieke en technische ondersteuning) van Dow afnemen die tot schaal- en kostenvoordelen leiden. Op de langere termijn richt de nieuwe onderneming zich op het aanboren van nieuwe markten en de ontwikkeling van nieuwe technieken en producten. De verkoop van de betrokken bedrijfsonderdelen wereldwijd levert Dow 1,63 miljard dollar op. Services Center Een ander, nieuw bedrijf dat op het terrein van Dow in Terneuzen gaat opereren, is het Business Process Services Center (BPSC). In september 2009 berichtte Dow dat zij het Services Center had binnengehaald. Nieuws dat niet alleen door Dow, maar ook door de regio enthousiast werd onthaald. Dit was immers het eerste goede nieuws over de Zeeuws-Vlaamse werkgelegenheid in tijden. Dat specifieke aspect benadrukte ook de burgemeester van Terneuzen, Jan Lonink, tijdens de openingsbijeenkomst van het centrum.
ECONOMIE
Diensten verder uitbouwen Het BPSC maakt deel uit van een wereldwijd netwerk van Service Centra met vestigingen in Midland (USA), Mumbai (India), Sao Paolo (Brazilie) en Shanghai (China). Het nieuwe bedrijf zal het ‘Nieuwe Dow’ in Europa, inclusief de Rohm and Haas activiteiten, bedienen en ook werk verrichten voor de joint ventures en andere bedrijven die voortkomen uit Dow. Zoals de Styron Corporation. Het service centrum biedt sinds 1 januari 2010 werk aan 150 mensen. Zo’n 90 vaste medewerkers en contractors van Dow stapten over naar deze nieuwe organisatie. Daarnaast zijn ruim 60 nieuwe medewerkers aangenomen. Het centrum verzorgt onder andere de betalingen van de leveranciers, de planning van het opslaan van voorraden, het transport van en naar de klant, en de productdocumentatie zoals gezondheidsen veiligheidsvoorschriften. De komende tijd zullen deze diensten nog verder worden uitgebouwd. Daarnaast wordt gekeken naar de mogelijkheden om ook andere diensten aan te bieden. Eigen identiteit Omdat het BPSC een dienstverlener is die op zichzelf en dus los van Dow staat, wordt een nieuwe vleugel gebouwd aan het bestaande Traffic gebouw. Het BPSC heeft als doelstelling dat alle medewerkers onder een dak gehuisvest zijn rond januari 2011.
27
Roderick Vos, Runplant Engineer PU: “Tijdens
de uitbreiding, zorgden mijn collega’s en ik ervoor dat de productie van polyol op peil bleef. Niet eenvoudig in een fabriek die verbouwd wordt. Gelukkig stelde iedereen zich heel flexibel op.”
Klaar voor de toekomst Ondanks de economische recessie, vond een aantal grote projecten bij Dow in Terneuzen hun doorgang. De Polyurethanenfabriek werd fors uitgebreid en het project omtrent de Ethyleenoxidefabriek afgerond. Bovendien ging het Maintenance Valuepark het afgelopen jaar officieel van start. Uitgebreide Polyurethanenfabriek klaar De uitbreiding van de Polyurethanenfabriek bij Dow in Terneuzen is na twee jaar bouwen en verbouwen afgerond op 8 december 2009. Binnen de bestaande fabriek werd een nieuwe fabriek gebouwd, terwijl de productie en de levering van polyol aan de klanten gewoon doorging. Een enorme prestatie die een behoorlijke inspanning van de medewerkers heeft gevraagd. De ruim 760.000 ongevalsvrije arbeidsuren zijn in dit licht dan ook een memorabele prestatie die de goede reputatie van Dow op het gebied van veiligheid onderstreept. Grootste producent Op 16 januari 2008 werd het startschot gegeven door Karla Peijs, Commissaris van de Koningin in Zeeland. Met de uitbreiding is een investering van ruim 70 miljoen euro gemoeid en is de werkgelegenheid met ruim vijftien arbeidsplaatsen gestegen. De uitbreiding heeft geresulteerd in twee nieuwe reactoren, tanks, en een eindverwerkingstrein. De bestaande controlekamer heeft een
28
fikse metamorfose ondergaan. Een belangrijk onderdeel van het project was de installatie en opstart van de Thermal Oxidizer (TOX). Bij de productie van polyol komen reststoffen vrij die voorheen deels in de atmosfeer terecht kwamen. De TOX verbrandt al deze reststoffen. Een grote verbetering voor het milieu dus. Door de investering wordt de productie van het product polyol vergroot van 390.000 naar 570.000 ton per jaar. Daarmee is Dow in Terneuzen de grootste producent ter wereld van polyol, verantwoordelijk voor 40 procent van de productiecapaciteit binnen Dow. EO-only project afgerond Diezelfde uitgebreide Polyurethanenfabriek is een van de grote afnemers van de Ethyleenoxide fabriek in Terneuzen. De voormalige EO-EG fabriek gaat nu verder als EO-fabriek. De productie van ethyleenglycol is stopgezet en door Dow geconcentreerd in het Midden-Oosten. De productie van ethyleenoxide gaat wel door. De opslagcapaciteit van EO is vergroot en in de fabriek is de koeltoren afgelopen jaar vervangen door een gesloten systeem. Hierdoor worden de EO-emissies gereduceerd tot nul. Maintenance Valuepark Op 9 juli 2009 presenteerden Dow en Zeeland Seaports het ondernemingsplan voor het Maintenance Valuepark in Terneuzen. De officiële start van het park was daarmee een feit. Eerder had een haalbaarheidsonderzoek aange-
ECONOMIE
Ellis Spitzen-Deelen, directeur Maintenance in Terneuzen: “Als
we met z’n allen de schouders onder het Maintenance Valuepark zetten, dan kan dat succesvol zijn voor de regio: concurrerend onderhoud voor de deelnemende bedrijven, meer werk voor de onderhoudsbedrijven en een interessante carrière voor onze jeugd.”
toond dat veel onderhoudsbedrijven in de regio zeer geïnteresseerd waren in de oprichting van een Maintenance Valuepark waarin samenwerking en innovatie centraal staan. Ook wordt de samenwerking met onderwijsinstellingen essentieel. Met dit concept hoopt men waardetoevoegende, innovatieve onderhoudstechnieken te ontwikkelen en de jeugd voor het onderhoudsvak te interesseren. Dit breed gedragen initiatief wordt volop ondersteund door de Brabants-Zeeuwse World Class Maintenance organisatie en hoopt een ‘Pieken in de Delta’ subsidie te ontvangen. In maart 2010 heeft Dow besloten om met de eigen centrale onderhoudsorganisatie deel uit te maken van dit te ontwikkelen Maintenance Valuepark. Het plan is om in 2013 op de nieuwe locatie te zijn gevestigd. Onderwijs en onderhoud De bedoeling is dat er naast onderhoudsbedrijven, ook opleidingen van het ROC Westerschelde en de Hogeschool Zeeland komen. Door de krachten te bundelen, ontstaan mogelijkheden om samen te werken aan innovatieve onderhoudstechnieken en jongeren te interesseren voor technisch onderwijs. Zo zijn jongeren geneigd eerder voor een technisch beroep te kiezen. Innovatie in de technische beroepen is hard nodig om de kosten terug te brengen in de concurrentiestrijd met andere werelddelen. Daarnaast
ECONOMIE
is het belangrijk dat er genoeg onderhoudspersoneel in de regio beschikbaar blijft. Het Maintenance Valuepark is dus ook een belangrijke stimulans voor de lokale economie en werkgelegenheid. Het park is voorlopig gepland in een polder even ten oosten van Dow, net over de toegangsweg naar de Westerscheldetunnel. Dow in Kallo verkocht Nog een verkoopbeslissing die deel uitmaakt van de strategie van Dow om niet-strategische bezittingen af te stoten, is de verkoop van Dow Haltermann Custom Processing in Kallo aan Monument Chemicals uit het Amerikaanse Indianapolis, in de staat Indiana. De verkoop vond plaats via een aandelenovername; een transactie die in juni 2010 is voltooid. Dow is van mening dat ook deze business, net als de styreenbusiness, meer groeimogelijkheden heeft en zijn volledige potentieel beter kan bereiken bij een koper die gericht is op het aansturen en laten groeien van deze business. Monument Chemicals is een particulier bedrijf dat gespecialiseerd is in specialistische chemicaliën en uitgebreide ervaring heeft in de koolwaterstoffenbusiness. Alle medewerkers blijven in dienst onder de nieuwe eigenaar.
29
Hirokazu Shibata, Research Engineer in het High Throughput Research Lab:
“Dow biedt de mogelijkheid om baanbrekend onderzoek te verrichten met de nieuwste apparatuur, een mooie kans voor een jonge onderzoeker als ik.”
Onderzoek & Ontwikkeling De nieuwe strategie van Dow richt zich vooral op de innovatie van producten en processen. Dit zijn gebieden waaraan de vestiging in Terneuzen sterk bijdraagt. Vooral de afdeling Onderzoek & Ontwikkeling speelt hierin een belangrijke rol. De afdeling Onderzoek & Ontwikkeling doet vooraanstaand onderzoek met behulp van de nieuwste apparatuur en technieken. De afdeling trekt daardoor jonge, ambitieuze onderzoekers aan van over de hele wereld, wat zorgt voor een grote diversiteit. Sinds 2009 is het High Throughput Research (HTR) laboratorium uitgebreid met een nieuwe reactor die een zeer groot aantal katalysatoren kan testen in een korte tijd. Dit unieke onderzoeksapparaat, helemaal aangepast aan de wensen van Dow, is officieel in werking gesteld door premier Jan-Peter Balkenende tijdens zijn werkbezoek aan Dow in Terneuzen in april 2009. Nieuwe katalysator ethyleenoxide Het afgelopen jaar heeft het onderzoeksteam van het High Throughput Research lab een verbeterde katalysator ontwikkeld voor het productieproces van ethyleenoxide. In 2010 wordt deze katalysator uitgebreid getest. Met de nieuwe katalysator kan de energie-efficiëntie van het proces verder verbeterd worden. Zo produceert Dow meer van het gewenste product en wordt er minder CO 2 uitgestoten. Samenwerking De verschillende reactoropstellingen van het HTR lab worden veelvuldig ingezet in de zoektocht naar alternatieve
30
grondstoffen voor de productie van kunststoffen en andere chemische producten. Om in de toekomst minder afhankelijk te zijn van aardolie, zoekt een onderzoeksteam naar mogelijkheden om synthesegas (syngas) efficiënter en tegen lagere kosten om te zetten in chemische bouwstoffen. Synthesegas wordt gewonnen uit steenkool, biomassa of aardgas. Dow werkt in deze zoektocht samen met verschillende technische universiteiten in Europa en SüdChemie, een Duitse multinational en leider op het gebied van de ontwikkeling en productie van katalysatoren. Grote stap voorwaarts De samenwerking met Süd-Chemie ging eind 2009 van start. Met de nieuwe onderzoeksmogelijkheden is Dow in staat veel sneller onderzoek te doen, gebruikmakend van minuscule hoeveelheden katalysatoren. Samenstellingen met goede resultaten zullen door Süd-Chemie op grotere schaal worden geproduceerd en door zowel Dow als SüdChemie worden getest. Door Süd-Chemie zo vroeg in het proces te betrekken, wordt tijd gewonnen en kennis gedeeld. Dow is zeer tevreden over de samenwerking. In een korte tijd is vastgesteld welke katalysatoren een kans van slagen kunnen opleveren. Daarmee is een grote stap voorwaarts gemaakt. Dow Energieprijs 2009 Dow is continu bezig met het zoeken naar mogelijkheden voor energiebesparing. Daarnaast beschikt het chemiebedrijf over een uitgebreid netwerk van contacten in binnenen buitenland, zodat ook bekend is waar anderen zich mee bezig houden. Sinds 1985 wordt de Dow Energieprijs uit-
ECONOMIE
“De komende jaren wordt op grote schaal bio-ethanol geproduceerd uit de resten van landbouwproducten. Ontzettend spannend om je ontdekking in de praktijk te zien groeien.”
Jack Pronk, winnaar Dow Energieprijs 2009:
gereikt aan mensen die zich verdienstelijk hebben ingezet voor duurzame ontwikkelingen in de industrie.
bedrijfsleven, de wetenschap, de politiek en maatschappelijke organisaties over het thema ‘ketenefficiency’.
De winnaar Dow laat de toekenning van de prijs over aan een onafhankelijke partij die een expert is op het gebied van wetenschap en ontwikkelingen op dit vlak: de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). De jury, bestaande uit professoren van verschillende universiteiten, selecteert de winnaar van de Dow Energieprijs. Die bestaat uit een speciale oorkonde en een geldbedrag van 25.000 euro. De gelukkige winnaar van de Dow Energieprijs 2009 is Jack Pronk, hoogleraar industriële microbiologie aan de Technische Universiteit (TU) Delft.
Young Wild Idea award Om producten steeds verder te verbeteren, werkt Dow intensief samen met diverse universiteiten en onderzoeksinstituten. Vooral de samenwerking met de TU Delft is intensief. Daarom sponsort Dow de onderzoekswedstrijd Young Wild Idea award. Deze wedstrijd stimuleert innovatief en baanbrekend onderzoek naar materiaaltechniek. Delftse studenten kunnen vernieuwende onderzoeksvoorstellen indienen met betrekking tot materiaalkunde. Elk jaar looft Dow tienduizend euro uit aan de meest originele en toepasbare onderzoeken. Studenten krijgen zo de kans om onderzoek uit te voeren waar anders geen budget voor zou zijn.
Bio-ethanol Het onderzoek van Pronk richtte zich op het doel de mens en de industrie minder afhankelijk te maken van de brandstof aardolie. Met gerichte genetische modificatie ontwikkelde hij een bakkersgist die de suikers uit landbouwreststromen zoals suikerbietenpulp en maïsloof snel en efficiënt kan omzetten in bio-ethanol. De bevindingen van de onderzoeker en zijn team worden nu bij bedrijven in binnen- en buitenland vertaald naar grootschalige industriële processen. Ketenefficiency De Dow Energieprijs 2009 werd op 25 november door de minister van Economische Zaken, mevrouw Van der Hoeven, tijdens een speciale bijeenkomst in Den Haag uitgereikt. Aansluitend discussieerden vertegenwoordigers van het
ECONOMIE
Originele onderzoeken Het afgelopen jaar konden drie onderzoeken rekenen op financiële steun. Kitesurfer Rolf van der Vlucht onderzocht de mogelijkheden om de snelheid van zijn speedkite (kitesurfen is een watersport waarbij een surfer zich op een soort van surfplank laat voorttrekken door een vlieger; de kite genoemd) te verhogen en Wei Chu bestudeerde het materiaal van primitieve hutjes in de ijstijd. De studentes Heleen Schnitger en Joke Westra kwamen met het originele idee om het materiaal van schoenzolen te onderzoeken. Hun onderzoek, genaamd ‘Slippery Shoes’, ontving een geldbedrag en kreeg daarnaast ook begeleiding van de afdeling Footwear Solutions van Dow in Zwitserland.
31
RESULTATEN DOW WERELDWIJD
Dow in de Benelux is een geïntegreerd onderdeel van The Dow Chemical Company. De activiteiten in de Benelux zijn dan ook nauw verweven met die van het wereldwijde concern. De prestaties van de verschillende onderdelen kunnen het best beoordeeld worden aan de hand van de geconsolideerde cijfers van de totale groep.
FINANCIËLE RESULTATEN VAN THE DOW CHEMICAL COMPANY EN DOCHTERONDERNEMINGEN GECONSOLIDEERD OVERZICHT VAN INKOMSTEN (MLN $) 31-dec-08 Netto omzet 57.514 Netto inkomsten 579 Onderzoeks- en 1.310 ontwikkelingsuitgaven Verkopen 2008 2009 Verenigde Staten 18.459 15.257 Europa 21.850 14.834 Rest van wereld 17.205 14.784 Totaal 57.514 44.875 (per geografisch gebied, mln $)
31-dec-09 44.875 336 1.492
Verandering -17% -32% -14% -22%
Regionale uitgaven Dow is in de Benelux een van de grote toonaangevende bedrijven. Vooral de vestiging in Terneuzen is met 23 fabrieken, ruim 1.900 eigen medewerkers en honderden contractormedewerkers nadrukkelijk aanwezig in de regio.
32
Dit vertaalt zich in veel afgeleide activiteiten van derden, maar bijvoorbeeld ook in een zeer actief contact met de regionale gemeenschap door middel van het donatiebeleid.
BELANGRIJKE INDICATOREN DOW BENELUX (MLN $) 2005 2006 2007 2008 2009 Kapitaals 44 96 126 183 146 investeringen Afschrijvingen 155 156 163 173 174 Uitgaven in 88 133 155 202 156 Zeeuws-Vlaamse regio
Uitgaven 2005 2006 2007 2008 2009 Medewerkers derden 29 32** 46 57 56 Salarissen 165 173 194 217 190 Donaties* 0,5 0,4 0,4 0,4 0,2 Totaal betaald aan 65 97 128 130 98 belastingen Productie Productievolume in de Benelux (mln ton)
2005 2006 2007 2008 2009 7,8 7,9 8,2 6,9 6,0
*2005 inclusief jubileumdonaties ** drie jaar geleden werd hiervoor een foutief cijfer opgegeven
ECONOMIE
KERNCIJFERS DOW BENELUX 2005-2009
KERNCIJFERS DOW BENELUX 2005 – 2009 Mens Medewerkers Ongevallen Ziekteverzuim
2005 2006 2007 2008 2009 2.656 2.653 2.659 2.657 2.424 12 14 12 7 3 3,68% 3,27% 3,45% 3,36% 3,31%
Milieu 2005 2006 2007 2008 2009 Externe klachten T 22 9 1 0 1 Milieu-incidenten T 44 42 20 23 16 Broeikaseffect 3.292 3.183 3.214 3.141 2.604 bijdrage (kton) T/* CO2-equivalenten T/* Uitstoot vluchtige 1.460 1.355 1.185 1.020 664 organische stoffen (ton) T Afvalwatervuillast 20.145 16.571 16.911 15.082 16.499 naar de Schelde in inwonerequivalenten T/**
Economie 2005 2006 2007 Productie (mln ton) 7,8 7,9 8,2 Investeringen (mln $) 44 96 126 Omzet wereldwijd 46,3 49,1 53,5 (mld $) Nettoresultaat 4,5 3,7 2,9 wereldwijd (mld $)
2008 2009 6,9 6,0 183 146 57,5 44,9 0,5
0,3
T alleen Terneuzen * één CO2-equivalent staat gelijk aan het effect dat de uitstoot van 1 kg CO2 heeft; naast de CO2-uitstoot telt hierin ook de methaanuitstoot mee. **één inwonerequivalent staat gelijk aan het biologisch zuurstofverbruik van de afvalstoffen die zich in het afvalwater van één inwoner per etmaal bevinden.
ECONOMIE
33
PRODUCT
De gemiddelde woning uit de jaren ’50 voldoet niet meer aan de milieu-eisen van deze tijd. Een nieuwe thermische isolatie van StyrofoamTM op de buitenzijde van de gevel zorgt ervoor dat het energieverlies van de woning tot een minimum beperkt wordt.
Vernieuwde inzet StyrofoamTM Zo’n achttien procent van de uitstoot van koolstofdioxide wereldwijd is afkomstig van gebouwen. Door duurzame energiebronnen in te zetten, kan die uitstoot gereduceerd worden. De chemische industrie biedt hiervoor tal van oplossingen. Daarnaast is het interessant om ook de gebouwen zelf energiezuiniger te maken. Niet altijd door nieuwe bouwmaterialen te ontwikkelen, maar juist door optimaal gebruik te maken van al bestaande materialen. Een materiaal dat al jaren met succes gebouwen isoleert, is StyrofoamTM. Deze blauwe geëxtrudeerde polystyreen (XPS) isolatieplaten die Dow in Terneuzen produceert, worden al meer dan veertig jaar toegepast in de bouw. Dit materiaal biedt een grote energie-efficiëntie en gaat daarnaast lang mee, een belangrijk aspect van duurzaamheid. De industrie wil het belang en de toepasbaarheid van duurzame materialen graag aantonen. Bovendien blijkt dat nog veel winst te behalen valt in de manier waarop deze producten worden toegepast. Renovatie Woningen die gebouwd zijn in de jaren ’50 voldoen niet meer aan de milieu-eisen van deze tijd. Slopen en opnieuw opbouwen of helemaal opknappen, zijn opties die veel geld kosten. Daarnaast moet een tijdelijk onderkomen worden gezocht voor de bewoners. Dow heeft samen met partners laten zien dat er mogelijkheden zijn voor renovatie waarbij de kosten beperkt blijven en bewoners in hun woning kunnen verblijven.
36
Testwoningen Een goed renovatieproject betekent een sociale verbetering voor de buurt en levert een gebouw met een lange gebruiksduur op. In het gebouw zelf is een comfortabel binnenklimaat het uitgangspunt, wat samenhangt met het energiegebruik. In de wijk Kroeven in Roosendaal zijn twee sociale woningen als test gerenoveerd. Door op de buitenzijde van de bestaande gevel een nieuwe thermische isolatie van StyrofoamTM aan te brengen, is het energieverlies tot een minimum gebracht. Het aanbrengen van de isolatie vereiste een speciale techniek met een nieuwe innovatieve bouwlijm. De afwerking van de isolatie is uitgevoerd met een pleisterlaag, maar kan ook uitgevoerd worden met keramische tegels waardoor de woning beter bestand is tegen vandalisme en daardoor duurzamer. Nationale duurzaamheidsprijs 2009 Op gelijke wijze is het project aan de Prinses Beatrixlaan in Voorburg gerealiseerd. In 119 appartementen, die na renovatie specifiek bestemd waren voor ouderenhuishoudens, is een ingreepcombinatie gemaakt van milieumaatregelen, zoals isolatieglas, vloer-, gevel- en dakisolatie en zonnepanelen. Mede door het gebruik van StyrofoamTM isolatie is het energielabel van deze woningen van klasse F naar klasse A gegaan. Het project ontving de Nationale duurzaamheidsprijs van de Nederlandse Nationale Renovatie Wedstrijd.
PRODUCT
Een dakpan die de woning ook van elektriciteit kan voorzien. Dat is de jongste investering van Dow in de bouwindustrie. De dakpan zet zonne-energie om in stroom, is eenvoudig te installeren en gemaakt van duurzaam materiaal.
Nieuw: dakpan én zonnepaneel Een vestiging van Dow in het Amerikaanse Michigan lanceerde oktober vorig jaar een bijzonder product: een dakpan met ingebouwd zonnepaneel. Met deze nieuwe productlijn, POWERHOUSETM genaamd, is het mogelijk om tegelijkertijd een dak te bedekken én energie op te wekken. De zon is overal, maar dat geldt nog niet voor zonne-energie. Het omzetten van zonne-energie in elektriciteit is namelijk niet eenvoudig. Zo is het bijvoorbeeld lastig om de kosten binnen de perken te houden. Daar komt bij dat zonneenergie nog lang niet bij iedereen even populair en geaccepteerd is. Bij zonne-energie denken mensen toch vaak aan grote zonnepanelen op het dak, geen aantrekkelijk idee. Dow wil graag bijdragen aan een betere en duurzame wereld. Daar hoort de ontwikkeling van duurzame energie bij, zeker nu klimaatverandering zo hoog op de agenda staat. Samenwerking Dow ontwikkelt Building Integrated Photovoltaic (BIPV) bouwmaterialen, zoals dakpannen en dakgoten, waarin zonne-energiecellen zijn geïntegreerd. Deze BIPV-producten maken zonne-energie toegankelijk en betaalbaar voor huiseigenaren. Dow investeert 50 miljoen dollar in deze nieuwe technologieën en werkt hiervoor samen met verschillende industriële partners. Daarnaast overlegt Dow met architecten, wetenschappers, aannemers en dakbedekkers om de kans op fouten te beperken. Samen kunnen zij elkaar versterken.
PRODUCT
Kracht van de zon DOW™ POWERHOUSE™ Solar Shingle is de meest recente investering van Dow in de bouwindustrie. Het product lijkt op een gewone dakpan. Ook het gewicht, de toepasbaarheid en de installatie is hetzelfde. Het grote verschil met een gewone dakpan is dat het product, naast de functie van dakbedekking, ook gebruik maakt van de kracht van de zon en deze omzet in elektriciteit. De dakpan is gemaakt van het kostenefficiënte en duurzame materiaal CIGS. Dat is een halfgeleidermateriaal voor de productie van zonnecellen dat bestaat uit koper, indium, gallium en selenium. Elke dakpan heeft een geïntegreerde stroomkring en is aangesloten op een draadloze connector. Twee in één De consument heeft direct voordeel bij deze innovatie. Het product biedt dakbescherming en wekt tegelijk energie op. Deze energie wordt omgezet in stroom die de woning verbruikt. Daarnaast is de daktegel minder kostbaar, mooier vormgegeven en duurzamer dan een gewone dakpan, en toch net zo eenvoudig te installeren. Het product is daarom door Time Magazine, een invloedrijk Amerikaans opinieblad, uitgeroepen tot één van de vijftig beste uitvindingen van 2009. Het product bevindt zich momenteel in de testfase en zal in 2011 op de markt beschikbaar zijn.
37
Aan de onderzijde van tapijt, houdt een laagje kunststof de vezels bijeen. Dow ontwikkelde een nieuwe technologie om dit laagje te maken van vloeibaar polyethyleen. Hierdoor wordt het tapijt volledig recyclebaar.
Recyclebaar tapijt In de meeste woningen ligt het: tapijt. De bovenkant valt vooral op door de vele kleuren, texturen en patronen. Aan de onderkant van het tapijt, houdt een laagje kunststof de vezels bijeen. Dow ontwikkelde een nieuwe technologie om dit laagje volledig recyclebaar te maken. Dow produceert onder andere polyethyleen, een kunststof korrel waarvan bijvoorbeeld plastic flessen, vuilniszakken en containers worden gemaakt. Polyethyleen is waterafstotend en daardoor beperkt toepasbaar. Ruim tien jaar geleden startte Dow met het zoeken naar een methode om polyethyleen te vermengen met water. Dat zou de stof meer en breder toepasbaar maken. Na jaren van onderzoek en het uitvoeren van testen, heeft Dow een vloeibaar polyethyleen ontwikkeld met de naam HYPOD TM . Licentie Na de ontwikkeling van HYPOD TM , verkocht Dow de licentie van het product aan het bedrijf Paramelt, een Nederlandse producent van industriële lijmen en was. In hun fabriek in Veendaal is HYPOD TM op kleine schaal geproduceerd en getest. Vervolgens is de nieuwe technologie aangeboden aan industrieën waarvoor het product interessante toepassingen kent, zoals de papier- en tapijtindustrie.
38
Tapijt Tapijtfabrikant Foamtex uit Denemarken is geïnteresseerd in de HYPOD TM -technologie. Aan de onderzijde van tapijt wordt namelijk een kunststof laagje bevestigd dat alle vezels aan elkaar hecht. Deze laag is doorgaans van latex. Het gebruik van polyethyleen heeft echter veel voordelen ten opzichte van latex. Zo is de geur minder sterk en weegt polyethyleen minder. Dat bespaart kosten in het transport van de tapijtrollen. Daarnaast is polyethyleen flexibeler, waardoor het eenvoudiger is om te leggen. Een ander belangrijk voordeel is dat het tapijt minder rafelt na het snijden. Recycling De belangrijkste eigenschap van HYPOD TM is echter dat het, in tegenstelling tot latex, hergebruikt kan worden. Met deze toepassing voor tapijt, is het over enkele jaren niet meer nodig om tapijt weg te gooien. Na inzameling kan het hergebruikt worden als grondstof voor een nieuw product. Dow biedt met deze uitvinding een technische oplossing voor recycling. Dat sluit aan bij de braanbrekende theorie ‘Cradle-to-Cradle’ van Michael Braungart. Volgens deze Duitse chemicus is het mogelijk de spiraal van uitputting van natuurlijke voorraden, van verspilling en vervuiling te doorbreken. Volgens zijn theorie kunnen producten zo ecologisch intelligent ontworpen en geproduceerd worden dat ze volledig te recyclen zijn.
PRODUCT
Dow AgroSciences ontwikkelde het maïszaad SmartStax, dat zorgt voor meervoudige bescherming en duurzame bestendigheid tegen insecten en onkruidbestrijding in maïs. Het zaad biedt boeren de meest complete bescherming ooit in één enkel zaadje.
Toonaangevende innovatie van Dow AgroSciences Dow AgroSciences heeft een lange staat van dienst als het gaat om de ontwikkeling van eersteklas producten voor de landbouwsector. Het laatste maïszaad, SmartStax™, speelt in op de vraag van landbouwers door de toonaangevende insectenbescherming HERCULEX® Insect Protection en YieldGard™ te combineren voor meervoudige bescherming, duurzame bestendigheid tegen insecten en onkruidbestrijding in maïs. Deze combinatie van eigenschappen in SmartStax™ biedt boeren de meest complete bescherming ooit in één enkel zaadje. SmartStax™ beschermt maïsoogsten tegen schade door ongedierte, waaronder maïsstengelboorders, maïswortelkevers, oorwormen, aardrupsen en aanverwante soorten. SmartStax™ biedt ook resistentie tegen de populaire verdelgingsmiddelen glyfosaat en glufosinaat om landbouwers meer mogelijkheden voor onkruidbestrijding te geven. Dow AgroSciences voerde in 2007/2008 veldonderzoeken uit die bevestigden dat SmartStax™ een bredere bescherming biedt tegen insecten in maïskruisingen vergeleken met bestaande beschikbare producten. Revolutionaire technologie De ontwikkeling van SmartStax™ betekent een volgende grote stap in de innovatieve technologie voor Dow AgroSciences. De revolutionaire technologie van SmartStax™
PRODUCT
biedt boeren de meest effectieve bescherming van hun maïsgewassen tegen schadelijk gedierte en zal de toekomst van landbouw radicaal veranderen. SmartStax™ werd geïntroduceerd in de VS in het groeiseizoen 2010 en wordt door Dow AgroSciences verkocht via de verschillende seeds-vestigingen in de VS: Mycogen Seeds, Dairyland Seed Co., Renze Seeds, Brodbeck Seed en Triumph Seed. Op dit moment is SmartStax™ alleen nog maar verkrijgbaar voor boeren in Noord- en Zuid-Amerika. Nieuw product van het Jaar SmartStax™ is door lezers van AgProfessional uitgeroepen tot Nieuw product van het jaar 2009. SmartStax™ vereist minder beschutting en biedt de meest brede bescherming boven en onder de grond tegen ongedierte. Dat was de reden voor de lezers van AgProfessional om SmartStax™ te verkiezen als het meest innovatieve, nieuwe product op de markt in 2009. Dit is een volgende belangrijke bekroning voor SmartStax™, dat in 2009 al de FinOvation Award ontving. Dit is een initiatief van het tijdschrift Farm Industry News en de prijs wordt uitgereikt aan het meest populaire nieuwe product – volgens lezers – waaraan in het tijdschrift of online aandacht is besteed.
SmartStax™ is een handelsmerk van Monsanto Technology LLC
39
Verder in 2009… MAART Nieuwe HPPO-Installatie BASF afgerond Op 6 maart maakten BASF en Dow bekend dat de grootste commerciële Propyleenoxide (PO)-installatie en de eerste installatie gebaseerd op de innovatieve HPPO-technologie, ontwikkeld door BASF en Dow, de opstartfase heeft afgerond en dat de productie draait. HPPO staat voor waterstofperoxide (HP) naar propyleenoxide (PO). Beide ondernemingen zijn zeer tevreden over het nieuwe productieproces, dat wordt beschouwd als een historische mijlpaal in de productie van PO. Communicatiesessie met Mike Gambrell Mike Gambrell, executive vice president Manufacturing and Engineering Operations en één van de zeven leden van Dow’s Executive Leadership Committee, bezocht op 23 maart de vestiging van Dow in Terneuzen. Medewerkers kregen de kans om hem te ontmoeten tijdens een communicatiesessie in Communicatiecentrum De Boerderij. ES&S vijf jaar ongevalsvrij Veiligheid staat bij de afdeling Emergency Services & Security (ES&S) hoog in het vaandel. De bedrijfsbewaking en brandweerlieden waken over de veiligheid van de medewerkers en de fabrieken. Op 25 maart behaalde de afdeling ES&S een bijzondere prestatie. Vijf jaar werkten ze zonder ongevallen. Om deze mijlpaal niet ongemerkt voorbij te laten gaan, hield de afdeling die dag Open Huis. Collega’s konden een kijkje nemen achter de schermen.
40
APRIL VDP Innovatiemiddag De grotere contractors bij Dow in Terneuzen zijn aangesloten bij de Verenigde Dow Partners (VDP). In dit verband werken zij al jaren - samen met Dow - aan projecten om de veiligheid op de werkvloer te verbeteren en ongevalsvrij te werken. Deze externe firma’s ontwikkelen regelmatig nieuwe technologieën of beschikken over nieuwe apparatuur waarmee ze niet alleen veiliger, maar ook efficiënter kunnen werken. Om meer bekendheid aan deze innovaties te geven, gaven de firma’s een demonstratie tijdens de VDP Innovatiemiddag op 1 april. Premier Balkenende op bezoek Woensdag 8 april bracht minister-president Jan Peter Balkenende een twee uur durend werkbezoek aan Dow in Terneuzen. De premier kreeg een rondleiding over het fabrieksterrein en nam onder andere een kijkje in het High Throughput Research (HTR) laboratorium en het fornuis van kraker LHC 2. Aan de hand van verschillende presentaties over innovatie, duurzaamheid en onderwijs, liet Dow zien dat de chemie een oplossing kan bieden voor een meer duurzame maatschappij en economie. In een eerste reactie liet hij weten zeer onder de indruk te zijn van Dow: “Uit alles blijkt hier de liefde voor de mogelijkheden van techniek.” Contractor Awards 2008 Op 15 april reikte Dow de jaarlijkse Contractor Awards uit. De Awards zijn een waardering voor de bijdrage van
de Verenigde Dow Partners (VDP) aan de veiligheid en innovatie bij Dow in Terneuzen. GTI Zuidwest ontving de Award voor de beste veiligheidsprestaties en DEMIS v.o.f. sleepte de eerste Innovatie Award in de wacht.
MEI Bezoek Andrew Liveris Het was kort, maar krachtig: het bezoek van CEO Andrew Liveris aan de vestiging in Terneuzen op 26 mei. Tijdens een communicatiesessie met de medewerkers gaf Liveris een presentatie over de nieuwe strategie van Dow en het daarbij horend pad dat Dow zal volgen in de toekomst.
SEPTEMBER Airborne Wandeltocht Ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Slag om Arnhem tijdens de Tweede Wereldoorlog, wordt elk jaar de Airborne Wandeltocht gelopen. Het grootste eendaagse wandelevenement ter wereld vindt ieder jaar plaats op de eerste zaterdag van september. Vier brandweerlieden van Dow in Terneuzen marcheerden 5 september mee tijdens de 63e editie. Gallery Walk De afdeling Onderzoek & Ontwikkeling bij Dow in Terneuzen organiseerde 24 september een Gallery Walk. Tijdens deze bijeenkomst presenteerden de medewerkers
van Hydrocarbons & Energy verschillende projecten aan hun collega’s met behulp van posters. Op deze manier houden zij elkaar op de hoogte van de vordering van hun werkzaamheden en ontstaan nieuwe ideeën voor verdere ontwikkeling. OPCW op bezoek Nederland is een van de lidstaten die het Verdrag op het verbod van chemische wapens heeft ondertekend. Dat betekent dat er bij een chemisch bedrijf zoals Dow regelmatig inspecties plaatsvinden om te controleren of er chemische stoffen aanwezig zijn die gebruikt kunnen worden bij de productie van chemische wapens. Twee leden van het OPCW (Organisatie voor het verbod op chemische Wapens) bezochten de vestiging van Dow in Terneuzen als onderdeel van hun training tot inspecteur. Gedurende tien weken kregen ze een algemene industriële training, waarbij ze kennismaakten met de verschillende facetten van de chemische industrie. Watermarkt De beschikbaarheid van voldoende schoon drinkwater is de grootste uitdaging waar de wereld deze eeuw mee te maken krijgt. De oplossingen voor dit wereldwijde probleem liggen gelukkig vaak dichter bij huis. In Zeeland bijvoorbeeld, waar vele partijen samen werken aan schoon en zuiver drink- en oppervlaktewater. Op 12 september lieten onder andere Waterschap Zeeuws-Vlaanderen, Evides en Stichting het Zeeuwse Landschap zien hoe zij werken aan schoon water. Ze deden dat tijdens de Watermarkt die Dow organiseerde nabij de haven van Terneuzen.
41
OKTOBER Technology Center Awards Een veilige, degelijke en goed draaiende fabriek krijg je alleen als je de best mogelijke technologie gebruikt. Speciaal om die technologieën te ontwikkelen, en te delen met andere vestigingen, richtte Dow in de loop der jaren wereldwijd tientallen Technology Centers op. Om medewerkers met briljante ingevingen, ideeën en oplossingen te waarderen en te stimuleren, zijn in 1986 de Technology Center Awards bedacht. Op 14 oktober werden elf projecten beloond met een award. Gerard van Harten benadrukte bij de uitreiking dat de awards een erkenning zijn voor alle medewerkers die een technologische en milieuvriendelijke verbetering of innovatie bedenken. Daarnaast bevorderen de awards een gezonde competitie. Terneuzen heeft sinds de invoering van de Awards al heel wat innovatieve projecten uitgevoerd. Symposium Sterker en Duurzamer Zeeland Verschillende Zeeuwse ondernemers – waaronder Gerard van Harten, voorzitter van de Raad van Bestuur van Dow – maakten tijdens het symposium ‘Sterker en Duurzamer Zeeland’ op 14 oktober duidelijk dat ‘duurzaamheid’ en ‘samenwerking’ de sleutelwoorden zijn voor succes in de toekomst. Gerard van Harten erkent dat er een spanningsveld is tussen duurzaamheid en winst op korte termijn, maar dat ook multinationals als Dow zich goed realiseren dat je afgerekend wordt op de toekomst. “Als chemiebedrijf verbruiken we veel energie. Daarom is energie-efficiënter worden een van onze belangrijkste doelstellingen. Daar-
42
naast is de chemische industrie bij uitstek de sector die met nieuwe technische oplossingen kan komen.” Krakers Terneuzen meest betrouwbare krakercomplex binnen Dow Over 2009 is het krakercomplex in Terneuzen uitgeroepen tot het meest betrouwbaar opererende binnen heel Dow. Een opvallende prestatie gezien de economische malaise in 2009. Terneuzen slaagde erin heel stabiel te draaien in een extreem lastige markt. Toen andere krakers uitvielen en partijen met tekorten te maken kregen, waren de Terneuzenkrakers in staat weer snel op te schalen. Peter Holicki, Vice-president Manufacturing voor Hydrocarbons & Energy, had de award voor de medewerkers best wel eens aan een andere locatie gegund, maar gaf aan dat de medewerkers van de LHC nu eenmaal te goed zijn.
Colofon Dow Benelux B.V. Postbus 48, 4530 AA Terneuzen, Nederland Tel. +31 (0)115 671234, www.dowbenelux.com Eindredactie Afdeling Public Affairs Redactie Lievens Communicatie, Middelburg Concept, ontwerp en layout Raven Vormgeving, Groede Fotografie Christophe Vander Eecken, Gent (B) Duo Foto, Heikant Druk Drukkerij Bareman, Terneuzen Wilt u reageren naar aanleiding van dit verslag, stuur dan een e-mail naar
[email protected] of bel met de afdeling Public Affairs op +31 (0)115 672700. Van dit verslag is ook een Engelstalige versie beschikbaar. Ga hiervoor naar www.dowbenelux.com.
Het Duurzaamheidsverslag 2009 is gedrukt op papier dat afkomstig is uit verantwoord beheerde bossen.
