Dutch Hall
De duurzame hal die geld oplevert
Dutch Hall De duurzame hal die geld oplevert
Inhoud 1. Wat is een Dutch Hall? 7 1.1 Lagere kosten in de gebruiksfase . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 1.2 Hogere restwaarde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 2. Dutch Hall concept 11 2.1 Uitgangspunten concept Dutch Hall . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2.2 1001 verschijningsvormen Dutch Hall . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2.3 Reductie energiegebruik afhankelijk van proces . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 3. Dutch Hall Alliantie 19 3.1 Landelijke en regionale Dutch Hall Alliantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 3.2 Deelnemers Dutch Hall Alliantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 4. Duurzame bouw? 21 Verwijzingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
6
7
Dutch Hall De duurzame hal die geld oplevert
Kostprijs-plus denken
Life-cycle denken Restwaarde
Winst/risico aannemer
Exploitatiekosten Bouwkosten
Initiële investering
1. Wat is een Dutch Hall? Een Dutch Hall is een duurzame hal die u geld oplevert. Hoe?
De ontwikkeling van een duurzame hal is niet los te
Door lagere exploitatiekosten en een hogere restwaarde. De
zien van de huidige wereldwijde ontwikkelingen op het
initiële investering, bestaande uit grondprijs, bouwkosten
gebied van duurzaamheid. De vraag vanuit de samen-
en winst/risico aannemer, kan hoger zijn, maar de exploi-
leving en de politiek om een duurzamere wereld te
tatiekosten zullen lager uitvallen en de restwaarde is hoger.
creëren, groeit. Er is al veel wetgeving (in de maak) om
Daardoor is de netto contante waarde hoger. Dit is een
duurzaamheid ook in de bouw te bevorderen. Duur-
andere manier van denken; van kostprijs-plus denken naar
zaamheid is geen doel op zich. People, Planet en Profit
lifecycle denken.
kunnen best samengaan. De Dutch Hall moet de meest duurzame hal van de wereld worden en geld kunnen opleveren voor de eigenaar/gebruiker! Geld opleveren door energie te besparen of zelfs energie te leveren. Hiermee wordt direct op de exploitatiekosten bespaard. Geen maandelijkse facturen van energiemaatschappijen meer, behoort tot de opties! En wat betreft potentie: “In
Grondprijs
Netto contante waarde
de Nederlandse utiliteitsbouwsector vindt 16% van het Nederlands energiegebruik plaats, waarop naar schatting 80% valt te besparen.” (Bron: Agentschap NL2)
(Bron: ABN AMRO1)
8
Gebruikskosten Investeringskosten
Totale kosten
9
Dutch Hall De duurzame hal die geld oplevert
1.1 Lagere kosten in de gebruiksfase
1.2 Hogere restwaarde
De kosten in de gebruiksfase van de hal zullen lager zijn
Nog belangrijker wellicht is dat een duurzame hal waarde-
door reductie van energieverbruik. De Dutch Hall is name-
vaster is dan gewone hallen. Een duurzame hal heeft een
lijk energiezuinig of zelfs energieneutraal. De (eventu-
grotere restwaarde. Er zijn acht waardestuwers voor groene
ele) meerinvestering kan op de volgende manier worden
gebouwen:
terugverdiend: •• Beter arbeidsklimaat. •• Lagere energierekening.
•• Kleine kans op leegstand.
•• Geen relatie meer met toekomstige verhogingen van
•• Toenemende vraag.
(fossiele) energie. •• Energie over = geld verdienen.
•• Lagere energiekosten. •• Kleinere installaties. •• Toekomstvast (regelgeving).
Traditionele hal
Dutch Hall
•• Aantrekkelijke financiering. •• Langere levensduur. (Bron: Jones Lang LaSalle)
10
Dit is een oplopende schaal aan de hand van een
satie van een energiezuinige hal die ook duurzame energie
energielabel (EPC). De Dutch Hall scoort hoger
opwekt. De hal kan daardoor energieneutraal worden in de
als er energie wordt bespaard door bijvoorbeeld
gebruiksfase.
isolatie (wand, dak, vloer), HR++-glas, HR-ketel,
C D E F G
1
2 3
ag
Het belangrijkste uitgangspunt van de Dutch Hall is reali-
1
2
ik bru l rge iaa He ater m
> 100 kWh/m2/jaar
2.1 Uitgangspunten concept Dutch Hall
B
e
> 350 kWh/m2/jaar
A zam uur ik d gie bru er Ge en
> 500 kWh/m2/jaar
2. Dutch Hall concept
Energielabel
ma Bep ter er iaa k d laa e nvr a
Duurzame energieopbrengst
ene Bep rgi erk eaa de nvr aag
Getallen indicatief
11
Dutch Hall De duurzame hal die geld oplevert
3
Indien nodig, gebruik fossiele brandstoffen zo efficient en schoon mogelijk
Indien nodig, gebruik eindige materialen zo efficient en schoon mogelijk
Trias Energetica
Trias Mineralica
2. De mate waarin de Dutch Hall energiezuinig is.
zonneboiler, kierafdichting en/of warmtepomp. De energieprestatie van de Dutch Hall wordt gemeten door een norm/keurmerk. De Dutch Hall heeft een groenester-
De uitgangspunten voor deze classificatie zijn:
renclassificatie en een EPC-label. Beide worden nu ontwikkeld door de Dutch Hall Alliantie.
•• Beide onderdelen (duurzame energieopbrengst en energielabel) zijn te koppelen aan de schil en installaties
De classificatie scoort op twee items:
van een hal en daardoor mogelijk los te koppelen van het proces in de hal.
1. De mate waarin de Dutch Hall duurzame energie
•• Beide onderdelen kunnen direct gekoppeld worden
opwekt uit duurzame bronnen, zoals zon, wind en
aan geld verdienen (lagere exploitatiekosten en hogere
biomassa, maar ook uit bijvoorbeeld aardwarmte
meerwaarde).
of WKO-installaties. Dit is een oplopende schaal van geproduceerde kWh/m2/jaar.
•• Beide onderdelen kunnen ook gekoppeld worden aan het upgraden van hallen.
12
Dutch Hall De duurzame hal die geld oplevert
De ambitie van de Dutch Hall gaat verder
Actueel beleid duurzame nieuwbouw
Op termijn wil de Dutch Hall Alliantie de lat nog hoger leg-
(niet direct voor hallen)
gen, door ook te letten op het volgende:
• Kabinetsprogramma Schoon en Zuinig
•• De hal moet over de gehele levenscyclus energie- en CO2-
• Lente-akkoord 2008
-- Energieneutrale gebouwen in 2020 neutraal zijn.
-- 25% energiereductie per 2011 -- 50% energiereductie per 2015
•• De focus moet liggen op recyclebaarheid
• Aanscherping energie-eisen in Bouwbesluit 2009
(cradle-to-cradle) na de gebruiksfase.
-- EPC-eis kantoren van 1,5 naar 1,1 Overheidsbeleid ten aanzien van duurzame bouw en
De Dutch Hall is daarmee voorbereid op mogelijke toekom-
duurzame hallen
stige wetgeving. De hallen zullen flexibel en multifunctioneel
Er lopen verschillende initiatieven vanuit de overheid op
zijn en voornamelijk uit staal bestaan, omdat staal zeer goed
het gebied van duurzaam inkopen. Op dit moment zijn
is te recyclen.
er nog geen initiatieven voor hallen. Echter, de overheid kan duurzaam inkopen op drie manieren stimuleren; door de wortel, de preek en de stok. Op dit moment is het concept Dutch Hall vernieuwend en kan de overheid het op een positieve manier stimuleren door bijvoorbeeld subsidies (de wortel). In de toekomst kan de stok toegepast worden voor energieneutrale hallen (wetgeving). De bouwers van de Dutch Hall zijn daar dus op voorbereid.
-- Duurzaam inkopen: op GreenCalc een score van 200 en op GPR een score van 7
13
14
Dutch Hall De duurzame hal die geld oplevert
2.2 1001 verschijningsvormen Dutch Hall
Duurzame bronnen (volgens Agentschap NL) ‘Oneindige processen’
Hernieuwbare processen
Hernieuwbare energiebronnen/ energiedragers
Zwaartekracht
Getijdewerking
Getijde-energie
Verdamping/neerslag
Waterkracht
Winden
Windenergie
Golven
Golfenergie
Het smelten van ijs
Glaciale energie
Oceaanstromingen
Oceaanstr. energie
Secundaire energiedragers Elektriciteit, warmte en/of gas
De Dutch Hall is niet één concept, maar kan vele verschijningsvormen hebben: •• Verschillende oplossingen voor duurzame bronnen -- Er is vrijheid van keuze welke duurzame bronnen ingezet kunnen worden. Zonnepanelen liggen voor de hand, maar bijvoorbeeld de locatie van de hal aan open water maakt andere oplossingen mogelijk dan een hal midden op een industrieterrein. •• Verschillende soorten innovatieve oplossingen
Energieconversietechnologie(ën)
-- Het concept schrijft geen technologie voor, maar laat juist alle vrijheid om nieuwe technologie toe te passen, zoals energieopwekkende wanden, koelen door middel van adsorptie, bouwdeelactivering, nieuwe drielaagse isolatiewanden.
Zon fotovoltaïsch Zon fotoconversie Zon thermisch
Kernfusie in de zon
Zon passief Omgevingswarmte Verwarming oceanen Biomassaproductie Radioactief verval in de aardkorst
OTEC Afval- en reststoffen Energieteelt Aquifers
Geothermische energie
15
Aquifers ‘Hot Dry Rock’ ‘Geopressured Magma’
•• Alle vrijheid van vormen blijft mogelijk -- Vormgeving volgens de modernste inzichten blijft mogelijk. Alle vrijheid blijft behouden om een fraai object te realiseren.
16
Dutch Hall De duurzame hal die geld oplevert
2.3 Reductie energiegebruik afhankelijk
Energie
van proces Met name in de gebruiksfase van de hal is het energiegebruik HAL • Koelen/ verwarmen • Ventilatie • Licht
hoog; grofweg 80-90% van het energieverbruik is nodig voor de gebruiksfase, maar wordt gedicteerd door de ‘in huis’-processen. Afhankelijk van het proces dat zich in de hal afspeelt, varieert dat van 0 (bij alleen distributie) tot meer dan 3500 kWh/m2/jaar (bij chemische fabrieken).
producerende kassen voor die kunnen leveren aan de buren.
Proces • Koelen/verwarmen • Ventilatie • Licht • Aandrijving
Energie
energieverbruik 478 kWh/m2/jaar en voor nieuw te bouwen hallen (in de periode 2002 - 2010) wil men terug naar 350 kWh/m2/jaar voor het koelen/verwarmen, ventileren en
In een Dutch Hall wordt energie niet alleen meer verbruikt. Energie wordt ook: •• opgewekt •• omgevormd/opgeslagen •• gebruikt •• geleverd.
Functie
Verwarming
Anders
Totaal
Proces
Papierfabriek
298
88
386
2636
Productie
328
81
409
495
Textiel
303
38
341
479
Laboratorium
669
538
1207
346
Distributie
350
Vriesopslag
1029
Supermarkt
1155
de ‘in huis’-processen. In dat geval is er sprake van een energieproducerende hal. In de kassenbouw komen al energie-
Energie opwekken
Voor bestaande hallen in de utiliteitsbouw is het gemiddelde
verlichten van de hal.
Er kan ook meer energie opgewekt worden dan nodig is voor
17
18
19
Dutch Hall De duurzame hal die geld oplevert
3. Dutch Hall Alliantie 3.1 Landelijke en regionale Dutch Hall Alliantie
aan de hallenbouw en andere betrokken bedrijven zullen deelnemen.
Dutch Hall Alliantie is een initiatief om met een grote groep bedrijven een concept/keurmerk voor de duurzame Neder-
De Dutch Hall kan qua vormgeving en technologische oplos-
landse bedrijfshal te ontwikkelen.
singen verschillen. Elke hal vraagt om een maatoplossing. De Dutch Hall Alliantie bestaat uit een groot aantal partijen die
De alliantie werkt zowel regionaal als landelijk. Regionaal
uw maatwerkoplossing kunnen verzorgen. Zij kunnen een
zullen er samenwerkingsverbanden ontstaan om gezamenlijk
Dutch Hall voor u ontwerpen, bouwen en onderhouden.
turnkeyprojecten aan te bieden. Centraal wordt kennis en
• 2 bijeenkomsten per jaar • Collectieve marketing • Collectieve innovatie • Collectieve normering • Collectieve PR/lobby • Landelijk netwerk
Is een Dutch Hall interessant voor u? Eigenlijk weet u het
Dutch Hall uitgevoerd. De normering wordt ook centraal
antwoord al, maar toch... Neem contact op met een van
ontwikkeld.
deelnemende bedrijven. Zij gaan met u om de tafel zitten om uit te rekenen dat het inderdaad zo is.
DH label Sales support Demo sites
ervaring uitgewisseld en wordt de marketing voor het merk
• 3 regio’s • 2 bijeenkomsten per jaar per regio • Consortia voor sales, ontwerp, realisatie en onderhoud Dutch Hall • Kennisdeling • Regionaal netwerk
De betrokken bedrijven zijn doorgaans aangesloten bij landelijke brancheorganisaties, zoals de installateurs bij UnetoVni, de staalbouwers bij de Samenwerkende Nederlandse Staalbouw (SNS), ingenieursbureaus bij Bouwen met Staal, de staalhandelaren bij Staal Federatie Nederland (SFN) en de dak- en gevelbouwers bij Dumebo/DWS. Ook toeleveranciers
20
3.2 Deelnemers Dutch Hall Alliantie
21
Dutch Hall De duurzame hal die geld oplevert
Bedrijf
plaats
Bedrijf
plaats
1
ABN AMRO Bank nv
Amsterdam
19
Reesink Staal B.V.
Zutphen
2
ABT bv
Arnhem
20
SAB-profiel / Corus Building Systems
Ijsselstein Ut
3
ArcelorMittal Construction Nederland
Tiel
21
Staalbouw Trappen bv
Purmerend
4
ASK-Romein Roosendaal
Roosendaal
22
Adviesbureau Tielemans Eindhoven
Eindhoven
5
BBX Support
Oud Beijerland
23
Van Bon Installaties-Technisch Beheer bv
Heesch
6
Breedveld Staal bv
Krimpen Aan Den Ijssel
24
Van der Linden Groep bv
Veghel
7
Brusche Elektrotechniek
Almelo
25
Van Dorp Installaties
Zoetermeer
8
Buiting Machinebouw & Staalconstructie bv
Almelo
26
Voortman Staalbouw bv
Rijssen
9
Corus Building Systems
Ijmuiden
27
Willems Constructie bv
Boven-Leeuwen
10
Friesland Staal bv
Drachten
28
ZND Dakbedekking
Eindhoven
11
Derckx bv
Weert
29
Moeskops Staalbouw BV
Bergeijk
12
Geertsema Staal bv
Winschoten
30
Unidek BV
Gemert
13
Hollander Techniek bv
Apeldoorn
31
Copier Group BV
Giessen
14
IsoBouw Systems bv
Someren
32
Hollandia
Krimpen Aan Den Ijssel
15
JG Systeembouw bv
Nieuwpoort
33
Jan Kuipers Nunspeet B.V.
Nunspeet
16
K. Stok & Zn. bv
Sint Annaparochie
34
Hutten Metaal
Hardenberg
17
Nedicom dak en geveltechniek bv
Asten
35
Mansveld Projecten & Services B.V.
Eindhoven
18
ODS bv
Almelo
36
M3 Ruimtebouwers B.V.
Hoorn
22
23
Dutch Hall De duurzame hal die geld oplevert
4. Duurzame bouw? •• Onderzoek uit 2007 in de UK wees uit dat 77% van
38%. Ook constateren adviseurs en installateurs ten
de huurders bereid is meer te betalen voor een groen
opzichte van vorig jaar een toename van het aantal
gebouw; 50% geeft aan bereid te zijn tot 10% meer te
vragen uit de markt over dit onderwerp (van 52% naar
betalen.
76%), net als een stijging van het aantal verzoeken om energiebesparende maatregelen (van 6% naar 13%).
•• Een ander onderzoek van Jones Lang LaSalle en CoreNet Global in 2007 wees uit dat 70% van de ondervraagden
•• Onderzoek onder 1423 architecten, ontwikkelaars,
bereid was meer huur te betalen voor duurzame
bouwers en ingenieurs laat zien dat men verwacht dat de
gebouwen Uit een tweede onderzoek, tijdens de crisis,
bouw van een duurzaam gebouw 17% meer kost. Dit is
was dit wel minder; iets meer dan 40% was bereid meer
echter niet altijd het geval en de investeringen kunnen
te betalen en slechts 6% was bereid om tot 10% meer te
vaak in korte tijd worden terugverdiend. Dit geldt vooral
betalen.
voor relatief simpele energiebesparende maatregelen. Zo heeft LEED uitgezocht dat het gemiddelde gecertificeerde
•• Uit recent onderzoek van SenterNovem blijkt dat de aandacht voor energiebesparing in het bedrijfsleven
LEED-gebouw 32% minder elektriciteit, 26% minder gas en 36% minder energie verbruikt.
blijft groeien (met 17%). Uit dit onderzoek, dat is uitgevoerd onder facility managers, blijkt dat in 55%
•• Er zit nog een voordeel aan duurzame bouw, vooral
van de ondervraagde organisaties energiebesparing een
voor projectontwikkelaars. Volgens onderzoek
veelbesproken onderwerp is. In 2008 was dit percentage
van de Universiteit Maastricht en de University of
24
California (2008) stijgt de waarde van duurzaam
Dutch Hall De duurzame hal die geld oplevert
Verwijzingen
vastgoed: “De toepassing van duurzame materialen en groene technologie in de utiliteitsbouw levert meer
1 ABN AMRO, Presentatie Dutch Hall, 2009.
op. Door de hogere huur en een lager risico is het beleggingsrendement zo’n 16% hoger. De besparing op energiekosten is dan nog buiten beschouwing gelaten.” •• Voor investeerders is van belang te voorkomen dat nieuwe regelgeving en ontwikkelingen ervoor zorgen dat
2 Agentschap NL, Duurzaam vastgoed nieuwskrant, februari 2010. 3 Cushman & Wakefield, Green buildings, a behavioural change, London, 2008.
het gebouw in de toekomst onbruikbaar wordt. Voor de gebruiker is daarnaast het imago belangrijk. Werknemers werken liever in een groen gebouw. Het blijkt dat duurzame gebouwen hogere huurprijzen opleveren, snel te verhuren zijn en goedkoper zijn in onderhoud.
4 Studie Davis Langdon, 2007.
25
Bouwen met Staal Boerhaavelaan 40 2713 HX Zoetermeer Postbus 190 2700 AD tel +31(0)79 353 1277 fax +31(0)79 353 1278
[email protected]