Duurzaamheidsverslag

Duurzaamheidsverslag

Kern Profiel

Koninklijke BAM Groep nv is actief in de sectoren Bouw, Vastgoed, Infra, Publiekprivate samenwerking, Installatietechniek en Consultancy en engineering. Bovendien heeft BAM een belang in een wereldwijd opererende baggeronderneming. BAM behoort tot de grootste bouwconcerns in Europa. De Groep is marktleider in Nederland en neemt in het Verenigd Koninkrijk, Ierland, België en Duitsland sterke marktposities in. Kenmerkend voor BAM is het wijdvertakte regionale netwerk van vestigingen, waardoor de onderneming dicht bij de opdrachtgevers staat. In de thuismarkten biedt BAM opdrachtgevers een omvangrijk productenen dienstenpakket. Wereldwijd voert de Groep in nichemarkten gespecialiseerde bouw- en infrawerken uit. Het uitgebreide netwerk van het ingenieursbureau van de Groep is essentieel om internationaal opererende opdrachtgevers optimaal van dienst te kunnen zijn. Wat in 1869 begon als een timmermanswerkplaats is nu een succesvol Europees concern met circa 28.000 medewerkers. BAM verenigt werkmaatschappijen die – zowel in kwantitatief als kwalitatief opzicht – hoogwaardige prestaties leveren met betrekking tot het onderhouden, vernieuwen en uitbreiden van de bebouwde omgeving. BAM wenst op verantwoorde wijze deel te nemen aan de maatschappij. Dit impliceert dat verdere uitwerking van het beleid op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog op de agenda staat, zoals onder meer tot uitdrukking komt in het veiligheids- en milieubeleid van de Groep en in een transparante organisatie.

Het duurzaamheidsjaarverslag van Koninklijke BAM Groep volgt de zogenoemde ‘Triple P’-indeling voor People, Planet en Profit. Koninklijke BAM Groep vertaalt het ‘Triple P’-concept met de ‘3-M’-gedachte: BAM geeft om Mensen en Milieu en gaat voor Marge. De begrippen duurzaam of maatschappelijk ondernemen worden in dit jaarverslag als synoniemen beschouwd. In het Engels staat duurzaam ondernemen ook bekend als corporate social responsibility ofwel CSR.

gegevens Inhoud

Financiële kerngegevens (in € miljoen, tenzij anders vermeld)

Opbrengsten Bedrijfsresultaat 1 Resultaat vóór belastingen Nettoresultaat toerekenbaar aan aandeelhouders Opbrengsten uit voortgezette activiteiten Bedrijfsresultaat uit voortgezette activiteiten 1 Resultaat uit voortgezette activiteiten vóór belastingen Nettoresultaat uit voortgezette activiteiten

3 1. Inleiding 4 2. Ondernemingsprincipes

2007 8.954 340,7 428,1 349,0

2006 8.646 262,6 228,4 137,0

8.539 327,2

8.150 237,2

341,8 268,3

209,8 124,8

People – Bouwen Aan Mensen 7 3.1 ‘Medewerkers vormen ons voornaamste kapitaal’ 7 3.2 Algemeen 8 3.3 Veiligheid 10 3.4 Opleiding en training 11 3.5 Communicatie met de omgeving 13 3.6 Integriteit 13 3.7 Diversiteit

Planet – Bouwen Aan Milieu Winst per aandeel (in € 1,-) - gewoon - gewoon, uit voortgezette activiteiten - fully diluted - fully diluted, uit voortgezette activiteiten

1,11 1,01 1,04 0,95

Dividend per gewoon aandeel (in € 1,-) 2 0,90 Pay-out (in procenten) 34 Aantal uitstaande gewone aandelen ultimo jaar (x 1.000) 129.906 Totaal aantal uitstaande aandelen ultimo jaar (x 1.000) 136.016 Koers gewoon aandeel op 31 december (in € 1,-) 16,10

0,45 41 123.758 136.012 14,69

Eigen vermogen toerekenbaar aan aandeelhouders Garantievermogen

993,5 1.265,8

692,6 939,8

Orderportefeuille 3

13.800

13.100

131,7

119,2

93,6 7,7 450,3

96,5 3,4 236,9

28.007 27.578

28.330 30.338

15 4.1 ‘Positie als koploper duurzame energietoepassing behouden’ 15 4.2 Algemeen 16 4.3 Energie/klimaatverandering 18 4.4 Duurzaam inkopen 20 4.5 Luchtkwaliteit 21 4.6 Afval

Profit – Bouwen Aan Marge 25 5.1 ‘Energie-efficiënt en milieubewust bouwen heeft ook zin in economisch opzicht’ 25 5.2 Algemeen 26 5.3 Innovatie 28 5.4 Klantgericht bouwen 29 5.5 Mobiliteit/bereikbaarheid 31 6. Overige aspecten

Netto-investeringen in materiële vaste activa Afschrijving/waardevermindering: - Materiële vaste activa - Immateriële vaste activa Cashflow vóór dividend Gemiddeld aantal werknemers Aantal werknemers ultimo jaar

Bijlagen

Ratio’s (in %) Resultaat vóór belastingen in % opbrengsten 1 Resultaat uit voortgezette activiteiten vóór belastingen in % opbrengsten 1 Nettoresultaat in % opbrengsten Nettoresultaat in % gemiddeld eigen vermogen

4,8

2,7

4,0 3,9 41,4

2,6 1,6 21,5

Solvabiliteit: - eigen vermogen toerekenbaar aan aandeelhouders in % totaal activa - garantievermogen in % totaal activa

14,2 18,1

10,8 14,5

1 2 3

2006: exclusief mededingingsboetes. Dividend 2007 betreft voorstel. De orderportefeuille bevat zowel getekende als mondelinge opdrachten.

33 A. Rapportageprincipes 34 B. GRI-overzicht G3-kernindicatoren

1 2007

2,80 2,15 2,60 2,01

Duurzaamheid diepgeworteld Koninklijke BAM Groep heeft de afgelopen periode met de werkmaatschappijen gewerkt aan een geïntegreerd, BAM-breed beleid op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Werkmaatschappijen kunnen in dit overkoepelende beleid hun eigen accenten aanbrengen, zoals blijkt uit de vele initiatieven die in dit duurzaamheidverslag worden beschreven als voorbeeld van de uitwerking van het beleid. Uit de vele voorbeelden blijkt duidelijk hoezeer werkmaatschappijen en BAM-medewerkers zich inzetten voor duurzaam ondernemen en hoe zij

2007

2

de uitgangspunten van maatschappelijk verantwoord ondernemen dagelijks op tal van terreinen in praktijk brengen. Dat laat echter onverlet dat BAM beseft dat het duurzaamheidsbeleid van de Groep nog in ontwikkeling is en dat ruimte blijft voor verbetering, zowel ten aanzien van het gevoerde beleid als ten aanzien van de verslaglegging over dit beleid. Daarbij verdient het ook beschouwing dat aandacht voor deelaspecten van duurzaamheid – zoals veiligheid, arbeidsomstandigheden, opleiding en ontwikkeling, integriteit – al diepgeworteld is in de organisatie. Zo kent BAM reeds vele jaren een centrale veiligheidscoördinator (Group safety officer), Groepsbrede richtlijnen op het gebied van veiligheid, de BAM Business School en een gedragscode voor medewerkers.

1. ‘Duurzaamheid is een manier van denken’ Joop van Oosten (links).

Wat zijn BAM’s ambities met duurzaamheid? De Vries: ‘Wij streven ernaar om in de bouwmarkten waarin wij actief zijn, op het gebied van duurzaamheid tot de leidende ondernemingen te gaan behoren. In deze markten willen wij met innovatieve producten en diensten beantwoorden aan de verwachtingen van onze opdrachtgevers en zo een bijdrage leveren aan het oplossen van maatschappelijke problemen.’ Van Oosten: ‘In onze Britse en Nederlandse thuismarkt zijn wij daarin verder dan elders. Dat maakt het mogelijk om successen te exporteren naar de andere thuismarkten en te leren van elkaars best practices. Het belang van maatschappelijk verantwoord ondernemen wordt Groepsbreed erkend.’ Duurzame producten en diensten, is daar een markt voor? De Vries: ‘BAM biedt een enorme verscheidenheid aan producten en diensten, ook op het gebied van duurzaam ontwikkelen en bouwen. Mede door het besef dat ons klimaat in hoog tempo verandert, zie je de vraag naar bijvoorbeeld energie-efficiënte gebouwen sterk stijgen. Ook zien wij het succes van het Britse Considerate Constructors Scheme, waarbij bouwers zich bewust tonen van de directe omgeving waarin zij werken. Wij beproeven deze aanpak met het Attente Bouwers Plan nu ook in Nederland.’ Van Oosten: ‘In nieuwe contractvormen staan duurzaamheidsaspecten steeds vaker centraal. Als Groep kunnen wij

de krachten van de diverse BAM-bedrijven bundelen en innovatieve oplossingen bieden. De kennis en ervaring die wij daarmee opdoen, zetten wij ook in bij meer traditionele contracten. Daarbij blijft natuurlijk ook een rol weggelegd voor onze opdrachtgevers. Zij kunnen processen versnellen door duurzaamheidsaspecten op te nemen in hun bestekken. Overheden zouden zich – nog meer dan nu al het geval is – bewust moeten zijn van hun voorbeeldfunctie.’ Wat zijn de belangrijkste resultaten die BAM in 2007 heeft geboekt op het gebied van duurzaamheid? Van Oosten: ‘Wij hebben in de afgelopen twee jaar het containerbegrip duurzaamheid handen en voeten gegeven. In 2007 hebben wij grote stappen gezet tijdens onze halfjaarlijkse strategiebijeenkomsten met alle directies van werkmaatschappijen. Daarbij is vastgesteld dat wij het belang van duurzaamheid BAM-breed delen en is besloten om de BAM Ondernemingsprincipes te formuleren die de samenhang der dingen laten zien en de richting aangeven, waarin wij ons willen ontwikkelen. Bovendien heeft BAM op Groepsniveau een directeur Corporate social responsibility aangesteld om het proces verder te versnellen. En dat wij nu ons eerste separate duurzaamheidsverslag kunnen uitgeven, is natuurlijk ook van betekenis.’ De Vries: ‘Dat duurzaamheid volop leeft bij BAM, blijkt ook zonneklaar uit de vele initiatieven die in het afgelopen verslagjaar weer op allerlei plaatsen in ons bedrijf zijn genomen. Denk bijvoorbeeld aan ons besluit om in Nederland uitsluitend nog V-Power te tanken of aan het convenant dat met FSC Nederland is gesloten. Of aan de vele innovaties die in dit duurzaamheidsverslag aan bod komen.’ Welke uitdagingen kent BAM op het gebied van duurzaamheid? Van Oosten: ‘Dat zijn er nog vele. Wij zijn ons ervan bewust dat we op alle terreinen continu naar verbetering moeten blijven streven. Het verankeren van alle aspecten van duurzaamheid in de organisatie – van veiligheid tot energiebeheer – vraagt voortdurende aandacht binnen de gehele organisatie. En deels daarbuiten, want de grootste winst op het gebied van duurzaamheid behalen wij wanneer Nico de Vries. we gezamenlijk met onze opdrachtgevers in een zo vroeg mogelijk stadium in het ontwerp- en aanbestedingproces duurzaamheid uitwerken. Alleen als wij erin slagen de krachten in de keten te bundelen, komen we werkelijk tot duurzame oplossingen.’

3 2007

Wat betekent duurzaamheid voor BAM? ‘Duurzaamheid draait voor ons vooral om de rol die wij in de samenleving willen spelen’, aldus Joop van Oosten, voorzitter raad van bestuur van Koninklijke BAM Groep. ‘Tot enkele jaren terug was de bouwsector te veel in zichzelf gekeerd. Wij realiseren ons meer dan in het verleden, dat wij midden in de samenleving opereren en dat wij open moeten staan voor alle signalen uit onze omgeving. BAM heeft op dat terrein inmiddels een draai gemaakt van 180 graden.’ ‘Daarmee is duurzaamheid voor ons een manier van denken, een manier om het contact met onze belanghebbenden te versterken’, zo vult Nico de Vries, vice-voorzitter raad van bestuur, aan. ‘En dat denken willen wij op alle niveaus in onze onderneming verankeren. Wij beschouwen dat als noodzakelijk om de continuïteit van de onderneming op de lange termijn te verzekeren en om goede economische prestaties te blijven leveren. Bouwconcerns zoals BAM moeten innoveren om te overleven. Duurzaam ondernemen is ook een vorm van innovatie.’

2. Ondernemingsprincipes Koninklijke BAM Groep nv

2007

4

Koninklijke BAM Groep richt zich op het realiseren van voorzieningen voor de samenleving, zoals woningen, kantoren, scholen, ziekenhuizen, winkels, recreatieve en industriële voorzieningen, infrastructuur en meer. Bij ons werk dragen wij tevens verantwoordelijkheid om het effect van ons handelen op maatschappij en milieu te beheersen.

• Gezondheid en veiligheid – Wij beschouwen gezondheid en veiligheid als topprioriteit voor onze onderneming. Wij hechten aan het continu verbeteren en handhaven van onze prestaties op het gebied van veiligheid en gezondheid voor al onze medewerkers en voor allen die te maken hebben met onze activiteiten, waaronder het publiek in het algemeen.

Hierbij werkt Koninklijke BAM Groep in de bouwprocesketen nauw samen met medewerkers, opdrachtgevers, toeleveranciers en onderaannemers. Bij onze strategische besluitvorming blijven wij enerzijds een afweging maken tussen belangen op korte en lange termijn en anderzijds economische, milieu- en sociale overwegingen integreren. Wij hechten aan een open dialoog met diegenen, die door onze activiteiten worden geraakt, en aan tijdige en effectieve communicatie met onze externe belanghebbenden. Dat is wat wij verstaan onder onze maatschappelijke verantwoordelijkheid.

• Gelijkheid en diversiteit – Koninklijke BAM Groep streeft naar het bieden van een uitdagende werkomgeving, waar iedereen zich gewaardeerd en gerespecteerd weet. Wij zetten ons in voor het principe van gelijke kansen en wij stellen zeker dat geen sollicitant of medewerker wordt benadeeld op grond van geslacht, burgerlijke staat, ras, huidskleur, etnische herkomst, geloofsovertuiging, seksuele geaardheid, handicap of leeftijd.

De BAM Ondernemingsprincipes vormen de basis bij het managen van onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Ze vormen het vertrekpunt voor het ontwikkelen en implementeren van ons beleid en onze procedures.

• Opleiding en ontwikkeling – Wij willen een lerende cultuur scheppen en mogelijkheden bieden, waarbij onze medewerkers hun kennis en vaardigheden optimaal kunnen aanwenden voor de onderneming. Wij zullen onze medewerkers eveneens helpen bij het verbeteren van hun vaardigheden om hun loopbaan- en ontwikkelingswensen te realiseren.

Mensen: respectvolle omgang met opdrachtgevers, medewerkers en gemeenschappen

Milieu: wij onderkennen onze verantwoordelijkheid met het oog op toekomstige generaties

1. Opdrachtgevers: Wij streven naar tevreden klanten Het is essentieel dat onze opdrachtgevers vertrouwen stellen in onze onderneming en dat wij voldoen aan hun verwachtingen. Wij zullen met onze opdrachtgevers samenwerken en hen ondersteunen met het ontwikkelen van duurzame oplossingen.

4. Milieu: Wij streven ernaar onze milieuprestaties te verbeteren Wij treffen alle redelijkerwijs mogelijke maatregelen om onze activiteiten zodanig uit te voeren dat milieu-effecten zo minimaal mogelijk zijn. Wij onderkennen onze verantwoordelijkheid ten aanzien van de natuur en streven ernaar elk negatief effect zo klein mogelijk te houden.

2. Omgevingscommunicatie: Wij bevorderen goede contacten met onze omgeving Door de aard van onze werkzaamheden hebben wij een direct effect op de omgeving en op de mensen in de buurt. Wij nemen een pro-actief standpunt in om te verzekeren dat ons werk zo min mogelijk overlast voor hen veroorzaakt. Wij streven tevens na om een positieve bijdrage te leveren door betrokken te zijn bij initiatieven en projecten van de lokale gemeenschap en zo goed nabuurschap te bevorderen en te bewerkstelligen. 3. Medewerkers: Wij staan voor onze medewerkers Wij onderkennen dat de continue groei en ontwikkeling van onze onderneming noodzakelijk is om medewerkers met talent, vaardigheden en ervaring te interesseren, in dienst te nemen en te behouden. De betrokkenheid bij onze medewerkers is uitgewerkt in:

5. Energie en hulpbronnen: Wij zullen de efficiency verhogen Wij onderkennen het energiegebruik van de gebouwde omgeving en de uitdagingen van klimaatverandering. Wij zetten ons in om de energie-efficiency van onze activiteiten, producten en diensten te verbeteren. Wij zullen onze activiteiten en prestaties regelmatig evalueren om na te gaan hoe wij energie, transport en watergebruik kunnen verminderen. Ook zullen wij hergebruik bevorderen en afval zoveel mogelijk beperken. Waar mogelijk zullen wij alternatieve materialen en methoden toepassen om in samenwerking met onze opdrachtgevers en toeleveranciers grondstoffen optimaal te gebruiken.

Marge: creëren

van economische waarde

7. Innovatie: Wij innoveren om evenwichtige duurzame oplossingen te vinden Innovatie is essentieel voor de ontwikkeling van onze onderneming en voor het vinden van krachtige duurzame oplossingen in de gebouwde omgeving. Wij stellen ons ten doel om duurzame oplossingen te stimuleren, waarbij economische, milieu- en maatschappelijke belangen met elkaar in evenwicht zijn. Wij menen dat wij door het hanteren van deze Ondernemingsprincipes waarde creëren voor onze aandeelhouders en voor de samenleving in brede zin.

5 2007

6. Ondernemingsintegriteit: Wij staan voor eerlijk zakendoen Wij willen een verantwoordelijke onderneming zijn. Dit betekent dat wij onze werkzaamheden uitvoeren in overeenstemming met de geldende ethische, professionele en juridische normen. Wij vinden corruptie, omkoping en concurrentievervalsing onaanvaardbaar.

2007

6

‘Medewerkers vormen ons voornaamste kapitaal’ Caroline Cook, hoofd Corporate responsibility HBG UK

In 2007 is de folder ‘Veilig werken, mijn werk’ verspreid.

‘De component Mens (People) van onze duurzaamheidsagenda omvat een aantal deelgebieden, waaronder gezondheid, veiligheid en welzijn, opleiding en ontwikkeling, diversiteit en het bieden van gelijke kansen. Medewerkers vormen ons voornaamste kapitaal. Het behouden, ontwikkelen en aantrekken van medewerkers is wezenlijk voor verdere groei van onze succesvolle onderneming. Dat vormt een echte uitdaging. Het is voor ons essentieel dat we onze hechte verbondenheid met medewerkers voortzetten en dat wij een open, aantrekkelijke en afwisselende werkomgeving blijven bieden. Het vergroten van het aantal geschoolde medewerkers in de bouwsector is een van de uitdagingen. In aanvulling daarop bevatten de contracten in het Verenigd Koninkrijk steeds vaker bepalingen ten aanzien van het in dienst nemen van lokale bewoners en van diversiteit. Ter illustratie: wij zijn een van de belangrijkste bouwers in het omvangrijke multifunctionele centrumproject King’s Cross Central in Londen. Bouwvergunningen bepalen dat 7,5 procent van onze medewerkers afkomstig dient te zijn uit de lokale gemeenschap. Om dit te bereiken werken we samen met al onze verschillende partners (ontwikkelaars, onderaannemers, lokale overheden) en ontwikkelen we een strategische aanpak voor werving, opleiding en loopbaanbegeleiding.

Ten aanzien van de lokale gemeenschap is ons uitgangspunt dat onze werkzaamheden zo min mogelijk overlast mogen veroorzaken. We streven naar een positieve band met onze omgeving. Ons geassocieerd lidmaatschap van het Considerate Constructors Scheme vormt het bewijs van ons streven om in positieve zin bij te dragen aan de ontwikkeling van lokale gemeenschappen. We geven nieuwsbrieven uit om de omwonenden van onze bouwprojecten te informeren over onze werkzaamheden, en ondernemen diverse andere initiatieven voor de samenleving. Er ligt voor ons nog een belangrijke taak bij het in kaart brengen van al onze activiteiten op dit vlak en bij het verzamelen en verder delen van informatie over best practices.’

3.2 People – Bouwen Aan Mensen De bouwsector staat midden in de maatschappij en heeft op meerdere manieren betekenis voor mensen. De sector zorgt voor woon- en werkomgeving en infrastructuur en biedt werk aan een aanzienlijk deel van de beroepsbevolking. Bouwen betekent voor BAM: Bouwen Aan Mensen. De verdere ontwikkeling van de organisatie hangt samen met de beschikbaarheid van professionele en gemotiveerde medewerkers. Ook medewerkers willen zich graag professioneel ontwikkelen. Het behouden, ontwikkelen en werven van medewerkers zijn dan ook belangrijke aandachtspunten voor de Groep. Daarbij speelt het onderwerp duurzaamheid een steeds prominentere rol. Vooral bij de jongere generatie medewerkers ontstaat een duidelijker en meer uitgesproken bewustzijn over duurzaamheid in de bouwsector. Zo heeft BAM’s Nederlandse jongerenorganisatie Young BAM in 2007 diverse bijeenkomsten georganiseerd om met de raad van bestuur van gedachten te wisselen over de wijze waarop BAM invulling geeft aan duurzaam ondernemen. In de bouwsector vindt veel fysieke arbeid plaats. Dat verschaft velen werkgelegenheid, maar daardoor is tevens het aantal ongevallen in vergelijking met andere sectoren (zoals de dienstensector) aanzienlijk hoger. Naar schatting vinden in Europa per jaar 80.000 ongelukken in de bouw plaats, waarvan 1.200 met dodelijke afloop. Veilig en gezond werken is een van de speerpunten van het duurzaamheidsbeleid van BAM. Het onderwerp staat bij alle werkmaatschappijen hoog op de agenda en alles wordt in het werk gesteld om veiligheid in de organisatie te verankeren. Dit duurzaamheidsverslag gaat hierop uitgebreid in. Bij Bouwen Aan Mensen gaat het niet alleen om medewerkers op bouwprojecten, ook is er aandacht voor de invloed van bouwactiviteiten op diegenen die in de directe omgeving van bouwplaatsen wonen of werken. In dit hoofdstuk komt onder meer het Considerate Constructors Scheme aan de orde, een succesvol initiatief van bouwondernemingen in het Verenigd Koninkrijk die zich een ‘goede buur’ willen tonen. Naar aanleiding hiervan beproeft BAM in Nederland op enkele projecten het zogenoemde Attente Bouwers Plan om zo de communicatie en relatie met de omgeving te bevorderen en om het bewustzijn van eigen gedrag te bevorderen.

7 2007

In ons vak is veiligheid aandachtspunt nummer één. Alles staat in het teken van het behalen en behouden van uitmuntende veiligheidsprestaties. Het is een uitdaging om onze veiligheidsprestatie continu te verbeteren en onze boodschap, ook voor onze onderaannemers, te versterken. We analyseren onze veiligheidscijfers om zo aandachtsgebieden te identificeren. Vervolgens voeren we specifieke maatregelen in om de veiligheidsprestaties te verbeteren. Sinds wij bijvoorbeeld het dragen van werkhandschoenen op onze bouwplaatsen in het Verenigd Koninkrijk verplicht hebben gesteld, is het aantal verwondingen aan handen met veertig procent gedaald.

Oefening tijdens tweedaagse cursus rugsparend werken.

2. Veiligheidsbewustzijn (SAA)

3. Ernstige ongevallen

12

80

100

70

60

70 67

74 57

60

50

40 40

30

4

65

60,0

57,4

7,4

6

50

63,5

80

60 8,2

8

62,2

9,7

10,6

10

94

1. Ongevalsindex (IF)

20 20

2

10

0

0 2004

2005

2006

2007

0 2004

2005

2006

2007

2004

2005

BAM-medewerkers

3.3 Veiligheid De kwaliteit van de arbeidsomstandigheden op BAMprojecten is mede bepalend voor de kwaliteit van het project. Het beleid van Koninklijke BAM Groep is erop gericht alle werkzaamheden zodanig uit te voeren dat elke vorm van persoonlijk letsel en schade aan de gezondheid wordt voorkomen. Dit beleid ligt aan de basis van de Groepsbrede Richtlijn voor veiligheids- en gezondheidsmanagement die geldt voor alle werkmaatschappijen.

2007

8

In het verslagjaar hebben de inspanningen op het terrein van veiligheid en gezondheid geleid tot betere resultaten voor de medewerkers. Het aantal ernstige verzuimongevallen is met tien procent gedaald ten opzichte van 2006. Ondanks deze gunstige ontwikkeling voor eigen medewerkers is het aantal ernstige ongevallen met medewerkers van onderaannemers in 2007 sterk toegenomen ten opzichte van voorgaande jaren. De toename deed zich voor in alle landen waar BAM actief is, het sterkst in Ierland. Hoewel een duidelijke oorzaak niet is aan te geven, draagt het tekort aan deskundige medewerkers in combinatie met een gespannen arbeidsmarkt bij aan deze toename. Internationaal bestaat geen eenduidige definitie van ernstige bedrijfsongevallen en gelden cultuurverschillen bij ziekenhuisopname. BAM klasseert alle bedrijfsongevallen als ernstig indien sprake is van ziekenhuisopname van meer dan 24 uur, van blijvend letsel of van botbreuk. De Groep betreurt het zeer, dat twee medewerkers van BAM Woningbouw door een bedrijfsongeval dodelijk zijn verongelukt. De medewerkers zijn (op twee verschillende bouwlocaties) omgekomen door een val van drie à vier meter hoogte. In beide situaties bezweek het hekwerk langs de rand van de vloer door de val. Bij een ongeval ten gevolge van het bezwijken van een prefab vloerplaat zijn drie BAM-medewerkers ernstig gewond geraakt. Tevens constateert de Groep met spijt dat op eigen en op joint venture bouwplaatsen gedurende 2007 twee medewerkers (in 2006: negen) van onderaannemers zijn omgekomen. Het geregistreerde aantal bedrijfsongevallen met verzuim (niet zijnde geklasseerd als ernstig) is in het verslagjaar gelijk gebleven. Gerelateerd aan een toename van tien pro-

2006

2007

Derden

cent van het aantal door BAM-medewerkers gewerkte uren is een verbetering te constateren. De verbetering heeft zich met name bij Interbeton gemanifesteerd. Koninklijke BAM Groep streeft naar optimale veiligheid voor alle medewerkers op de bouwplaatsen. In Nederland is door BAM Utiliteitsbouw en BAM Woningbouw in samenwerking met Bouwradius, een opleidingsinstituut voor de Nederlandse bouw- en infrasector, een pakket producten ontwikkeld om ook medewerkers van onderaannemers veiliger te laten werken. Het pakket richt zich enerzijds op werkvoorbereiding en inkoop en anderzijds op instructie aan medewerkers op de bouwplaats. Zo is in het kader van het project Veiligheidsbevordering Onderaannemers in diverse talen (waaronder Pools en Arabisch) een veiligheidsintroductievideo gemaakt, die wordt ingeleid door de directies. De video kan worden uitgebreid met specifieke projectinformatie. Dit dient tevens als basis voor een projectintroductiefolder. Het geheel maakt deel uit van het programma Versterking arbeidsveiligheid van het ministerie van SZW en is eind 2007 ingevoerd. In toenemende mate zetten BAM-bedrijven onderaannemers in bij de uitvoering van projecten. Bij het meten en analyseren van veiligheidsprestaties spelen medewerkers van onderaannemers een grote rol. Er bestaat nog onvoldoende zicht op het aantal niet-ernstige ongevallen dat de medewerkers van onderaannemers overkomt. Omdat daarnaast ook het aantal uren dat deze medewerkers op de bouwplaatsen waar BAM bij de totstandkoming van projecten is betrokken, niet volledig wordt geregistreerd, is een ratio bepaald van ernstige en fatale ongevallen op basis van gerealiseerde omzet. Hieruit blijkt dat de diverse acties om het veiligheidsbewustzijn bij leidinggevenden te vergroten, nog niet zichtbaar hebben bijgedragen aan minder ongevallen. In België is de veiligheid ten opzichte van 2006 verbeterd. De veiligheid in Duitsland heeft zich negatief ontwikkeld in met name de infrasector. De achteruitgang in het Verenigd Koninkrijk en Ierland is eveneens voornamelijk in de infrasector te constateren. Belangrijker dan registratie van ongevallen is het voorkomen ervan. Veel aandacht gaat uit naar het menselijk handelen en de drijfveren daarachter. De Groep heeft ook in 2007 bij alle werkmaatschappijen een Safety Awareness Audit uitgevoerd om het veiligheidsbewustzijn te meten. De uitkomsten van de audit in 2005 en

Machinaal straten door HABO GWW (BAM Wegen).

Veilige mobiele werkplaats voor onderhoud op het spoor.

2006 zijn gebruikt om verbeteringen door te voeren. De resultaten in 2007 laten dan ook bij vrijwel alle bedrijven een verbetering zien (zie grafiek 2). Deze uitkomsten bevestigen dat het – als vanzelfsprekend – naleven van procedures en dragen van de vereiste persoonlijke beschermingsmiddelen, alsmede de zichtbare betrokkenheid van het management grote invloed hebben op het aantal ongevallen en incidenten.

De veiligheidsinspanningen van Ascon/Rohcon hebben in 2007 erin geresulteerd dat zij de eerste twee bedrijven zijn die een ‘A’-status hebben behaald in het Safe-T-Cert certificatieschema. Veiligheidscampagnes Werkmaatschappijen werken voortdurend aan verbetering van de veiligheids- en gezondheidsprestaties. De veiligheidsaspecten van de werkmaatschappijen zijn verschillend van aard en hebben hierdoor een andere focus. Hieronder is een aantal voorbeelden genoemd van campagnes en projecten bij werkmaatschappijen om de prestaties met betrekking tot veiligheid en gezondheid te verbeteren. In het verslagjaar is BAM Infratechniek gestart met een veiligheidscampagne voor de medewerkers. Het directiebeleid is samengevat in het motto ‘Veilig en in één keer goed’. Door middel van een prijsvraag werden medewerkers aangemoedigd om hun eigen interpretatie hiervan in te zenden. BAM Civiel is gestart met een interactief theater met als thema ‘Bewust worden van veilig werken’. Door het spelen van herkenbare situaties worden discussies aangemoedigd tussen medewerkers onderling en met de directies van de business units. Ook het thuisfront wordt ingeschakeld ter bevordering van de veiligheid, zoals bij Nuttall’s ‘Come home safe’campagne, aan de hand van posters met tekeningen van de kinderen van medewerkers.

Videoclips Vanuit de eigen verantwoordelijkheid besteden Van den Berg en ook de andere betrokken BAM-bedrijven veel aandacht aan scholing, voorlichting en het aanpassen van werkmethodes om de arbeidsrisico’s voor de wegwerkers te verkleinen. Zo heeft Van den Berg videoclips gemaakt van het slijpen van detectielussen, waarin de gevaren in beeld worden gebracht. Preventie-unit In samenwerking met BAM Materieel heeft BAM Woningbouw een speciale introductiekeet ontwikkeld, die op drie bouwplaatsen wordt beproefd. In deze zogenoemde preventie-unit krijgen medewerkers die voor het eerst op een project verschijnen, een speciale veiligheidsintroductie. Er wordt een film vertoond en tevens wordt een daaraan gekoppelde kennistoets afgenomen. Deze aanpak is bij HBG UK en Nuttall al vele jaren gemeengoed. Tevens wordt ernaar gestreefd de werkinstructie bij risicovolle taken te verbeteren. Voor de twintig meest risicovolle taken worden in samenwerking met het bouwadviesbureau PRC instructiekaarten opgesteld. Dit zijn geplastificeerde kaarten, bestemd voor gebruik op de bouwplaats, waarin op beknopte wijze mede aan de hand van schetsen wordt beschreven waarop moet worden gelet bij een bepaalde werkmethode. Andere thema’s zijn: het opleiden van werkvoorbereiders op het gebied van bouwlogistiek, verhogen van de betrokkenheid van het management,

9 2007

BAM Leidingen & Industrie heeft voor de veiligheidsprestaties bij de aanleg van een verbindingsleiding tussen een ondergrondse gasopslag en een gasleiding in het Duitse Epe de Essent Contractor Safety Award 2007 verworven in de categorie grote projecten (meer dan 10.000 manuren). Naast de onderscheiding ontving BAM Leidingen & Industrie een cheque van € 2.500,-, die is geschonken aan een goed doel.

Project Aanrijdgevaar Wegwerkers Van den Berg Infrastructuren heeft in samenwerking met TNO Kwaliteit van Leven en Consument en Veiligheid het project Aanrijdgevaar Wegwerkers uitgevoerd. Doel was de meest voorkomende oorzaken van ongevallen inzichtelijk te maken. Daarbij is specifiek onderzoek gedaan naar het risico van aanrijdgevaar bij wegwerkers. Onderdeel van het project was een enquête onder bijna tweeduizend BAM-medewerkers die regelmatig langs de weg werken. Medewerkers ervaren vooral de te hoge snelheid van de passerende weggebruikers als een belangrijk veiligheidsrisico. In mindere mate worden lawaai en onvoldoende afbakening van de werkplek als gevaar genoemd. Het project geeft een aanzet tot het treffen van effectieve maatregelen om veiligheidsrisico’s in te dammen. Daarvoor is het noodzakelijk dat alle partners in de keten – de wegbeheerder, Rijkswaterstaat, politie, de aannemer en andere partijen – intensiever samenwerken.

Tweehonderd financiële medewerkers volgden training voor het nieuwe rapportageplatform van BAM.

2007

10

het uitvoeren van audits naar het veiligheidsbewustzijn bij onderaannemers en het verbeteren van veiligheidsaspecten in het inkoopproces. In diverse uitgaven van de bedrijfskrant BAMbreed is uitvoerig aandacht besteed aan deze thema’s.

hun eigen taal – worden geïnformeerd over de veiligheidseisen, persoonlijke beschermingsmiddelen en projectrisico’s. BAM Deutschland controleert steeksproefsgewijs of medewerkers de kaart bij zich dragen en dienovereenkomstig handelen.

Gezondheidscampagne BAM Woningbouw is in september gestart met de gezondheidscampagne 'Leef Gezond, Werk Bewust'. Deze campagne omvat onder meer een gezondheidsonderzoek en is bestemd voor alle kantoor- en bouwplaatsmedewerkers van BAM Woningbouw. ArboDuo, dienstverlener op het gebied van arbo, preventie en reïntegratiezorg, voert de onderzoeken uit. De gezondheidscampagne is ingezet om het bewustzijn van medewerkers voor gezondheid en fitheid te verhogen. Deelname aan het onderzoek is op vrijwillige basis. Het gezondheidsonderzoek bestaat uit een gezondheidstest en een lichamelijk onderzoek aangevuld met een bloedonderzoek en een aantal conditietesten. De onderzoeksresultaten worden vervolgens door de bedrijfsarts in een persoonlijk gesprek met de medewerker besproken. De onderzoeken worden uitgevoerd in een speciaal hiervoor ingerichte, mobiele unit.

Samen met het Berufsgenossenschaft-BAU heeft BAM Deutschland een cursus opgezet om projectleiders en hoofduitvoerders op te leiden tot BAM-veiligheidscoördinator. In deze twaalfdaagse cursus wordt de kennis en kunde op het terrein van veiligheid verder ontwikkeld. Het Berufsgenossenschaft-BAU biedt deze door BAM geïnitieerde opleiding inmiddels ook aan andere Duitse bouwondernemingen aan.

Beyond Zero Nuttall heeft in oktober 2007 de nieuwe bedrijfsvisie op het gebied van gezondheid, veiligheid en milieu gelanceerd, de Beyond Zero (Verder dan nul)-campagne. De naam brengt tot uitdrukking dat de werkmaatschappij ernaar streeft om verder te gaan dan het registreren van nul ongevallen. De onderneming wil daadwerkelijk bijdragen aan verbeteringen op het terrein van gezondheid en milieu. Na de implementatie van de eigen veiligheidsregistratiesystemen heeft de Britse werkmaatschappij HBG UK tevens een methodiek ontwikkeld om de prestaties van onderaannemers op het gebied van veiligheid en gezondheid op een maandelijkse basis in kaart te brengen. Deze informatie wordt regelmatig met de betrokken partijen geëvalueerd. Op enkele bouwplaatsen worden ranglijsten van de prestaties van onderaannemers opgehangen, waarbij regelmatig aandacht wordt geschonken aan de best-presterenden. BAM Deutschland werkt aan de introductie van een veiligheidsinstructiekaart, waarin bouwplaatsmedewerkers – in

3.4 Opleiding en training Maatschappelijke welvaart is voor een groot deel afhankelijk van de mate waarin kennis- en innovatieprocessen in de economie op gang blijven. BAM wil hieraan een actieve bijdrage leveren door te investeren in de opleiding en training van medewerkers. Daarnaast wil BAM in de bedrijfstak de voorkeurswerkgever zijn. Dat vraagt meer dan het bieden van aantrekkelijk werk en een goede beloning. Medewerkers verlangen ook mogelijkheden tot verdere groei en persoonlijke ontwikkeling. Met BAM Business School beschikt de Groep over een uitstekend opleidingsinstituut, dat het centrum vormt voor kennisoverdracht, kennisuitwisseling en kenniscreatie. Het lesprogramma omvat circa zeventig opleidingen en is gericht op verdere ontwikkeling van kennis en vaardigheden, waarbij met name wordt ingezet op het versterken van ondernemerschap, professionaliteit en kwaliteits- en veiligheidsbewustzijn. In trainingen wordt onder meer aandacht besteed aan integriteit, commercieel handelen, nieuwe contractvormen, projectontwikkeling, risicomanagement, inkoop en financiële besturing. Medewerkers ervaren deze opleidingen als zeer positief, niet in de laatste plaats omdat ze langs deze weg ook hun netwerken binnen de Groep kunnen uitbreiden naar andere disciplines en andere thuislanden. In 2007 hebben bijna 2.000 medewerkers in Nederland deelgenomen aan opleidingen binnen BAM Business School (zie grafiek 4).

5. Scores 2007 HBG UK Considerate Constructors Scheme 40

100

4. Deelnemers BAM Business School 3034,00

3034,25

31,10 31

30 33,30

31,30 31

3033,83

30,95 31

30 35,09

30,95 33

30 33,56

31,31 31

3034,13

30,42 30,42

30 34,61

31,17 33

3034,41

31,17 33

3034,56

31,08 33

3033,79

31,29 33

3033,85

30,94 33

31,95 30

30,87 31

40 30

10

20 10

341

2004

70

50

0

0 2003

80

60

20

510

500

31,09 31

1.862

1000

30

2005

2006

2007

0 jan

feb

mrt

Gemiddelde Sector

BAM Business School heeft in 2007 een aantal nieuwe opleidingen gepresenteerd die zijn gericht op gezond en vitaal werken. Voor bouwplaatsmedewerkers zijn cursussen ‘rugsparend werken’ en ‘rug- en voetveiligheid’ ontwikkeld. Daarnaast worden trainingen aangeboden gericht op het voorkomen van rsi en op preventie en vitaliteit. Deze laatste training houdt verband met het Periodiek Arbeids Gezondheidskundig Onderzoek (PAGO).

Ook is BAM Business School in het verslagjaar gestart met de basisopleiding Beheer en onderhoud, waarin medewerkers uit alle sectoren hun kennis uitwisselen en specifieke competenties ontwikkelen. In aanvulling op de ontwikkelingprogramma’s voor medewerkers van HBG UK – via het Roffey Park Instituut in Sussex of BAM Business School – heeft HBG UK met Geneva Management UK een nieuw programma ontwikkeld, The Effective Manager. Gedurende 2007 zijn vijf cursusprogramma’s verzorgd, voor 2008 zijn zeven programma’s gepland. Dan zullen 150 medewerkers de cursus hebben afgerond en hun managementvaardigheden verbeterd.

mei

juni

Gemiddelde HBG UK

juli

aug

sep

okt

nov

dec

2007

Bouwplaatsen HBG UK

3.5 Communicatie met de omgeving De meeste bouwactiviteiten spelen zich af temidden en voor het oog van de samenleving. Voor omwonenden en voor weg- of spoorgebruikers kunnen bouwwerkzaamheden overlast veroorzaken. Dit valt niet altijd te vermijden. BAM streeft ernaar om elk project met minimale overlast uit te voeren. De Groep is zich ervan bewust dat een tijdige en adequate informatieverstrekking over uit te voeren werkzaamheden het begrip van omwonenden voor de eventuele overlast vergroot en vaak de waardering voor de inzet van de medewerkers en de technische prestatie die zij leveren, verhoogt. Considerate Constructors Scheme Het Considerate Constructors Scheme is in het Verenigd Koninkrijk ontwikkeld als een kwaliteitssysteem voor omgevingsvriendelijke bouwplaatsen. Het programma beoogt onder meer het imago van de bouwsector te verbeteren. Een groot aantal Britse bouwondernemingen – waaronder de twee Britse werkmaatschappijen van BAM, HBG UK en Nuttall – heeft zich bij dit initiatief aangesloten. Deze ondernemingen geven daarmee nadrukkelijk blijk van hun streven invulling te geven aan goed nabuurschap. Het programma voorziet erin dat bouwplaatsen in uitvoering worden bezocht en beoordeeld op aspecten die samenhangen met orde en netheid, veiligheid (juist ook ten opzichte van de directe omgeving) en dergelijke. Sinds de start in 1997 zijn ruim 20.000 bouwplaatsen geregistreerd. De scores van de eigen projecten kunnen worden gebenchmarkt ten opzichte van gemiddelde scores. In 2007 is 96 procent van de bouwplaatsen van HBG UK geregistreerd bij het Considerate Constructors Scheme. De beoordelingen van de bouwplaatsen van HBG UK lagen ruim boven de gemiddelde scores van andere bouwbedrijven. Daarmee heeft de Britse utiliteitsbouwer van BAM de goede prestatie van 2006 in het verslagjaar verder verbeterd (zie grafiek 5). Het Attente Bouwers Plan Van oudsher behoren de contacten met de omgeving tot de verantwoordelijkheid van de opdrachtgever. BAM trekt deze verantwoordelijkheid in overleg met de opdrachtgever steeds vaker naar zich toe. Met de invoering van het Attente Bouwers Plan wordt deze verantwoordelijkheid beter gewaarborgd door bij projecten structureel aandacht te schenken aan de omgeving. Het Attente Bouwers Plan is

11 2007

In 2007 heeft BAM Business School de introductie voorbereid van directe elektronische leerondersteuning voor Microsoft Office-programma’s. BAM-medewerkers krijgen vanaf maart 2008 op de werkplek de beschikking over de LearningGuide Office. Hiermee biedt BAM Business School in samenwerking met BAM ICT een elektronische vraagbaak, die met enkele simpele muisklikken snel en eenvoudig toegankelijk is. De introductie van de LearningGuide past in het beleid van BAM Business School om opleidingen en cursussen ook elektronisch aan te bieden. Medewerkers van BAM Woningbouw en BAM Civiel hebben in 2007 al positieve ervaringen opgedaan met LearningGuide.

april

% Geregistreerde bouwplaatsen HBG UK

1500

1.773

1.606

2000

Gemiddelde score (maximaal 40)

90

Belangstellenden konden tijdens de jaarlijkse Dag van de Bouw BAM-bouwplaatsen bezoeken.

Medewerkers van BAM Wegen informeren omwonenden over verbreding snelweg A2.

vooral gericht op de bouwplaats in de omgeving, maar gaat ook over bewustwording van het eigen gedrag.

2007

12

Het Attente Bouwers Plan omvat een lijst van beoordelingscriteria, waaraan bouwplaatsen dienen te voldoen. Zo wordt er bijvoorbeeld gekeken in welke mate de bouwplaats zich een goede buur toont door te bepalen in hoeverre omwonenden worden geïnformeerd over de duur en de aard van de activiteiten waarvan zij mogelijk hinder ondervinden. Andere criteria zijn het rekening houden met betrokkenen op en rondom de bouwlocatie (attentheid), al het mogelijke doen om geluids- en milieubelasting te verminderen, orde en netheid op en rondom de bouwplaats en respectvol, betrouwbaar en verantwoordelijk gedrag. Elk uitvoeringsteam maakt deze punten concreet voor de specifieke bouwplaats. Werkmaatschappijen van BAM worden aangemoedigd om binnen enkele jaren voor elke bouwplaats een plan van aanpak op te stellen op basis van de kernpunten uit het Attente Bouwers Plan. De criteria van het Attente Bouwers Plan worden door middel van inspecties op de bouwplaats regelmatig getoetst. BAM Civiel heeft in Nederland het Attente Bouwers Plan op enkele bouwplaatsen beproefd. In dat kader zijn de bouwplaatsen aan de hand van een checklist geïnspecteerd en is een nulmeting uitgevoerd. De nulmeting toonde aan dat BAM Civiel aan veel aspecten al aandacht schonk, maar dat er ruimte is voor verbetering. Zo stond op een bouwplaats een bouwlamp gericht op het naastgelegen appartementengebouw en ontbrak op een ander project bebording met een telefoonnummer, waar omwonenden terecht konden met vragen of opmerkingen. De resultaten van de proef zijn door BAM Civiel met de opdrachtgever besproken. Andere BAM-bedrijven zijn eind 2007 ook een pilot gestart met het Attente Bouwers Plan. Onderwijscoördinator Voor het Bromsgrove pps-scholenproject (met BAM PPP) heeft HBG UK een onderwijscoördinator benoemd om invulling te geven aan de wens van de opdrachtgever van dit project een ‘leerervaring voor de gemeenschap’ te maken. Deze onderwijscoördinator verzorgde bouwplaatsbezoeken voor de scholieren, hield presentaties over veiligheidsaspecten en verzorgde lesprojecten.

Informatiebijeenkomsten voor omwonenden BAM streeft ernaar om omwonenden zo goed mogelijk te infomeren over de duur en de aard van de werkzaamheden. Informatiebijeenkomsten voor bewoners kunnen hierbij ondersteuning bieden. In het verslagjaar hebben onder andere informatiebijeenkomsten plaatsgevonden over het verbreden van de rijksweg A4 tussen Burgerveen en Leiden, de aanleg van de Hanzelijn in de gemeente Dronten en het nieuw Rustenburgcomplex in Zaandam. Participatiemachine in herstructureringswijken BAM Woningbouw heeft in het verslagjaar de Participatiemachine geïntroduceerd, een initiatief om een concrete en structurele bijdrage aan de leefbaarheid in herstructureringswijken te kunnen leveren. De Participatiemachine staat voor een projectaanpak van binnenstedelijke verbeterprojecten en is gebaseerd op samenwerking. Samen met woningcorporaties en maatschappelijke instellingen investeert BAM Woningbouw op een effectieve wijze met als doel een blijvende rendabele woningvoorraad te realiseren. Een belangrijk uitgangspunt is de daadwerkelijke participatie van de bewoners bij de aanpak van de wijk. Concreet betekent dit dat bij de bouw en het onderhoud van woningen, keetbenodigdheden (zoals catering, koffie, klein materiaal) worden betrokken uit de wijk en bewoners worden ingezet voor het onderhoud. Verder zullen werkzoekenden worden ingezet voor schoonmaak, bewaking en logistiek op de bouwplaats. Op deze manier stimuleert de Participatiemachine de lokale economie in de wijk en bevordert het initiatief de werkgelegenheid en opleidingskansen voor de bewoners. Doel is om binnenkort een pilot te starten, zodat kan worden bekeken hoe deze plannen in de praktijk werken.

Informatiebijeenkomst voor duurzame woningen in Boxtel.

Bezoekers aan de bouwplaats van de Financietoren in Brussel (Interbuild) bij de Open-wervendag.

3.6 Integriteit

3.7 Diversiteit BAM zet zich in – ook via bestuursvoorzitter ir. J.A.P. van Oosten als lid van het ambassadeursnetwerk Glazen Plafond – voor meer vrouwen in hogere functies in de bouwbranche. Eind 2007 was BAM een van de elf partijen die zich hebben gecommitteerd hieraan actief te werken. Deze partijen worden gedurende 2008 gevolgd en gemonitord door de Commissie Baksteen van Bouwnetwerk, een landelijk netwerk voor de hoger opgeleide vrouw in de bouw. Dit initiatief wordt eveneens gesteund door Bouwend Nederland, PSI Bouw en de Regieraad Bouw.

13 2007

Voor Koninklijke BAM Groep is het essentieel dat opdrachtgevers, aandeelhouders, bouwpartners en anderen vertrouwen stellen in de onderneming. Ook daarom is het vanzelfsprekend dat de Groep zich houdt aan algemeen aanvaarde maatschappelijke normen en waarden en aan lokale wetten en regels, in het bijzonder bij de verwerving en uitvoering van opdrachten. Elke medewerker wordt geacht zich in relatie tot opdrachtgevers en zakenpartners als leveranciers en onderaannemers integer op te stellen, afspraken na te komen en zorgvuldig te handelen. Koninklijke BAM Groep heeft de integriteit van de bedrijfsvoering op alle niveaus in de onderneming verankerd, onder meer door introductie eind 2001 van een Gedragscode integriteit voor alle medewerkers. In bijeenkomsten voor management en medewerkers van de werkmaatschappijen wordt aandacht gegeven aan het thema integriteit. Daarbij wordt in Nederland gebruik gemaakt van de zogenoemde toolkit voor leidinggevenden. De toolkit bevat achtergrondinformatie over integriteit, integer leiderschap en dilemma’s en is een hulpmiddel om de discussie over deze onderwerpen verder te stimuleren. Zo zijn praktische tips opgenomen die bij het bespreken van dilemma’s van pas komen en die grenzen helpen bepalen van wat wel en wat niet kan. Ook in de opleidingen binnen BAM Business School wordt aandacht geschonken aan het thema integriteit. Alle Nederlandse werkmaatschappijen van de Groep zijn aangesloten bij de Stichting Beoordeling Integriteit Bouwnijverheid (SBIB). Bij de werkmaatschappijen wordt met compliance programma’s veel aandacht gegeven aan naleving van de gedragscode. In Nederland zijn in het verslagjaar door compliance officers 47 (2006: negentien) meldingen van mogelijke overtreding en 108 (2006: 85) adviesvragen ontvangen. In twintig van de 47 (2006: twaalf van de negentien) meldingen is een overtreding van de gedragscode geconstateerd. Het betrof onder meer het niet correct omgaan met bedrijfseigendommen, onregelmatigheden in de administratie, aanvaarden van een nevenfunctie en intimidatie. Tegen de betrokken medewerkers zijn disciplinaire maatregelen genomen. De raad van bestuur is ervan overtuigd dat het belang van naleving van deze code goed in de organisatie is doorgedrongen.

De Groep kent een zogenoemde klokkenluidersregeling, die werknemers in staat stelt zonder gevaar voor eigen positie te rapporteren over (vermeende) onregelmatigheden binnen de Groep. Er zijn in 2007 geen (2006: geen) meldingen onder deze regeling ontvangen. De gedragscode en de klokkenluidersregeling zijn op de website van de vennootschap gepubliceerd.

Proefopstelling van groen scherm ter verbetering van de luchtkwaliteit langs snelweg A28 bij Putten.

2007

14

‘Positie als koploper duurzame energietoepassing behouden’ Pieter Hameetman, innovatiemanager BAM Vastgoed

‘Wat milieu voor BAM betekent? Wij benaderen milieu vanuit een economische én vanuit een maatschappelijke invalshoek. Het gebruik van fossiele energiebronnen is eindig en leidt bovendien tot schade aan het milieu. Vooral door de alsmaar stijgende energiekosten ontstaat vraag naar duurzame concepten. Die vraag vanuit de markt maakt dat je duurzaam bouwen als reële business moet beschouwen.’ Hameetman was in 2005 nauw betrokken bij het initiatief voor de productie van de Toolkit Duurzame Woningbouw en heeft daarmee een belangrijke bijdrage geleverd aan de kennisuitwisseling tussen ontwikkelaars, gemeenten en ontwerpers. Dit boekwerk omvat onder meer 28 energieconcepten die een CO2-reductie tot vijftig procent mogelijk maken. De toolkit is uitgebracht voor projectontwikkelaars en andere betrokkenen in de bouw- en vastgoedsector. Hameetman: ‘Dat het instrument succesvol is, blijkt onder andere uit de uitgave van een tweede editie in 2006. Daarnaast is BAM Vastgoed gestart met de Toolkit Duurzame Gebiedsontwikkeling en BAM Woningbouw met de Toolkit Duurzame Woningverbetering (renovatie). BAM Utiliteitsbouw draagt bij aan de Toolkit Duurzame Utiliteitsbouw. BAM is in de Nederlandse thuismarkt koploper op het gebied van duurzame innovaties om het energiegebruik drastisch terug te dringen. We passen onze ambities aan op de voortgang in techniekontwikkeling. We willen koploper blijven.’

‘Een van de grootste uitdagingen voor BAM is om de noodzakelijke procesinnovatie te realiseren. Nieuwe kennis moet stapsgewijs en gecontroleerd in het ontwerpen realisatieproces een plek krijgen. Aangezien het proces opnieuw moet worden ingericht, is een gestructureerde organisatie van de business belangrijk.’ BAM heeft in 2007 een uniek project afgerond. ‘In deelplan 14 in Ypenburg is nieuwe natuur gemaakt om de leefbaarheid van deze Vinexwijk te verhogen. In woonwaarderingsstudies neemt nabijheid tot groen en parken een belangrijke plaats in. Daarbij komt uit de nationale enquête van VROM (2005) naar voren dat na de betaalbaarheid van woningen de fysieke leefomgeving als hoogste prioriteit wordt genoemd. Succesfactor van de realisatie van dit project was een intensieve samenwerking met diverse partijen waaronder overheden, biologen, landschapsarchitecten, stedenbouwkundigen en verschillende disciplines van BAM (Groen, Wegen, Civiel, Woningbouw en Vastgoed).’

4.2 Planet – Bouwen Aan Milieu Dit jaarverslag geeft een nadere uitwerking van het beleid van BAM op de deelgebieden energie/klimaatverandering, duurzaam inkopen (verantwoorde materialen), luchtkwaliteit en afval. Het grote aantal projecten dat hierbij wordt beschreven, toont dat vele medewerkers (ook vanuit persoonlijke overtuiging) zich inspannen om op deze terreinen vooruitgang te boeken. Desalniettemin beseft BAM dat verdere uitwerking van het beleid en (cijfermatige) onderbouwing van de verslaglegging noodzakelijk zijn om de effectiviteit van de bijdrage van de Groep aantoonbaar te maken. Bouwactiviteiten staan vaak op gespannen voet met natuur- en milieubehoud. Economische ontwikkeling en de voorzieningen die de samenleving noodzakelijk acht of verlangt om te wonen, te werken en te reizen, gaan niet zelden ten koste van onze natuur en het milieu. Het is de visie van de raad van bestuur dat Koninklijke BAM Groep projecten ontwikkelt, bouwt en beheert die voorzien in maatschappelijke behoeften, met respect voor mens én milieu. Milieu betreft het aandeel van BAM in een verantwoord beheer van de natuur en de leefomgeving. Dit betekent dat het beleid van de Groep en de werkmaatschappijen erop is gericht om alle werkzaamheden zodanig uit te voeren, dat niet alleen wordt voldaan aan de wettelijke vereisten, maar dat ook nadelige gevolgen voor het milieu – waar mogelijk – worden voorkomen en dat bedrijfsprocessen beheerst verlopen en voortdurend worden verbeterd.

15 2007

Het Rijk en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten hebben in 2007 een klimaatakkoord ondertekend waarin afspraken staan over een forse energiebesparing en de overgang naar duurzame energie. Door deelname aan het Platform Energietransitie Gebouwde Omgeving (PEGO) levert BAM een bijdrage aan het behalen van deze doelstellingen. Hameetman, voorzitter van de werkgroep Innovatie binnen PEGO, benadrukt de noodzaak van intensieve samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties om deze klimaatdoelstellingen te behalen. ‘Gestructureerde innovatie is broodnodig. Zonder samenwerken van koplopers worden de klimaatdoelstellingen van rijksoverheid en lokale overheden niet gehaald.’

Waterzuiveringsinstallatie voor sanering bouwlocatie Den Bosch.

Effectiviteit op lange termijn

I. Begrip van eigen CO 2 -footprint

+

Omvangrijke grondsanering Olympic Park, Oost-Londen (Nuttall).

Ambitieniveau BAM: strategisch stappenplan reductie CO2 II. Verminderen eigen (energie)gebruik III. Verminderen effecten up- en downstream met opdrachtgevers III. Verminderen effecten up- en downstream met toeleveranciers IV. Compensatie resterende uitstoot

-

Mate van eenvoud bij implementatie

+

4.3. Energie/klimaatverandering Klimaatverandering en energiegebruik zijn in toenemende mate belangrijke maatschappelijke thema’s. Diverse partijen, zoals politiek en opdrachtgevers, maar ook medewerkers, vragen de bouwsector steeds energiezuiniger te bouwen. BAM onderkent niet alleen de eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van klimaatverandering en energiegebruik, maar is bovendien van mening dat prestaties op dit gebied commerciële kansen bieden.

2007

16

Het beleid van BAM ten aanzien van het thema energiegebruik en klimaatverandering rust op twee belangrijke pijlers. In de eerste plaats investeert BAM in innovatieve en duurzame bouwconcepten ten behoeve van opdrachtgevers. De uitgangspunten daarbij zijn drieledig: het beperken van de energievraag, het gebruik van duurzame energiebronnen en het creëren van een breed draagvlak voor de toepassing van duurzame innovaties door keteninitiatieven. De oprichting in 2007 van BAM Duurzaam, een dochteronderneming van BAM Techniek, is een goed voorbeeld van inspanningen op dit gebied. Dit nieuwe bedrijfsonderdeel houdt zich bezig met investeren, exploiteren, ontwerpen, realiseren en langjarig in stand houden van installaties voor toepassing van duurzame energie in woningen, kantoren en overige bedrijfsgebouwen. In de tweede plaats ontwikkelt BAM beleid en activiteiten gericht op de eigen prestaties met betrekking tot energieverbruik en uitstoot. Belangrijk aandachtspunt voor BAM hierbij is het verlagen van de CO2-uitstoot als gevolg van de eigen transport- en productieprocessen, ofwel het verkleinen van de eigen CO2-footprint.

samen met medewerkers, opdrachtgevers en leveranciers te behalen en dit loopt dan ook als een rode draad door het model heen. Om uiteindelijk de reductiedoelstellingen binnen BAM’s hele keten te bereiken, is het vervolgens dus mogelijk om de emissies te compenseren, gebruik te maken van duurzame energiebronnen en bovenal een dusdanige verandering te bewerkstelligen dat het eigen (energie)verbruik structureel afneemt. Enkele voorbeelden van duurzame innovaties die met opdrachtgevers in 2007 zijn gerealiseerd of ontwikkeld, betreffen: Passiefhuis Een belangrijke stap in 2007 was de beslissing van BAM een voortrekkersrol te vervullen met betrekking tot de ontwikkeling en bouw van passiefhuizen. Het energieverbruik in passiefhuizen, die zo goed zijn geïsoleerd dat ze nauwelijks verwarming en koeling nodig hebben, ligt ongeveer 45 procent lager dan dat van een gemiddelde nieuwe woning, terwijl het wooncomfort erg hoog is. Hoewel onder projectontwikkelaars het besef van de noodzaak tot energiezuiniger ontwikkelen toeneemt, is BAM een van de eerste in Nederland die de mogelijkheden van passiefbouw ten volle onderkent en daarin ook investeert. Het concept zal verder worden ontwikkeld tot 80 procent lager energieverbruik.

BAM wil een actieve en constructieve bijdrage leveren aan het tegengaan van klimaatverandering, bijvoorbeeld door het reduceren van de zogenoemde CO2-footprint. Om dit streven verder vorm te geven hanteert BAM bovenstaand denkmodel als leidraad. Dit model maakt inzichtelijk hoe de CO2-uitstoot op een structurele wijze kan worden gereduceerd.

Zonnegolven, Boxtel Een belangrijk project in 2007 voor BAM Vastgoed zijn de 41 woningen die in het project Zonnegolven in Boxtel worden gebouwd. Deze woningen hebben een energieprestatiecoëfficiënt die lager is dan 0,75. De woningen beschikken onder meer over een zonneboiler voor warm tapwater. Door de oriëntatie van de woningen en toepassing van grote raampartijen wordt optimaal gebruikgemaakt van passieve zonne-energie. De woningen voldoen met deze maatregelen aan de eisen van de zogenoemde zonnewoning: een concept voor duurzame woningen, dat wordt gecertificeerd door SKW Certificatie.

CO2-reductie vereist begrip over en kennis van de eigen footprint. Daarna zijn in beginsel vier wegen mogelijk om de CO2-uitstoot te reduceren. BAM past verschillende reductiemogelijkheden toe. Echter, het verminderen van het eigen energieverbruik onderkent BAM als meest effectieve middel op de lange termijn. Het streven is de reductie

Energieklasse A kantoor Birmingham Een ander voorbeeld is de ontwikkeling door HBG Properties van een energieklasse A kantoorgebouw in Birmingham. Door de toegepaste maatregelen wordt onder andere een verbetering van 27 procent op de meest recente CO2-emissievereisten gerealiseerd. Verschillende

BAM nam deel aan de eerste Amsterdamse klimaattafel voor klimaatneutrale gebiedsontwikkeling.

In Stags Holt (Cambridgeshire) realiseerde Nuttall John Martin een windmolenpark (18 MW).

energetische maatregelen, zoals het gebruik van zeer efficiënte condensboilers en koelapparatuur, zonneregulerend glas en vrije ventilatie zorgen voor een zeer laag energieverbruik en aanzienlijke vermindering van CO2-uitstoot. Rekencentrum Frankfurt am Main In Frankfurt am Main bouwt BAM Deutschland aan een nieuw rekencentrum voor de Citibank. Het gebouw zal zeer milieuvriendelijk zijn en door zijn ontwerp onder andere 16.000 Mwh aan stroom en 11.000 ton CO2-uitstoot per jaar besparen.

Om de acceptatie en toepassing van duurzame innovaties verder te vergroten is BAM betrokken bij de volgende keteninitiatieven: Toolkit Duurzame Woningbouw BAM Vastgoed is, samen met het ministerie van Economische Zaken en SenterNovem, de initiatiefnemer voor het ontwikkelen van de Toolkit duurzame woningbouw, die in 2007 is geactualiseerd. Deze toolkit is met name bedoeld voor projectontwikkelaars van nieuwe woningen en biedt pakketten van samenhangende maatregelen voor duurzame woningbouw, onder andere op het gebied van energie. Vanuit verschillende ambitieniveaus wordt ingegaan op de gevolgen van de keuze van een bepaalde installatie en de te gebruiken materialen. Met de concepten zijn voor grondgebonden woningen CO2-reducties mogelijk tot 45 procent. Voor gestapelde woningen ligt dat op 30 procent.

Klimaattafel Na balansdatum was Koninklijke BAM Groep een van de partijen die met onder meer de energieproducent Nuon en de gemeente Amsterdam de intentie hebben uitgesproken om het stedelijk gebied Buiksloterham aan de noordelijke IJ-oever van Amsterdam op een zo klimaatneutraal mogelijke manier te ontwikkelen. Dit gebied is nu een bedrijventerrein en moet in de komende twintig jaar uitgroeien tot een gemengde omgeving om te wonen (circa 4.000 woningen) en te werken. Het onderzoek naar de klimaatneutrale ontwikkeling van Buiksloterham zal voor medio 2008 zijn afgerond. De ondertekening van de intentieovereenkomst vond plaats tijdens de eerste Amsterdamse ‘klimaattafel’. Met deze bijeenkomsten wil de gemeente Amsterdam allianties sluiten en bedrijven aanmoedigen milieubewuster te denken en werken. Interne initiatieven Uit het project Energy Efficiency in Buildings van de World Business Council for Sustainable Development (WBCSD) blijkt dat inzake energieverbruik en klimaatverandering juist in de bouw van huizen en gebouwen veel winst te behalen is; reden te meer om de contributie van BAM op dit vlak als een belangrijke pijler te benoemen. Daarnaast worden binnen BAM ook vele initiatieven ontplooid om het eigen energieverbruik en de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Zo heeft Koninklijke BAM Groep in 2007 een contract met Shell Nederland getekend voor het tanken van V-Power voor de circa 6.000 lease- en bedrijfswagens van BAM in Nederland. Deze brandstof zorgt voor betere prestaties door optimale verbranding en resulteert in een lager brandstofverbruik. Hiermee wordt een besparing van

17 2007

BAM Duurzaam In 2007 hebben de gemeente Goes en BAM Duurzaam een intentieovereenkomst getekend voor de realisering en exploitatie van een energieopwekkingsysteem op basis van bodemwarmte voor ongeveer 400 woningen in de nieuw te bouwen woonwijk Mannee te Goes. De woningen worden voorzien van een energiezuinige warmtepomp, die is gekoppeld aan bodembronnen. Dit maakt een gasgestookte cv-ketel overbodig. Met dit concept kan een reductie van de CO2-uitstoot van ruim 35 procent worden behaald ten opzichte van traditionele systemen. Gedurende het afgelopen jaar heeft BAM Duurzaam bovendien gewerkt aan een centraal systeem voor warmte- en koudeopslag in de twee nog te bouwen woontorens Stoker en Brander in het Groningse Euroborg. Het systeem voorziet in een centrale energievoorziening die warmte en koude opwekt.

Platform Energietransitie Gebouwde Omgeving BAM speelt daarnaast een actieve rol in het Platform Energietransitie Gebouwde Omgeving (PEGO). Dit platform is een initiatief van de Nederlandse overheid. Het Platform wil in 2030 een energiereductie van 50 procent behalen in de gebouwde omgeving door toepassing van energiebesparingsmaatregelen op brede schaal en het gebruik van duurzame energie. P. Hameetman, innovatiemanager bij BAM Vastgoed, zit de werkgroep Innovatie voor, die zich tot doel heeft gesteld om binnen vijf jaar projecten te realiseren waarmee de CO2-uitstoot met 45, 60 en 80 procent kan worden teruggedrongen. Met het passiefhuis is de eerste stap van 45 procent al mogelijk.

Toepassing FSC-hout voor steiger in Sneek (BAM Wegen).

circa 9 procent op de CO2-emissies gerealiseerd en wordt bovendien de uitstoot van zwavel beperkt.

2007

18

4.4 Duurzaam inkopen

Modernisering asfaltinstallaties BAM Wegen heeft in 2007 veel energie gestoken in de modernisering van de diverse asfaltinstallaties. Een belangrijke doelstelling van de aanpassingen was het beperken van het energieverbruik. Op basis van een door zusteronderneming Tebodin uitgevoerd onderzoek naar het energiegebruik bij asfaltcentrales zijn diverse besparingsmogelijkheden geïdentificeerd. Hiervan is inmiddels een aantal uitgevoerd en geïntegreerd in het productieproces.

BAM beschikt over een professionele inkooporganisatie. Op jaarbasis wordt voor ongeveer 70 procent van de omzet bij leveranciers en (onder)aannemers ingekocht. BAM streeft ernaar de afspraken met deze partijen zodanig vast te leggen en te managen dat de diverse BAM-projecten optimaal kunnen worden uitgevoerd met het oog op kwaliteit, kosten en risicomanagement. Daarbij werkt BAM nadrukkelijk aan het aangaan en versterken van hechte relaties op basis van co-makership of partnership met geselecteerde partijen.

De door HBG Design ontworpen Cressex Community School wil een 60 procent lagere CO2-uitstoot realiseren dan de huidige bouwnormen toestaan. Het project omvat diverse innovatieve duurzaamheidsaspecten om de CO2footprint te verkleinen, waaronder een koude/warmtesysteem, biomassa-gestookte verwarmingsketels en gebruik van regenwater. Het gebouw voldoet aan de hoogste energiestandaard (BREEAM excellent).

Gedurende 2007 zijn in Nederland reeds diverse inkoopinitiatieven geïmplementeerd op het gebied van duurzaamheid, zoals: • convenant FSC Nederland: inspanningsverplichting voor toepassing van verantwoord hout; • aanbrengen roetfilters in het gehele bedrijfswagenpark; • Shell V-Power-brandstoffen; (minder brandstofverbruik en CO2-uitstoot).

Zonnepanelen De materieelwerf van BAM in het Belgische Luik zal vanaf medio 2008 meer dan 10 procent van de eigen energiebehoefte uit zonnepanelen dekken. Hiervoor worden 330 zonnepanelen geïnstalleerd, waarmee jaarlijks 47,5 MWh wordt opgewekt. Ook BAM’s waterzuiveringsspecialist Balteau zal 160 zonnepanelen installeren op het dak van het eigen kantoor in Louveigné. Hiermee wordt jaarlijks 25,4 MWh geproduceerd, ongeveer een derde van de eigen energiebehoefte. De beide BAM-projecten vormen een van de belangrijkste investeringen in de toepassing van zonne-energie in Wallonië.

BAM heeft reeds in 2006 een voorstel gedaan om duurzaamheidscriteria in de aanbestedingen van opdrachtgevers (in het bijzonder bij de overheid) op te nemen. Hoewel het voorstel zowel op gemeentelijk, provinciaal als landelijk niveau met belangstelling is ontvangen en het ook in 2007 door BAM in diverse bijeenkomsten is toegelicht, hebben nog vrijwel geen aanbestedingen plaatsgevonden waar maatschappelijke thema’s zijn opgenomen als selectie- en gunningcriteria. Wisselwerking tussen vraag en aanbod Het opnemen van maatschappelijke thema’s in het aanbestedingsproces leidt niet alleen tot maatschappelijke winst, het geeft opdrachtnemers ook meer ruimte om met innovatieve oplossingen te komen. Innovatieve oplossingen dragen bij aan oplossing van maatschappelijke vraagstukken en aan verbetering van de concurrentiepositie. Een van de grootste knelpunten om dit voorstel in praktijk te brengen, is dat opdrachtgevers oplossingen van bedrijven voor maatschappelijke thema’s onvoldoende opmerken, waarderen en belonen. Zolang prijsconcurrentie zwaar meeweegt in aanbestedingen, worden opdrachtnemers niet gestimuleerd om tot nieuwe initiatieven te komen. Oplossingen van maatschappelijke vraagstukken vragen daarnaast om een goede samenwerking tussen

Nico de Vries tankt eerste V-Power.

alle partijen die bij projecten betrokken zijn. Een individuele opdrachtnemer kan vraagstukken niet alleen oplossen. Volgens BAM ligt hier een voorname rol voor de overheid die in haar rol als zowel opdrachtgever als wetgever de mogelijkheden moet benutten om de huidige selectie- en gunningscriteria te verbreden en duurzaamheid daarin een plaats te geven. BAM heeft een aantal initiatieven ontplooid om klanten, onderaannemers en leveranciers actief te betrekken bij haar streven naar duurzaam inkopen:

Duurzaam inkoopbeleid HBG UK en Interbeton De werkmaatschappijen HBG UK en Interbeton lopen in de Groep voorop en hebben zich, als onderdeel van hun duurzaamheidsbeleid, concreet gecommitteerd aan het uitgangspunt om bouwmaterialen te kiezen met minimale schadelijke effecten voor de omgeving. Leidende principes Met betrekking tot de relatie met toeleveranciers (alsook andere bouwpartners) heeft Koninklijke BAM Groep in 2007 mede het initiatief genomen tot de begin 2008 door zeven grote Nederlandse bouwbedrijven geformuleerde leidende principes. Dit zijn uitgangspunten om professionele samenwerking en ketenverantwoordelijkheid in de bouw te bevorderen. De zeven ondernemingen hebben op basis van de leidende principes een serie gedragsregels opgesteld. Deze bieden het opdrachtgevend bouwbedrijf, de gespecialiseerde aannemer, de opdrachtgever en andere in het bouwproces betrokken partners een uitgangspunt voor professioneel, integer, maatschappelijk verantwoord en transparant handelen.

19 2007

Convenant FSC Nederland Een goed voorbeeld hiervan is het convenant dat BAM met FSC Nederland heeft getekend over het gebruik van FSC-hout. In aanvulling op het beleid van de Britse werkmaatschappijen, is in dit convenant opgenomen dat de Nederlandse onderdelen van Koninklijke BAM Groep zich maximaal zullen inspannen om bij de door henzelf ontwikkelde projecten FSC-hout te gebruiken. Naast het gebruik van dit hout bij eigen projecten zal BAM ook proberen het te gaan gebruiken bij projecten die zij in opdracht van derden uitvoert. Bovendien is het BAM’s streven om in de toekomst dit convenant voor de activiteiten in binnen- en buitenland te laten gelden.

Het behalen van een succesvol eindresultaat wordt daarbij beschouwd als een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Het opdrachtgevende bouwbedrijf zorgt dat er verantwoord, veilig en duurzaam gewerkt en uitgevoerd kan worden, terwijl van toeleverancier en opdrachtnemer wordt gevraagd dat de kwaliteit van diensten en producten bijdraagt aan een verantwoord (bouw)proces en eindresultaat. De zeven initiatiefnemers realiseren zich dat de naleving van alle gedragsregels in de praktijk niet van de ene op de andere dag doorgevoerd zal zijn. Wel is het de ambitie om deze uitgangspunten binnen de bedrijven verder in te vullen. De bedrijven nemen de leidende principes op in de eigen bedrijfsvoering. Brancheorganisatie Bouwend Nederland is verheugd over het initiatief en zal de principes actief onder haar leden uitdragen.

Alle 1.400 bedrijfswagens worden voorzien van een roetfilter.

4.5 Luchtkwaliteit Gezien de steeds stringentere (Europese) normen voor de maximaal toegestane concentraties luchtverontreinigende stoffen in de atmosfeer wil BAM ook bijdragen aan het minimaliseren van die concentraties. Het streven van BAM om de uitstoot van fijnstof, NOx, SO2 en CO2 te reduceren, komt niet alleen tot uitdrukking in de interne bedrijfsprocessen, maar ook in veel producten die BAM aan opdrachtgevers levert. Ook probeert BAM door samenwerking met opdrachtgevers, onderaannemers en leveranciers de emissies van bovengenoemde schadelijke stoffen tot een minimum te beperken.

2007

20

In Nederland heeft BAM in samenwerking met twee leaseorganisaties stappen gezet om circa 1.400 bedrijfsauto’s van een roetfilter te voorzien. In aanvulling daarop is voor de berijders van alle 6.000 personen- en bedrijfsauto’s een contract gesloten voor het tanken van Shell V-Powerbrandstof. Hiermee wordt onder meer beoogd de uitstoot van fijnstof en zwavel te verminderen. Diverse werkmaatschappijen hebben voor hun medewerkers fietsplannen geïntroduceerd. Deze fietsplannen maken het mogelijk voor werknemers om met belastingvoordeel een rijwiel aan te schaffen. Tebodin heeft zich tevens aangesloten bij de campagne Fietsen Scoort, die tot doel heeft het fietsgebruik te stimuleren. Innovatieve concepten Ook bij de ontwikkeling van nieuwe concepten en producten speelt verbetering van de luchtkwaliteit een rol. Daarbij bundelt BAM kennis van de Groep vaak met andere partijen om zodoende tot een optimale oplossing te komen. Samen met de TU Delft heeft BAM een systeem ontwikkeld om de hoeveelheid fijnstof boven de (snel)wegen te reduceren door gebruik te maken van statische elektriciteit boven en/of naast de wegen. Om de resultaten verder te optimaliseren wordt er ook gebruik gemaakt van functioneel groen langs de wegen waardoor de concentratie fijnstof met één- tot tweederde deel gereduceerd kan worden. Tevens heeft BAM Wegen in samenwerking met verschillende (onderzoeks)instituten een calciumchloridesproeiwagen ontwikkeld die de opwerveling van fijnstof doet helpen verminderen doordat de stofdeeltjes aan het calciumchloride op het wegdek blijven kleven.

Schermen voor verbetering luchtkwaliteit In het kader van het Innovatieprogramma Luchtkwaliteit heeft Rijkswaterstaat in opdracht van de ministeries van Verkeer en Waterstaat en VROM via een prijsvraag marktpartijen opgeroepen een scherm te ontwikkelen, waarmee de luchtkwaliteit langs snelwegen kan worden verbeterd. Mostert De Winter, onderdeel van BAM Wegen, heeft een groen scherm met klimopplanten ontwikkeld. De belangrijkste eigenschappen van dit scherm zijn de doorlaatbaarheid en de toepassing van beplanting. In tegenstelling tot een dicht scherm, waarbij de luchtstroom door turbulentie naar beneden wordt getrokken, ontstaat bij dit scherm geen onderdruk. Hierdoor treden andere luchtstromen op, waardoor een piekbelasting van fijnstof in het gebied direct naast de snelweg wordt voorkomen. Bovendien fungeert de beplanting in het doorlatende scherm als een filter. Redubel (de in geluidsschermen gespecialiseerde dochteronderneming van BAM Wegen) ontwikkelde met derden het zogenoemde Clean Screen. Dit scherm is opgebouwd uit een luchtdoorlatende wand, een tussenruimte waarin een zogenoemd elektreet-filter wordt geplaatst en een betonnen akoestisch scherm. De doorlatende wand bestaat uit een schanskorf gevuld met met titaniumdioxide bewerkte lavastenen. In het scherm ontstaat een naar boven gerichte luchtstroom. Fijnstof wordt door het elektrostatisch geladen filter aangetrokken en afgevangen. Beide schermen worden door Rijkswaterstaat getest in de proeftuin Schermen langs de A28 bij Putten. Naast het terugdringen van de concentraties schadelijke stoffen in de lucht ziet BAM ook het minimaliseren van geluidsoverlast als onderdeel van haar luchtkwaliteitsbeleid. BAM onderneemt dan ook initiatieven om geluidsoverlast van wegen te verminderen voor omwonenden. Zo maakt BAM in toenemende mate gebruik van het zogenoemde tweelaags ZOAB. Door twee lagen over elkaar heen aan te brengen bestaat het wegdek uit nog meer holle ruimtes die voor betere geluidsabsorptie zorgen. Daarnaast ziet BAM beperking van geluidsoverlast als aandachtspunt, zowel bij de eigen bouwactiviteiten als bij de woningen en utiliteitsbouwwerken die de onderneming realiseert. Ter illustratie: BAM Vastgoed brengt samen met BAM Woningbouw in Scheveningen een appartementencomplex van 355 woningen, verdeeld over negen blokken, tot stand. Onder het complex is een parkeergarage gesitueerd. BAM streeft contactgeluidsisolatie-

Mostert De Winter (onderdeel BAM Wegen) heeft een groen scherm ontwikkeld ter verbetering van de luchtkwaliteit.

waarden na tussen + 15 dB en + 20 dB. Daarmee voldoen de appartementen ruimschoots aan de eisen van het Bouwbesluit (+ 5 dB) en van de zogenoemde Comfortklasse (+10 dB). De hoge waarde wordt bereikt door de samenwerking van BAM Woningbouw met een producent van vloersystemen.

De bouwsector produceert veel afval, zowel bouw- als sloopafval. Het beperken van afvalstromen heeft een duidelijk positieve invloed op het milieu. BAM beschouwt het als een maatschappelijke plicht om eventuele nadelige effecten van de ondernemingsactiviteiten op het milieu te minimaliseren en schade aan het milieu te voorkomen. Daartoe hebben werkmaatschappijen tal van maatregelen getroffen. Mede daardoor wordt een groot deel van de afvalstromen reeds hergebruikt. Het is een van de beleidsuitgangspunten van BAM om de hoeveelheid bouw- en sloopafval te reduceren. Hieraan kan inhoud worden gegeven door het optimaliseren van ontwerpen, het verbeteren van de procesgang en de inkoop van gerecyclede of herbruikbare materialen. Afvalscheiding en recycling Een belangrijk aspect van afvalmanagement is het scheiden van de verschillende afvalstromen op de bouwplaats. Per project moeten keuzes worden gemaakt over de omgang met afval. Zo laten ruime bouwplaatsen voldoende ruimte om verschillende afvalcontainers te plaatsen, zodat het afval direct kan worden gescheiden. Bij binnenstedelijke projecten, waar de ruimte beperkt is, worden afspraken gemaakt met de afvalverwerker om de scheiding uit te voeren. Daarnaast is het belangrijk om het bewustzijn onder medewerkers en onderaannemers over het belang van afvalscheiding continu te bevorderen. Een voorbeeld hiervan is de campagne ‘Be responsible’, waarmee Nuttall het scheiden van afval op de bouwplaats probeert te bevorderen. Bij BAM Rail is een speciaal voertuig ontwikkeld dat met behulp van een elektromagneet alle slijpresten, inclusief de kleinere brokken, en een groot deel van het fijnstof opruimt. Dit heeft een beter scheidingsresultaat tot gevolg en is bovendien beter voor de gezondheid, omdat het voorheen met de hand moest worden opgeruimd. In het BAM Managementsysteem Utiliteitsbouw zijn in aanvulling op de milieu-eisen die door de overheid zijn geformuleerd, interne eisen vastgelegd. BAM Utiliteitsbouw heeft een milieucoördinator aangesteld, die de kennis op het gebied van milieu verzamelt, voornamelijk gericht op producttoepassingen en afvalstromen. De milieucoördinator ondersteunt collega’s bij het beperken van afvalstromen en het scheiden van afval.

21 2007

Rubberen wegdek In opdracht van Rijkswaterstaat heeft BAM Wegen medio 2007 de aanleg verzorgd van drie stukken rubberen wegdek op de provinciale weg N60 bij Kloosterzande (Zeeuws-Vlaanderen). De stukken wegdek zijn elk veertig meter lang en drie meter breed en vormen het langste rubberen proefwegdek ter wereld. De platen zijn door Japanse producenten vervaardigd van vermalen vrachtwagenbanden. De eerste resultaten zijn veelbelovend. Rubber blijkt ten aanzien van dicht asfaltbeton goed te zijn voor een geluidsreductie van acht decibel. Rijkswaterstaat zet de proeven in het kader van het Innovatieprogramma Geluid voort.

4.6 Afval

Adri Vat, hoofd Zorgsystemen van BAM Rail, met het milieucertificaat NEN ISO 14001.

In alle werkplannen van BAM Utiliteitsbouw is een milieuparagraaf opgenomen, waarin werkafspraken gedetailleerd zijn vastgelegd. Deze informatie is afhankelijk van de grootte en de complexiteit van het project. De afdeling Kwaliteit, Arbo en Milieu (KAM) draagt er zorg voor dat processen op een goede manier zijn vastgelegd. De gegevens worden regelmatig geactualiseerd en getoetst.

2007

22

Milieumanagementsystemen Diverse werkmaatschappijen van BAM zijn milieu-gecertificeerd. HBG Construction beschikt al sinds 2004 over een BS EN ISO 14001 gecertificeerd milieumanagementsysteem. In 2006 heeft BAM Rail het milieucertificaat volgens de norm NEN ISO 14001 verworven. BAM Rail heeft de milieu-effecten van elke stap in het bedrijfsproces, inclusief de risico’s, nauwkeurig in kaart gebracht. Deze inventarisatie én het plan van aanpak voor de beheersing van de risico’s vormen belangrijke pijlers onder het milieuzorgsysteem van de werkmaatschappij. Met de certificering, waaraan bijna twee jaar is gewerkt, toont BAM Rail aan te voldoen aan internationale eisen op milieugebied.

Nuttall organiseert in samenwerking met milieuconsultant Business Eco workshops voor de belangrijkste toeleveranciers en onderaannemers om hen te steunen bij het opzetten van hun milieumanagementsysteem. Ook Galère werkt, evenals zusteronderneming FKK, aan de implementatie van het milieumanagementsysteem op basis van ISO 14001. Bovendien zal Galère in aanvulling op de VCA**-veiligheidscertificering zich tevens certificeren op basis van OSHAS 18001. Daarmee zal Galère medio 2008 de eerste Waalse bouwonderneming zijn die beschikt over een kwaliteits-, veiligheids- én milieumanagementsysteem.

23 2007

BAM Techniek - Energy Systems is het eerste gecertificeerde bedrijf dat energiecertificaten voor gebouwen mag verstrekken.

2007

24

‘Energie-efficiënt en milieubewust bouwen heeft ook zin in economisch opzicht’ Richard Fielder, directeur BAM PPP

‘Bij BAM PPP staat duurzaamheid aan de basis van onze werkzaamheden’, zegt Richard Fielder, directeur van BAM PPP. ‘Bij veel van de projecten van BAM PPP is het grote publiek de uiteindelijke opdrachtgever. Ziekenhuizen, scholen en infrastructuurprojecten moeten functioneel zijn, maar moeten ook tegemoetkomen aan de behoeften van de eindgebruikers in een veilige en duurzame omgeving. BAM PPP is verantwoordelijk voor de totale kosten gedurende de levenscyclus van projecten. Daarom is het economisch zinvol om energie-efficiënte en milieubewuste activa te ontwikkelen. Daarnaast zien we een toenemende vraag van opdrachtgevers naar projecten waarin rekening wordt gehouden met milieuaspecten en sociale aspecten. Deze verbreding van de criteria in het tenderproces is een positieve ontwikkeling. Activa moeten op meer criteria dan alleen kosten worden beoordeeld. Een scherpe focus op de kosten levert een opdrachtgever niet noodzakelijkerwijs de meeste waar voor zijn geld op.

Een voorbeeldproject waar economische overwegingen en duurzaamheid hand in hand gaan is het contract dat BAM PPP onlangs heeft verworven om vier scholen in Schotland te realiseren. Bij de bouw van een school ben je verantwoordelijk voor het creëren van een leeromgeving voor toekomstige generaties. Een van de vereisten van het project is dat het de classificatie ‘uitstekend’ van het toetsingssysteem Building Research Establishment Environmental Assessment Method (BREEAM) moet verkrijgen. Dit houdt in dat het moet voldoen aan de hoogste standaarden op het gebied van energie-efficiëntie, het gebruik van materialen van duurzame bronnen en dergelijke om zo een veilige en prettige omgeving te creëren. Dit leidt tot een eindresultaat waarbij door samenwerking – zowel intern met andere bedrijfsonderdelen van BAM, als extern met partners uit de omgeving – sociale, milieutechnische en economische overwegingen worden samengevoegd.’

Bedrijven ontlenen hun bestaansrecht primair aan hun vermogen om waarde te creëren, ook vanuit een noodzaak om de continuïteit van de onderneming veilig te stellen. Echter, de stelling ‘The social responsibility of business is to increase its profits’ doet geen recht aan de visie en ambitie van de stakeholders, noch aan de eisen die de hedendaagse samenleving stelt aan ondernemersschap. Bedrijven worden in toenemende mate gevraagd om een bredere rol te spelen in de maatschappij. Dit betekent ten aanzien van duurzaamheid, dat ook ondernemingen niet alleen onderdeel zijn van het probleem, maar ook deel uitmaken van de oplossing. Zowel de Groep, als de afzonderlijke werkmaatschappijen dienen bij alle activiteiten de balans te vinden tussen economische en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dit dwingt tot soms moeilijke keuzes, waarbij rekening dient te worden gehouden met de belangen van alle betrokken partijen, zowel op de korte als de lange termijn. Het maken van keuzes biedt aan ondernemingen als BAM tevens kansen en mogelijkheden om zich op het gebied van duurzaamheid te onderscheiden. BAM heeft drie speerpunten gedefinieerd, die van belang zijn als maatschappelijk relevante dimensies van BAM’s economische prestaties. Ten eerste ziet BAM innovatie als onmisbare factor om tot productiviteitsgroei en economische en maatschappelijke ontwikkeling te komen. De complexe duurzaamheidsvraagstukken van dit moment bieden veel mogelijkheden tot innovaties, waardoor een gezonde balans tussen economische, milieu- en sociale aspecten kan ontstaan. Door de aanwezige kennis binnen BAM te bundelen – bijvoorbeeld bij nieuwe vormen van aanbesteden, zoals pps-projecten – wordt het mogelijk om innovatiever te bouwen. BAM probeert zo samen te bouwen aan een veilige, gezonde en milieuvriendelijke toekomst en hoopt dat ook de overheid en private opdrachtgevers deze bredere kwaliteitsinvulling zullen overnemen in hun manier van aanbesteden. Een tweede aspect dat voor BAM belangrijk is om duurzaamheid economisch rendabel te maken, is klantgericht bouwen. In nauwe samenwerking met de klant, en vaak zelfs met een breder palet aan stakeholders, wordt geprobeerd om een eindproduct te realiseren dat voldoet aan de wensen en verwachtingen van de opdrachtgever, en die zo

25 2007

Samenwerking met externe stakeholders en andere BAMbedrijven is van cruciaal belang voor de activiteiten van BAM PPP. Aangezien er bij pps-projecten sprake is van het ontwerpen, financieren, bouwen en beheren van een project over een periode van gemiddeld 25 tot 30 jaar, is samenwerking noodzakelijk om het project tot een succes te maken. Wij zitten in deze business om samenwerkingsverbanden op te zetten en moeten inzicht hebben in de betrokken stakeholders, wat hun behoeften zijn en hoe daaraan tegemoet kan worden gekomen. BAM PPP is vanaf het begin betrokken bij het meerpartijen-overleg met bijvoorbeeld klanten, eindgebruikers en lokale gemeenschappen. Tegelijkertijd vereisen de grootschalige projecten dat BAM PPP met veel zusterondernemingen samenwerkt en hun kennis bundelt om zo tot innovatieve oplossingen te komen die later zelfs bij andere projecten kunnen worden toegepast.

5.2 Profit – Bouwen Aan Marge

Proef met dynamisch verlichtingssysteem bij Koudekerke (Zeeland).

2007

26

mogelijk overtreft. Hierbij wordt vaak niet alleen op de prijs gelet, maar ook meer maatschappelijk verantwoorde kwaliteitscriteria, zoals energiezuinigheid, materiaalgebruik en veiligheid spelen een rol bij het bepalen van criteria waaraan het eindproduct moet voldoen. In dit kader probeert BAM meer maatschappelijke criteria in gunnings- en selectieprocedures een rol te laten spelen. In lijn met de overheidsdoelstellingen voor duurzaam inkopen (honderd procent in 2010) probeert BAM deze trend verder door te zetten, ook buiten de publieke opdrachtgevers. Dit is onder meer zichtbaar bij privaatgefinancierde overheidsopdrachten, waarbij de bouwonderneming niet alleen bij de bouwfase, maar ook bij de beheerfase wordt betrokken. Om de totale levenscyclus te optimaliseren wordt BAM gestimuleerd om innovatieve oplossingen te introduceren, waarbij aan de wensen van de klant wordt voldaan, maar tegelijkertijd ook bijvoorbeeld energiezuinige constructies worden gebouwd om zo de eigen beheerkosten te drukken. Ten slotte is het van belang voor (inter)nationale economieën en voor de woon- en leefomgeving van mensen en BAM’s eigen prestaties dat de bereikbaarheid en mobiliteit van hoge kwaliteit zijn. BAM draagt bij aan deze aspecten door naast het optimaliseren van al bestaande infrastructuur ook betrokken te zijn bij het uitvoeren van bijvoorbeeld spoorweg- en havenprojecten.

5.3 Innovatie Innovatie is noodzakelijk voor de ontwikkeling van nationale economieën. Duurzame ontwikkeling vraagt om innovaties, waarin economische, milieu- en sociale kwesties met elkaar in evenwicht worden gebracht. Een dergelijke ontwikkeling vereist toepassing van innovatieve processen, producten en technieken. Koninklijke BAM Groep is van mening dat het beeld van de bouw als niet-innovatieve sector onjuist is. BAM communiceert daarom actief over de vele technische en organisatorische vernieuwingen, die de onderneming (mede-) ontwikkelt en in praktijk brengt. De sterke focus op verbetering van het primaire proces – een van de leidende thema’s bij de uitwerking van de Strategische agenda – resulteert in een groot aantal en grote verscheidenheid van innovaties. Teneinde innovatie actief te stimuleren kent BAM interne innovatie- en ideeënwedstrijden. Zo organiseert BAM in Nederland al geruime tijd de jaarlijkse BAM Infra Innovatiewedstrijd, die in 2007 maar liefst 52 inzendingen opleverde en daarmee illustratief is voor de innovatieve bedrijfscultuur van BAM. De ideeën waren buitengewoon divers en hadden vaak duidelijke duurzaamheidscomponenten in zich, die direct betrekking hadden op de tien speerpunten van BAM op het gebied van duurzaamheid. Een voorbeeld hiervan is een innovatie voor het verbeteren van de veiligheid bij het zagen. Een medewerker van BAM Civiel Zuidwest ontwikkelde een wieltje waarmee de beschermkap van een zaagtafel op een vaste hoogte boven het werkstuk blijft staan, zodat het hout tijdens het zagen niet meer kan vastlopen. De jury kende aan dit idee een aanmoedigingsprijs toe. In de categorie product ging de aandacht uit naar de door BAM Wegen en VTN Verkeers- & Besturingstechniek ontwikkelde techniek om detectielussen in het asfalt te printen ter voorkoming van zaagwerk, alsmede naar een nieuwe werkwijze voor ‘onbemand rioleren’, het ‘akoestisch slijpen’ van spoorrails en het energiezuinige ‘dynamisch openbaar verlichtingssysteem’. Dynamisch openbaar verlichtingssyteem VTN Verkeers- & Besturingstechniek heeft samen met twee partners een dynamisch verlichtingssysteem ontwikkeld. Afhankelijk van het verkeersaanbod en de weersomstandigheden dimt de straatverlichting in de nachtelijke

Artist’s impression van de box barrier.

uren tot twintig procent van de normale sterkte. Het systeem is door VTN in 2007 toegepast in een proefopstelling voor de verlichting van de provinciale weg N288 in Koudekerke, Zeeland. Hiermee wordt de lichthinder beperkt, zonder dat dit ten koste gaat van de verkeersveiligheid. Toepassing van het dynamisch verlichtingssysteem reduceert het energieverbruik met vijftig procent en levert daarmee een aanzienlijke bijdrage aan de terugdringing van CO2-uitstoot. Andere duurzame innovaties waarbij BAM in het verslagjaar 2007 is betrokken, zijn onder meer:

Videoschouwtrein BAM Rail heeft twee videoschouwtreinen ontwikkeld voor de wekelijkse inspectie van sporen en wissels in het Nederlandse spoorwegennet. Dit zogenoemde schouwen

Vlakheidsmeting tunnelsegmenten BAM Civiel Projecten ontwikkelde een systeem om de vlakheid van betonnen segmenten van boortunnelringen te meten. De innovatie is succesvol in praktijk gebracht bij de aanleg van de Hubertustunnel in Den Haag, maar kan ook bij de aanleg van andere boortunnels worden ingezet. De tunnelwand bestaat uit ringen, die zijn opgebouwd uit betonnen segmenten en een sluitsteen. De tunnelboormachine zet zich met vijzels af tegen de reeds gebouwde tunnelwand. Wanneer de segmenten niet helemaal vlak zijn, ontstaan er door de vijzelkrachten grote spanningen. Hierdoor kunnen er stukjes van het beton afspatten. Dit is gevaarlijk en nadelig voor de kwaliteit van de tunnelwand. Bij de nieuwe methode wordt via een snelle en vernuftige inmeetoperatie vanaf het vijzelhuis, waar de cilinders uitkomen, en een Excel-rekenprogramma, berekend wat het ideale vlak is om de volgende ring te plaatsen. Waar nodig worden vulplaatjes aangebracht om een vlakke ringbouw te waarborgen. Afvangen fijnstofdeeltjes BAM heeft in samenwerking met TU Delft een systeem ontwikkeld dat de concentratie van fijnstof op en langs de wegen vermindert. Dit systeem is begin 2008 genomineerd voor de Intertraffic Innovation Award. Fijnstof is een wereldwijd probleem voor de volksgezondheid. Het komt vrij uit vele bronnen, zoals verbrandingsmotoren van auto’s. Door de regelgeving wordt de aanleg van nieuwe wegen en woongebieden steeds vaker geblokkeerd vanwege te hoge concentraties fijnstof.

27 2007

Box barrier Extreme weersomstandigheden leidden de laatste jaren in toenemende mate tot overstromingen. Vooral nutsvoorzieningen, zoals waterzuiveringsinstallaties en energiecentrales blijken bij overstromingen kwetsbaar, waardoor tienduizenden mensen in problemen kunnen komen. BAM Infraconsult heeft samen met ingenieursbureau Movares een nieuwe tijdelijke waterkering bedacht. De zogenoemde box barrier bestaat uit stapelbare kunststof bakken, die bij hoogwater met water worden gevuld. Dijken, dammen en stadskades die dreigen te overstromen, bieden met de box barrier tot ongeveer een meter hoog extra bescherming. Deze hoogte is voldoende om bij extreme regenval vrijwel alle inlandse kwetsbare gebieden droog te houden. De box barrier bestaat uit kunststof bakken waartussen afdichtingselementen zijn geplaatst. Door de bakken te vullen met water – in de meeste gevallen in ruime mate aanwezig – ontstaat een stabiele keten, die als waterkering fungeert. Het innovatieve aan de oplossing is onder meer een geperforeerd deksel op de bakken die de golven afremt, waardoor de effectieve hoogte groter wordt. Een drainagemat onder de bakken voorkomt dat daar opwaartse druk ontstaat. Een snijrand onder en afdichtingselementen tussen de boxen zorgt voor de afdichting en een goede verankering. De box barrier is stapelbaar en derhalve eenvoudig op te slaan en te transporteren. Het ontwerp vereist niet of nauwelijks aanpassing van de ondergrond, waardoor de box barrier geschikt is voor vrijwel elke situatie waarbij overstromingsrisico dreigt.

gebeurde tot 2008 uitsluitend door schouwers die lopend langs het spoornetwerk de sporen en wissels op onvolkomenheden controleren. De eerste videoschouwtrein van BAM Rail is in 2007 gereedgekomen en gecertificeerd. BAM Rail heeft de treinen voorzien van zes hightech camera’s. Vier areascan-camera’s met flitsers filmen tweedimensionaal beide spoorstaven van links- en rechtsboven. Een linescan-camera filmt loodrecht op het spoor en een panoramacamera voor op de trein legt de omgeving en ligging van het spoor vast. Voor positiebepaling beschikt de videoschouwtrein over DGPS (Differential Global Positioning System). De beelden worden vastgelegd op twee harddisks, waarvan een als back-up dient. De beelden en gegevens zijn al een half uur na de videoschouwrit toegankelijk. Door inzet van deze treinen verloopt het schouwen sneller, nauwkeuriger en veiliger.

Gebruiksvriendelijke zoekmachine voor nieuwbouwwoningen: Niki.nl.

Fijnstof is deels elektrisch geladen. Door het fijnstof eerst verder elektrisch te laden en vervolgens een elektrostatisch veld boven de weg (elektrostatisch dak) aan te brengen, kunnen krachten op geladen deeltjes worden uitgeoefend, waardoor ze een bepaalde richting op worden gestuurd, bijvoorbeeld naar een (groen) geluidsscherm dat het fijnstof afvangt, waardoor de luchtkwaliteit verbetert.

2007

28

Reiniging sprinklerinstallaties BAM Techniek - Brandbeveiliging biedt een geheel nieuwe en duurzame aanpak van verstopping en corrosie in leidingen van sprinklerinstallaties. Hierbij reinigt BAM Techniek het gehele buizensysteem, inclusief de watervoorziening, pompkamer en voedingsleidingen, met een biologisch afbreekbaar schuim. Deze innovatieve methode maakt de vervanging van aangetaste, maar niet lekkende buizen of andere delen van het systeem overbodig. Na reiniging voorziet BAM Techniek het buizensysteem van een biologische coating, die nieuwe aantasting door microbiële corrosie voorkomt. Ecobeach Het drie jaar durende proefproject Ecobeach bij Egmond aan Zee (Noord-Holland) is in 2007 zorgvuldig gemonitord. Dit innovatieve systeem creëert met behulp van natuurlijke aanzanding een breder en droger strand. Hiervoor is in proefvakken in de lengterichting om de honderd meter een aantal drainagebuizen aangebracht die in de zeerichting ongeveer tien meter uit elkaar staan. De eerste resultaten zijn bemoedigend.

BAM Wegen won in Tilburg een innovatieve aanbesteeding voor reconstructie verkeersknooppunt.

5.4 Klantgericht bouwen In een maatschappij die meer waarde toekent aan de kwaliteit van leven, nemen de verwachtingen van klanten toe. BAM heeft oog en oor voor de wensen van opdrachtgevers. Dat klantgerichtheid goed samengaat met gezonde economische prestaties én met een duurzame manier van bouwen, blijkt uit tal van concepten die werkmaatschappijen in hun thuismarkten aanbieden. Nieuwe contractvormen Door betrokken te zijn bij nieuwe vormen van aanbesteden probeert BAM klantgerichter te bouwen en daarbij ook de criteria die van belang zijn bij het toekennen van opdrachten kwalitatief te verbreden. Dit wil zeggen dat naast de prijs ook maatschappelijk verantwoorde kwaliteitscriteria, zoals energiezuinigheid, materiaalgebruik en veiligheid, in overweging dienen te worden genomen om tot een meer evenwichtig eindresultaat te komen. De activiteiten van BAM PPP zijn hiervoor illustratief. De essentie van een ppsproject is dat in nauwe samenwerking met de opdrachtgever, en andere betrokken partijen, uiteindelijk een eindproduct tot stand wordt gebracht, dat aansluit bij de wensen van de opdrachtgever. Bovendien is BAM PPP niet alleen verantwoordelijk voor de bouw van het project, maar tevens voor het beheer en onderhoud. Dit zorgt ervoor dat het loont om naast een klantgerichte, ook een duurzame en op termijn kostenbesparende oplossing te kiezen. Keurmerken en concepten BAM Woningbouw Amsterdam en Heilijgers Projectontwikkeling hebben opnieuw het Keurmerk Klantgericht Bouwen verworven. Dit keurmerk wordt jaarlijks verstrekt door de Stichting Klantgericht Bouwen aan bedrijven die projectmatig nieuwbouwwoningen (laten) bouwen en aantoonbaar beter presteren dan de markt. Circa 130 bedrijven doen mee aan dit initiatief van Vereniging Eigen Huis en Bouwend Nederland. Bij oplevering worden woningen van de deelnemende bedrijven gecontroleerd op gebreken. Tevens geven kopers een rapportcijfer aan de betreffende bouwonderneming. BAM Vastgoed heeft diverse vastgoedconcepten ontwikkeld om in te spelen op specifieke behoeften in de markt, zoals Wonen à la Carte voor maximale keuzevrijheid van de woonconsument en Golden Years voor de seniorenmarkt. Ook de bijzondere bouwconcepten van BAM Utiliteitsbouw (Schoolcompagnie, Vitaal ZorgVast, Office-Up en BAM

Diverse werkmaatschappijen kennen een fietsplan voor medewerkers.

Tebodin: proef met nieuw bewegwijzeringssysteem voor betere doorstroming.

Facilicom DUET), BAM Deutschland (Varioffice) en HBG UK (HBG Health) bieden (eigenaar-)gebruikers in de utiliteitsbouwmarkt een zeer klantgerichte aanpak.

5.5 Mobiliteit en bereikbaarheid De laatste decennia is het aantal vervoersbewegingen via weg, spoor en water in de Europese thuislanden van BAM zo sterk gestegen, dat de capaciteit inmiddels onvoldoende is. De verkeersdruk leidt tot ernstige files en gebrekkige doorstroming in binnenstedelijke gebieden. Deze problematiek is schadelijk voor zowel het milieu als de economie. Alleen al in Nederland zullen de maatschappelijke kosten van files in 2020 naar schatting € 2,5 miljard bedragen. BAM onderkent dit probleem en ziet tevens het belang van mobiliteit en bereikbaarheid om een prettig woon-, werk- en leefklimaat te kunnen waarborgen. Waar mogelijk probeert BAM derhalve met de eigen bouwactiviteiten zo min mogelijk verkeershinder te veroorzaken. Daarnaast beschouwt BAM het als een maatschappelijke taak om bij te dragen aan oplossingen voor het mobiliteits- en bereikbaarheidsvraagstuk. In alle Europese thuislanden zijn bedrijfsonderdelen van BAM betrokken bij de totstandkoming van prominente infrastructurele projecten. Hierdoor dragen zij bij aan de totstandkoming van milieuvriendelijke alternatieven voor weg- en luchtverkeer, die daarnaast ook het fileprobleem doen helpen verminderen. Ook is BAM actief bij projecten die bijdragen aan het optimaliseren van de conditie van het wegennet. In opdracht van het Ministerie van Verkeer & Waterstaat heeft Tebodin Consultants & Engineering (in

BAM Rail heeft samen met Ascon, de Ierse werkmaatschappij van BAM, de uitbreiding van het succesvolle lightrailnetwerk in Dublin voor haar rekening genomen en in Schotland heeft Edmund Nuttall een oude spoorlijn nieuw leven kunnen inblazen. Deze succesvolle projecten zorgen voor een toenemend gebruik van het openbaar vervoer en helpen verkeersdrukte in te dammen. BAM probeert ook tijdens de uitvoerfase van projecten het probleem van mobiliteit en bereikbaarheid in het oog te houden. Dit betekent onder meer dat BAM een zo efficiënt mogelijke invulling van de logistieke processen rondom projecten nastreeft. Een gunstig neveneffect van BAM’s betrokkenheid bij het proefproject Participatiemachine is het terugdringen van het aantal verkeersbewegingen, doordat meer gebruik wordt gemaakt van lokale partijen. De Waalse bedrijfsonderdelen van de Groep zijn in 2007 gestart om de mogelijkheden in kaart te brengen voor duurzaamheidsprojecten op het gebied van mobiliteit. Het betreft onder meer initiatieven voor toepassing van biobrandstoffen voor de eigen transportwagens, uitrusting van materieel met routeplanners en introductie van de CO2-uitstootnorm bij de aanschaf van materieel. Ook BAM Deutschland heeft in 2007 uitsluitend personenen bedrijfwagens aangeschaft die waren uitgerust met dieselmotoren en roetfilters.

29 2007

BAM-huizendatabase op internet De BAM-huizendatabase – bamwonen.nl – voedt sinds medio oktober 2007 het landelijke nieuwbouwportaal niki.nl. Maar ook via de websites van de Groep en de werkmaatschappijen BAM Vastgoed, BAM Woningbouw en Heilijgers is deze site benaderbaar. Woonconsumenten kunnen zich zo snel en volledig laten informeren over het complete aanbod van BAM-nieuwbouwwoningen en -projecten in voorbereiding. Alle woningen in het BAM-portaal worden tevens automatisch gepubliceerd op het landelijke nieuwbouwportaal niki.nl. Sinds de start van niki.nl hebben de deelnemende partijen gezamenlijk 8.725 woningen geplaatst. De BAM-huizendatabase bevat momenteel circa negentig woningtypen.

samenwerking met Rijkswaterstaat en TPO Studios) een nieuw bewegwijzeringssysteem ontwikkeld dat bijdraagt aan een betere verkeersafwikkeling. In de aanbestedingsfase van de al eerder in dit rapport besproken reconstructie van een aantal verkeersknooppunten bij Tilburg, simuleerde BAM Wegen de doorstroming in ruim veertig modellen. De uiteindelijk winnende aanbieding kwam onder meer als beste uit de bus doordat BAM Wegen het voorstel met de beste doorstroming kon presenteren.

1

2007

30

1. BAM sponsort tal van projecten. 2. Jonge Tebodinners helpen vrijwillig bij Follydock-expo in Rotterdam. 3. Tom van Beek, directeur Corporate social responsibility. 4. Stichting BAM Techniek helpt Kenia biedt ruim 2.000 kinderen een betere toekomst.

6. Overige aspecten

3 2

In dat kader heeft de raad van bestuur van Koninklijke BAM Groep ulitimo 2007 drs. T.P.L.M. van Beek benoemd tot directeur Corporate social responsibility. Tom van Beek (58) zal deze functie uitoefenen naast zijn huidige functie als directeur Human resources bij Koninklijke BAM Groep. Door de aanstelling van de heer Van Beek beoogt de raad van bestuur het beleid en de prestaties van de Groep op het gebied van duurzaamheid of maatschappelijk verantwoord ondernemen verder te intensiveren en structureren. Het draagt tevens bij aan een verdere bewustwording van maatschappelijk verantwoord ondernemen bij BAM.

Sponsoring Vanuit directe, maatschappelijke betrokkenheid steunt BAM tal van educatieve, sportieve, milieu- en gezondheidsprojecten, zowel in natura (bijvoorbeeld door de belangeloze inzet van medewerkers), als financieel en zowel lokaal, als internationaal. Het aantal sponsorprojecten is te divers en omvangrijk om hier te worden opgenomen. Vermelding verdient echter de gift van in totaal € 150.000,- aan drie charitatieve organisaties (Doe Een Wens Stichting Nederland, Ronald McDonald Kinderfonds en Dark & Light Blind Care) door de medewerkers van BAM Utiliteitsbouw na opheffing van het Sociaal Fonds van deze onderneming. In het verleden konden medewerkers van BAM Utiliteitsbouw een beroep doen op het Sociaal Fonds, indien zij (ziekte)kosten hadden die niet

werden vergoed door de overheid of verzekeringsmaatschappijen. Als gevolg van de collectieve zorgverzekering die voor alle medewerkers is afgesloten, doen medewerkers vrijwel geen beroep meer op dit fonds. De maatschappelijke betrokkenheid van medewerkers mondt niet zelden uit in structurele steun, zoals bijvoorbeeld bij de Stichting BAM Techniek helpt Kenia, die sinds 1996 diverse onderwijs- en medische projecten op het platteland van Kenia heeft opgezet. Hierdoor wordt aan meer dan 2.000 kinderen een betere toekomst geboden. Meer dan twintig medewerkers van BAM Woningbouw zijn medio 2007 naar Ghana gereisd om de bewoners van het dorp Kyekyewere (bij Kumasi) te assisteren bij de bouw van huizen in het kader van een project Habitat for Humanity. Ook in 2008 zal een groep medewerkers van BAM Woningbouw zich inzetten voor deze organisatie.

Imago Uit onderzoek van USP Marketing Consultancy in 2007 naar het imago van landelijk opererende Nederlandse bouwers is Koninklijke BAM Groep door respondenten genoemd als bouwer die de afgelopen vijf jaar het imago van beste bouwer van Nederland heeft ontwikkeld.

31 2007

Het duurzaamheidsbeleid van Koninklijke BAM Groep is in ontwikkeling. Zoals echter uit dit duurzaamheidsverslag mag blijken, brengen werkmaatschappijen en BAM-medewerkers de uitgangspunten van maatschappelijk verantwoord ondernemen dagelijks op tal van terreinen in praktijk. BAM streeft ernaar in de sector een voorhoedepositie in te nemen en wil die positie in de toekomst ook verder versterken.

4

2007

32

Bijlagen A. Rapportageprincipes

Structuur van het verslag en keuze van onderwerpen Dit is het eerste separate duurzaamheidsverslag van Koninklijke BAM Groep nv, uitgebracht in aanvulling op het reguliere financiële jaarrapport van de vennootschap. Met dit verslag legt BAM verantwoording af over het beleid van de Groep op het gebied van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen, alsook over de resultaten van dat beleid. Een en ander maakte tot heden deel uit van de verslaglegging in het financiële jaarrapport. BAM heeft besloten tot uitgave van dit duurzaamheidsverslag om zo transparant mogelijk over duurzaamheidsaspecten of maatschappelijk verantwoord ondernemen te kunnen rapporteren.

Deze tabel verwijst per indicator naar de paragraaf in het duurzaamheidsverslag of financiële jaarrapport, waar informatie over deze indicator kan worden gevonden. Koninklijke BAM Groep zal toekomstige duurzaamheidsverslagen meer in lijn brengen met de G3-richtlijnen van GRI.

BAM richt zich in dit verslag op onderwerpen die van materieel belang zijn, zoals onder meer vastgesteld in een onderzoek dat door de Groep in 2006 is uitgevoerd. Op basis van gesprekken met interne en externe belanghebbenden, artikelen, rapporten en beleidsstukken heeft BAM maatschappelijke thema’s gedefinieerd, die in het financiële jaarrapport over 2006 zijn besproken. Ook de opbouw van dit duurzaamheidsverslag is gebaseerd op deze thema’s, te weten veiligheid, communicatie met de omgeving, opleiding/training, afval, energie/klimaatverandering, duurzaam inkopen, luchtkwaliteit, innovatie, klantgericht bouwen en mobiliteit en bereikbaarheid.

Gegevensverzameling BAM kent nog geen informatiesysteem voor duurzaamheid, dat vergelijkbaar is met financiële rapportagesystemen van de Groep. De informatie in dit verslag is verzameld op basis van opgaven van de werkmaatschappijen en de relevante afdelingen, alsmede van diverse interne documentatiebronnen. BAM is hierbij geassisteerd door KPMG Sustainability bv. In de komende verslagperioden zal BAM de gegevensverzameling met betrekking tot duurzaamheid verder ontwikkelen.

Het Global Reporting Initiative (GRI) heeft in oktober 2006 de nieuwe generatie richtlijnen gelanceerd, de zogenoemde G3-richtlijnen. Bij de totstandkoming van dit jaarverslag is rekening gehouden met deze richtlijnen. In bijlage B is de tabel opgenomen met de kernindicatoren van GRI.

Raad van bestuur: Ir. J.A.P. van Oosten, voorzitter Ir. N.J. de Vries, vice-voorzitter P.B. Brooks J. Ruis

Reikwijdte Dit verslag heeft betrekking op Koninklijke BAM Groep als geheel, tenzij anders vermeld. Het bevat kwantitatieve en kwalitatieve gegevens die betrekking hebben op het kalenderjaar 2007 en eventuele relevante acties, die in de eerste periode van 2008 zijn ondernomen.

2007

Bunnik, maart 2008

33

Kerngegevens

Economische prestaties q EC1 Directe economische waarden die zijn gegene- x reerd en gedistribueerd, waaronder inkomsten, operationele kosten, personeelsvergoedingen, donaties en overige maatschappelijke investeringen, ingehouden winst en betalingen aan kapitaalverstrekkers en overheden. x k 4.3 & EC2 Financiële implicaties en andere risico’s en 5.4 mogelijkheden voor de activiteiten van de organisatie als gevolg van klimaatverandering. x EC3 Dekking van de verplichtingen in verband met het vastgestelde uitkeringenplan van de organisatie. x EC4 Significante financiële steun van een overheid.

2007

34

x

EN12 Beschrijving van significante gevolgen van activiteiten, producten en diensten op de biodiversiteit in beschermde gebieden en gebieden met een hoge biodiversiteitswaarde buiten beschermde gebieden. Luchtemissies, afvalwater en afvalstoffen EN16 Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht. EN17 Andere relevante indirecte emissie van broeikasgassen naar gewicht. EN19 Emissie van ozonafbrekende stoffen naar gewicht. EN20 NO, SO en andere significante luchtemissies naar type en gewicht. EN21 Totale waterafvoer naar kwaliteit en bestemming. EN22 Totaalgewicht afval naar type en verwijderingsmethode. EN23 Totaal aantal en volume van significante lozingen.

Paragraaf

Ja Nee 1 q/k

Economische aspecten

Ja Nee 1 q/k

q=kwantitatief; k=kwalitatief

Paragraaf

B. GRI-overzicht G3-kernindicatoren Koninklijke BAM Groep nv

x

k 4.3 & 4.5 k 4.3 & 4.5

x x x

k 4.5

x Marktaanwezigheid x EC5 Spreiding in de verhouding tussen het stanx k 4.6 daard aanvangssalaris en het lokale minimumloon op belangrijke bedrijfslocaties. x x EC6 Beleid, methoden en deel van uitgaven betreffende lokaal gevestigde leveranciers op belangrijke bedrijfslocaties. x k 3.1 & Producten en diensten EC7 Procedures voor lokale personeelswerving en x k 4.3 3.5 aandeel van het topkader dat afkomstig is uit EN26 Initiatieven ter compensatie van de milieugede lokale gemeenschap op belangrijke bedrijfsvolgen van producten en diensten en de omlocaties. vang van deze compensatie. x EN27 Percentage producten dat is verkocht en waarIndirecte economische effecten van de verpakking is ingezameld, naar categorie. k 5& EC8 Ontwikkeling en gevolgen van investeringen x 6 in infrastructuur en diensten die voornameNaleving x lijk ten behoeve van het algemeen nut worEN28 Monetaire waarde van significante boetes en den geboden door middel van verplichtingen totaal aantal niet-monetaire sancties wegens van commerciële aard, dan wel in natura of het niet-naleven van milieuwetten en -regelgepro bono. ving.

Milieuaspecten Materialen EN1 Totale hoeveelheid gebruikte materialen naar gewicht of volume. EN2 Percentage van de gebruikte materialen dat bestaat uit afval uit externe bronnen. Energie EN3 Direct energieverbruik door primaire energiebron. EN4 Indirect energieverbruik door primaire bron. Water EN8 Totale wateronttrekking per bron. Biodiversiteit EN11 Locatie en oppervlakte van land dat eigendom is, gehuurd wordt, beheerd wordt in of grenst aan beschermde gebieden en gebieden met een hoge biodiversiteitswaarde buiten beschermde gebieden.

Productverantwoordelijkheid x

k 4.4 x

x

k 4.3

x

k 4.3

x

x

Gezondheid en veiligheid van consumenten PR1 Levensduurstadia waarin de gevolgen van producten en diensten voor gezondheid en veiligheid worden beoordeeld met het oog op verbetering en het percentage van belangrijke product- en dienstencategorieën die aan dergelijke procedures onderhevig zijn.

x

Etikettering van producten en diensten PR3 Type informatie over producten en diensten dat verplicht wordt gesteld door procedures en het percentage van belangrijke producten en diensten die onderhevig zijn aan dergelijke informatie-eisen. Marketingcommunicatie PR6 Programma’s voor de naleving van wetten, standaarden en vrijwillige codes met betrekking tot marketingcommunicatie, waaronder reclame, promotie en sponsoring.

k 5.1

x

x

k 3.6

x

Monetaire waarde van significante boetes wegens het niet-naleven van wet- en regelgeving betreffende de levering en het gebruik van producten en diensten.

Verbod op discriminatie HR4 Totaal aantal gevallen van discriminatie en de getroffen maatregelen.

x x

Verhouding tussen werkgever en werknemer LA4 Percentage medewerkers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt. LA5 Minimale opzegtermijn(en) in verband met operationele veranderingen, inclusief of dit wordt gespecificeerd in collectieve overeenkomsten.

Opleiding en onderwijs LA10 Gemiddeld aantal uren dat een werknemer per jaar besteedt aan opleidingen, onderverdeeld naar werknemerscategorie. Diversiteit en kansen LA13 Samenstelling van bestuurslichamen en onderverdeling van medewerkers per categorie, naar geslacht, leeftijdsgroep, het behoren tot een bepaalde maatschappelijke minderheid en andere indicatoren van diversiteit. LA14 Verhouding tussen basissalarissen van mannen en vrouwen per medewerkerscategorie.

Kinderarbeid HR6 Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van kinderarbeid, alsmede de maatregelen die zijn getroffen gericht op de uitbanning van kinderarbeid.

x x

Paragraaf

x

35

x

q 3.3

x

k 3.3

x

q 3.4

x

x

Gedwongen en verplichte arbeid HR7 Activiteiten waarvan is vastgesteld dat er een aanzienlijk risico is van gevallen van gedwongen of verplichte arbeid, alsmede de maatregelen die zijn getroffen gericht op de uitbanning van gedwongen of verplichte arbeid.

x

Maatschappij Gemeenschap SO1 Aard, reikwijdte en effectiviteit van alle programma’s en methoden die de effecten van de activiteiten op de gemeenschap bepalen en beheren, waaronder start, uitvoering en beëindiging.

x

k 3.5

Corruptie x SO2 Percentage van en totaal aantal bedrijfseenheden geanalyseerd op corruptiegerelateerde risico’s. k 3.6 SO3 Percentage van medewerkers die zijn getraind in x het anticorruptiebeleid en -maatregelen van de organisatie. k 3.6 SO4 Maatregelen die zijn getroffen naar aanleiding x van gevallen van corruptie. Publiek beleid SO5 Standpunten betreffende publiek beleid en deel- x name aan de ontwikkeling ervan, evenals lobbyen.

Mensenrechten Investering en inkoopbeleid HR1 Percentage van en totaal aantal aanzienlijke investeringsovereenkomsten, waarin clausules over mensenrechten zijn opgenomen of waarvan de naleving van de mensenrechten is getoetst. HR2 Percentage belangrijke leveranciers en aannemers die getoetst zijn op naleving van de mensenrechten en op getroffen maatregelen.

x

x

2007

Gezondheid en veiligheid LA7 Letsel-, beroepsziekte-, uitvaldagen- en verzuimcijfers en het aantal werkgerelateerde sterfgevallen per regio. LA8 Opleidings-, trainings-, advies-, preventie- en risicobeheersingsprogramma’s ten behoeve van personeelsleden, hun families of omwonenden in verband met ernstige ziekten.

x

Vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen HR5 Activiteiten waarvan is vastgesteld dat daarbij een aanzienlijk risico zou kunnen gelden voor het recht op de uitoefening van de vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen, alsmede de maatregelen die zijn getroffen ter ondersteuning van deze rechten.

Arbeidsomstandigheden en volwaardig werk Werkgelegenheid LA1 Totale personeelsbestand naar type werk, arbeidsovereenkomst en regio. LA2 Totaal aantal en snelheid van personeelsverloop per leeftijdsgroep, geslacht en regio.

Ja Nee 1 q/k

Paragraaf

Ja Nee 1 q/k PR9

Naleving SO8 Monetaire waarde van significante boetes en totaal aantal niet-monetaire sancties wegens het niet-naleven van wet- en -regelgeving.

k 4.4 & 5.2 & 5.5 x

x 1

Deze categorie betreft kernindicatoren die BAM niet van toepassing acht om over te rapporteren of indicatioren die BAM in dit verslag niet adresseert.

Magchiel van Os (Strategic Sourcing): ‘Een van onze bijdragen aan duurzaam inkopen was het opstellen van een convenant met FSC Nederland voor de maximale inzet van duurzaam hout. Dit heeft veel afstemming gevraagd met de verschillende niveaus binnen de Groep, directies en leveranciers. Dergelijke afspraken vergen bewustwording bij medewerkers en veranderingen binnen huidige bedrijfsprocessen waaronder inkoop. Daar liggen nu de uitdagingen.’

2007

36

Bianca Peper (BAM Infratechniek): ‘Duurzaam ondernemen is niet nieuw. Een zorgzame houding voor mens en milieu en het streven naar goede financiële resultaten zijn al lange tijd belangrijke uitgangspunten in de bedrijfsvoering. In 2007 hebben we in beeld gebracht op welke wijze wij invulling geven aan de tien geformuleerde mvo-principes. De uitdaging is de balans tussen People, Planet en Profit steeds verder te verbeteren. Voor onszelf, maar juist ook voor onze leefomgeving, klanten en de steeds veranderende samenleving.’ Sander Holm (BAM Advies & Engineering): ‘Duurzaam bouwen is hot en BAM bewijst dat het geen hype is. BAM Advies & Engineering stelt zich op als kenniscentrum. Als milieucoördinator ben ik betrokken bij het vormgeven van de duurzaamheidsambities die bij opdrachtgevers en onze eigen ontwikkelaars leven. Het bespreekbaar maken van de ambities en deze vastleggen in heldere afspraken is een interessante opgave. De werkelijke uitdaging ligt in het afstemmen van onder meer de milieu-, gezondheids-, ruimtelijke en kostenaspecten in het gebouw zelf.’

Rob Frenken (BAM Duurzaam): ‘BAM Duurzaam initieert, ontwikkelt en exploiteert innovatieve, duurzame energiesystemen in de gebouwde omgeving, om zo bij te dragen aan verdere ontwikkeling van een duurzame samenleving, verlaging van het energieverbruik en reductie van de CO2-uitstoot. Het doet mij plezier dat ik via mijn werk kan bijdragen aan het verbeteren en verduurzamen van het milieu. Als vader vind ik het belangrijk om voor ons aller kinderen en nabestaanden het milieu in tact te houden en een gezond leefklimaat te realiseren.’ Ad van ’t Zelfde (BAM Infraconsult): ‘BAM innoveert en BAM doet dat niet alleen. Dit jaar zijn diverse samenwerkingsverbanden aangegaan met bedrijven en kennisinstellingen. Met TU Delft hebben we grote stappen gemaakt met een oplossing voor het bestrijden van fijnstof. Hoopgevend is daarbij dat onze klanten in de publieke sector langzamerhand meer open staan voor onze ideeën zodat de maatschappij er wat aan heeft.’ Joe Byrne (Interbeton): ‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen had voor Interbeton in 2007 hoge prioriteit. Het was voor ons een uitdaging om de goede voornemens en hoge ambities te vertalen in concrete maatregelen. Deze zijn vastgelegd in een uitgebreid toetsbaar beleidsdocument in combinatie met een praktische leidraad voor de implementatie daarvan. Deze documenten vormen de basis voor onze manier van werken.’

Colofon Vormgeving: Boulogne Jonkers, Zoetermeer Advies: KPMG Sustainability, Amstelveen Druk: RotoSmeets GrafiServices, Utrecht Illustraties: De Beeldredaktie, Michael Boulogne, Jeroen Kleijn, Lex Klimbie. Dit duurzaamheidsverslag is gedrukt op 9Lives van BührmannUbbens, Zutphen. Dit FSC-gecertificeerde papier bestaat voor 55 procent uit gerecyclede vezels. 27.03.2008

SCS-COC-00812

Koninklijke BAM Groep nv Runnenburg 9 3981 AZ Bunnik Postbus 20 3980 CA Bunnik Telefoon (030) 659 89 88 [email protected] www.bam.nl Statutair gevestigd te Bunnik Handelsregister Utrecht 30058019 This sustainability report is also available in the English language. Should different interpretations arise, the Dutch version prevails (except voor BAM’s Business principles).