Duurzaamheidsverslag. Dow Benelux B.V

Duurzaamheidsverslag Dow Benelux B.V.

2008

Colofon Dow Benelux B.V. Postbus 48, 4530 AA Terneuzen, Nederland Tel. +31 (0)115 671234, www.dowbenelux.com Eindredactie: Afdeling Public Affairs Redactie: Lievens Communicatie, Middelburg Concept, ontwerp en realisatie: men@work, Middelburg Fotografie: Dow, Duo Foto uit Heikant, Mechteld Jansen uit Middelburg Druk: Drukkerij Bareman, Terneuzen Wilt u reageren naar aanleiding van dit verslag, stuur dan een e-mail naar [email protected] of bel met de afdeling Public Affairs op +31 (0)115 672700.

Dow in de Benelux is een geïntegreerd onderdeel van The Dow Chemical Company. Een veelzijdig chemiebedrijf dat de kracht van wetenschap en technologie combineert met het ‘Menselijke Element’ om voortdurend die dingen te ­verbeteren die van essentieel belang zijn voor de vooruitgang van de mens. Dow biedt een breed scala aan producten en diensten aan klanten in 160 landen waarbij het chemie en ­innovatie verbindt met de principes van duurzaamheid om mensen te voorzien van schoon water, voedsel en medicijnen tot verfstoffen, verpakkingsmiddelen en producten voor ­persoonlijke verzorging. De jaaromzet bedraagt 58 miljard dollar en Dow heeft wereldwijd 46.000 medewerkers.

Inhoud Verklaring Raad van Bestuur Dow in de Benelux Even voorstellen

3 5 6 7

Mens Introductie De medewerkers Gezondheid en veiligheid Medezeggenschap Opleiding, donaties en klankbordgroep Open Dag in Terneuzen Voor de medewerkers

9 10 11 12 13 14 15

Energie- en klimaatbeleid - Iedereen bewust

16

Milieu Introductie Minder emissies bij de LDPE-fabriek Milieuprestaties in Terneuzen Milieuprestaties in Tessenderlo en Kallo Milieuprestaties in Delfzijl, Tertre en Zwijndrecht

19 20 21 22 23

De versnelde transformatie van Dow - Vroege ingreep voor algemeen behoud

24

Economie Introductie Klaar voor de toekomst Resultaten Dow wereldwijd Investeren in samenwerking Kerncijfers Dow Benelux 2004 - 2008

27 28 29 30 32

Verder in 2008... Colofon

33 35

Het Terneuzen Site Leadership Team is verantwoordelijk voor het bestuur van de vestiging in Terneuzen. Van links naar rechts: Frans Kempenaars (Environment, Health and Safety Leader), Gerard van Harten (Benelux Country Leader en vanaf 2009 tevens Terneuzen Site Leader), Peter Holicki (Terneuzen Site Leader in 2008), Ben Pijcke (Purchasing Leader), Arnd Thomas (Dowlex Manufacturing Leader in 2008), Rob Rutjens (Site Infrastructure Leader vanaf 2009), Frank Rammeloo (Technology Center Leader), Ellis Spitzen (Maintenance Leader), Gert Berendsen (Research & Development Leader) Niet op de foto: Dik Schipper (LHC Manufacturing Leader), Ad Tolboom (Human Resources Leader), Erik van Oosten (Public Affairs Leader), Eric Kersten (Site Infrastructure Leader in 2008) en Harrie Fransen (Logistics Polyurethanes Leader)

Gerard van Harten: “Focus op de toekomst door excellent opereren” “In 2008 zet Dow in Terneuzen een uitstekende prestatie neer op de gebieden van veiligheid en milieu. Ook de andere productie­ vestigingen van Dow in de Benelux laten op deze terreinen mooie ­resultaten zien. Om de wereldwijde 2015-doelstellingen te halen op het vlak van milieu, definieert het Energy & Climate Change Team in Terneuzen verschillende aandachtspunten. Zo zorgen we ervoor dat het energie- en klimaatbeleid de komende jaren bovenaan de agenda blijft staan. Maar 2008 is vooral het jaar waarin de economische recessie wereldwijd toeslaat en niet zonder gevolgen blijft voor Dow in de Benelux.”

Transformatie “We kunnen niet om de huidige situatie heen. De recessie die in 2008 is ingezet, zal naar verwachting ook in 2009 voortduren. Eind 2008 neemt Dow daarom snel een aantal belangrijke ­beslissingen. Voor Dow in de Benelux betekent dit de sluiting van drie ­fabrieken in Terneuzen en het verlies van ruim 200 ­arbeidsplaatsen. Daarnaast is minder werk uitbesteed aan ­onderaannemers en ­contractors. Moeilijke beslissingen die niet lichtvaardig genomen zijn. In een kort tijdsbestek werken het management van Dow en de verschillende ondernemings- en overlegraden een sociaal plan uit voor de vertrekkende medewerkers.”

Fijnchemie “Wereldwijd zijn 5.000 banen geschrapt en twintig fabrieken ­gesloten. Maar Dow is sterk, financieel gezond en bestaat al 112 jaar. Onze organisatie heeft eerder te maken gehad met tegen­ slagen en recessies. Die zullen we ook nu weer te boven komen. Ook deze tijden geven, hoe moeilijk dat soms uit te leggen is ­gezien de gevolgen, kansen voor de toekomst. In een tijd dat die ­‘toekomst’ er nog heel anders uitzag, is besloten tot de transformatie van Dow. De transformatie moet leiden tot een hoogwaardig en divers chemiebedrijf dat gericht is op groei en minder ­afhankelijk is van

economische cycli. De basis waarop ons ­bedrijf gebouwd is – de bulkchemie – wordt niet verlaten. Wel zoeken we naar integratie met de fijnchemie en speciale ­materialen. De overname van het Amerikaanse Rohm and Haas die begin 2009 is afgerond, is een belangrijke stap in deze strategie.”

Geen doorgang van K-Dow “Een andere transactie die we graag wilden voltooien, is de vorig jaar aangekondigde joint venture tussen The Dow Chemical Company en Petrochemical Industries Company (PIC) uit ­Koeweit. De start van de nieuwe organisatie, K-Dow Petro­ chemicals, moest het hoogtepunt van het jaar 2008 worden. Groot is de teleurstelling aan het eind van het jaar als de partner bericht dat de joint venture geen doorgang kan vinden. Zeker ook voor de medewerkers bij de vestigingen van Dow in ­Terneuzen, Tessenderlo en Edegem die zoveel werk hadden ­verzet om alles op tijd klaar te hebben. Een tegenslag, maar Dow houdt vast aan haar strategie om voor de basischemie groei te realiseren met een partner.”

Focus op excellentie “Omdat we niet weten hoe de economische situatie zich verder zal ontwikkelen, is het belangrijk om in 2009 te focussen op ­‘excellent opereren’. Dus klanten zo goed mogelijk van dienst zijn, wederom goede veiligheids- en milieuresultaten neerzetten en onze processen zo economisch en betrouwbaar mogelijk ­besturen. Om de positie van Dow in Terneuzen – de op een na grootste productievestiging van Dow ter wereld én een van de belangrijkste werkgevers in Zeeland – veilig te stellen, blijven we verdergaan met het maken en ontplooien van ambitieuze plannen zoals de ontwikkeling van het Maintenance Valuepark en een Bèta Kenniscampus. Belangrijke investeringsplannen liggen klaar voor het moment dat economisch herstel intreedt.”

5

Dow in de Benelux 2

1 Dow Benelux B.V. en K-Dow Petrochemicals Netherlands B.V. in Terneuzen – 2.146 medewerkers 2 Dow Benelux B.V. in Delfzijl – 53 medewerkers 3 Dow Belgium bvba en K-Dow Petrochemicals Belgium bvba in Tessenderlo – 170 medewerkers 4 Dow Haltermann bvba in Kallo – 91 medewerkers 5 Dow Belgium bvba en Dow AgroSciences B.V. in Edegem – 91 medewerkers 6 Dow Office of EU Government Affairs & Public Policy in Brussel – 5 medewerkers 7 Dow Zwijndrecht bvba – 9 medewerkers 8 Dow Polyol Belgium bvba in Tertre – 48 medewerkers

1 7

4 5 6

8

3

Even voorstellen Dow in de Benelux telt acht vestigingen in België en ­Nederland. Er werken ruim 2.600 mensen. Daarnaast zijn er dagelijks honderden medewerkers van onderaannemers aan het werk.

Nederland De grootste vestiging van Dow in de Benelux bevindt zich in Terneuzen. Dit is tevens de op één na grootste productie­ vestiging van Dow ter wereld. Het hart van de vestiging ­bestaat uit de drie kraakinstallaties die onder andere ­ethyleen en propyleen produceren. Deze vormen de belangrijkste bouwstoffen voor veel kunststoffen en chemicaliën. Bijvoorbeeld latex voor de tapijt- en papierindustrie, polystyreen voor huishoudelijke apparatuur, polyethyleen voor de coating van drankkartons en StyrofoamTM, het isolatiemateriaal voor dak- vloer- en wandtoepassingen. In Terneuzen is ook de grootste Research & Development afdeling van Europa ­gevestigd, de motor achter tal van innovaties. Een andere productievestiging van Dow in Nederland is gevestigd in ­Delfzijl. Daar produceert Dow grondstoffen voor de ­polyurethaanindustrie.

België Dow in België telt zes vestigingen, waarvan vier productievestigingen. In Tessenderlo produceert Dow kunststoffen voor de productie van uiteenlopende verpakkingsmaterialen en voor toepassing in pijpleidingen en het binnenwerk van

koelkasten en televisies. In Kallo worden specialistische ­chemicaliën verwerkt en in Zwijdrecht Dow CellosizeTM voor onder meer verf, bouwmaterialen en persoonlijke verzorgingsmiddelen. In Tertre wordt polyol gemaakt. Dit is een grondstof voor polyurethaanschuim in auto’s, koelkasten, bedden en in de bouw. In Edegem bevindt zich het dienstencentrum en verkoopkantoor voor de Benelux. In Brussel is het kantoor voor EU Government Affairs & Public Policy ­gevestigd om de belangen van Dow bij de instellingen van de Europese Unie te behartigen.

Bestuur en toezicht De Raad van Bestuur van Dow Benelux B.V. is verantwoordelijk voor het algemene bestuur en is als volgt samengesteld: Gerard van Harten* (voorzitter), Peter Holicki (vice-voor­ zitter), Dré Galle* en Mark Sloot* (secretaris). De Raad van Commissarissen van Dow Benelux B.V. houdt toezicht op het bestuur van de onderneming en adviseert de Raad van ­Bestuur. Deze raad bestaat uit: Bart Groot, voorzitter  (voormalig vice president Central & Eastern Europe en general manager Dow Central Germany), Arnold Allemang, (lid Board of Directors van The Dow Chemical Company), Theo Walthie (voormalig vice- president Dow Business Group Hydro­ carbons & Energy). *Tevens bestuurder Belgische vestigingen

7

Mens

9

Introductie

Ongevallen 7

12

12

14

20

Na een goed eerste halfjaar, raakt de wereldwijde econo­ mische crisis in de tweede helft van 2008 ook Dow in de ­Benelux. Begin december wordt duidelijk dat er banen zullen verdwijnen bij de diverse vestigingen. Prioriteit voor de ­directie en de ondernemingsraden is een goed sociaal plan voor alle medewerkers. Verder in 2008: een veiligheids­ resultaat om trots op te zijn, een nieuw personeelsblad en de Open Dag in T­erneuzen.

2004

2005

2006

2007

2008

In 2008 vinden bij Dow in de Benelux zeven ongevallen met letsel plaats. Elk ongeval is er een teveel, maar omdat geen van deze ongevallen tot verzuim leidt, wordt er met tevredenheid op dit resultaat teruggekeken. Dow is trots op dit historisch lage resultaat en het doel van nul ­ongevallen is hiermee in 2008 weer dichterbij gekomen.

De medewerkers Aantallen

Diversiteit

Het aantal medewerkers in de Benelux bedraagt eind 2008 2.657. Een aantal dat nauwelijks afwijkt van vorig jaar. Toen werkten er 2.659 mensen. Gedwongen door de financiële en economische crisis kondigt Dow eind 2008 diverse reorganisatiemaatregelen aan waarmee ze haar transfor­matiestrategie versneld gaat uitvoeren. De impact van de ­reorganisatie is groot. In Terneuzen gaan ongeveer 200 arbeidsplaatsen verloren, in Delfzijl vijf. Bij de Belgische vestigingen leidt de ­reorganisatie tot een verlies van ongeveer tien arbeids­plaatsen. Toch zal Dow ook de komende ­jaren nieuwe medewerkers aannemen. Het gaat dan voor­namelijk om vervanging van ­medewerkers die met pensioen gaan.

Bij Dow staan verscheidenheid en verbondenheid hoog in het vaandel en het bedrijf kent een speciaal hierop gericht diversity & inclusion-beleid. Er werken bij Dow in de Benelux inmiddels mensen uit 37 ­verschillende landen.

Locaties Delfzijl Terneuzen Thuiswerkers Nederland Werkend elders in Nederland

53 Brussel

5

2.146 Edegem

91

27 Zwijndrecht

9

5 Tessenderlo

170

Land Albanië België

Aantal 1 561

Land

Aantal

Macedonië

1

Marokko

4 3

Brazilië

2

Mexico

Canada

3

Nederland

China

3

Oekraïne

1

Colombia

1

Pakistan

2

Denemarken

2

Panama

1

Philippijnen

1

Polen

3

Duitsland Egypte

21 1

1.932

Frankrijk

19

Portugal

3

Honduras

1

Rusland

2 15

Tertre

48

Ierland

2

Spanje

Kallo

91

India

4

Thailand

1

Thuiswerkers België

12

Indonesië

1

Tsjechië

4

Iran

1

Verenigd Koninkrijk

18

Italië

16

Verenigde Staten

20

Japan

1

Zuid-Afrika

2

Korea

1

Zweden

2

Luxemburg

1

Totaal Benelux

Totaal Nederland

2.231 Totaal België

Totaal Benelux

2.657

426

2.657

Gezondheid en veiligheid Verzuim In 2008 is zowel het gemiddelde ziekteverzuim als de ­meldingsfrequentie bij Dow iets gedaald. Het feit dat de Arbodienst de afdelingen gerichter ondersteunt bij het omgaan met verzuim, levert een positief effect op. De nadruk ligt nu meer op allerlei zaken die vooraf gaan aan verzuim.

Welzijn Gezond, veilig en met plezier werken is het uitgangspunt van het arbobeleid bij Dow. Daarom wordt jaarlijks een welzijnsonderzoek georganiseerd. De totale deelname bleef ongeveer gelijk en ook de scores in 2008 verschillen weinig ten opzichte van de scores in 2007. Vooral de onderwerpen die lager ­scoren, zoals bijvoorbeeld werkdruk en mentale belasting, ­laten ­weinig beweging zien. Daarom wil de Arbodienst zich, samen met ­directie en leidinggevenden, inspannen om het aantal medewerkers met een lagere welzijnsscore te reduceren.

Rookvrij Het programma “Move” van de Arbodienst in Terneuzen wil mensen aanzetten om minstens 30 minuten per dag te ­bewegen. Het nieuwe joggingpad rond het hoofdkantoor biedt daar de kans toe. De ‘Non-tobacco day’ daagde rokers uit om 24 uur niet te roken of zelfs definitief te stoppen, want vanaf 1 januari 2010 wordt Dow in Terneuzen volledig rookvrij.

TBC Eind februari wordt bij een medewerker van Dow in ­Terneuzen een besmettelijke vorm van TBC vastgesteld. In samen­ werking met de Gemeentelijke Gezondheidsdienst (GGD) Zeeland wordt in twee fasen onderzoek gedaan bij een groot

aantal medewerkers. Er zijn geen nadere directe besmettingen g­ econstateerd.  

Veiligheid In 2008 vinden bij Dow in de Benelux zeven ongevallen met letsel plaats. Elk ongeval is er een teveel, maar omdat geen van deze ongevallen tot verzuim heeft geleid, wordt er met grote tevredenheid op dit resultaat teruggekeken. Naast de blijvende inspanningen voor persoonlijke veiligheid, heeft ook de veiligheid van de processen constante aandacht. Er zijn nieuwe en betere indicatoren ontwikkeld om de prestaties nauwkeuriger te kunnen meten.

Interactieve training   Medio 2008 introduceert Dow in Terneuzen een trainings­ programma voor nieuwe medewerkers. Om hen zo snel ­mogelijk vertrouwd te maken met veilig werken in een ­chemische fabriek is een digitale, interactieve methode ­ontwikkeld. Onder leiding van een mentor kunnen taak-risicoanalyses uitgevoerd worden. Via intranet krijgt de nieuwe collega toegang tot leerervaringen uit het verleden, ­afdelingsen veiligheidsprocedures, Risico Inventarisatie en Evaluatie (RIE) en het complete incidenten registratiesysteem van Dow wereldwijd. Op basis van de geïdentificeerde gevaren kan informatie gefilterd worden. Ervaring leert dat de nieuwe ­medewerkers sneller vertrouwd raken met de Dow-veiligheidscultuur en dat ook de mentor hierdoor een soort opfriscursus krijgt.

11

Medezeggenschap Veranderingen De ondernemingsraad (OR) in Terneuzen werkt in 2008 aan het advies voor de vorming van de joint venture K-Dow met het petrochemische bedrijf PIC uit Koeweit. Op 8 augustus brengt de OR een positief advies uit. Omdat de partner bericht dat de joint venture geen doorgang kan vinden, is een pas op de plaats gemaakt. Naar aanleiding van de wereldwijde, economische crisis brengt de OR eind 2008 een positief advies uit over enkele korte termijn acties, zoals het opnemen van tien verplichte snipperdagen. Aansluitend start de OR met het advies over het verlies van ongeveer 200 ­banen. Een belangrijk onderdeel hiervan is de beoordeling van het sociaal plan. De OR kiest ervoor om de adviesaanvragen in een gezamenlijke werkgroep met het management voor te bereiden. Daarna behandelt de voltallige OR de adviesaanvragen.    

K-Dow Dow in Tessenderlo kent voortaan twee juridische entiteiten: Dow en K-Dow. En ook twee arbeidsreglementen. Over CAO 32-bis, die de arbeidsvoorwaarden vastlegt tussen twee ­bedrijven die een joint venture aangaan, is onderhandeld met de directie. Ook is schriftelijk vastgelegd dat de rechten voor de groepsverzekering en het pensioenfonds voor de medewerkers van Dow en K-Dow dezelfde zijn. In mei vinden ­sociale verkiezingen plaats. Het Site Leadership Team beslist om de Overlegraad op te splitsen in twee aparte raden, een voor Dow en een voor K-Dow.

Kostenreductie In Kallo wordt een record aan processing fee genoteerd, een maat voor de inkomsten. En dat terwijl in Kallo de crisis duidelijk voelbaar is in het laatste kwartaal van 2008. Om die reden zijn verschillende maatregelen aangekondigd en genomen

om de kosten zoveel mogelijk te reduceren. Deze maat­regelen blijven naar verwachting ook in 2009 nodig.

Enquête Delfzijl houdt een enquête over de invoering van een 2-2-2 rooster ter vervanging van het huidige 3-4 rooster van de vijfploegendienst. Door een gebrek aan animo blijft het huidige rooster gehandhaafd. Verder zijn veel ergonomische aanpassingen gedaan op de werkplekken in het kader van de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RIE).

Vergoedingen Ook in Edegem vinden sociale verkiezingen plaats, zes afgevaardigden worden verkozen voor de overlegraad. Om de ­gevolgen van het werkplek-optimalisatieproject te toetsen, is een Pressure Management Indicator-onderzoek gedaan. De resultaten zijn positief. Verder is een voorstel goedgekeurd voor de halfjaarlijkse aanpassing van de woon-werk­ vergoeding aan de geldende benzine- en dieselprijzen en de betaling van een belastingvrije fietsvergoeding.

Opleiding, donaties en de klankbordgroep MyLearning

Betrokkenheid bij omgeving

In mei 2008 is het wereldwijde trainings- en registratie­ systeem ‘MyLearning’ bij Dow in Terneuzen in gebruik ­genomen. Alle trainingen zijn via dit systeem online op te ­zoeken. Elke medewerker kan een persoonlijk trainings­ programma samenstellen. Dat kan uit online en uit klassikale trainingen bestaan. Via e-mail ontvangen medewerkers een bevestiging die automatisch in hun agenda terechtkomt. ­MyLearning maakt het volgen van de verplichte en de zelf ­gekozen trainingen efficiënter en makkelijker.

Dow voelt zich sterk verbonden met haar directe omgeving. Dat komt ook tot uiting door donaties. Dow steunt vooral ­nieuwe initiatieven die een bijdrage leveren aan de kwaliteit van natuur en milieu, onderwijs en innovatie en aan de ­sociale infrastructuur. Zo gaat Dow een nieuwe overeenkomst aan met het Zeeuwse Landschap. De jaarlijkse bijdrage komt ten goede aan het behoud en beheer van de natuurgebieden Het Verdronken Land van Saeftinghe, de Hooge Plaaten en de Paulinaschorren. In 2008 bedraagt het donatiebudget 300.000 euro. Daarmee wordt onder meer de Zeeuwse Zonnebootrace en de organisatie van de eerste editie van het Scheldepopfestival in Zeeuws-Vlaanderen gesteund. De reddings­ brigade in Breskens krijgt een bijdrage voor nieuwe motoren en de Stichting Slachtofferhulp een bijdrage voor het ­oprichten van lotgenotengroepen voor nabestaanden van verkeersslachtoffers.

Kenniscampus Dow zet zich al jaren in om de instroom in het techniek­ onderwijs te bevorderen. De inzet loont, want het aantal ­techniekleerlingen aan het ROC Westerschelde in Terneuzen is flink gestegen. Ter vergelijking: in 2005 kozen 636 leerlingen voor techniek, in 2007 bijna duizend. Een van de initiatieven, Samen Handen Ineen (SHI), ontving zelfs de Zeeuwse onderwijsprijs en de VMBO Innovatieprijs. SHI is een samen­werking met andere industriële bedrijven in de regio, zoals Cargill, Yara, Outukumpu, Elocoat en Elopak. Om de aan­trekkelijkheid van het technisch onderwijs in Zeeuws-Vlaanderen verder te vergroten, pleit Dow voor de vestiging van een bèta kenniscampus. Door kennis- en onderwijs­faciliteiten samen te ­brengen, inclusief HBO-onderwijs, ­huisvestingsmogelijkheden en sportvoorzieningen, wordt het ook voor studenten van ­buiten de regio aantrekkelijker om hier te studeren.

Bezoek kraker In de klankbordgroep van Dow in Terneuzen overleggen ­omwonenden uit de regio Zeeuws-Vlaanderen en ZuidBeveland zes keer per jaar met Dow over allerlei bedrijfs­ onderwerpen waarmee omwonenden direct of indirect te maken hebben. Op de agenda in 2008: de gevolgen van de economische teruggang voor de werkgelegenheid in de regio en de inspanningen van Dow om te streven naar een meer duurzame chemie. Een deel van de klankbordgroep bezoekt kraker 2 tijdens het groot onderhoud in april.

13

Open Dag in Terneuzen Op 18 oktober bezoeken ruim 1.500 omwonenden, studenten, oud-medewerkers en huidige medewerkers met familie en vrienden de Open Dag van Dow in Terneuzen. De dag wordt gehouden in het kader van de landelijke Dag van de Chemie, een tweejaarlijks initiatief van de Vereniging van de ­Nederlandse Chemische Industrie (VNCI). De bezoekers ­nemen een kijkje achter de schermen en ontdekken dat ­chemie overal is via busritten over het terrein. Er zijn twee routes. Wie kiest voor de productieroute, mag uitstappen bij de controlekamer van de LHC-fabrieken. Tijdens de logistieke route krijgen de bezoekers een goed beeld van hoe Dow haar producten aan- en afvoert: over de weg, per trein, over het

water en via pijpleidingen. De brandweer en de medische dienst geven demonstraties en rondleidingen. De medewerkers van het ultramoderne High Throughput Laboratorium verzorgen rondleidingen. Er is ook veel aandacht voor de toepassingen van de talloze Dow-producten en de inspanningen van Dow op het vlak van duurzaamheid. Het met vele prijzen beloonde afvalwaterproject van Terneuzen – waarbij het huishoudelijk afvalwater van de gemeente Terneuzen gebruikt wordt voor de productie van stoom voor de krakers van Dow en daarna geschikt wordt gemaakt als voedingswater voor de koeltoren – krijgt ook nu weer veel aandacht.

Eco-Runner Dé publiekstrekker tijdens de Open Dag: de Dow Eco Runner. De auto is een ontwerp van studenten van de TU Delft en kan meer dan 2.200 kilometer rijden op slechts een liter brandstof.

Styrofoam Het enige eindproduct voor consumenten van Dow dat in ­Terneuzen gemaakt wordt: StyrofoamTM. Al meer dan 50 jaar ­leveren de blauwe platen betrouwbare isolatie in muren, vloeren en daken.

Voor de medewerkers Jouw Dow De voorbije jaren vormde het Dow intranet de hoofdbron van informatie voor de medewerkers. De digitale wereld leende zich uitstekend om snel allerlei berichten uit te sturen. Niet iedereen beschikt echter over de tijd en de mogelijkheid om achter de computer plaats te nemen. Af en toe klonken dan ook geluiden door over het gemis van een personeelsblad: een gezellig blad met foto’s, verhalen en nieuwtjes waar ook het thuisfront in kon lezen. Dow geeft gehoor aan de oproep en in februari 2008 valt de eerste uitgave van Jouw Dow op de deurmat. Het nieuwe personeelsblad is bedoeld voor alle ­huidige en gepensioneerde medewerkers van Dow in de ­Benelux en krijgt de naam Jouw Dow. Een nadrukkelijke ­verwijzing naar de medewerkers, zij staan in elk nummer ­centraal. Zo wordt het Menselijke Element of Human Element in de praktijk gebracht. In het blad zit telkens een pagina waarop een aantal artikelen wordt samengevat in het Engels. Voor de medewerkers in Tertre wordt deze pagina vertaald in het Frans. Ook zijn in het blad regelmatig verwijzingen te vinden naar het intranet of internet voor meer informatie. De kernredactie bestaat uit medewerkers van ­Public Affairs en Human Resources, de Ondernemingsraad van Terneuzen en ECAP, het Employee Communications ­Advisory Panel.

Nieuwe netwerken voor medewerkers Speciaal voor nieuwe medewerkers uit de Tech/Tech-Admin functiegroep is er Toekomst@Dow. Het nieuwe netwerk is ­vergelijkbaar met het Young Professionals netwerk voor

­ edewerkers met een HBO- en universitaire achtergrond. m Toekomst@Dow richt zich onder andere op de operators en medewerkers van de onderhoudsafdelingen, het labora­torium en mensen met een administratieve baan. Toekomst@Dow wil mensen op een leuke manier laten integreren, meer leren over de fabrieken en de verschillende afdelingen en laten kennismaken met andere, enthousiaste collega’s. De ­Terneuzen ­International Club@Dow is het resultaat van de fusie ­tussen de International Ladies Club en de Dow Terneuzen ­International Club. De leden helpen elkaar ­integreren in de omgeving en wisselen kennis en culturele ervaringen uit.

Explore the Chemistry Onder de naam ‘Explore the Chemistry’ gaat Dow de strijd aan op de arbeidsmarkt. Want ook de komende jaren zijn nieuwe mensen nodig - bijvoorbeeld ter vervanging van mensen die met pensioen gaan - op verschillende niveaus en op diverse ­afdelingen. De nieuwe campagne, die bestaat uit adver­tenties en ander promotiemateriaal, laat zien wat Dow zoal doet, waar het bedrijf voor staat en wat er allemaal mogelijk is. Door gebruik te maken van beelden met mensen in een ­chemische omgeving wordt meteen duidelijk voor wie de ­advertenties bedoeld zijn. Daarnaast bewandelt Dow nog ­andere wegen. Via het Partnerprogramma, een samen­ werkingsverband met andere bedrijven en overheden, gaat Dow op zoek naar een baan voor de partner van een nieuwe medewerker die naar Zeeland verhuist. Het eerste succes is op dit vlak al behaald.

15

Energie- en klimaatbeleid

Iedereen bewust Voorbeeldregio ‘Transitie naar een duurzame Zeeuwse chemie’. Dow ondertekent in 2008, samen met andere Zeeuwse chemiebedrijven, de verklaring van de Brabants Zeeuwse Werkgevers­ organisatie (BZW), de provincie Zeeland en de Zeeuwse ­Milieufederatie (ZMF). Het uiteindelijke doel is Zeeland een voorbeeldregio te laten zijn voor de transitie naar duurzame ­bedrijvigheid.

Centrale thema’s Bij Dow in Terneuzen buigt het Energy & Climate Change Steering Team zich over mogelijke oplossingen met ­betrekking tot het energie- en klimaatvraagstuk. Het team is in 2007 ­opgericht en definieert in 2008 haar aandachtspunten. De ­komende jaren staan vijf thema’s centraal: het besparen van 2,5% energie per jaar, het toepassen van duurzame energiebronnen zoals wind, zon, bio-energie en CO2-afvang, het ­efficiënter maken van de processen in de fabrieken en het transport van de producten, betrokken zijn bij het overheidsbeleid op gebied van klimaat en werken aan de reputatie van Dow door intern en extern te communiceren over de doelen en de resultaten.

Onderzoek Bij veel van deze zaken, bijvoorbeeld het efficiënter maken van de fabrieksprocessen, zal het resultaat pas op langere ­termijn zichtbaar zijn. In 2008 richt Dow zich vooral op zaken die ook

op korte termijn al resultaat opleveren, zoals een bewust­wordingscampagne voor medewerkers. Ook wordt ­onderzoek gedaan om te kijken waar energie bespaard en restwarmte nuttig gebruikt kan worden. Inmiddels is een ­studie gestart naar het energieverbruik in de gebouwen en wordt onderzocht hoe de productie en distributie van ­producten op het nabij­ gelegen Valuepark samengebracht kunnen worden. Ook de ­mogelijkheid voor het plaatsen van grote windmolens in de nabijheid van het terrein wordt onderzocht. Juist in deze economisch onzekere tijden is onderzoek belangrijk. Zo kan, wanneer weer voldoende budget beschikbaar is, meteen gestart worden met de ­uitvoering van de voorgestelde initiatieven.

17

Nacht van de Nacht Eind oktober 2008 neemt Dow deel aan de Nacht van de Nacht. Een jaarlijks landelijk initiatief van de provinciale ­milieufederaties en de Stichting Natuur en Milieu waarbij aandacht gevraagd wordt voor de toenemende licht­vervuiling. Dow onderkent het probleem en heeft al veel gedaan om de lichthinder als gevolg van fakkelactiviteiten terug te brengen. Maar er brandt nog steeds veel onnodige verlichting. In ­kantoren en fabrieken, en op silo’s waar ‘s avonds bijna nooit gewerkt wordt. En juist dit soort verlichting veroorzaakt overlast bij omwonenden. Ondanks de beperkingen - in een ­fabriek die altijd draait, is ’s nachts licht nodig om de werkzaamheden veilig uit te voeren - is op een aantal zichtbare plaatsen toch het licht uit gegaan. Onder meer bij enkele fabrieken die ­grenzen aan het traject van de Westerscheldetunnel, op hoge silo’s en op twee nabijgelegen parkeerterreinen. In de week voor de Nacht van de Nacht wordt extra aandacht gevraagd voor het doven van ­onnodige verlichting in fabrieken en ­kantoren onder het motto ‘Kantoor uit? Licht uit’.

Energy balls Een ander concreet project is de installatie van drie kleine windturbines en twee zonnepanelen bij de nieuwe ontvangstruimte bij de hoofdtoegangspoort. De windturbines, ­zogeheten energy balls, zijn aangeschaft bij een lokaal energiebedrijf en zijn ook thuis toe te passen. Eén windturbine is in staat om ongeveer vijftien procent van de jaarlijkse energiebehoefte

van een gemiddeld huishouden op te wekken. De energy balls en zonnepanelen samen moeten bij Dow voldoende zijn om de apparatuur en de computers voor het registreren van de bezoekers van stroom te kunnen voorzien. Dow hoopt dat dit soort toepassingen medewerkers ook aanzet tot het ­nadenken over hun energieverbruik thuis.

CO2-emissies In 2008 neemt Dow in Terneuzen voor het eerst deel aan de handel in emissierechten. Dow krijgt jaarlijks een bepaalde hoeveelheid rechten. Als de emissies groter zijn dan de ­toegestane hoeveelheid, moet Dow extra rechten kopen. Zijn de emissies lager, dan kunnen de rechten aan andere ­bedrijven verkocht worden. Tot nu toe worden de rechten voor CO2 zonder financiële vergoeding vooraf aan bedrijven verleend. Vanaf 2013 bestaat het risico dat bedrijven de ­rechten moeten kopen en meteen moeten betalen. Omdat dit een Europees en geen wereldwijd systeem is, heeft dit gevolgen voor hun concurrentiepositie. Dow spant zich in om deze problematiek op het hoogste politieke niveau duidelijk te ­maken en effectieve alternatieven aan te dragen die hetzelfde doel van minder emissies behalen.

Milieu

19 Introductie

28

33

43

44

63

Dow in de Benelux heeft de voorbije jaren een structurele verbetering laten zien van de milieuprestaties. Zo is het aantal morsingen en de uitstoot van schadelijke stoffen steeds ­verder teruggebracht. Ook in 2008 realiseren de vestigingen weer een aantal belangrijke verbeteringen. De komende ­jaren ligt de nadruk op het stellen van prioriteiten bij het nemen van milieumaatregelen. Het totale effect van de maatregelen zal hierbij de leidraad vormen.

Milieu-incidenten 2004

2005

2006

2007

2008

In 2008 hebben bij Dow in de Benelux 28 milieu-incidenten plaatsgevonden. Dat is opnieuw een verbetering van de ­prestaties ten opzichte van voorgaande jaren.

Minder emissies bij de LDPE-fabriek Opening De Lage Dichtheid Polyethyleen (LDPE) fabriek bij Dow in ­Terneuzen maakt polyethyleen op basis van ethyleen. ­Polyethyleen wordt onder andere gebruikt in luiers en ­verpakkingen. In de vorm van kunststof korrels wordt de ­polyethyleen opgeslagen in silo’s in afwachting van transport naar de klant. Wanneer de verse korrels in de silo’s terechtkomen, bevatten ze nog een kleine hoeveelheid ethyleen die in de buitenlucht terechtkomt. In het verleden zijn al veel stappen gezet om deze hoeveelheid te verminderen. Maar Dow wil hierin nog verdergaan.

100 ton minder Een interne studie naar de emissies bij Dow in Terneuzen in 2005 laat zien dat de LDPE fabriek een belangrijke bijdrage levert aan de totale uitstoot van ethyleen. Het grootste deel van de uitstoot blijkt afkomstig van de silo’s. Uit de studie komt ook naar voren dat de ethyleenuitstoot met 100 ton per jaar gereduceerd kan worden, door de bouw van een Regeneratieve Thermische Oxidatie Unit, kortweg de RTO-500 unit.

Integratie Hoe werkt de unit? Voorheen kwam de ethyleen rechtstreeks in contact met de buitenlucht, nadat het de silo’s verliet. Nu worden de ethyleengassen van de silo’s afgezogen met een grote ventilator. De ethyleen komt vervolgens in een heteluchtkamer met een constante temperatuur van 850° Celsius. In deze kamer wordt de ethyleen volledig verbrand. De ­constant hoge temperatuur in de unit wordt bereikt door de verbranding van de ethyleen enerzijds en de verbranding van fuelgas (aardgas) anderzijds. Dit gas is afkomstig van de Stefan Duinkerke, de spil tussen het projectteam en de productie van de RTO-unit

n­ aftakrakers op het terrein en hoeft Dow dus niet extra in te kopen. Een mooi voorbeeld van hoe de integratie van de ­verschillende fabrieken op het terrein steeds verder door­getrokken wordt.

Complex De bouw van de unit ging in oktober 2007 van start. Een vrij complex project. Zo moest de unit op dertien plaatsen aan­ gekoppeld worden op het bestaande proces van de fabriek. Tijdens de bouw blijft de fabriek gewoon draaien. In februari 2008 wordt de unit veilig in bedrijf genomen. Met de bouw is een investering van meer dan drie miljoen euro gemoeid. ­Kosten die niet direct terug worden verdiend. Wel wordt de continuïteit van de productieafdelingen gewaarborgd door te voldoen aan de steeds strengere milieueisen.

Milieuprestaties in Terneuzen Vluchtige organische stoffen Dow in Terneuzen kan terugkijken op een goed milieu­resultaat in 2008. Opvallend daarbij is de daling van de uitstoot van vluchtige organische stoffen (stoffen die vrijkomen via ­afblaaspunten, fakkels, afdichtingen van afsluiters en ­pompen enzovoort). De RTO-unit bij de LDPE-fabriek zorgt voor een daling van de ethyleenemissie met 100 ton. Naar verwachting zal de besparing volgend jaar nog groter zijn, omdat de RTOunit pas in maart 2008 in gebruik is genomen. Een vergelijkbare daling wordt volgend jaar verwacht door het stopzetten van de productie van glycol. Hierdoor gaat de Ethyleenoxide (EO) - Ethyleenglycol (EG) fabriek vanaf eind 2009 verder als EO-fabriek. De vervanging van de open koeltoren door een gesloten systeem zal ervoor zorgen dat de EO-emissies dan tot nul gereduceerd worden.

Water en afval Door de maatregelen en projecten die in 2007 zijn uitgevoerd, is de betrouwbaarheid van de Biox verder verbeterd. De Biox is de biologische zuiveringsinstallatie die zorgt voor de lozing van het resterende afvalwater van de fabrieken in de Westerschelde. Door een daling van het aanbod vanuit de fabrieken, is de vuilbelasting van de Schelde nog nooit zo laag geweest. Op het gebied van afvalreductie zijn in absolute zin kleine ­verbeteringen gerealiseerd. Dit heeft deels te maken met de lagere productie van de fabrieken in het laatste kwartaal van 2008.

Energieprestatie In 2008 is minder energie gebruikt dan in 2007. In relatieve zin (energiegebruik per kilogram product) is de prestatie echter verslechterd: met vijf procent ten opzichte van 2005; het doel

was een verbetering met zeven procent. Het grote ­onderhoud aan de LHC-2 fabriek in maart en april en een ­dalende productie vanwege de economische situatie aan het eind van 2008 (hetgeen een lagere efficiency betekent, omdat de fabrieken minder optimaal kunnen draaien) zijn hiervan de belangrijkste oorzaken. Mede door het sluiten van de fabrieken Ethyl-Benzeen 3 en Styreen 3 en de ombouw van de EG-EO fabriek tot EO-fabriek, is over 2009 een verbetering van de energieprestatie te ­verwachten.

Broeikasgassen De uitstoot van CO2 daalt met 2,5 procent ten opzichte van 2007 en met 1,5 procent ten opzichte van het referentiejaar 2005. De monitoringplannen, die inzicht geven in de werkelijke en de voorgeschreven emissies voor CO2, zijn goedgekeurd door de overheid. Dow in Terneuzen neemt in 2008 voor het eerst deel aan de handel in emissierechten.

Onderzoek OM Op 3 juni meldt een onderzoeksteam van het Openbaar ­Ministerie (OM) zich in Terneuzen. Het OM start een ­onderzoek naar een aantal milieu-incidenten tussen 2005 en 2007. Dow spreekt zijn verbazing uit over het onderzoek, aangezien het om bekende incidenten gaat die conform de richtlijnen al ­waren gemeld bij de betrokken instanties. Ook zijn deze ­incidenten al door de overheid onderzocht en heeft Dow maatregelen genomen om herhaling te voorkomen. Het onderzoek van het OM loopt nog.

21

Milieuprestaties in Tessenderlo en Kallo Veiligheid

Water

De vestiging van Dow in Kallo laat een duidelijke verbetering zien op veiligheidsgebied. Zo daalt het aantal morsingen van negen naar vier. In het laatste kwartaal van 2008 telt Kallo zelfs geen enkel rapporteerbaar ongeval. Een mooie prestatie na de teleurstellende veiligheidsscore in 2007. Voor het eerst daalt ook het aantal niet rapporteerbare, kleine morsingen flink. Ter vergelijking: in 2007 telt de vestiging nog 464 kleine morsingen, in 2008 daalt dit aantal naar 244.

De hoeveelheid afvalwater vanuit de fabrieken in Kallo daalt als gevolg van de ingebruikname van een nieuwe effluent­ buffertank. Deze doet tevens dienst als bluswatertank. In 2008 wordt in de waterzuiveringsinstallatie van Kallo een afbraakrendement gehaald van bijna 98 procent, een nieuw record. Het ­waterbekken in Tessenderlo, dat in 2006 in gebruik is ­genomen, resulteert in een sterke daling van het afvalwater in 2007. Deze trend zet door in 2008.

Emissies

Milieuvergunning

In Kallo daalt de uitstoot van CO2 opnieuw ten opzichte van 2007 en 2006. Dit heeft vooral te maken met de vervanging van de verwarming van de ‘reboiler’ van een van de fabrieks­ kolommen van olie naar stoom en de verdere optimalisatie van de productie-installaties. Deze ingreep leidt ook tot een verdere daling van de uitstoot van verzurende stoffen zoals zwaveldioxide en stikstofoxide. De emissies van Vluchtige ­Organische Stoffen (VOS) ontstaan in Kallo bij opslag en ­verlading, tijdens vacuümdistillatie en bij de reiniging van ­kolommen en tanks. In 2008 is een project goedgekeurd en opgestart om de opslagemissies van tankenpark 3 aan te ­sluiten op de naverbrander. Dit project is medio 2009 klaar en moet zorgen voor een daling van de VOS emissies. In Tessenderlo blijft de uitstoot van VOS nagenoeg gelijk in vergelijking met voorgaande jaren. De uitstoot van CO2 daalt ondanks het hogere energieverbruik. Dat heeft te maken met de hogere stoomproductie voor de productie van HDPE.

Bij Dow in Kallo wordt in 2008 voor de derde keer een ­decretale milieu-audit uitgevoerd. Dit is een systematische, gedocumenteerde en objectieve evaluatie van het beheer, de organisatie en de uitrusting van de betrokken inrichting of ­activiteit voor de bescherming van het milieu en wettelijk ­verplicht in Vlaanderen. Er wordt onder andere gekeken naar de emissies, het beheer van energie en grondstoffen en de interne en externe voorlichting. SGS voerde de audit uit en heeft geen tekortkomingen vastgesteld. In Tessenderlo wordt het ISO 14001-gecertificeerde milieuzorgsysteem onderworpen aan zowel een interne als een ­externe audit. Beiden zijn met succes afgerond. In 2009 wordt opnieuw geauditeerd om de integratie met de andere zorgsystemen van de vestiging verder te bevorderen. Dow in ­Tessenderlo vraagt verder een wijziging in de milieu­ vergunning aan naar aanleiding van de bouw van een nieuw fornuis op de Styreen fabriek.

Milieuprestaties in Delfzijl, Tertre en Zwijndrecht Ozonlaag De productie in Delfzijl daalt in het vierde kwartaal van 2008 merkbaar als gevolg van de wereldwijde crisis. Dit heeft een positief effect op de energie-efficiëntie van de vestiging. Deze prestatie wordt verder positief beïnvloed door de ingebruikname van de nieuwe stoomketel in 2007. Ook de afname van het afval op de vestiging is voor een deel te verklaren door het lagere productieniveau. In 2008 worden twee kleinere aircounits met HCFK’s vervangen door installaties met HFK’s. Dit zijn gehalogeneerde koolwaterstoffen die de ozonlaag in ­mindere mate aantasten dan de chloorhoudende HCFK’s. Hiermee is de vestiging in Delfzijl volledig HCFK-vrij, twee jaar eerder dan de door de overheid aangegeven overgangstijd in 2010.

Water Delfzijl neemt water af van het publieke net. Het water­ verbruik, dat voor een deel samen hangt met de productie­ capaciteit, is ten opzichte van voorgaande jaren iets ­gestegen. Dat heeft te maken met een project waarbij voor verschillende gerenoveerde producttanks een druktest met water moest worden uitgevoerd. De hoeveelheid afvalwater van de ­fabrieken blijft nagenoeg gelijk. In Tertre werkt Dow, na een significante daling van de hoeveelheid afvalwater de laatste jaren, naar een daling toe van het hoeveelheid industriewater door op zoek te gaan naar mogelijke lekken.

Ongewone voorvallen In 2008 meldt Dow in Delfzijl twee keer een ‘ongewoon ­voorval’ als een afwijking van de Wet milieubeheer aan de provincie Groningen. In beide gevallen gaat het om een ­lekkage van

koelmiddelen. Hierover wordt uitgebreid ­schriftelijk gerapporteerd aan het bevoegd gezag. Eind 2008 vinden metingen plaats in het kader van de Wet milieubeheer aan de procesfornuizen en de uitlaat van de gaswasser van de MDI ­destillatiefabrieken. Hierbij is vastgesteld dat voldaan wordt aan de emissie-eisen op twee parameters na. Dow ­onderzoekt de oorzaken hiervan, zodat in 2009 een nieuwe meting ­georganiseerd kan worden.

Investeringen In 2008 is in Delfzijl opnieuw geïnvesteerd in enkele milieu­ projecten. Zo zijn, net als vorig jaar, opnieuw verschillende werkzaamheden uitgevoerd om de bodembeschermende voorzieningen op een hoger niveau te brengen. Daarnaast is een aantal pompen met mechanische pakking vervangen door pompen zonder pakking. Dit reduceert de mogelijkheid op lekkages van product.

Veiligheid Tertre besteedde de afgelopen jaren veel aandacht aan de gevolgen voor de gezondheid van de medewerkers door ­productlekkages. Dat resulteert in 2008 voor het eerst tot nul incidenten. Daarnaast is ook gekeken naar de procesveiligheid op het terrein. Mogelijke risico’s op lekkages worden zoveel mogelijk uitgesloten door het dichten van afsluiters van pompen. Voor Dow in Zwijndrecht was 2008 een goed jaar: er deden zich geen incidenten voor op het gebied van persoonlijke en procesveiligheid. Ook deden zich geen milieuincidenten voor.

23

De versnelde transformatie van Dow

Vroege ingreep voor algemeen behoud Ongekend De eerste helft van 2008 laat voor Dow in de Benelux goede economische resultaten zien. In het vierde kwartaal laat de financiële en economische crisis, die de Verenigde Staten dan al helemaal in haar greep heeft, zich ook in Europa en de rest van de wereld voelen. De productie van enkele Dow-­fabrieken in de Benelux daalt flink als gevolg van een sterke daling in de vraag. Vooral de fabrieken die kunststoffen ­produceren voor de auto-industrie, witgoed en elektronica fabrikanten worden zwaar geraakt. Voor iedereen bij Dow een nieuwe situatie. Sinds de opstart van de eerste fabriek bij Dow in Terneuzen in 1964, was de productie alleen maar gestegen. Elke dag ­opnieuw werken de medewerkers hard om alle fabrieken zo optimaal mogelijk te laten draaien. Nu moet in een kort tijdsspan naar een nieuw optimum gezocht worden. Dat vraagt veel van de medewerkers.

Wereldwijde krimp Om financieel sterk te blijven, maakt Dow in Terneuzen een pakket met kleinere en grotere bezuinigingsmaatregelen ­bekend. Zo wordt besloten om de niet-dringende werkzaamheden voor contractors en onderaannemers uit te stellen. Ook mag er niet meer gereisd worden en wordt een vacacture­ stop voor administratief personeel ingesteld. Begin december maakt het moederbedrijf van Dow in de Benelux, The Dow Chemical Company, een reeks ingrijpende acties bekend waarmee het bedrijf haar transformatiestrategie versneld wil

uitvoeren. Op die manier wordt tevens ingespeeld op de ­economische situatie. ­Wereldwijd wordt het personeels­ bestand van Dow inge­krompen met elf procent.

Sociaal plan De ingreep leidt tot een verlies van 200 arbeidsplaatsen in Terneuzen en Delfzijl. Ook bij de Belgische vestigingen ­verdwijnen banen. In Terneuzen worden drie fabrieken definitief gesloten: Styreen 3, Ethylbenzeen 3 en Polystyreen 3. Het verlies aan arbeidsplaatsen wordt voor een groot deel ­opgevangen door pensionering en – in mindere mate – door herplaatsing en natuurlijk verloop. In Terneuzen wordt samen met de Ondernemingsraad een sociaal plan opgesteld. Zorgvuldigheid en respect voor de medewerkers staan hierbij centraal. Op de diverse fabrieken en afdelingen worden ­informatiesessies georganiseerd om iedereen zo direct en volledig mogelijk te informeren. Dow reageert snel op de ­crisis, omdat onbekend is hoe deze zich zal ontwikkelen. Door de maatregelen wil Dow ervoor zorgen dat het bedrijf klaar is voor de volgende groeifase als de economie weer aantrekt. Want na elke depressie volgt groei, gelooft ook Dow. Daarom blijft het bedrijf vasthouden aan enkele belangrijke punten van haar 2008-2015 strategie. Zo wil Dow de norm zetten op het gebied van duurzaamheid en blijft ze investeren in strategische groei. Daarom blijft Dow ook de komende ­jaren stageplaatsen aanbieden en diverse onderwijsinitiatieven ondersteunen om de werkgelegenheid in de regio op peil te houden.

25

Rohm and Haas De wereldwijde transformatie van Dow die al een paar jaar aan de gang is, moet leiden tot een chemiebedrijf dat minder afhankelijk is van economische ­cycli. Door de overname van Rohm and Haas (die in april 2009 ­afgerond is) wordt Dow de belangrijkste speler in de fijnchemie en ­speciale materialen. De basis – de productie van bulkchemie – wordt niet verlaten, maar de transformatie leidt wel tot een verdere integratie in de volledige chemieketen. Die moet ook leiden tot een betere toegang van nieuwe markten in de ­Verenigde Staten, Europa

en Japan. De investeringen van Dow in Terneuzen in de ­Polyurethanenfabriek (PU) en de Ethyleenoxidefabriek (EO) passen binnen deze wereldwijde transformatiestrategie. Want ook Dow in de Benelux wil graag blijven groeien en nog sneller en efficiënter op ­ontwikkelingen en groeimarkten ­kunnen inspelen.

Economie

27 Introductie

96

12

6

18 3

Bij Dow in de Benelux werken ruim 2.600 medewerkers en daarnaast zijn er dagelijks honderden contractor­­medewerkers aan de slag. Dow levert dan ook een substantiële bijdrage aan de werkgelegenheid en de koopkracht in de ­regio Zeeuws-Vlaanderen. Ook de werkgelegenheid op het Valuepark Terneuzen en de ont­wikkeling van het Maintenance ­Valuepark draagt hier zijn steentje aan bij.

24

44

Kapitaalsinvesteringen

2004

2005

2006

2007

2008

Sinds 2000 is fors geïnvesteerd bij Dow in Terneuzen. In 2007 wordt bekendgemaakt dat de polyolproductie in Terneuzen uitgebreid wordt. De uitbreiding gaat begin 2008 van start en wordt naar verwachting medio 2009 afgerond. Ook de o­mbouw van de EO-EG fabriek in Terneuzen naar EO-fabriek in 2009 is een van de investeringen die Dow klaarmaakt voor een duurzame toekomst.

Klaar voor de toekomst Onderhoudsbeurt kraker Van eind maart tot eind april vindt groot onderhoud plaats op de LHC-2 fabriek in Terneuzen. De kraker, waar nafta ­opgesplitst wordt in koolwaterstoffen, vormt samen met de twee andere naftakrakers het hart van Dow en levert de grondstoffen voor de rest van de fabrieken. De voorberei­ dingen voor de onderhoudsstop begonnen al in 2006. Er ­worden meer dan 2.500 kleinere en grotere projecten ­uitgevoerd. Naast de vaste medewerkers van Dow zijn meer dan duizend contractors ingehuurd. Voor hen is een grote mobiele kantine neergezet, waar honderden mensen tegelijk kunnen eten. Bij de toegangsweg naar Dow is een grote ­parkeerplaats gemaakt. De medewerkers gaan vervolgens per bus naar de fabriek. Omdat het stilleggen en weer opstarten van een fabriek gepaard gaat met fakkelen, worden ­brieven verstuurd naar de directe omgeving en advertenties geplaatst in diverse regionale media. Na zes weken wordt de LHC-2 kraker weer opgestart na een succesvolle onderhoudsbeurt.

Professionele toegang Gedeputeerde van de provincie Zeeland Toine Poppelaars opent in oktober het Site Entrance project in Terneuzen. Alle betrokkenen die aan het project hebben meegewerkt, zijn er bij. Wat jaren geleden begon als een wens voor een ­elektronisch registratie- en toegangssysteem, groeide uit tot

een compleet infrastructuur project. In Terneuzen zijn de ­verschillende verkeersstromen naar het terrein nu efficiënt van elkaar gescheiden. De toegang tot het terrein verloopt volledig automatisch en dat bevordert de overzichtelijkheid en de veiligheid. Tevens is het aanzicht van de vestiging ­professioneler geworden.

Maintenance Valuepark In 2008 is hard gewerkt aan het businessplan voor het ­Maintenance Valuepark (MVP), een initiatief van Valuepark Terneuzen met subsidie in het kader van het project ‘Pieken in de Delta’. Het huidige ­contractorpark op het Dow-terrein heeft zijn beperkingen. Zo wordt er te weinig kennis gedeeld tussen de verschillende partijen en kent het park beperkte groeimogelijkheden door de afgeschermde ligging. Dow wil het park verplaatsen naar een andere locatie om zo ruimte te scheppen voor nieuwe uitbreidingen. Het nieuwe MVP moet een autonoom cluster van bedrijven zijn rond het thema ­onderhoud waar onderwijs, ondernemers en overheid samen werken aan innovatie, duurzaamheid, economische groei en arbeidsmarktontwikkeling. Onderzoek heeft aangetoond dat er veel draagvlak is voor het concept door de unieke samenwerking tussen onderhoudsbedrijven, de procesindustrie en het onderwijs. Het businessplan wordt medio 2009 gepresenteerd. Uitgangspunt is om in 2012 van start te gaan met de eerste bedrijven.

Resultaten Dow wereldwijd

29

Resultaten

Regionale uitgaven

Dow in de Benelux is een geïntegreerd onderdeel van The Dow Chemical Company. De activiteiten in de Benelux zijn dan ook nauw verweven met die van het wereldwijde ­concern. De prestaties van de verschillende onderdelen kunnen het best beoordeeld worden aan de hand van de geconsolideerde cijfers van de totale groep.

Dow is in de Benelux een van de grote toonaangevende­ ­bedrijven. Vooral de vestiging in Terneuzen is met 26 fabrieken, ruim 2.100 eigen medewerkers en honderden contractor­ medewerkers nadrukkelijk aanwezig in de regio. Dit vertaalt zich in veel afgeleide activiteiten van derden, maar bijvoorbeeld ook in een zeer actief contact met de regionale ­gemeenschap door middel van het donatiebeleid.

Financiële resultaten van The Dow Chemical Company en dochterondernemingen Geconsolideerd overzicht van inkomsten (in miljoenen dollars)  

31-dec-07

31-dec-08

53.513

 57.514

Netto inkomsten

2.887

 579

Onderzoeks-en ontwikkelingsuitgaven

1.305

 1.310

Netto omzet

(in miljoenen dollars)  

(in miljoenen dollars) 2007

2008

Verandering

2004

2005

2006

2007

2008

Kapitaalsinvesteringen

24

44

96

126

183

Afschrijvingen

155

155

156

163

173

Uitgaven in ZeeuwsVlaamse regio

127

88

133

155

202

 

 

 

 

 

Uitgaven

Verkopen per geografisch gebied  

Belangrijke indicatoren Dow Benelux

Medewerkers derden

40

29

32**

46

57

Salarissen

167

165

173

194

217

Donaties*

0,2

0,5

0,4

0,4

0,4

Totaal betaald aan belastingen

82

65

97

128

130

Verenigde Staten

18.271

 18.459

 +1%

Productie

 

 

 

 

 

Europa

19.614

 21.850

 +11%

7,8

7,9

8,2

6,9

15.628

17.205 

 +10%

Totaal

53.513

 57.514

 +7%

Productievolume in de Benelux (miljoenen tonnen)

8

Rest van Europa

* 2005 inclusief jubileumdonaties ** twee jaar geleden werd hiervoor een foutief cijfer opgegeven

Investeren in samenwerking EO-only project De EO-EG fabriek in Terneuzen gaat voortaan verder als EO fabriek. De productie van ethyleenglycol wordt stopgezet en door Dow geconcentreerd in het Midden-Oosten. De ­pro­ductie van ethyleenoxide gaat door. De uitgebreide ­Polyurethanenfabriek wordt een van de grote afnemers van de EO-fabriek. De opslagcapaciteit van EO wordt vergroot en in de fabriek wordt de open koeltoren in 2009 vervangen door een gesloten systeem. Hierdoor worden de EO-emissies ­gereduceerd tot nul.

Treinterminal Met de nieuwe treinterminal van Bertschi AG is het Valuepark Terneuzen nu bereikbaar via alle vier de transportmodali­ teiten: over het water, per spoor, via de weg en via pijpleiding. Bertschi gebruikt de terminal om zowel grondstoffen als ­eindproducten voor Dow en andere regionale klanten aan en af te voeren.

Opstart HPPO-fabriek In de herfst van 2008 wordt de grootste Propyleenoxide-­ installatie, en de eerste die gebaseerd is op de innovatieve HPPO-technologie van de joint venture van Dow en BASF, opgestart. De installatie bevindt zich bij BASF in Antwerpen en heeft een capaciteit van 300.000 ton Propyleenoxide per jaar. Dat leidt tot schaalvoordelen, minder afvalwater en een lager energieverbruik. PO is een basiscomponent voor de Polyurethaanindustrie.

Trends Bij de afdeling Research & Development (Onderzoek & ­Ontwikkeling) in Terneuzen nemen de ontwikkelingen op het gebied van heterogene katalyse en alternatieve grondstoffen

steeds duidelijker vormen aan. Hierbij wordt gebruik gemaakt van het in 2006 geopende ultramoderne High Throughput ­Research Laboratorium. Het delen van kennis over en ­ervaringen met bepaalde technologieën neemt een belang­ rijke plaats in bij R&D. Zo stond de jaarlijkse R&D-dag eind april in het teken van duurzaamheid. Dow is immers veel bezig met ­onderzoek naar duurzame alternatieven voor producten en productietechnieken. Ook het in 2007 gelanceerde “Site ­Technology Forum” krijgt meer vorm. Tijdens technologie­ sessies worden de laatste trends besproken binnen een ­bepaald vakgebied. In juni vindt een dergelijke sessie over energie plaats. Daarnaast wordt ook gewerkt aan een digitaal discussieforum dat als technologische kennisbank moet ­dienen.

Focus op sterktes De toekomst van R&D staat als gevolg van de reorganisatie vooral in het teken van een grotere focus op de techno­ logische sterkte van de afdeling en het verdiepen van de ­samenwerkingsverbanden met universiteiten en andere ­kennisinstellingen. Zo kan kennis sneller vergaard worden. Hiervoor zijn verschillende onderzoekscontracten getekend met onder andere de Technische Universiteiten van Delft en Eindhoven. Naar verwachting zullen diverse R&D activiteiten en locaties meer globaal samengevoegd worden. R&D in ­Terneuzen blijft een belangrijke plek binnen Dow wereldwijd. Wel is het belangrijk voor de vestiging om meer onderzoeksactiviteiten te ontplooien. Ook hier speelt een goede relatie met lokale universiteiten een belangrijke rol.

Verenigde Dow Partners De Verenigde Dow Partners (VDP), waarin de grotere ­huisaannemers sinds 2000 zijn verenigd, werkt nauw samen

31 met de afdeling Veiligheid, Gezondheid en Milieu met als doel het aantal incidenten tot een minimum terug te dringen. In de beleidsverklaring van 2006 spraken alle deelnemende partijen af om vóór 2010 een volledig kalenderjaar af te sluiten zonder gerapporteerde incidenten van de VDP. Vóór 2015 moet een periode van achttien maanden gehaald worden. De uiteindelijke doelstelling is het creëren van een volledig incidentvrije werkplek. In 2008 is hier opnieuw hard aan gewerkt. Zo heeft de VDP 36 disciplinegerichte verbeteringen bedacht en doorgevoerd in 2008. Wat betreft persoonlijke veiligheid was 2008 het beste jaar ooit voor Dow in Terneuzen. De VDP hebben daar met tal van activiteiten een wezenlijke bijdrage aan ­geleverd. De volgende firma’s zijn aangesloten bij de Verenigde Dow Partners: Axima Services – Altrad Balliauw – BIS Industrial Services – Cegelec – Demis – Eyke Hogendoorn – HCI – Hertel – Gouda Vuurvast – GTI Zuidwest Electrisch – GTI Zuidwest Mechanisch – H4A – Houtepen Coatings – Kaefer – Mammoet – Ridderikhoff – BIS ROB – Applus RTD – SPIE – Thyssen Krupp Xervon – Troost Mechanical Services – Van Kerckhoven Bouw

Kerncijfers Dow Benelux 2004 - 2008 Mensen

2004

2005

2006

2007

2008

Medewerkers

2.661

2.656

2.653

2.659

2.657

20

12

14

12

7

Ongevallen Ziekteverzuim Donaties*

Milieu

3,77%

3,68%

3,27%

3,45%

3,36%

0,2 mln $

0,5 mln $

0,4 mln $

0,4 mln $

0,4 mln $

2004

2005

2006

2007

2008

Externe klachten T

8

22

9

1

0

Milieu-incidenten T

63

44

42

20

23

Broeikaseffect bijdrage in kton CO2-equivalenten T/*

3.351

3.292

3.183

3.214

3.141

Uitstoot vluchtige organische stoffen in ton T

1.552

1.460

1.355

1.185

1.020

18.157

20.145

16.571

16.911

15.082

Economie

2004

2005

2006

2007

2008

Productie

8,0 mln

7,8 mln

7,9 mln

8,2 mln

6,9 mln

ton

ton

ton

ton

ton

24 mln $

44 mln $

96 mln $

126 mln $

183 mln $

40,2 mld $ 46,3 mld $ 49,1 mld $

53,5 mld $

57,5 mld $

2,9 mld $

0,5 mld $

Afvalwatervuillast naar de Schelde in inwonerequivalenten T/**

Investeringen Omzet wereldwijd Nettoresultaat wereldwijd

2,8 mld $

4,5 mld $

3,7 mld $

* 2005 inclusief jubileumdonaties

T alleen Terneuzen * één CO2-equivalent staat gelijk aan het effect dat de uitstoot van 1 kg CO2 heeft; naast de CO2-uitstoot telt hierin ook de methaanuitstoot mee. ** één inwonerequivalent staat gelijk aan het biologisch zuurstofverbruik van de afvalstoffen die zich in het afvalwater van één inwoner per etmaal bevinden.

Verder in 2008… Januari Uitbreiding Polyol feestelijk van start Karla Peijs, Commissaris van de Koningin in Zeeland, geeft op 16 januari het startsein voor de uitbreiding van de Poly­ urethanenfabriek in Terneuzen. Hiermee is een investering van ruim 70 miljoen euro gemoeid. Bij de bouw worden de nieuwste technologieën toegepast die aanzienlijke milieu­ winsten ­kunnen opleveren. De uitbreiding is in mei 2009 klaar.

Dow op Duurzaam=Gewoon Doen Op 27 maart laat Dow zich van haar duurzaamste kant zien in de Zeelandhallen in Goes. Op het ‘blauwe’ eiland van Dow gemaakt van de blauwe Styrofoam™ isolatieplaten - toont Dow Automotive de mogelijkheden van het gebruik van ­sterke, lichtgewicht kunststoffen in de auto-industrie. Ook de door Dow gesponsorde Eco-Runner H2 van de TU Delft is present. ­Minister-president Jan Peter Balkenende ontvangt een ­uitnodiging om de mogelijkheden van de chemie voor een meer duurzame maatschappij, eens bij Dow zelf te komen ­bekijken.

April Nieuwe HPU-2 in gebruik Op 10 april wordt de nieuwe waterstoffabriek (HPU-2) bij Total Raffinaderij Nederland in Vlissingen officieel in gebruik ­genomen. De nieuwe fabriek is een 100 procent Dow investering en kwam zonder ernstige veiligheidsincidenten, op de afge­sproken tijd en binnen budget tot stand. De fabriek draaide meteen goed met een recordproductie in de eerste maand.

Maart LHC krakers Terneuzen beloond Bij de jaarlijkse uitreiking van de ‘Olefins Asset Capability Award’ is de Ethyleen 3 fabriek uitgeroepen tot meest ­betrouwbare kraker van 2007. Omdat ook de LHC1 en 2 ­fabrieken een plekje in de top vijf behaalden, werd het ­volledige LHC-complex uitgeroepen tot het meest betrouwbare krakercomplex van Dow wereldwijd.

Global Genesis Award voor Dik Schipper “Hij heeft vertrouwen in zijn mensen, is inspirerend, ­behandelt iedereen met respect en stimuleert mensen om zichzelf te ontwikkelen. Daarnaast kunnen collega’s altijd bij hem ­terecht, ongeacht hoe druk hij het heeft.” Zo denken collega’s over Dik Schipper, Productieleider van de LHC-fabrieken bij Dow in Terneuzen. Hij ontvangt op 15 mei de Global Genesis Award in Midland als beloning voor zijn uitzonderlijke ­kwaliteiten.

33

Mei Nieuw materiaal voor scholengemeenschap Digitale scopen voor het Elektronicalab en geleidbaarheidsmeters, pH-meters en een fotospectrometer voor het Scheikundelab. Dit nieuwe didactische materiaal kan het Sint-­ Jozefinstituut in Geel (België) aanschaffen dankzij een donatie van Dow in Tessenderlo.

Juni Veiligheidsregels op een rij Speciaal voor anderstalige truckchauffeurs zijn de belangrijkste verkeers- en veiligheidsregels bij Dow in ­Terneuzen op een rijtje gezet in een safety flyer. Op de flyer staan elf pictogrammen mét toelichting in achttien talen.

Juli

i­ngezameld voor de strijd tegen kanker. Het team, in een ­speciaal ontworpen Dow-outfit, geniet met volle teugen en haalt veilig én trots de eindstreep.

September Eerlijke chemie “Duurzaamheid slaat nergens op. We proberen daarbij alleen om een product minder slecht te maken. Maar eigenlijk ­moeten we ze juist zo ontwerpen dat alle gebruikte ­materialen na hun leven in het ene product, nuttig kunnen worden ­omgezet in een ander product.” Het is maar een van de vele, markante uitspraken van Prof. Dr. Michael Braungart tijdens zijn bezoek aan Dow in Terneuzen op 22 september. Braungart heeft wereldwijde bekendheid verworven met zijn ‘Cradle to cradle’-filosofie.

2.200 kilometer op 1 liter brandstof Het door Dow gesponsorde Eco-Runner Team uit Delft rijdt 2.282 kilometer op een liter brandstof op de Eco-Marathon in Engeland. Vorig jaar haalde het team nog 500 kilometer uit een liter. Dow steunt het team sinds 2006, zowel ­financieel als inhoudelijk.

Oktober

Resultaten 2008 GEOAS tonen verbetering In de Global Employee Opinion & Action Survey wordt medewerkers gevraagd om antwoorden te geven in verschillende categorieën. Diversiteit & Verbondenheid toonde de grootste verbetering ten opzichte van de scores in 2006. Het communiceren van de bedrijfsstrategie kan – ondanks de focus die hierop lag – beter. Voor de toekomst wordt aangestuurd op het nog ­verder verbeteren van de mogelijkheden voor ­medewerkers om zich te ontwikkelen.

November

Augustus Ride for the Roses Tien Dow-collega’s staan op 31 augustus voor dag en dauw op voor hun deelname aan de Ride for the Roses. Een ­bijzondere fietstocht van 100 kilometer waarbij geld wordt

Nieuw kantoor voor Dow’s belangenbehartigers Het nieuwe kantoor van EU Government Affairs & Public ­Policy in Brussel bevindt zich in het hart van alle Europese gebouwen, op loopafstand van het Europese Parlement, de Europese Commissie en de Raad van Ministers.

Dow Benelux bij beste bedrijven voor werkende ouders Dow staat in de top 10 van beste bedrijven voor werkende ouders in de Benelux. Dat is de uitkomst van een onderzoek van Lof Magazine. De mogelijkheid om thuis te werken scoort goed, de kinderopvang kan beter.

Colofon Dow Benelux B.V. Postbus 48, 4530 AA Terneuzen, Nederland Tel. +31 (0)115 671234, www.dowbenelux.com Eindredactie: Afdeling Public Affairs Redactie: Lievens Communicatie, Middelburg Concept, ontwerp en realisatie: men@work, Middelburg Fotografie: Dow, Duo Foto uit Heikant, Mechteld Jansen uit Middelburg Druk: Drukkerij Bareman, Terneuzen Wilt u reageren naar aanleiding van dit verslag, stuur dan een e-mail naar [email protected] of bel met de afdeling Public Affairs op +31 (0)115 672700.

Dow in de Benelux is een geïntegreerd onderdeel van The Dow Chemical Company. Een veelzijdig chemiebedrijf dat de kracht van wetenschap en technologie combineert met het ‘Menselijke Element’ om voortdurend die dingen te ­verbeteren die van essentieel belang zijn voor de vooruitgang van de mens. Dow biedt een breed scala aan producten en diensten aan klanten in 160 landen waarbij het chemie en ­innovatie verbindt met de principes van duurzaamheid om mensen te voorzien van schoon water, voedsel en medicijnen tot verfstoffen, verpakkingsmiddelen en producten voor ­persoonlijke verzorging. De jaaromzet bedraagt 58 miljard dollar en Dow heeft wereldwijd 46.000 medewerkers.

Duurzaamheidsverslag Dow Benelux B.V.

2008