STICHTING DOW PENSIOENFONDS VERSLAG OVER HET BOEKJAAR

STICHTING DOW PENSIOENFONDS GEVESTIGD TE TERNEUZEN Opgericht bij Akte d.d. 30 december 1970

VERSLAG OVER HET BOEKJAAR 2002

(31e jaarverslag)

INHOUDSOPGAVE Blz. -

Voorwoord

2

-

Kerncijfers

3

-

Personalia

4

-

Pensioenontwikkelingen in 2002 en vooruitblik

5

-

Bestuursverslag

6

Jaarrekening -

Balans per 31 december 2002

19

-

Staat van baten en lasten over 2002

21

-

Kasstroomoverzicht

22

-

Grondslagen van waardering en resultaatbepaling

23

-

Toelichting op de balans per 31 december 2002

26

-

Toelichting op de staat van baten en lasten over 2002

31

Overige gegevens -

Actuariële verklaring

34

-

Accountantsverklaring

35

-

Samenvatting van de pensioenregeling

36

-1-

DOW RESTRICTED - For internal use only

VOORWOORD

2002 is voor veel Nederlandse pensioenfondsen een jaar geweest dat op financieel vlak waarschijnlijk als één van de slechtste jaren de geschiedenisboeken zal ingaan. Zo ook voor de Stichting Dow Pensioenfonds. Met name de rendementen op aandelen zijn slecht geweest. Het totale rendement van de Stichting Dow Pensioenfonds over 2002 bedroeg 12,6% negatief. Dientengevolge is het vermogen van het fonds drastisch gedaald, met als gevolg dat het zelfs uitkwam onder de 100% dekkingsgraad. Zodra dit werd geconstateerd zijn de gesprekken omtrent de huidige financiering van het fonds met het management van Dow Benelux B.V. gestart. Uiteraard houdt het management zich aan de afspraken omtrent de financiering van de pensioentoezeggingen zoals die zijn vastgelegd in de financierings-overeenkomst tussen Dow Benelux B.V. en het pensioenfonds. De verplichting van de werkgever is dan ook nog in het jaar 2002 in de boeken van Dow verwerkt en de vordering van het pensioenfonds op Dow in de boeken van het fonds vastgelegd. Het bestuur heeft zich in 2002 onder andere bezig gehouden met de voorbereidingen voor invoering van flexibele pensioenopties. Inmiddels zijn een aantal van deze opties goedgekeurd en worden in 2003 geïmplementeerd. De mogelijke gevolgen van deze opties kunnen bekeken worden aan de hand van een pensioenplanner, welke op CD-rom is uitgereikt aan de mensen die de presentaties in het eerste kwartaal van 2003 hebben bijgewoond. Per 1 januari 2002 zijn de pensioenrechten van gepensioneerden en nabestaanden aangepast. De details kunt u lezen in het bestuursverslag. De interne accountantsdienst van The Dow Chemical Company heeft het pensioenfonds aan een uitgebreide interne controle onderworpen, waarbij alle verantwoordelijkheden en werkzaamheden van het fonds zijn doorgelicht. Er zijn geen onregelmatigheden geconstateerd. Bovengenoemde zaken kunt u naast een aantal andere interessante gegevens nalezen in dit jaarverslag. Lezing van het verslag kan ik u van harte aanbevelen.

M. Westerlaken Voorzitter

-2-


KERNCIJFERS

(x

1.000)

2002

2001

2000

1999

1998

736.085 - 110.538 - 12,6 %

896.671 - 44.474 - 4,23%

946.778 24.698 2,8%

958.360 180.402 23,3%

813.022 82.594 11,1%

831.542 7.171 ________ 824.371

781.423 7.202 ________ 774.221

746.295 7.299 ________ 738.996

724.075 7.260 ________ 716.815

711.752 7.278 ________ 704.474

6.580 6.580

7.793 7.793

8.756 8.756

9.628 9.628

7.956 7.956

94.780 35.566

3.996 35.198

3.724 34.895

3.547 34.801

7.064 31.317

________ -

101.522 ________ 101.522

212.939 ________ 212.939

71.681 175.769 ________ 247.450

70.448 48.153 ________ 118.601

2.438 1.024 1.267 364 ________ 5.093

2.394 1.037 1.268 339 ________ 5.038

2.337 1.019 1.280 314 ________ 4.950

2.276 1.064 1.278 300 ________ 4.918

2.345 1.064 1.256 277 ________ 4.942

FINANCIËLE GEGEVENS (bedragen in duizenden euro’s) Beleggingen ultimo jaar Beleggingsopbrengsten Rendement Technische voorziening: Pensioenverplichtingen Herverzekerde pensioenverplichtingen Pensioenverplichtingen eigen rekening Beleggingen Dowflexioen Technische voorziening Dowflexioen Bijdragen van werkgevers en werknemers Netto-pensioenuitkeringen Beleggingsreserve Algemene reserve 1)

AANTALLEN Actieve deelnemers Gewezen deelnemers Gepensioneerden Nabestaanden

1) vanwege het gewijzigd financieringsmodel is met ingang van boekjaar 2000 de Algemene Reserve met de Beleggingsreserve samengevoegd. Ter vergelijking zijn de cijfers van de voorafgaande jaren getotaliseerd.

-3-


PERSONALIA Situatie per 31 december 2002 Bestuur Namens de werkgevers:

Namens de werknemers / gepensioneerden:

M.Westerlaken, voorzitter C. Bosman J. van den Braak G. Finkemeyer J. Vanalsten

P. Acke J. Boeren R. de Kort G. van der Ploeg W. Vogt

F. de Mul, secretaris Investment Committee M. Westerlaken G. Finkemeyer A. Galle P. Acke R. Steijn W. Vogt Accountant:

Deloitte & Touche Accountants, Rotterdam

Actuarieel adviseur:

Towers Perrin, Amsterdam

Herverzekeraars:

AEGON Generali / Nederlanden van 1870 Nationale Nederlanden RVS

Pensioenadministrateur:

AZL, Heerlen

Vermogensbeheer:

Barclay Global Investors, Londen Capital International Ltd., Londen J.P. Morgan Investor Services, Bournemouth Fischer Francis Trees & Watts Ltd., Londen Lombard Odier Asset Management (Nederland) N.V., Amsterdam Merril Lynch Mercury Asset Management, Londen Deutsche Asset Management, Londen Robeco Institutional Asset Management, Rotterdam

Verslaglegging:

Fortis Pension Fund Services N.V., Utrecht

-4-


PENSIOENONTWIKKELINGEN IN 2002 EN VOORUITBLIK Aanpassing ingegane pensioenen Zoals reeds vermeld in het jaarverslag van 2001 heeft het Benefits Governance and Finance Committee van The Dow Chemical Company in 2001 haar goedkeuring gegeven om de ingegane pensioenen per 1 januari 2002 aan te passen. De goedkeuring is verleend voor aanpassing van uitkeringen aan: - gepensioneerden die op 1 januari 2002 65 jaar of ouder waren en reeds minimaal 5 jaar een pensioenuitkering ontvingen; - weduwen en weduwnaars die al minimaal 5 jaar een nabestaanden uitkering ontvingen, of waarvan de partner gedurende de afgelopen 5 jaar is overleden en voor een aanpassing in aanmerking zou zijn gekomen als hij (zij) op 1 januari 2002 nog in leven zou zijn geweest; - uitkeringsgerechtigden die al minimaal 5 jaar een invaliditeitspensioen ontvingen; - alle premievrijen die al minimaal 5 jaar bij Dow uit dienst waren. De hoogte van de aanpassing op ingegane pensioenen variëert van 4,5% tot 11% en is gerelateerd aan de hoogte van de pensioenuitkering en de leeftijd van betrokkene. In tegenstelling tot vroegere aanpassingen is deze aanpassing betaald uit de reserves van het pensioenfonds. De aanpassingen zijn per 1 januari 2002 effectief geworden. Aanpassing pensioenrechten gewezen deelnemers Na uitvoerig overleg met de Pensioen- & Verzekeringskamer (PVK) is overeenstemming bereikt omtrent de wijze waarop de rechten van gewezen deelnemers, die in augustus 1995 in het deelnemersbestand voorkwamen, alsnog aangepast dienden te worden. In 1995 heeft een pensioenaanpassing plaatsgevonden in de vorm van éénmalige uitkeringen aan gepensioneerden, waarbij de gewezen deelnemers niet in aanmerking kwamen. De PVK was echter van mening dat ook de groep gewezen deelnemers alsnog gecompenseerd diende te worden. De verplichtingen, zoals die in 1995 geweest zouden zijn, zijn vastgesteld en opgerent over de tussenliggende periode tot eind 2002. De oprenting heeft plaatsgevonden tegen de rekenrente van 4%. Uiteindelijk is de contante waarde van de premievrije rechten van deze groep mensen per 31 december 2002 alsnog aangepast. Voor de gewezen deelnemers waarvan de pensioenuitkering in de periode van 1995 tot ultimo december 2002 is ingegaan zijn de uitkeringen per 1 januari 2003 aangepast aan de toename van de contante waarde. Flexibilisering Als gevolg van de uitkomsten uit de arbeidsvoorwaardenenquete die eind 2000 is uitgevoerd is een aantal wensen van de Dow medewerkers onderzocht en verder uitgewerkt. De volgende onderwerpen genoten de grootste voorkeur onder de deelnemers aan de enquete: - flexibele pensionering (eerder stoppen / langer doorwerken) - flexibele wijze van uitbetalen van het pensioen. In overleg met het People Success Leadership Team (PSLT) is besloten om vooralsnog geen wijzigingen door te voeren in de pensioenleeftijd. De flexibele wijze van uitbetalen van het pensioen is verder onderzocht. Voorwaarde hierbij was dat eventuele wijzigingen dienden te worden gebaseerd op kostenneutrale uitgangspunten. Dit betekent dat de wijzigingen geen extra kosten tot gevolg mogen hebben. Uiteindelijk zijn enkele voorstellen verder uitgewerkt en voorgelegd aan het Benefits Governance & Finance Committee in Midland. Dit heeft geleid tot goedkeuring van de voorstellen die eind maart 2003 aan de deelnemers zijn gepresenteerd: - uitruil nabestaanden pensioen dat in 2002 al wettelijk is ingevoerd - pensioen in de vorm van een hoog/laag uitkering - pensioen in de vorm van een laag/hoog uitkering De wijzigingen zijn effectief geworden voor deelnemers waarvan de reglementaire ingangsdatum van het pensioen ligt na 31 december 2002.

-5-


BESTUURSVERSLAG Het stichtingsbestuur van het Dow pensioenfonds is verantwoordelijk voor de realisering van een door Dow Benelux B.V. (de onderneming) gedane pensioentoezegging. Volgens artikel 3 van de statuten heeft de Stichting daarom ten doel te voorzien in de verzekering van de pensioenen voor werknemers van de vennootschap en hun nagelaten betrekkingen. Tevens dient het bestuur conform artikel 5 van de statuten zorg te dragen voor een solide wijze van belegging van de gelden der stichting. Het bestuur is eveneens belast met de uitvoering van de pensioenregeling en heeft als primaire taak de daarvoor opgezette regeling uit te voeren tegen zo laag mogelijke kosten. Het stichtingsbestuur heeft geen bevoegdheid om de pensioenregeling zelfstandig te wijzigen. Wijzigingen kunnen doorgevoerd worden na overleg met en voorafgaande goedkeuring van de werkgever. Het bestuur draagt er zorg voor dat het beheer gevoerd wordt volgens een actuariële en bedrijfstechnische nota betreffende het te voeren beleid. De belegde gelden worden gevormd door het afgezonderde stichtingskapitaal, de door de vennootschap en deelnemers verrichte stortingen, verkrijging uit herverzekering, rente en andere beleggingsopbrengsten van belegde gelden. Aangezien de pensioentoezegging gebeurt op basis van een eindloonsysteem en de gevraagde bijdrage van de deelnemers gebaseerd is op een percentage van het huidig salaris, worden de risico’s van het pensioenfonds gedragen door de werkgever. De beleggingscommissie, aangesteld door het bestuur, weegt, evalueert en bespreekt het beleggingsresultaat met de afzonderlijke beleggingsmanagers. Zij is tevens verantwoordelijk voor het doen van voorstellen tot aanvulling en/of vervanging van de beleggingsmanagers. Daarnaast hoort het opstellen van een jaarlijks plan ter verdeling van de beschikbare middelen over de diverse beleggingsmanagers en over de diverse beleggingscategorieën tot de kerntaken van de beleggingscommissie. Vermogenshandelingen kunnen slechts geschieden door tenminste twee bestuursleden, waaronder de voorzitter. Het bestuur van de Stichting Dow Pensioenfonds vergaderde in 2002 vier maal. De jaarvergadering werd gehouden op 13 juni 2002. De beleggingscommissie is eveneens vier keer in vergadering bijeen geweest, waarbij in maart 2002 alle vermogensbeheerders in afzonderlijke gesprekken hun behaalde resultaten hebben toegelicht. Ook de korte- en lange termijn visie van de beheerders is tijdens deze gesprekken nader belicht. De ontwikkelingen op de internationale financiële markten hebben vanaf september 2002 geleid tot maandelijkse telefonische vergaderingen van het voltallige bestuur. De interne accountantsdienst van The Dow Chemical Company heeft het pensioenfonds in september 2002 aan een uitgebreide interne controle onderworpen. De volgende zaken zijn hierbij de revue gepasseerd: - bijdragen werknemer - volledige pensioenadministratie - uitvoering van de pensioenregeling - beschikkingsbevoegdheden van het bestuur - mandaten voor vermogensbeheer De eindconclusie van deze interne controle was “satisfactory”, hetgeen inhoudt dat er geen noemenswaardige, voor verbetering vatbare feiten, aan het licht zijn gekomen. Ten gevolge van de slechte beleggingsresultaten is een situatie van onderdekking van het fonds ontstaan. Op basis van de financieringsovereenkomst is met de werkgever besproken op welke manier het tekort zal worden aangevuld. Ondanks de slechte economische situatie zal de werkgever het tekort in drie betalingstermijnen aanvullen, zodat het tekort op 30 september 2003 is weggewerkt. Deze afspraken zijn in januari 2003 in een herstelplan aan de PVK gecommuniceerd. STATUTEN Gedurende het jaar 2002 zijn geen wijzigingen in de statuten aangebracht.

-6-


FINANCIERINGSMODEL Het bestuur heeft in overleg met het management van Dow Benelux besloten om een aanvulling op het bestaande financieringsmodel te maken. De aanvulling bestaat uit een jaarlijkse werkgeversbijdrage van 10% over de salarissom. Tijdens de bestuursvergadering van 23 september 2002 is besloten om deze aanvulling in het financieringsmodel op te nemen. Op 30 september 2002 heeft de PVK een uitvoerige circulaire aan de Nederlandse pensioenfondsen toegezonden, waarin nadere instructies worden gegeven voor de bepaling van onder andere de benodigde reserves. Tengevolge van deze nadere instructies is nog geen goedkeuring verkregen voor het huidige financieringsmodel. KOSTEN VAN DE PENSIOENREGELING Alle kosten van administratie, advies en controle worden gedragen door Dow Benelux B.V. VOORZIENING PENSIOENVERPLICHTINGEN Basisregeling De op de balans voorkomende voorziening pensioenverplichtingen komt overeen met de waarde van de pensioenverplichtingen uit de basisregeling van het fonds aan de actieve deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden. De verplichtingen zijn berekend op basis van de actuariële grondslagen en onderstellingen zoals vermeld onder de grondslagen voor waardering en winstbepaling behorende bij de jaarrekening. Dowflexioenregeling Eind 2002 was het aantal deelnemers in de Dowflexioenregeling 407. Daarnaast ontvangen 118 deelnemers een Dowflexioen uitkering. De totale waarde van de flexioenbeleggingen bedroeg eind 2002 6,6 miljoen euro. Dit betekent een daling ten opzichte van 2001 van 1,2 miljoen euro, mede ten gevolge van tegenvallende beursresultaten. De gemiddelde daling over 2002 bedroeg 15,6 %. De vermindering is als volgt samengesteld:

(x 1.000) ___________________________________________________________________________________ Saldo Dowflexioenbeleggingen ultimo 2001 Stortingen en reserve overdrachten Onttrekkingen wegens pensionering, overlijden en andere oorzaken Koersontwikkeling

7.793 308 - 481 - 1.040 6.580

Saldo Dowflexioenbeleggingen ultimo 2002 De flexioenuitkeringen worden niet ingekocht bij het pensioenfonds. Herverzekering

De voorziening herverzekering betreft de contante waarde van de in het verleden opgebouwde pensioenaanspraken, die bij enkele levensverzekeringsmaatschappijen zijn ondergebracht.

-7-


Voorziening pensioenverplichtingen De voorziening pensioenverplichtingen eigen rekening kan als volgt worden samengevat. Voorziening pensioenverplichtingen eigen rekening (bedragen in 1.000,-)

2002 423.417 32.892 367.388 674 824.371

Actieven Premievrijen Gepensioneerden Voorziening Anw-hiaat Voorziening pensioenverplichtingen

2001 373.793 29.972 369.680 776 774.221

De voorziening pensioenverplichtingen is gelijk aan de hier vermelde 824.371 vermeerderd met de herverzekeringen ad 7.171, in totaal 831.542. Ontwikkeling van de voorziening pensioenverplichtingen naar oorzaken In 2002 is de voorziening pensioenverplichtingen met 50.150 toegenomen van 774.221 naar 824.371. De onderstaande tabel geeft een specificatie van deze toename naar oorzaken. (bedragen in 1.000) Voorziening pensioenverplichtingen primo Intresttoevoeging Pensioenopbouw Salaris- en franchise-ontwikkeling Eenmalige aanpassing per 1 januari 2002 Pensioenuitkeringen Waardeoverdrachten Invaliditeit Mutaties Resultaat op sterfte Voorziening pensioenverplichtingen ultimo

2002 774.221 30.811 19.492 19.093 10.340 - 35.566 - 390 - 160 3.809 2.721 824.371

-8-

2001 738.996 28.925 17.569 18.917 0 - 35.189 - 527 - 351 2.454 3.433 774.221


DEELNEMERS Uit onderstaande grafiek blijkt dat het aantal aktieve deelnemers geleidelijk stijgt, waarbij opvalt dat het aantal vrouwelijke deelnemers naar verhouding sneller stijgt dan het aantal mannelijke deelnemers. A C T IE V E

D E E L N E M E R S

4 0 0 0 3 0 0 0 2 0 0 0 1 0 0 0 0

1 9 9 3

1 9 9 4

1 9 9 5

1 9 9 6

1 9 9 7

1 9 9 8

1 9 9 9

2 0 0 0

2 0 0 1

2 0 0 2

M a nne n

2 8 2 0

2 6 8 6

2 5 7 1

2 4 3 1

2 3 5 3

2 1 3 2

2 0 5 4

2 0 9 3

2 1 3 7

2 1 6 5

V ro uw e n T o ta a l

2 3 6 3 0 5 6

2 2 8 2 9 1 4

2 2 1 2 7 9 2

2 2 5 2 6 5 6

2 1 7 2 5 7 0

2 1 3 2 3 4 5

2 2 2 2 2 7 6

2 4 4 2 3 3 7

2 5 7 2 3 9 4

2 7 3 2 4 3 8

GEPENSIONEERDEN Het aantal gepensioneerden is de laatste jaren vrijwel gelijk gebleven. In 2002 is het aantal gepensioneerden van 65 jaar of ouder voor het eerst groter dan het aantal gepensioneerden die nog jonger dan 65 jaar zijn.

G E P E N S IO N E E R D E N 1500 1000 500 0

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

Jo n g e r d a n 6 5

481

533

584

646

696

819

785

736

647

605

65 of ouder

251

282

321

355

389

437

493

544

621

662

To ta a l

732

815

905

1001

1085

1256

1278

1280

1268

1267

-9-


BIJDRAGEN De onderneming is met het fonds overeengekomen dat de premiebijdrage van de deelnemers door de onderneming zal worden aangevuld tot de overeengekomen premie volgens de financieringsovereenkomst. De bijdragen (incl. Fonds Voorheffing Pensioenen) luiden als volgt: (x

2002

1.000)

de premiebijdrage van de werkgever de premiebijdrage van de deelnemers totale premiebijdrage FVP Totaal

90.540 4.239 94.779 1 94.780

2001 3.993 3.993 3.996

0 3

De premiebijdragen kunnen van jaar tot jaar sterk verschillen. Hiervoor is een aantal oorzaken te noemen: - de pensioenverplichtingen nemen jaarlijks toe vanwege de jaarlijkse pensioenopbouw en salarisstijgingen; - het pensioenvermogen kan variëren ten gevolge van schommelende beleggingsopbrengsten, inclusief koersresultaten. Deze oorzaken zijn ieder jaar opnieuw van invloed op de uiteindelijke premiebijdragen, zoals uit onderstaande grafiek over de afgelopen 10 jaar blijkt.

BIJDRAGEN

(x

1.000.000)

100 80 60 40 20 0 1993

1994

1995 1996 1997 WERKNEMERSBIJDRAGE

1998 1999 2000 2001 WERKGEVERSBIJDRAGE

2002

Als gevolg van de aanhoudende negatieve beleggingsopbrengsten is in 2002 een aanvullende werkgeversbijdrage vereist van 87,488 miljoen euro. Ook in 2003 zal de werkgeversbijdrage hoger zijn dan in de jaren 1998 tot en met 2001 om op middellange termijn weer een gezonde financiële positie van het fonds te creëren. Bij het berekenen van de premie die de deelnemer bijdraagt worden twee grenzen gebruikt, namelijk: a. de franchise: in 2002 14.007 euro; dit bedrag is gerelateerd aan de AOW-uitkering voor een echtpaar; b. de bovengrens, die is gesteld op drie maal de franchise. Over het deel van de jaargrondslag tot aan de franchise-grens wordt geen premie geheven; over het deel van de jaargrondslag tussen genoemde twee grenzen wordt 2% en over het deel boven de bovengrens wordt 9% aan premie betaald.

-10-


VERZEKERDENBESTAND Actieve deelnemers Het aantal deelnemers voor wie wordt bijgedragen is in het verslagjaar met 44 toegenomen van 2.394 tot 2.438. In bovenstaande totalen zijn begrepen de deelnemers, die premievrijstelling hebben verkregen wegens langdurige volledige arbeidsongeschiktheid (WAO). Ultimo 2002 kwamen 56 deelnemers hiervoor in aanmerking. Gewezen deelnemers Bij het verlaten van de dienst na tenminste één jaar deelnemerschap blijft het opgebouwde pensioenrecht voor de gewezen deelnemers behouden. Het aantal gewezen deelnemers was 1.024 in het verslagjaar 2002. Pensioenuitkeringen Het totaal aantal uitkeringen is in het verslagjaar per saldo met 24 gestegen. 2001 1.268 306 33 1.607

2002 1.267 328 36 1.631

- ouderdomspensioen - weduwen-/weduwnaarspensioen - wezenpensioen

toe-/afname -1 22 3 24

A A N T A L P E N S IO E N U IT K E R IN G E N 1500 1000 500 0

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

G e p e n s io n e e rd e n

732

815

905

P a rt n e rs

163

176

188

207

224

240

263

280

306

328

W ez en

56

52

47

42

41

37

37

34

33

36

UITKERINGEN (x

1.000)

Ouderdomspensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen Vergoeding ziektekostenverzekering Weduwen-/Weduwnaarspensioen Wezenpensioen Reserve-overdrachten Afkopen Totaal

1001 1085 1256 1278 1280 1268 1267

In totaal uitgekeerd

Ontvangen uitkeringen

31.825 174 1.443 2.678 184 766 19 37.089

214 412 0 47 0 343 107 1.123

-11-

Voor rekening van het fonds 2002 31.611 -238 1.443 2.631 184 423 - 88 35.966

Voor rekening van het fonds 2001 31.387 171 1.374 2.126 186 527 - 46 35.725


U ITKER IN GEN

(x

1.000.000)

40 35 30 25 20 15 10 5 0

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

UITKERINGEN 14.43 19.14 21.63 24.16 27.48 32.12 35.65 35.71 35.99

36.3

BEHEER EN BELEGGINGEN ALGEMEEN Het jaar 2002 werd gekenmerkt door een zeer negatief beursklimaat. Het voorziene herstel op de aandelenmarkten bleef uit en voor Europese aandelen werd het slechtste beleggingsjaar sinds 1974 opgetekend. Na een voorzichtig positieve start van het jaar sloeg de stemming in het tweede kwartaal om. De effecten van de voortdurende correctie in technologie-aandelen sinds 2000 bleven aanhouden, nu gecombineerd met lage economische groei, de dreiging van terreuraanslagen, schandalen bij bedrijven en politieke spanningen rondom een mogelijk conflict in het MiddenOosten. Het effect van dalende koersen werd nog versterkt door verplichte verkopen van verzekerings-maatschappijen en sommige pensioenfondsen die hun dekkingsgraden in gevaar zagen komen. De reacties van de verschillende financiële markten liepen in 2002 uiteen. De genoemde daling op de aandelenmarkten ging gepaard met een sterke stijging van het risico en met name de kans op extreme uitslagen omhoog en omlaag. De obligatiemarkten profiteerden van de voortgezette daling van de rente, maar de bedrijfsobligaties leden onder het geschade vertrouwen in hun gecommuniceerde cijfers. De vastgoedmarkt bleef het over het algemeen goed doen. In de sector alternatieve beleggingen waren de resultaten goed voor de ontwikkelende markten, private equity en sommige hedge fondsen. TERUGBLIK Na een moeilijk jaar in 2001 startte het jaar 2002 met een positieve stemming onder de economen. Een aantrekkende economische groei werd voorspeld, mede gebaseerd op de eerste signalen dat het ergste achter de rug was. In het eerste kwartaal was er dan ook sprake van een voorzichtig herstel van de financiële markten. Vanaf het tweede kwartaal bleek echter het omgekeerde het geval. De boekhoudschandalen in de VS, de oorlogsdreiging in het Midden-Oosten, met een potentiële explosieve stijging van de olieprijzen en een reeks van winstwaarschuwingen door ondernemingen uit alle sectoren, bleken te veel voor de markten. Dit had zijn invloed op alle markten, de aandelenmarkten voorop, gevolgd door de bedrijfsobligaties en met enige vertraging ook de beursgenoteerde onroerend goed fondsen. De meeste Europese beleggers werden daarnaast nog extra getroffen door de waardedaling van de US-dollar. Het belangrijkste deel van de buitenlandse beleggingen van het Dow Pensioenfonds is weliswaar beschermd tegen valutafluctuaties, maar de dalende US-dollar had ook een negatief effect op Europese firma’s die een belangrijk deel van de omzet en winst in de Verenigde Staten behalen. In de bovengenoemde situatie fungeren obligaties als veilige haven. Deze vlucht in kwaliteit, gecombineerd met structureel lagere behoeftes van de overheden aan kapitaal hebben geleid tot lage lange (10 jaars) rentestanden. Het effect van deze voortdurende daling in de rentes is een koersstijging van de uitstaande obligaties. De voornoemde problemen in het bedrijfsleven zorgden ervoor dat overheidsobligaties beter presteerden dan bedrijfsobligaties.

-12-


De verminderde behoeftes aan kapitaal van overheden en de lage aandelenkoersen hebben er evenwel voor gezorgd dat de uitgifte van nieuwe obligaties voor een steeds groter deel bedrijfsobligaties betreft. De onroerend goed markten presteerden goed in 2002. Hierbij moet wel worden aangetekend dat dit met name de bestaande investeringen in direct onroerend goed betrof. De beursgenoteerde onroerend goed fondsen lieten een duidelijk lagere performance zien. De reden hiervoor ligt in de negatieve ontwikkelingen in de economie, die zich vertaalden in dalende bezettingsgraden in onder andere de kantorenmarkt. Alle markten werden in 2002 opnieuw geconfronteerd met een toenemende volatiliteit. Volatiliteit, de beweeglijkheid uitgedrukt in procent verandering in de prijs per dag, is de afgelopen jaren structureel toegenomen, in alle financiële markten. Het nadelige gevolg hiervan is dat het korte termijn element belangrijker wordt en een significant effect kan hebben op de performance van de beleggers. VOORUITBLIK De start van 2003 werd gekenmerkt door de voortdurende onzekerheid over de oorlog in Irak en een Europees accounting schandaal bij Ahold. In januari en februari zakten de koersen zeer snel weg en was er sprake van paniekverkopen door diverse marktpartijen. Reeds bij het uitbreken en naderhand bij het beëindigen van de vijandelijkheden in Irak zijn de koersen in enkele dagen sterk gestegen, maar blijven toch nog belangrijk onder het niveau van de aanvang van het jaar. Voor de tweede helft van 2003 wordt een terugkeer naar een gematigde economische groei verwacht, maar blijven er opnieuw veel factoren die deze groei kunnen verstoren. De bestedingen van de consumenten zijn lange tijd de motor van met name de Amerikaanse economie geweest, maar met een einde aan de rentedalingen in zicht, kunnen de bestedingen belangrijk verminderen. De grote koersdalingen hebben de kapitaalkosten van ondernemingen verhoogd en de vertrouwenscrisis heeft de gang naar de obligatiemarkten duur gemaakt. Bedrijven zijn daarom genoodzaakt geweest de balansverhoudingen te verbeteren en het beschikbare kapitaal zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Ondanks de correctie in de aandelenmarkten worden de huidige waarden nog niet als goedkoop aangemerkt. Dit moet worden gezien in het licht van de lagere groeiverwachtingen op middellange termijn. Ten opzichte van andere beleggingscategorieën daarentegen, vormen aandelen de meest interessante groep vanwege de mogelijke sterke opwaardering die niet voor de hand ligt in obligaties en onroerend goed. Op de obligatiemarkten, die in 2002 en begin 2003 voor aantrekkelijke rendementen zorgden, bestaat nu zorg voor de toekomst. De huidige lage rentestanden maken het onwaarschijnlijk dat koerswinst gemaakt kan worden door verdere renteverlagingen, en het aanhouden van papier dat 2 - 3 % rendement per jaar oplevert wordt als onaantrekkelijk beschouwd. Overheidspapier wordt dan ook als te duur aangemerkt. Bedrijfsobligaties worden als aantrekkelijker beschouwd omdat veel bedrijven de balanssituatie aan het verbeteren zijn en daardoor het risico van wanbetaling verminderen. Dit weegt door in de vermindering van de risicopremie ten opzichte van overheidsschuld. De vooruitzichten in onroerend goed zijn minder duidelijk. Ook hier geldt dat verdere koersstijging door goedkopere financiering niet meer voor de hand ligt, en bestaat de dreiging van het oplopen van de leegstand, met name in de kantorenmarkt. Overigens bedraagt de duur van de verhuurovereenkomsten van het pensioenfonds nog minimaal 5 jaar. RENDEMENT VAN DE BELEGGINGSPORTEFEUILLE Het totale rendement van de Stichting Dow Pensioenfonds bedroeg –12,6 % in het jaar 2002, opnieuw een daling ten opzichte van het voorgaande jaar waarin het rendement –4,23 % bedroeg. Twee investment managers werden van hun taken ontheven vanwege langdurige underperformance ten opzichte van hun benchmarks. Het WM Universum van Nederlandse pensioenfondsen haalde een negatief rendement van –8,1 %, waarbij het Dow pensioenfonds negatief afsteekt, met name door een overweging in dollar gerelateerde aandelen ten opzichte van het WM Universum.

-13-


Samenstelling en verloop beleggingsportefeuille Procentuele verdeling beleggingen (exclusief Dowflexioenbeleggingen)

Percentage van de beleggingen 31.12.2001 31.12.2002 _____________ ____________

Zakelijke waarden:

Onroerende zaken in exploitatie Aandelen Subtotaal

Nominale waarden:

Obligaties Hypothecaire leningen Leningen Overige Subtotaal

Totaal %

1,27 49,60 50,87

1,96 40,57 42,53

45,72 0,06 1,08 2,27 49,13 100,00

55,64 0,12 0,00 1,71 57,47 100,00

B E L E G G IN G E N 2 0 0 2

O N R O E R E N D E ZA K E N

O B L I G A T IE S

A A ND E LE N

L E N IN G E N

P A R T IC IP A T I E S

H Y P O T H . L E N IN G E N

O V E R IG E

Beleggingen (exclusief Dowflexioenbeleggingen) Balanswaarde (x 1.000) 31.12.2001 _______________ ____________ Onroerende zaken in exploitatie Aandelen Obligaties Hypothecaire leningen Leningen Overige

13.078 443.131 409.968 542 9.641 20.311 __________ 896.671

-14-

Toename/ afname _________

Balanswaarde 31.12.2002 ________

1.365 - 144.531 - 435 330 - 9.617 - 7.698 __________ - 160.586

14.443 298.600 409.533 872 24 12.613 __________ 736.085


BELEGGINGEN 1,200

1.000.000)

1,000 800 600

(x

400 200 0 BELEGGINGEN

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

514

458

529

620

748

813

958

947

897

736

Verdeling beleggingsportefeuille naar land en valuta Verdeling naar land per 31-12-2002 (x 1.000) Land Balanswaarde Percentage _________________________________________________________________________________________ Euro landen België Duitsland Finland Frankrijk Griekenland Ierland Italië Nederland Oostenrijk Portugal Spanje Overige Euro landen

4.429 60.971 9.410 46.533 16.496 3.769 50.671 243.479 9.324 7.547 18.215 0

0,60 8,28 1,28 6,32 2,24 0,51 6,88 33,08 1,27 1,03 2,47 0,00

Australië Canada Denemarken Engeland Hong Kong Japan Nieuw Zeeland Noorwegen Verenigde Staten Zweden Zwitserland Overige

1.000 2.424 3.695 55.047 774 10.930 1.093 2.544 148.099 12.626 16.372 10.637

0,14 0,33 0,50 7,48 0,11 1,48 0,15 0,35 20,12 1,72 2,22 1,44

Totaal

736.085

100,00

-15-


Verdeling naar valuta per 31-12-2002 (x 1.000) Valuta Waarde

ValutatermijnBalansPercentage transacties waarde _________________________________________________________________________________________

Euro

470.844

0

470.844

63,97

Australische Dollars Canadese Dollars Deense Kronen Engelse Ponden Hongaarse Forints HongKong Dollars Japanse Yens Nieuw Zeelandse Dollars Noorse Kronen Poolse Zloty Schotse Ponden Singapore Dollars U.S. Dollars Zweedse Kronen Zwitserse Franken

1.118 2.228 3.695 56.433 3.778 794 10.820 1.093 2.118 5.749 2.046 638 111.644 7.915 16.372

- 118 196 0 - 1.386 0 - 20 110 0 426 - 1.574 0 0 36.455 4.711 0

1.000 2.424 3.695 55.047 3.778 774 10.930 1.093 2.544 4.175 2.046 638 148.099 12.626 16.372

0,14 0,33 0,50 7,48 0,51 0,11 1,48 0,15 0,35 0,57 0,28 0,09 20,12 1,71 2,21

Totaal

697.285

38.800

736.085

100,00

-16-


SLOTOPMERKING Aan dit verslag ontlenen wij het volgende: De dekkingsgraad per 31 december 2002 bedraagt 100%. Op basis van recent door de actuaris ontvangen offertes van verzekeraars mag verwacht worden dat de nominale opgebouwde aanspraken zonder enig probleem bij een verzekeraar onder te brengen zijn. Ultimo 2002 beschikt het fonds niet over voldoende middelen om te voldoen aan de op 30 september 2002 door de Pensioen- & Verzekeringskamer gepubliceerde richtlijnen. Op basis van deze richtlijnen is er onderdekking indien de dekkingsgraad lager is dan 105% en een reservetekort indien de dekkingsgraad niet minimaal 117,7% bedraagt (gebaseerd op de beleggingsmix per 31 december 2002 en de ontwikkeling van de beurzen over de laatste 4 jaar). Derhalve is er volgens deze richtlijnen sprake van onderdekking en reservetekort. Bij de Pensioen- & Verzekeringskamer is het voorgeschreven herstelplan ingediend. Het voorgaande laat onverlet dat de financiering vanuit een “going-concern” gedachte gezien redelijk is. Door de garantstelling van Dow zal altijd tot een dekkingsgraad van 100% worden bijgestort. Op korte termijn beschikt het fonds echter niet over een voldoende solvabiliteitsmarge. Conform artikel 7 lid 9 van de Statuten is de in dit jaarverslag opgenomen jaarrekening gecontroleerd door de accountant; deze heeft een goedkeurende verklaring afgegeven. De actuaris heeft het voorgeschreven actuarieel verslag bij het bestuur ingediend. Terneuzen, 26 juni 2003

Het bestuur.

-17-


JAARREKENING 2002 (bedragen in duizenden euro’s)

-18-


BALANS (na verwerking van het saldo van baten en lasten) ACTIVA (x

1.000)

2002

2001

Beleggingen Onroerende zaken Onroerende zaken in exploitatie Financiële beleggingen Aandelen Obligaties Hypothecaire leningen Leningen op schuldbekentenis Overige Overige beleggingen

14.443

13.078

298.600 409.533 872 24 12.613 6.580 ________

443.131 409.968 542 9.641 20.311 7.793 ________

Herverzekerde technische voorziening Pensioenverplichtingen

742.665

904.464

7.171

7.202

Vorderingen en overlopende activa Te vorderen premies Te vorderen van werkgever uit andere hoofde dan premies Overige vorderingen, lopende interest, huren e.d.

Liquide middelen

-19-

88.390 9.319 ________

355 10.436 ________ 97.709

10.791

14

917

________

________

847.559

923.374


PASSIVA (x

1.000)

2002

2001

Stichtingskapitaal en reserves Stichtingskapitaal (afgerond) Beleggingsreserve Algemene reserve

1 ________

1 101.521 ________ 1

101.522

Technische voorzieningen Pensioenverplichtingen Dowflexioenregeling

831.542 6.580 ________

781.423 7.793 ________ 838.122

789.216

Overige schulden en overlopende passiva Te betalen uitkeringen en waardeoverdrachten Overige schulden Kortlopende schulden aan kredietinstellingen

0 8.638 798 ________

-20-

2 21.028 11.606 ________ 9.436

32.636

________

________

847.559

923.374


STAAT VAN BATEN EN LASTEN (x

1.000)

2002

Directe beleggingsopbrengsten Indirecte beleggingsopbrengsten Kosten van vermogensbeheer

24.160 - 132.343 - 2.355 _______

Beleggingsopbrengsten

- 110.538

Bijdragen van werkgevers en werknemers

2001 28.070 - 70.032 - 2.512 _______

- 44.474

94.780

3.996

- 390

- 527

- 35.912

- 35.515

346

317

Mutatie balanspost technische voorziening pensioenverplichtingen

- 50.150

- 35.225

Overige baten en lasten

343 _______

10 _______

- 101.521

- 111.418

Saldo overdracht van rechten Pensioenuitkeringen Uitkeringen uit hoofde van herverzekering

Saldo van baten en lasten

Het saldo van baten en lasten is in mindering gebracht op de algemene reserve.

-21-


KASSTROOMOVERZICHT (x

1.000)

2002

2001

ONTVANGSTEN Bijdragen van werkgevers en werknemers

94.780

3.996

346

317

24.160

28.070

899.062

1.240.641

Mutatie in vorderingen en overlopende activa

-

3.327

Mutatie in overige schulden en overlopende passiva

-

17.542

2.515 ________

10 ________

Van herverzekeraars ontvangen uitkeringen Directe beleggingsopbrengsten Verkopen en aflossingen van beleggingen

Diversen

1.020.863

1.293.903

UITGAVEN Pensioenuitkeringen Saldo overdracht van rechten Aankoop beleggingen Kosten van vermogensbeheer Mutatie in vorderingen en overlopende activa Mutatie in overige schulden en overlopende passiva

Mutatie in liquide middelen

-22-

35.912

35.515

390

527

872.991

1.260.567

2.355

2.512

86.918

-

23.200 ________

________ 1.021.766 ________

1.299.121 ________

- 903

- 5.218


GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING EN RESULTAATBEPALING ALGEMEEN Voor zover hierna niet anders aangegeven zijn de activa en passiva gewaardeerd op nominale waarde. De bedragen in buitenlandse valuta zijn omgerekend tegen de koersen per balansdatum. Alle bedragen luiden in euro’s. ONROERENDE ZAKEN IN EXPLOITATIE Waardering vindt plaats op basis van taxatiewaarde. De onroerende zaken worden éénmaal in de vijf jaar getaxeerd. Indien de taxatiewaarde minder dan 5 procent van de boekwaarde afwijkt, wordt het verschil direct ten gunste of ten laste van het resultaat gebracht. Bij afwijkingen groter dan 5 procent van de boekwaarde geschiedt dit in vijf jaar tijd. Het herwaarderings- respectievelijk afschrijvingspercentage wordt om de vijf jaar aangepast. AANDELEN Aandelen en warrants gekoppeld aan aandelen worden gewaardeerd tegen de beurswaarde per balansdatum. OBLIGATIES Obligaties en warrants gekoppeld aan obligaties worden gewaardeerd tegen de beurswaarde per balansdatum. HYPOTHECAIRE LENINGEN Hypotheken worden gewaardeerd tegen nominale waarde voor zover deze rentedragend zijn. Niet rentedragende hypothecaire leningen worden contant gemaakt op basis van de wettelijke rente. LENINGEN De leningen worden gedisconteerd tegen de per balansdatum geldende marktrente. Leningen verstrekt aan de werkgever of met hem gelieerde rechtspersonen zijn opgenomen tegen nominale waarde. OVERIGE Dowflexioenbeleggingen De waardering van de Dowflexioenbeleggingen geschiedt tegen de actuele waarde per balansdatum. Opties Resultaten uit opties, die uitmonden in effectentransacties, worden verwerkt in de kostprijs van de onderliggende effecten. Resultaten uit opties, die niet uitmonden in effectentransacties, worden ten gunste of ten laste van de staat van baten en lasten gebracht. Geschreven of gekochte opties, die per balansdatum nog niet zijn gesloten of geëxpireerd, worden gewaardeerd op de beurswaarde per balansdatum. Valutatermijntransacties Lopende valutatermijntransacties worden gewaardeerd tegen de koersen per balansdatum.

-23-


HERVERZEKERDE TECHNISCHE VOORZIENING PENSIOENVERPLICHTINGEN Deze voorziening is op dezelfde grondslagen berekend als de voorziening pensioenverplichtingen. De herverzekeringscontracten hebben betrekking op premievrije rechten die door de deelnemers in het verleden zijn opgebouwd bij door de werkgever overgenomen bedrijven danwel hun voormalige werkgever. Voor het pensioenfonds is geen technisch en/of economisch risico verbonden aan de herverzekerde posten; er is geen sprake van enige vorm van resultatendeling. ALGEMENE RESERVE De algemene reserve is bestemd voor de risico' s waarvoor geen voorzieningen zijn getroffen. Dit betreft met name het risico van koersdalingen en de actuariële risico' s. De algemene reserve wordt gevoed uit het resultaat. De hoogte van de algemene reserve is bepalend voor de hoogte van de werkgeversbijdrage in het volgende boekjaar. Uit het door het bestuur goedgekeurde financieringsmodel is het volgende overgenomen: Het financieringsmodel kent een drietal financieringsniveaus die als grens worden aangemerkt: Absolute ondergrens Dit is het bedrag dat minimaal in het fonds aanwezig moet zijn. Indien op de balansdatum blijkt dat het vermogen lager is dan het absolute minimum dan zal Dow direct tot aan deze ondergrens bijstorten. De absolute ondergrens is gelijk aan het vermogen dat behoort bij een dekkingsgraad van 100%, waarbij de verplichtingen berekend zijn op een rekenrente van 4% zonder aftrek van kortingen. Gewenst niveau Dit is het niveau waarop de waarde van de aanwezige middelen geacht wordt om voldoende te zijn voor dekking van de aanspraken en waarbij een redelijk weerstandsvermogen aanwezig is om waardedalingen in de beleggingen op te vangen. Het gewenste niveau is gelijk aan het vermogen dat behoort bij een dekkingsgraad van 115%. Maximum niveau Dit is het niveau waarop de waarde van de aanwezige middelen een zodanige ruimte voor een weerstandsvermogen laat dat waardedaling van historisch hoog niveau kan worden opgevangen. Het maximum niveau is gelijk aan het vermogen dat behoort bij een gecorrigeerde dekkingsgraad van 130%. Premie (werkgeversbijdrage) De werkgeversbijdrage is gelijk aan 10% van de salarissom. Afhankelijk van de positie van het fonds per 31 december voorafgaande aan het betreffende jaar wordt een opslag op de premie gelegd. • Indien de hoogte van het vermogen lager is dan de absolute ondergrens zal Dow het vermogen direct aanvullen tot de absolute ondergrens. Daarnaast is Dow de premie verschuldigd conform het volgende punt. • Indien het vermogen zich bevindt tussen de absolute ondergrens en het gewenste niveau dan zal Dow een opslag op de werkgeversbijdrage betalen die zodanig is vastgesteld dat het gewenste niveau in 5 jaar bereikt wordt. De opslag wordt jaarlijks berekend volgens de formule (GN – AO)/5, waarin GN voor het gewenste niveau en AO voor de absolute ondergrens staat. • Indien de hoogte van het vermogen uitgaat boven het gewenste niveau dan is Dow uitsluitend de werkgeversbijdrage verschuldigd. • Indien de hoogte van het vermogen uitgaat boven het maximum niveau, dan is Dow geen werkgeversbijdrage meer verschuldigd. Het meerdere vermogen boven het maximum niveau is niet direct nodig voor de financieringsbehoefte van het fonds. Over de eventuele bestemming van dit meerdere vermogen kan overleg plaatsvinden tussen het fonds en Dow.

-24-


TECHNISCHE VOORZIENING PENSIOENVERPLICHTINGEN De voorziening pensioenverplichtingen is gesteld op de contante waarde van de pensioenaanspraken die kunnen worden toegerekend aan de tot balansdatum verstreken deelnemingsperiode aan de pensioenregeling van het fonds. Voor de deelnemers, voor wie de pensioenopbouw wegens arbeidsongeschiktheid zonder verdere betaling van bijdragen wordt voortgezet, is de voorziening pensioenverplichtingen gesteld op de contante waarde van de op te bouwen pensioenen over de in totaal bereikbare deelnemingsperiode aan de pensioenregeling. De hiervoor bedoelde contante waarden van de pensioenaanspraken zijn berekend met inachtneming van de volgende grondslagen en onderstellingen: rentevoet: 4 procent. overlevingstafels: voor mannen de tafel GBM 1990-1995 met één jaar leeftijdsterugstelling; voor vrouwen de tafel GBV 1990-1995 met twee jaar leeftijdsterugstelling en de kindersterfte is verwaarloosd. gezinssamenstelling: alle mannelijke deelnemers zijn tot de 60-jarige leeftijd gehuwd ondersteld met een twee jaar jongere vrouw. Alle vrouwelijke deelnemers zijn tot de 60-jarige leeftijd gehuwd ondersteld met een twee jaar oudere man. Na de 60-jarige leeftijd wordt de gehuwheidsfrequentie van 100% vermenigvuldigd met de overlevingskans van de medeverzekerde volgens de gebezigde sterftetafels voor de medeverzekerde. Voor de gewezen deelnemers is uitgegaan van de werkelijke burgerlijke staat, waarbij een leeftijdsverschil tussen man en vrouw wordt ondersteld van twee jaar. excassokosten: 1% van de voorziening pensioenverplichtingen. indexatie: de premievrije en ingegane pensioenen worden niet geïndexeerd. De kosten verbonden aan de administratie en het beheer van het fonds worden door Dow Benelux B.V. gedragen. De flexioenverplichtingen zijn gelijkgesteld aan de uit hoofde van de Dowflexioenregeling gespaarde bedragen.

-25-


TOELICHTING OP DE BALANS ACTIVA (x

2002

2001

1.169 2.047 8.000 3.394 ________ 14.610 - 167 ________ 14.443

1.169 2.047 5.037 3.394 ________ 11.647 - 225 ________ 11.422

________ 14.443

1.656 ________ 13.078

1.000)

ONROERENDE ZAKEN Onroerende zaken in exploitatie Taxatiewaarde kantoren: Doornbos, Breda (taxatiedatum 07-09-2001) Herven, ’s-Hertogenbosch (taxatiedatum 08-12-1998) Bernadottelaan, Utrecht (taxatiedatum 31-12-2002) Rijnzathe, Vleuten-De Meern (taxatiedatum 28-05-1998) Totale taxatiewaarde Niet gerealiseerde meer/minderwaarde Sub-totaal ultimo boekjaar Aandelen in vastgoedfondsen Totaal ultimo boekjaar

De kostprijs van de onroerende goederen exclusief indirecte beursgenoteerde beleggingen bedraagt 11.907 (2001: 11.907). FINANCIËLE BELEGGINGEN Aandelen Waarde ultimo vorig jaar Aankopen Verkopen Gerealiseerd resultaat op verkopen Ongerealiseerd resultaat ultimo boekjaar Totaal ultimo boekjaar

443.131 193.229 - 187.613 - 25.209 - 124.938 ________ 298.600

464.041 263.997 - 211.466 - 9.914 - 63.527 ________ 443.131

2002

2001

409.968 678.293 - 686.777 - 1.872 9.921 ________ 409.533

411.262 996.555 - 1.003.625 3.108 2.668 ________ 409.968

De kostprijs van de aandelen bedraagt 398.058 (2001: 419.307).

Obligaties Waarde ultimo vorig jaar Aankopen Verkopen/aflossingen Gerealiseerd resultaat op verkopen Ongerealiseerd resultaat ultimo boekjaar Totaal ultimo boekjaar De kostprijs van de obligaties bedraagt 388.549 (2001: 398.905).

-26-


Hypothecaire leningen Waarde ultimo vorig jaar Aflossingen Herziening Oprenting

542 - 56 369 17 ________ 872

Totaal ultimo boekjaar

578 - 52 16 ________ 542

De kostprijs van de hypothecaire leningen bedraagt 980 (2001: 980), volledig rentedragend. Ultimo 2002 is de renteloze hypothecaire lening van 599 omgezet in een rentedragende hypothecaire lening. Leningen op schuldbekentenis Waarde ultimo vorig jaar Aflossingen

9.641 9.617 ________ 24


14.155 - 4.514 ________ 9.641

De kostprijs van de leningen bedraagt 24 (2001: 9.641). De aan Dow Benelux B.V. verstrekte leningen uit hoofde van de door de onderneming verschuldigde premie en inkoopsom over het jaar 1997 en 1998 zijn in 2002 volledig afgelost. Overige Hieronder zijn deposito' s, banktegoeden en valutatermijntransacties opgenomen die behoren tot de diverse beleggingsportefeuilles. - 5 deposito’s (2001: 6) vervallende in januari 2003 12.565 - Tegoeden bij de JP Morgan/Chase Bank 48 ________ Totaal ultimo boekjaar 12.613

20.311 ________ 20.311

OVERIGE BELEGGINGEN Dit betreft de Dowflexioenbeleggingen.

-27-


HERVERZEKERDE TECHNISCHE VOORZIENING PENSIOENVERPLICHTINGEN De herverzekerde aanspraken bij verzekeraars zijn opgenomen tegen de door de actuaris berekende waarden. 2002

2001

158 7.092 -8 3 477 ________ 7.722

130 7.726 18 3 130 ________ 8.007

248 10 1.339 ________ 9.319

790 24 1.615 ________ 10.436

14 _______ 14

889 28 _______ 917

OVERIGE VORDERINGEN, LOPENDE INTEREST, HUREN E.D. De specificatie luidt als volgt: Aan dit boekjaar toe te rekenen doch eerst in het volgende boekjaar te ontvangen interest, dividenden en huur: - Aandelen - Obligaties - Leningen - Liquide middelen - Deposito’s - Huur

Dividend- en bronbelasting Diversen Verkochte effecten Valutatermijntransacties Totaal ultimo boekjaar

LIQUIDE MIDDELEN De saldi van de bij banken aangehouden rekeningen-courant bedragen: - Postbank N.V - ING Bank N.V. Totaal ultimo boekjaar

-28-


PASSIVA (x

2002

2001

101.521 - 101.521 ________ 0

212.939 - 111.418 ________ 101.521

1.000)

ALGEMENE RESERVE Stand ultimo vorig jaar Saldo van de staat van baten en lasten Stand ultimo boekjaar

Het saldo van de staat van baten en lasten is onttrokken aan de algemene reserve. Per 31 december 2002 komt de dekkingsgraad uit op 100%. Derhalve is er geen sprake van een onderdekking, hetgeen betekent dat het fonds kan voldoen aan zijn nominale verplichtingen. Met haar schrijven d.d. 30 september 2002 heeft de Pensioen- & Verzekeringskamer invulling gegeven aan de Actuariële Principes voor Pensioenfondsen, door een minimum vereist vermogen te formuleren. Uit calculaties, gebaseerd op de door de de Pensioen- & Verzekeringskamer voorgeschreven vermogenstoets, blijkt dat er sprake is van een reservetekort bij de actuele beleggingsportefeuillemix van 17,7%, ofwel 146.021.000 euro ten opzichte van het aanwezige pensioenvermogen per 31 december 2002. Het bestuur van het pensioenfonds heeft de nodige maatregelen genomen om op basis van de bepalingen van de financieringsovereenkomst tot herstel van de dekkingsgraad en het weerstandsvermogen te komen. TECHNISCHE VOORZIENING PENSIOENVERPLICHTINGEN Basisregeling: - eigen rekening - herverzekering

824.371 7.171 ________ 831.542


774.221 7.202 ________ 781.423

In de voorziening basisregeling is de voorziening opgenomen voor de toekomstige risico' s uit hoofde van de Anw-hiaat pensioenen ad. 674. OVERIGE SCHULDEN EN OVERLOPENDE PASSIVA De specificatie van deze post luidt als volgt: Aangekochte effecten Bewaar- en beheerloon effecten Af te dragen loonheffing Diversen Valutatermijntransacties

6.739 929 906 64 ________ 8.638

17.738 1.272 972 41 1.005 ________ 21.028

798 _______ 798

_______ -

KORTLOPENDE SCHULDEN AAN KREDIETINSTELLINGEN De saldi van de bij banken aangehouden rekeningen-courant bedragen: - Postbank N.V Totaal ultimo boekjaar

-29-


NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE VERPLICHTINGEN VALUTATERMIJNTRANSACTIES Op 31 december 2002 stonden de onderstaande (gesaldeerde) valutatermijntransacties uit: Aangekochte valuta op termijn Valuta Valutabedrag (x 1.000)

Verkochte valuta op termijn Valuta Valutabedrag (x 1.000)

Australische Dollars

209

Euro

Australische Dollars Amerikaanse Dollars

1.300 881

Euro Canadese Dollars Amerikaanse Dollars Hongkong Dollars

196 2.770 2.260

Amerikaanse Dollars Australische Dollars Canadese Dollars Amerikaanse Dollars Canadese Dollars

Gemiddelde Contractkoers

Resterende looptijd na 31-12-2002

118

< 2 mnd.

729 1.600

< 2 mnd. < 2 mnd.

315

< 2 mnd.

1.760 3.547

< 2 mnd. < 2 mnd.

160

Euro

20

< 2 mnd.

Poolse Zloty

6.400

Euro

1.574

< 2 mnd.

Japanse Yen Euro

148.680 1.310

Euro Japanse Yen

1.200 162.446

< 2 mnd. < 2 mnd.

Amerikaanse Dollars Japanse Yen

12.236 875.909

< 2 mnd. < 2 mnd.

Japanse Yen Amerikaanse Dollars

1.494.449 7.061

Engelse Ponden Euro

2.016 1.776

Euro Engelse Ponden

3.162 1.127

< 2 mnd. < 2 mnd.

Engelse Ponden Amerikaanse Dollars

630 2.831

Amerikaanse Dollars Engelse Ponden

996 1.827

< 2 mnd. < 2 mnd.

Euro

4.711

Zweedse Kronen

42.615

< 2 mnd.

Amerikaanse Dollars

900

Zweedse Kronen

8.400

< 2 mnd.

Amerikaanse Dollars

1.023

NZ Dollars

2.118

< 2 mnd.

Amerikaanse Dollars Zwitserse Franken

1.869 1.573

Zwitserse Franken Amerikaanse Dollars

2.600 1.080

< 2 mnd. < 2 mnd.

Zwitserse Franken

1.715

Japanse Yen

145.000

< 2 mnd.

3.200

< 2 mnd.

Euro Noorse Kroon Amerikaanse Dollars Euro

426

Noorse Kroon

3.200

Amerikaanse Dollars

419

< 2 mnd.

11.052 47.566

Euro Amerikaanse Dollars

11.111 47.403

< 2 mnd. < 2 mnd.

-30-


Euro Totaal:

55.985

Som: 38.800

17.185

Euro Totaal:

TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN BELEGGINGSOPBRENGSTEN

2002

2001

1.079 5.275 17.693 43 87 188 - 205 ________ 24.160

993 6.029 20.256 46 543 449 - 246 ________ 28.070

- 25.209 - 1.871 59 4.330

- 9.914 3.108 3.508

3.021 - 124.938 9.921 2.344 ________ - 132.343

-7 - 63.527 2.668 - 5.868 ________ - 70.032

- 2.355

- 2.512

90.540 4.239 1 ________ 94.780

3.993 3 ________ 3.996

Directe beleggingsopbrengsten - Huren onroerende zaken in exploitatie - Bruto dividenden - Interest obligaties - Interest hypothecaire leningen - Interest leningen - Interest liquide middelen - Resultaten op vreemde valuta

Indirecte beleggingsopbrengsten - Gerealiseerde resultaten op: Onroerende zaken in exploitatie Aandelen Obligaties Hypotheken Opties Valutatermijntransacties - Ongerealiseerde resultaten op: Onroerende zaken in exploitatie Aandelen Obligaties Valutatermijntransacties

Kosten van vermogensbeheer - Kosten vermogensbeheerders BIJDRAGEN VAN WERKGEVERS EN WERKNEMERS Werkgevers Werknemers FVP bijdragen

-31-


2002

2001

376 - 766 ________ - 390

656 - 1.183 ________ - 527

- 31.846 - 2.635 - 1.444 - 184 - 196 - 19 412 ________ - 35.912

- 32.079 - 2.179 - 1.374 - 187 - 171 -1 476 ________ - 35.515

214 47 85 ________ 346

216 53 1 47 ________ 317

SALDO OVERDRACHT VAN RECHTEN Inkomende waarde overdrachten Uitgaande waarde overdrachten

PENSIOENUITKERINGEN Ouderdomspensioen Weduwe-/Weduwnaarspensioen Vergoeding ziektekostenverzekering Wezenpensioen Arbeidsongeschiktheidspensioen Afkopen Ontvangen WAO-uitkeringen

UITKERINGEN UIT HOOFDE VAN HERVERZEKERING Ouderdomspensioen Weduwe-/Weduwnaarspensioen Wezenpensioen Afkopen

MUTATIE BALANSPOST TECHNISCHE VOORZIENING PENSIOENVERPLICHTINGEN Basisregeling: Voorziening ultimo jaar Herverzekerde voorziening ultimo jaar

831.542 - 7.171 ________

Voorziening ultimo vorig jaar Herverzekerde voorziening ultimo vorig jaar

781.423 - 7.202 ________

Vermeerdering Basisregeling:

-32-

824.371

774.221 ________ 50.150

781.423 - 7.202 ________ 746.295 - 7.299 ________

774.221

738.996 ________ 35.225


2002

2001

2 -2 369 - 26 ________ 343

1 14 -5 ________ 10

OVERIGE BATEN EN LASTEN Diversen baten Diversen lasten Bijzondere baten Interest reserve overdrachten

-33-


ACTUARIËLE VERKLARING Wij hebben de voorziening pensioenverplichtingen per 31 december 2002 van de Stichting Dow Pensioenfonds gecontroleerd. De voorziening pensioenverplichtingen eigen rekening is vastgesteld op 824.371.000. De voorziening pensioenverplichtingen is vastgesteld overeenkomstig de in dit jaarverslag vermelde methoden en grondslagen. De voorziening pensioenverplichtingen per 31 december 2002 is als geheel op voldoende voorzichtige grondslagen berekend. Wij zijn van oordeel dat de voorziening een juist beeld geeft van de omvang van de per 31 december 2002 op het pensioenfonds rustende pensioenverplichtingen. Naar ons oordeel is de voorziening pensioenverplichtingen tenminste gelijk aan de ondergrens van de voorziening pensioenverplichtingen als bedoeld in hoofdstuk 3 van de Actuariële Principes Pensioenfondsen, zoals die in februari 1997 door de Pensioen- & Verzekeringskamer zijn gepubliceerd. Het fonds beschikt per 31 december 2002 niet over voldoende middelen om naar redelijkheid te verwachten fluctuaties in de waarde van de aanwezige middelen op te vangen. De financiële positie van het fonds kan als onvoldoende worden gekwalificeerd. Amsterdam, 26 juni 2003 Towers Perrin

J. Lavooij AAG

-34-


ACCOUNTANTSVERKLARING Opdracht Wij hebben de jaarrekening 2002 van de Stichting Dow Pensioenfonds te Terneuzen gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van het pensioenfonds daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Oordeel Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2002 en van het resultaat over 2002 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving van pensioenfondsen en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW. Toelichting Zonder afbreuk te doen aan ons oordeel, wijzen wij op de alinea met betrekking tot het weerstandsvermogen op blz. 29 van de jaarrekening waarin is uiteengezet dat per 31 december 2002 op grond van de Richtlijnen van de Pensioen- & Verzekeringskamer sprake is van een reservetekort van 146.021.000 euro. Rotterdam, 26 juni 2003

DELOITTE & TOUCHE ACCOUNTANTS voor deze:

H.B. van Straaten RA

-35-


SAMENVATTING VAN DE PENSIOENREGELING

De inhoud van de regeling De huidige pensioenregeling is van kracht sinds 1 januari 1997 en is vastgelegd in het van toepassing zijnde pensioenreglement. De door de Stichting uitgevoerde pensioenregeling kan worden gekarakteriseerd als een eindloonregeling. De pensioenregeling kent een standaardpensioenleeftijd van 60 jaar en voorziet in een ouderdomspensioen en overbruggingspensioen ten behoeve van de deelnemers en in een partnerpensioen en wezenpensioen ten behoeve van de nagelaten betrekkingen. Werknemers met een ploegentoeslag bouwen over deze toeslag een extra pensioen op. De pensioenregeling omvat mede een arbeidsongeschiktheidspensioen en Anw-hiaatpensioen. Daarnaast kent de regeling een premievrijstelling voor arbeidsongeschikte deelnemers. De pensioenregeling biedt de deelnemers de mogelijkheid extra pensioen op te bouwen door gebruik te maken van de Dowflexioenregeling. De deelnemer aan de pensioenregeling kan hiervoor vrijwillig sparen. Voor nadere kenmerken en eigenschappen van deze regeling wordt verwezen naar het Dowflexioenreglement. Er vindt geen indexatie plaats van ingegane en premievrije pensioenen. Vakantietoeslag Jaarlijks wordt een vakantietoeslag betaald ter grootte van het bij de moedermaatschappij gehanteerde percentage van het in het desbetreffende jaar uit te keren ouderdomspensioen. Herziening of beëindiging Na overleg met de werkgever, en gehoord de deelnemers, kan het bestuur de pensioenregeling herzien danwel beëindigen. Ten aanzien van herziening of beëindiging van de pensioenregeling wordt verwezen naar de statuten van de Stichting. Herverzekering De herverzekeringscontracten hebben betrekking op premievrije rechten die door de deelnemers in het verleden zijn opgebouwd bij door de werkgever overgenomen bedrijven danwel hun voormalige werkgever. Voor het pensioenfonds is geen technisch en/of economisch risico verbonden aan de herverzekerde posten; er is geen sprake van enige vorm van resultatendeling.

-36-


STICHTING DOW PENSIOENFONDS VERSLAG OVER HET BOEKJAAR

Recommend Documents