Kritische factoren die tot duurzame ontwikkeling leiden

Over APS APS is een toonaangevend onderwijs adviesbureau op het gebied van leren, onderwijsvormgeving, schoolontwikkeling en leiderschap.

Kritische factoren die tot duurzame ontwikkeling leiden

Via advies, training, coaching en project leiding werken we met docenten en lei dinggevenden aan duurzame vernieuwing. Onze aanpak is geënt op wetenschappelijke inzichten, deelname aan innovatieprojec

Diverse scholen hebben vanaf de start gekozen voor een eigen innovatief onderwijsconcept. Deze scholen hebben als belangrijkste onderlegger dat de school innovatie is in plaats van dat de school aan innovatie doet. Daarmee willen ze (vaak) hardnekkige problemen oplossen door buiten de bestaande kaders te denken en talenten van leerlingen en medewerkers ruimte te bieden. De context waarbinnen deze scholen opereren is bijzonder dynamisch. De betrokken scholen groeien snel omdat er ieder jaar nieuwe leerjaren en dus meer leerlingen en meer docenten bij komen. De scholen kunnen rekenen op een brede en vaak kritische belangstelling van ouders, andere scholen, media en de onderwijsinspectie. Daarmee ontstaat een constante verantwoording over de gemaakt keuzes en de daarbij ontstane praktijk. De scholen kunnen theoretische en praktische inzichten doelen resultaatgericht inzetten voor het duurzaam verbeteren en doorontwikkelen van de praktijk. Deze publicatie bundelt inzichten uit het R&D-project Nieuwe scholen, nieuwe vragen. De inzichten zijn opgedaan in het jarenlang gezamenlijk ontwikkelen en onderzoeken met de projectscholen. Deze publicatie is te zien als samenvatting van alle andere opbrengsten/publicaties in het project. In de andere publicaties worden koppelingen gemaakt met relevante literatuur.

In deze publicatie staan elf factoren die leiden tot duurzame ontwikkeling. Iedere factor is uitgewerkt in adviezen en een aantal praktijkvoorbeelden. De factoren zijn los van elkaar én als set te gebruiken om samen (LPC, schoolleiding en docenten) in gesprek/dialoog te gaan over de ontwikkeling van de school.

ten en ervaring in de praktijk van alledag. We werken met 120 trainers/adviseurs.

10. Er is een hoge mate van transparantie. 11. Er zijn stevige docenten en er is een inhoudelijk doorlopende leerlijn.

De factoren zijn: 1. Er is conceptuele continuïteit. 2. Er is een heldere en gedeelde koers met daarbij passende concepten, ontwerpprincipes en verschijningsvormen. 3. Er is een verbinding tussen binnen en buiten de school. 4. Er is congruentie op alle deelterreinen van de schoolorganisatie. 5. Er is strategisch personeelsbeleid. 6. Kwaliteiten van mensen worden ingezet en verder ontwikkeld. 7. Er wordt gewerkt met een combinatie van hiërarchisch leiderschap en gedeeld leiderschap. 8. Er wordt effectief gebruikgemaakt van externe en interne bronnen en middelen. 9. Er worden inhoudelijk zaken verbonden.

informatie

Hoe deze publicatie te gebruiken?

Mocht u belangstelling hebben, dan kunt u contact opnemen met Guido van Hoek Tel.: 030 28 56 721 [email protected]

Deze publicatie is ontwikkeld door APS voor ondersteuning van het regulier en speciaal onderwijs in opdracht van het Ministerie van OCW. APS vervult op het gebied van R&D een scharnierfunctie tussen wetenschap en onderwijsveld. Het is toegestaan om, in het kader van een educatieve doelstelling, niet bewerkte en niet te bewerken (delen van) teksten uit deze publicatie te gebruiken, zodanig dat de intentie en aard van het werk niet worden aangetast. Het is toegestaan om het werk in het kader van educatieve doelstellingen te verveelvoudigen, op te slaan in een geautoma tiseerd gegevensbestand of openbaar te maken in enige vorm, zoals elektronisch, mechanisch of door fotokopieën. Bronvermelding is in alle gevallen vereist en dient als volgt plaats te vinden: Bron: Hoek, Guido van, Kritische factoren die tot duurzame ontwikkeling leiden. APS, Utrecht, 2010, in opdracht van het Ministerie van OCW.

leren inspireren

www.aps.nl


1.

Er is conceptuele continuïteit


Een nieuwe school starten is een gezamenlijk proces tussen bestuur/ schoolleiding/docenten/onderwijsondersteunend personeel/ouders/ leerlingen. Ieder met eigen verantwoordelijkheden en rollen. In alle geledingen is het essentieel om ‘eigenaren conceptdragers’ te hebben die goed in de school zitten (van koers tot de praktijkvloer). l Bespreek steeds weer met elkaar de conceptuele keuzes (elkaar is: schoolleiding/docenten). l Vertaal conceptuele keuzes in concrete werkprincipes/ontwerpprincipes, die keuzes in handelen sturen. l Werk nieuwe medewerkers stevig in op de concepten en werkprincipes/ ontwerpprincipes. l Geef nieuwe medewerkers ruimte om in concepten thuis te raken en concepten te verkennen (nieuwe medewerkers zorgen vaak voor nieuwe concepten (of invullingen daarvan)). l Leg vast welke keuzes worden gemaakt en waarom deze gemaakt worden. l Zorg dat gesystematiseerde ervaringen in de praktijk kunnen leiden tot aanscherpingen/bijstellingen van de concepten en vice versa. Zo ontwikkelt een concept zich werkendewijs. l Waak ervoor dat verschijningsvormen niet gezien gaan worden als concepten (zo ontstaan dogma’s). l Zorg dat iedere bouw opnieuw wordt vormgegeven vanuit de concepten, de doelen van die bouw en de ervaringen in eerdere jaren. l

Praktijk

ten en ervaring in de praktijk van alledag.

Elke nieuwe docent kan een maatje kiezen waarmee het eerste jaar wordt gewerkt. l Binnen werkbijeenkomsten organiseren we dat de concepten opnieuw worden besproken. Zo ontstaat mede-eigenaarschap voor nieuwe docenten (niet alleen door ‘zo doen wij dat hier’, maar open). l De intern begeleider legt lesbezoeken af en bespreekt deze direct erna. Daardoor ontstaat een korte feedbackcyclus. Bij docenten ontstaan het gevoel: ‘ik word gekend’. l Er is een actieve werkgroep taalbeleid die de concepten rond taal en taalonderwijs op een praktische manier in het team op de agenda houdt. l Door de interne begeleider worden nieuwe mensen ingewerkt. l Er zijn intervisiegroepen voor nieuwe docenten waarin conceptuele aspecten worden verbonden aan de eigen ervaringen. l We zetten een externe critical friend in om te onderzoeken wat zichtbaar is van onze conceptuele keuzes.

We werken met 120 trainers/adviseurs.

l

Publicatie van R&D-project Nieuwe scholen, nieuwe vragen, © APS, Utrecht, 2010

informatie

Adviezen

Mocht u belangstelling hebben, dan kunt u contact opnemen met Guido van Hoek. Tel.: 030 28 56 721 [email protected]

leren inspireren

www.aps.nl


2.

Er is een heldere en gedeelde koers met daarbij passende concepten, ontwerpprincipes en verschijningsvormen

Via advies, training, coaching en project leiding werken we met docenten en lei dinggevenden aan duurzame vernieuwing. Onze aanpak is geënt op wetenschappelijke inzichten, deelname aan innovatieprojec ten en ervaring in de praktijk van alledag.

Formuleer een heldere, korte missie voor de school. l Organiseer dat medewerkers, leerlingen en ouders zich actief kunnen verbinden met de gekozen richting. l Neem (samen) tijd om terug- en vooruit te kijken; zijn we goed bezig of niet? l Vertaal de (langetermijn)visie naar concrete dagelijkse beslissingen (backward mapping) en vice versa. l Maak helder welke +/-factor de school wil leveren naast het halen van een examen. l Verantwoord de opbrengsten op de +/-factor in pareltjes, trends en ook met valide metingen. l Neem het examen als belangrijk ijkpunt. l Zorg dat alle medewerkers en liefst ook leerlingen de koers van de school krachtig kunnen vertellen in eenvoudige woorden. l Zorg dat iedereen weet dat een lange adem nodig is bij het staten van een school (ontwikkelen kost minstens een volle cyclus brugklaseindexamen). l

Praktijk


De schoolleiding denkt in onze taakgroep mee over de uitwerking van de koers. Daarmee heeft zij voor ons een ‘critical friend’ rol. l De ‘grote’ koers is in werkbijeenkomsten van de vakgroep stelselmatig onderwerp van gesprek als het gaat om de ‘kleine’ koers van de vakgroep: beide blijven zo op scherp. l Taalbeleid is in het koersplandocument als een SMART-actieplan voor het schooljaar geformuleerd en gedeeld in alle teams. l Er wordt jaarlijks een bijeenkomst georganiseerd, waarin opnieuw de koers wordt vastgelegd met de daarbij horende ontwikkelingspunten. l Op basis van individuele leerlijnen van leerlingen uit een bepaald leerjaar wordt een trend benoemd van de groep van dat leerjaar op die competentie. l


informatie

Adviezen


leren inspireren

www.aps.nl


3.

Via advies, training, coaching en project

Er is een verbinding tussen binnen en buiten de school

leiding werken we met docenten en lei dinggevenden aan duurzame vernieuwing. Onze aanpak is geënt op wetenschappelijke inzichten, deelname aan innovatieprojec

Organiseer dat meerdere mensen op de school een sterke externe profilering hebben en weten wat extern verantwoording afleggen is. l Organiseer dat meerdere docenten vanuit hun vak verbindingen hebben met buiten de school. l Pak externe invloeden op en pas deze toe in in de school. l Besef dat personen van de school in een keten van externe partners staan. l Verbind het leren van leerlingen aan de omgeving van de school. l

Praktijk


Leerlingen geven als eindproduct van een Tabascotaak een les op een basisschool in de omgeving van de school. l Leerlingen treden op in Toomler Amsterdam met een eigen standupcomedyshow in het Engels met professionele stand-upcomedians als publiek. l Docenten en leerlingen zijn gewend aan bezoek, maar ook aan rechtstreekse inbreng van mensen uit de buitenwereld, zoals stagiaires, onderzoekers en mensen uit het bedrijfsleven die eindopdrachten meebeoordelen. l Docenten delen de ontwikkelde aanpakken tijdens externe studiebijeenkomsten. l De school levert een bijdrage aan een professionele film over leesaanpakken.


l

informatie

Adviezen


Ouders geven workshops op de school. l Deelname aan actieprogramma onderwijs en ondernemen om zo de links met buiten te versterken. l De directe omgeving van de school is partner in het onderwijs en een plek waar geleerd wordt. l De school neemt deel aan externe platforms. l Voor externe uitingen van de school zijn vroegtijdig afspraken gemaakt over beeldrechten van medewerkers en leerlingen van de school. l


leren inspireren

www.aps.nl


4.

Er is congruentie op alle deelterreinen van de schoolorganisatie


Neem tijd om terug- en vooruit te kijken; zijn we goed bezig of niet (vieren en vertraagde tijd)? l Zorg dat concepten en inhouden fysiek en visueel zijn gerepresenteerd in de school (je kunt er niet omheen; zichtbaar, voelbaar). Concepten staan dus niet abstract op papier. l Richt oudercontacten/ouderavonden in op een manier die past bij de concepten van de school. l Organiseer de docententeams op eenzelfde manier als leergroepen van leerlingen. l Organiseer werkbijeenkomsten in plaats van vergaderingen. l Organiseer korte dagelijkse teammomenten. l

Praktijk


De leeromgeving en de gebruikte materialen in de lessen ademen de sfeer uit van eigenaarschap die leerlingen tijdens de lessen ervaren (eigen woordmuren, feedbackinstrumenten voor peer assessments, posters rond uitwerkingen van thema’s en dergelijke). l Teamleiders/conceptdragers participeren actief en faciliteren de ontwikkelingen. l De kwart-over-achtjes (dagelijks teammoment voor aanvang van de schooldag) worden gebruikt om de ontwikkelingen scherp te houden. l Ouderavonden worden zo ingericht dat ouders actief aan het werk zijn.


l


informatie

Adviezen


leren inspireren

www.aps.nl


5.

Er is strategisch personeelsbeleid


Stel steeds met medewerkers vast in welke afdeling ze een bijdrage kunnen leveren (in de hoogste leerjaren bijvoorbeeld zijn pioniers nodig). l Werf en plaats nieuwe mensen gericht in de organisatie. l Besef dat de competentie van docenten zowel moeten liggen op inhoudelijke expertise, als op pedagogische expertise. l Richt de werving & selectieprocedure en het personeelsmanagement strategisch in. l Zorg dat werktijd van personeel vooral op school wordt uitgevoerd. l Laat mensen die eigenaar van een thema zijn voldoende communiceren met anderen en laat ze ontwikkelingen vastleggen. De ervaring is dat veel mensen na verloop van enkele jaren weggaan. l

Praktijk


Een leraar (in opleiding) groeit in de organisatie sterk, doordat er een goede koppeling is met een leermeester/docentbegeleider. l De intern begeleider verzorgt inwerkmomenten met nieuwe docenten over de concepten van de school. l De intern begeleider observeert lessen en reflecteert daarna met docenten over de observaties. l De intern begeleider heeft contacten met de schoolleider over wat in het beleid op school nodig is om nieuwe docenten te laten landen. l De intern begeleider leidt bij het werken gelijk een collega op, om zo een bredere verankering te hebben.


l


informatie

Adviezen


leren inspireren

www.aps.nl

Over APS APS is een toonaangevend onderwijs adviesbureau op het gebied van leren, onderwijsvormgeving, schoolontwikkeling en leiderschap. Via advies, training, coaching en project

6. Kwaliteiten van mensen worden ingezet en verder ontwikkeld

leiding werken we met docenten en lei dinggevenden aan duurzame vernieuwing. Onze aanpak is geënt op wetenschappelijke inzichten, deelname aan innovatieprojec

Besef dat werken op een nieuwe innovatieve school specifieke competenties vraagt van medewerkers. l Richt personeelsbeleid daar bewust op in (zie: 5. Er is strategisch per soneelsbeleid). l

Voorbeelden van competenties van een schoolleider/conceptdrager zijn: l authentiek leiderschap vertonen; l voorbeeldgedrag/‘voorleven’ vertonen; l vertrouwen in zichzelf hebben; l overwogen keuzes kunnen maken; l externe bronnen interessant vinden; l ‘open mind’ hebben, bereid zijn om het mentale model bij te stellen; l naar buiten gericht zijn; l communicatief zijn; l comfortzone kunnen verlaten; l integer zijn.

Voorbeelden van competenties van een docent zijn: l voorbeeldgedrag/‘voorleven’ vertonen; l ‘open mind’ hebben, bereid zijn om het mentale model bij te stellen; l voor leerlingen gaan; ervoor zorgen dat leerlingen zichzelf geloven; l voor brede ontwikkeling van leerlingen gaan; l gericht zijn op samenwerken; l een ‘reflective practitioner’ zijn; l onderzoekend zijn (‘nieuwsgierig’), productief zijn; l naar buiten gericht zijn; l communicatief zijn; l in staat zijn leermiddelen en leertaken te arrangeren; l in staat zijn om naar collega’s toe een leidende rol te nemen.

ten en ervaring in de praktijk van alledag. We werken met 120 trainers/adviseurs.

Praktijk De docenten in de taalwerkgroep zijn in staat om interne professionalisering zelf uit te voeren (met een beetje ondersteuning) en daarop diepgaand te reflecteren. l Docenten zijn er sterk op gericht het beste uit leerlingen te halen; ze zijn bijzonder gericht op het leren door ervaring, omdat ze er als team ten diepste van overtuigd zijn dat leerlingen op die manier echt kennis, vaardigheden en houding ontwikkelen. l In teambijeenkomsten is veel ruimte voor het leren van successen en fouten. l Docenten organiseren voor collega’s inhoudelijke workshops. l Docenten coachen elkaar in de taalgerichte aanpakken van vaklessen. l


informatie

Adviezen


leren inspireren

www.aps.nl


7.

Er wordt gewerkt met een combinatie van hiërarchisch leiderschap en gedeeld leiderschap


Onderstaande adviezen moeten bezien worden in combinatie met de adviezen van alle andere factoren, maar in hoge mate met: 1. Er is conceptuele continu ïteit, 2. Er is een heldere en gedeelde koers met daarbij passende concepten, ontwerpprincipes en verschijningsvor men en 10. Er is een hoge mate van transparantie. Versterk creatief denken door dialoog (in plaats van discussie). l Organiseer gewenst gedrag: creëer settings en situaties waarin ervaringen kunnen worden opgedaan en reflectie wordt uitgelokt. l Pendel tussen koers – concepten – praktijk. l Maak professionele cultuur met compassie-inzet van schoolontwikkeling. l Geef leiding op basis van een geaccepteerde toekomstvisie, niet op basis van hiërarchie. l Organiseer een grote mate van eigenaarschap bij de docenten. l Organiseer gedeeld leiderschap met heldere taken, rollen en verantwoordelijkheden. Vertrouw elkaar daarin. l Zorg voor variatie in werkvormen, passend bij het doel van de teambijeenkomsten. Dat levert dynamiek en betrokkenheid op. l Besteed 70% van je aandacht aan een combinatie van inhoudelijk en persoonlijk leiderschap en de rest aan management. Leidinggeven l

maakt je zichtbaar, managen maakt onzichtbaar. l Werk niet alleen vóór, maar vooral met collega’s. l Stuur op het creërend vermogen van je medewerkers. l Organiseer leiderschap na eigen vertrek.

Praktijk* Voorbeelden van een missie: l ‘Alle leerlingen zo veel mogelijk laten leren, in een leergemeenschap, over zichzelf en de wereld om hen heen.’ l ‘Leren in verwondering.’ l ‘Ontmoeten = leren.’ Voorbeelden van ontwerpprincipes: l altijd interactie van hoge kwaliteit; l kennis wordt gedeeld om elkaar te verrijken; l echte opdrachten in de werkelijkheid; l eigen leervragen formuleren, onderzoeken en verwerken; l heldere ambitieuze doelen.


Uitspraak van een schoolleider: “Leidinggeven aan onderwijs en onderwijsvernieuwing gaat over leidinggeven aan leren. Iedereen leert, met elkaar, van elkaar en over elkaar.” Uitspraak van een schoolleider: “Leren in een (leer)gemeenschap is een bijzondere vorm van samenwerkend leren met een meer diepgaande visie, namelijk die waarbij iedereen in de school, leerlingen, medewerkers en directie, als onderling verbonden worden beschouwd.” De coördinator van de talengroep heeft al snel de opdracht op zich genomen om een langetermijnplan te ontwerpen, waarin in fasen wordt aangegeven hoe de docenten zichzelf en hun onderwijs vormgeven tot aan het laatste eindexamenjaar.

* Zie voor meer praktijken de publicatie Mij meringen van een schoolleider (Otto de Loor, 2010).


informatie

Adviezen


leren inspireren

www.aps.nl


8.

Er wordt effectief gebruikgemaakt van externe en interne bronnen en middelen


Zorg ervoor dat de docent makkelijk toegang heeft tot bronnen voor leermateriaal. l Zorg voor evenwicht tussen wat docenten zelf ontwikkelen en wat wordt ingezet aan bestaand lesmateriaal. l Zorg ervoor dat de ontwikkelde inhouden (kennis, vaardigheden en houding) en didactische methodieken zijn vastgelegd en toegankelijk zijn. l Zorg voor een werkende en goede ICT-infrastructuur. l

Praktijk


Uitspraak van een schoolleider: “Voor succes is ervaring nodig, creativiteit, vooral veel tijd (voor verzamelen, ordenen, arrangeren en desnoods ontwikkelen) en geld om bronnen te kopen.” l Tijd is vaak een probleem en ook de neiging om alles weer opnieuw te willen maken (de ervaring is dat juist docenten worden aangetrokken die ontwikkelaars zijn). Gevaar bij tijdgebrek is dat automatisch wordt teruggegrepen op het werken vanuit een methode. l Er is een systeem waarin aanpakken en bronnen bewaard blijven en ook door anderen te gebruiken zijn. l Alle docenten hebben een laptop en kunnen werken in een elektronische leeromgeving. l


informatie

Adviezen


leren inspireren

www.aps.nl


9. Er worden inhoudelijk zaken verbonden


Zorg dat docenten vakgebieden verbinden met andere vakgebieden en thema’s (bijvoorbeeld gecijferdheid en taal). l Organiseer samenwerking rond complexe thema’s (organiseren en inhoudelijk vullen van themaonderwijs). l

Praktijk


Het ontwikkelen van thema’s is een collectieve inspanning van alle docenten. l Het koppelen van vakgebieden als wiskunde en taal aan complexe thema’s vraagt tweerichtingsverkeer van docenten: initiatieven van de vakdocenten (wiskunde en taal) naar collega’s van andere vakken, maar ook interesse, bereidwilligheid en inspanning vanuit de collega’s van andere vakken naar de vakdocenten (wiskunde en taal).


l


informatie

Adviezen


leren inspireren

www.aps.nl


10. Er is een hoge mate van transparantie


Adviezen


Praktijk


De ervaring is dat er weinig tijd is en dat het vastleggen (documenteren) lage prioriteit heeft. Bovendien is het een zoektocht en is vaak nog niet duidelijk waar het heen gaat. Hierover transparant zijn hoort er ook bij. l De school heeft een schoolmap waarin alle keuzes staan en voorbeelden van hoe dat er in de praktijk uitziet, inclusief de aanleiding voor deze keuze. l Er is een plan van aanpak voor het inwerken van nieuwe mensen. Dat is een vastgelegd beleid. l


informatie

Zorg dat de ontwikkelde praktijken (zowel in het primaire proces als in het schoolbeleid) en concepten worden vastgelegd; naarmate de school groter wordt, is het van belang dit meer en meer te doen. l Zorg in een grotere organisatie voor transparantie over ontwikkelingen op alle niveaus, voor alle betrokkenen (medewerkers – leerlingen – ouders/verzorgers – samenwerkingspartners). l Werk met heldere kwaliteits standaarden. l Werk efficiënt. l Werk doelmatig. l Verantwoord je. l Zet rond de ontwikkeling van leerlingen, naast de subjectieve vormen van toetsen, ook gevalideerde toetsen in om vorderingen te meten. l Neem verantwoordelijkheid en verantwoord je daarover. l


leren inspireren

www.aps.nl


11. Er zijn stevige docenten en er is een inhoudelijk doorlopende leerlijn


Zorg dat docenten expert zijn in hun vak en het organiseren van leerprocessen. l Heb aandacht voor het haalbaar uitwerken van basisvakken (rekenen/wiskunde en taal) binnen het concept. l Ontwikkel in het team een opbrengstgerichte houding. l Maak helder welke +/-factor de school wil leveren naast het halen van een examen. l Neem het examen, zowel in de onder- als in de bovenbouw, als belangrijk ijkpunt en maak vanuit de concepten daarbij passende onderwijsvormen. In de onderbouw kan de school meer conceptueel werken, in de bovenbouw moet de school meer naar het (cognitief georiënteerde) eindexamen toewerken. l Formuleer een expliciete visie over overgang van onderbouw naar (middenbouw naar) bovenbouw. l Benoem expliciet wat leerlingen kennen, kunnen en zijn als ze de school verlaten (kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten). l

Praktijk


Er kan spanning zijn tussen het werken aan de +/-factor van het onderwijs en het toewerken naar het examen. In de onderbouw is deze spanning wat minder groot dan in de bovenbouw. Wees duidelijk in je keuzes en maak duidelijk waarom er een breuk zit tussen onderbouw en bovenbouw. De breuk wordt minder wanneer je heldere leerlijnen hebt. l Inzet op kwaliteit en ervaring van docenten in de bovenbouw vraagt aandacht. Risico wanneer docenten met weinig ervaring lesgeven in een kleine bovenbouw (dus waar weinig collegiale consultatie mogelijk is), is dat leerlingen ónder- of overvraagd worden. l De coördinator van de talengroep


l

informatie

Adviezen


heeft al snel de opdracht op zich genomen om een langetermijnplan te ontwerpen, waarin in fasen wordt aangegeven hoe de docenten zichzelf en hun onderwijs vormgeven tot aan het laatste eindexamenjaar. Tijdens werkmiddagen wordt steeds een thema gekozen uit het plan, bijvoorbeeld het opzetten van een beoordelingsen toetsingskader, het maken van doorlopende leerlijnen voor de taaltaken en het ontwikkelen van een literatuurprogramma van onder- tot bovenbouw. Publicatie van R&D-project Nieuwe scholen, nieuwe vragen, © APS, Utrecht, 2010

leren inspireren

www.aps.nl

Kritische factoren die tot duurzame ontwikkeling leiden

Recommend Documents