Dutch Hall; innovatie in de hallen bouw

Dutch Hall; innovatie in de hallen bouw Seminar 20 november 2009

Weipoederfabriek Cono Kaasmakers, Westbeemster

Distributiecentrum The Greenery, Barendrecht

STRIKT VERTROUWELIJK EN PERSOONLIJK

Inleiding

Erik Steinmaier

David Kemps

Sector Banker Bouw en Vastgoed

Sector Banker Industrie

020 343 64 19

020 628 02 74

Vandaag is ABN AMRO gastheer voor de kick-off van het "Dutch Hall"-initiatief. Dit initiatief behelst de ontwikkeling van een concept/keurmerk voor een duurzame Nederlandse bedrijfshal. Logistiek vastgoed liep ten opzichte van andere vastgoedcategorieën (kantoren, woningen) tot nu toe achter waar het gaat om duurzaamheid / energieprestatie. En dit terwijl de sector juist veel kansen voor verduurzaming biedt. Denk aan de mogelijkheden voor warmte-koude-opslag op bedrijfterreinen, PV-units op grote dakoppervlakken, etcetera.

Met het Dutch-Hall initiatief poogt de branche zelf tot een inhaalslag te komen. Hallenbouwers, installateurs, maar ook opdrachtgevers (beleggers logistiek vastgoed, eigenaren-gebruikers), toeleveranciers en Senter Novem trekken gezamenlijk op in dit initiatief. De vereniging "Bouwen met Staal" heeft de coördinerende rol en ABN AMRO brengt haar financiële expertise in. Kortom: een breed gedragen initiatief. De intentie is, om vandaag het Dutch Hall initiatief op de kaart te zetten. Aan de hand van de presentatie over een aantal interessante pilots en over de nieuwste inzichten ten aanzien van financieringmogelijkheden, willen we u als stakeholders enthousiasmeren, om in de dagelijkse praktijk met het concept "aan de slag" te gaan. Duurzaam bouwen, duurzaam beloond Traditioneel wordt het initiële investeringsbedrag in de bouw bepaald aan de hand van de grondprijs, de kosten voor het bouwproces zoals o.a. arbeidskosten en een percentage winst voor de aannemer. Echter om nieuwe initiatieven en innovatie een kans te geven, moet worden afgestapt van het traditionele denken en gekeken worden naar de gehele levenscyclus van het project.

3

Waarde ≠ Prijs Kostprijs-plus denken

Lifecycle-denken

Restwaarde

Winst/risico aannemer Exploitatiekosten Bouwkosten

Initiële investering

Netto contante Waarde

Grondprijs

Dit principe moet dan ook worden toegepast op de initiatieven op het gebied van duurzaam bouwen. De investering zal wellicht hoger liggen echter de onderstaande meerwaardes moeten worden meegerekend:   

besparing op energiekosten genereren van exploitatie opbrengsten maximale restwaarde

Financierbaarheid van duurzaam vastgoed Er zijn verschillende mogelijkheden om duurzaam vastgoed te financieren. Zonnepanelen, warmtepompen en duurzaam bouwen (volgens de maatlat) kunnen in aanmerking komen voor een groene lening. De rente van een groene lening ligt lager dan de marktrente en levert dus een concreet rentevoordeel op. Binnen ABN AMRO is de kennis over deze groenleningen verzameld in de Groenbank. Zij kunnen u uitstekend adviseren over de mogelijkheden. Naast het aangaan van bovenstaande investering biedt Amstel Lease (dochterbedrijf van ABN AMRO) de mogelijkheid om duurzame installaties te leasen zoals zonnepanelen, -collectoren, -boilers, warmte-kracht-installaties, warmte-koude-opslag en warmte pompen. Deze milieu-leases maken maximaal gebruik van de fiscale voordelen (EIA / NIA) waardoor het maandbedrag daalt. Tevens vervalt door het leasen het investeringsbedrag. Zoals u heeft gelezen zijn er genoeg mogelijkheden om de kansen op gebied van de duurzame hallenbouw op te pakken. Hopelijk zal het programma u vandaag voldoende inspireren om ook daadwerkelijk tot actie over te gaan. Wij gaan in ieder geval graag met u in gesprek over de mogelijkheden en kansen die wij zien in deze branche. 4

Bouwen met Staal is samen werken De stichting Bouwen met Staal is een Distributiecentrum, Seinehaven, Rotterdam samenwerkingsverband van verschillende disciplines binnen de zogeheten staalbouwbedrijfskolom: staalproducenten, staalhandelaren en staalbouwers. In het stichtingsbestuur zijn de staalproducenten vertegenwoordigd door het Nederlandse Corus en een collectief van Europese staalfabrikanten, waaronder ArcelorMittal in Luxemburg en Salzgitter en Peiner Träger in Duitsland. Namens de staalhandelsbedrijven heeft de overkoepelende organisatie Staal Federatie Nederland (SFN) zitting, de koepel Samenwerkende Nederlandse Staalbouw (SNS) doet hetzelfde voor de staalbouwbedrijven in ons land. Het samenwerkingsverband is compleet met de vereniging Bouwen met Staal, een platform van ruim 400 organisaties en bedrijven waaronder ingenieursbureaus, onderwijsinstellingen, overheden en onderzoeksinstituten. Doelgroepen, toepassingsgebieden en thema’s De stichting is in 2000 in het leven geroepen om de diverse partijen in de bouw – van opdrachtgevers en architecten tot en met aannemers, leveranciers en gebouwbeheerders – te ondersteunen bij het ontwikkelen, ontwerpen, bouwen en onderhouden van stalen gebouwen en bruggen. Vanzelfsprekend heeft Bouwen met Staal activiteiten die voor iedereen in de vaderlandse (staal)bouw zijn bestemd, bijvoorbeeld de jaarlijkse Nationale Staalbouwdag, de tweejaarlijkse Nationale Staalprijs en de Helpdesk en zijn digitale evenknie www.staalsupport.nl. Maar daarnaast voert de stichting ook acties voor een bepaalde doelgroep, een afgeperkt toepassingsgebied of een specifiek thema dat bij het toepassen van staal een belangrijke rol speelt. Voorbeelden van doelgroepacties zijn de opleidingen en het vakblad Bouwen met Staal voor de constructeur. Tot de recente acties op het gebied van de hallenbouw (bedrijfshallen voor productie, opslag en distributie) behoren de brochure Parkeren op of onder stalen bedrijfshallen, het boek Optihalisatie – constructietypen en ontwerpaspecten van hallen en het rekentool Portalen op www.bouwenmetstaal.nl. Van de thema’s steekt Bouwen met Staal op dit moment de meeste energie in duurzaamheid. De inspanningen variëren aan de deelname aan de Dutch Green Building Council tot de voorlichtingscampagne Duurzaamheid+Staal. 5

Hallenbouw en duurzaamheid: Roadmap Dutch Hall Het toepassingsgebied hallenbouw en het thema duurzaamheid komen samen in de ‘Roadmap Dutch Hall’. Bouwen met Staal, adviesbureau Berenschot en Uneto-VNI, de branchevereniging van installateurs, hebben dit project onlangs opgezet om de energieprestatie van bedrijfshallen te verbeteren. Analoog aan het samenwerkingsverband stichting Bouwen met Staal, is hiervoor een netwerk nodig van bedrijven en instellingen die de komende jaren samenwerken aan vernieuwende bouw- en beheersconcepten voor hallen. Een integrale en multidisciplinaire aanpak moet uiteindelijk resulteren in betaalbare, energieneutrale bedrijfshallen: hallen die minder energie vragen en in hun resterende energiebehoefte voorzien door duurzame, het liefst zelf opgewekte energie te gebruiken. Een startsein hiervoor geeft het seminar ‘duurzame hallenbouw en Dutch Hall’ bij ABN AMRO op 20 november a.s. Voor meer informatie over duurzaamheid: www.bouwenmetstaal.nlthema’sduurzaamheid

Een economische manier om zelf energie op te wekken: PV-panelen op het dak. Brandweerkazerne Houten (architectuur: Samyn en Partners)

6

Panelleden Annemarie Annemarie van van Doorn Doorn –– Special Special Projects Projects ABN AMRO / Dutch Green Building Council Annemarie Annemarie van van Doorn Doorn zit zit namens namens ABN ABN AMRO AMRO in in het het bestuur bestuur van van de de Dutch Dutch Green Green Building Building Council (DGBC). Sinds de oprichting werkt de DGBC aan de ontwikkeling van Council (DGBC). Sinds de oprichting werkt de DGBC aan de ontwikkeling van verschillende verschillende internationaal internationaal erkende erkende certificeringsystemen certificeringsystemen voor voor de de beoordeling beoordeling van van duurzame duurzame gebouwen. gebouwen. Onlangs Onlangs presenteerde presenteerde de de DGBC DGBC BREEAM-NL BREEAM-NL voor voor Nieuwbouw, Nieuwbouw, een een systeem systeem om om de de milieubelasting milieubelasting van van gebouwen gebouwen aan aan te te tonen. tonen.

Rik Rik van van Thiel Thiel –– Directeur Directeur Bouwen Bouwen met met Staal Staal De De stichting stichting Bouwen Bouwen met met Staal Staal is is een een samenwerkingsverband samenwerkingsverband van van verschillende verschillende disciplines disciplines binnen binnen de de zogeheten zogeheten staalbouwbedrijfskolom: staalbouwbedrijfskolom: staalproducenten, staalproducenten, staalhandelaren staalhandelaren en en staalbouwers. staalbouwers. Rik Rik van van Thiel Thiel heeft heeft de de coördinerende coördinerende rol rol in in het het initiatief initiatief Dutch Dutch Hall. Hall.

Frank Frank Donkers Donkers –– Algemeen Algemeen Directeur Directeur Kingspan Kingspan Duurzame Duurzame Bouwsystemen Bouwsystemen Kingspan Kingspan is is een een toonaangevende toonaangevende leverancier leverancier van van geïsoleerde geïsoleerde sandwichpanelen sandwichpanelen voor voor dak dak en en gevel gevel en en voert voert daarnaast daarnaast verschillende verschillende koudgewalste koudgewalste profileringen profileringen in in haar haar assortiment. assortiment. Frank Frank Donkers Donkers zal zal praktijkcases praktijkcases kunnen kunnen toelichten toelichten waaruit waaruit blijkt blijkt dat dat duurzaam duurzaam bouwen bouwen niet niet alleen alleen maatschappelijk maatschappelijk maar maar ook ook financieel financieel verantwoord verantwoord is. is.

Ruben Ruben A. A. Groen Groen –– Afdelingschef Afdelingschef civiele civiele afdeling afdeling Corus Corus Corus Corus Group Group is is een een internationaal internationaal concern concern dat dat oplossingen oplossingen levert levert in in staal staal en en aluminium. aluminium. Corus Corus heeft belangrijke productielocaties in Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, heeft belangrijke productielocaties in Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, België, België, Frankrijk Frankrijk en en Noorwegen. Noorwegen. Corus Corus zal zal als als opdrachtgever opdrachtgever van van een een duurzame duurzame hal hal optreden. optreden.

Hans Hans Korbee Korbee –– Programma Programma adviseur adviseur gebouwde gebouwde omgeving Senter Novem SenterNovem SenterNovem stimuleert, stimuleert, in in opdracht opdracht van van de de Rijksoverheid, Rijksoverheid, duurzame duurzame economische economische groei groei door door een een brug brug te te slaan slaan tussen tussen markt markt en en overheid, overheid, nationaal nationaal en en internationaal. internationaal. Bedrijven, Bedrijven, kennisinstellingen kennisinstellingen en en overheden overheden kunnen kunnen bij bij SenterNovem SenterNovem terecht terecht voor voor advies, advies, kennis, kennis, en en financiële financiële ondersteuning. ondersteuning. SenterNovem SenterNovem is is een een agentschap agentschap van van het het Ministerie Ministerie van van Economische Economische Zaken. Zaken. Hans Hans Korbee Korbee is is verantwoordelijk verantwoordelijk voor voor de de regelingen regelingen die die betrekking betrekking hebben hebben op op de de gebouwde gebouwde omgeving. omgeving.

7

Deelnemers Naam Gerwich Jonker Claire Bos David Kemps Erik Steinmaier Peter Visser Joop Wijn Willem Beekman Hendrik Grüter Chris Collaris Nico Groen Filique Nijenmanting Maurice Lemmens Jonathan Reitsma Roos Bendien Joost Krebbekx Wouter de Wolf Marco Pauw Rik van Thiel Kees van der Sluijs Peter Breedveld Erik Diekmeier Marco Gort Wilco van Hoorn Philip Mebius Carlo Hennekam Ruben Groen Pleun Dekker Roderick Veelo Rob de Bruijn Paul van Leeuwen Adrian Binnema Henk Bruins Jurgen Bevelander Hilbert-Jan Kuijer Frans Dekkers Annemarie van Doorn Ferry Mulders Ruud Braams Koos Pons Jelle Horeman Ronald van der Zee Antoon van de Haterd Dave Heesakkers Gijsbert Kannekens

Bedrijfsnaam A.S.E. Aluminium -en Staalindustrie B.V. ABN AMRO ABN AMRO ABN AMRO ABN AMRO ABN AMRO Amstel Lease Maatschappij ArcelorMittal Commercial Sections Benelux Architectenbureau Paul de Ruiter Arsani Consultancy Arup ASK Romein bbX Bendien/Wierenga architecten Berenschot Berenschot Bouwen met Staal Bouwen met Staal Branchevereniging Samenwerkende Nederlandse Staalbouw (SNS) Breedvel Staal Breijer Bouw en Installatie Bricx Chestnut Corporate Finance Chestnut Corporate Finance Cordeel Nederland Corus Corus Colors Dagvoorzitter DCBconcepts De Boer De Stiho groep Dejo metaalindustrie DHL Benelux DHV DKC Dekkers Koelcombi Dutch Green Building Council Elektro Klessens en de Koning Endenburg elektrotechniek bv Eurindustrial N.V. Flowlight Friesland Staal Geurts Janssen Goodman Hollandia

8

Naam Frie van Os Ab Hordijk Rob Stark Harm Boomsma Marco Buijk Sven Bertens Elsbeth Quispel Ben Verhoef Frank Donkers Roy Weghorst Patrick Theelen Edwin Fagel Rik Verstijnen Jan-Dirk van de Laar Rob Schut Marcel Barnhoorn Herman de Kwaasteniet Jaap Oudshoorn Bas Hooghwerff Jan Besselink Kees Havik Gert Mulderij Henk Pero Fred Vasquez Henk Seinen Hans Korbee Maurits Wagenaar Rob Greve Wolfgang Fischer Inte Huitema Herman Idema Jos van Bommel Bert de Ru Frank Schrama Carl Haspels Rik Sneller Roy Venekamp Jan-Paul Schop Geert Aardema Hans van't Hul Jan Voortman Henk Werger Geert Ververs Bouke Staphorst Rein Jansma

Bedrijfsnaam Hollandia Kloos OGMS Hordijk Beheer Ingenieursbureau SmitWesterman Inno-experts IsoBouw Systems Jones Lang LaSalle Jones Lang LaSalle Jongejans Staalbouw Kingspan Kingspan Kingspan duurzame bouwsystemen Mandate Publishers Mansveld Projecten & Services Mansveld Projecten & Services NIJL Constructies NIKA Efficient Energy ODS Oudshoorn bureau voor Architectuur b.v. BNA P&G Hooghwerff Physical Distribution Group ProBuild Noord-Holland Rucon ventilatoren Samenwerkende Nederlandse Staalbouw Samenwerkende Nederlandse Staalbouw Seinen Projectontwikkeling SenterNovem Staalbouw Purmerend Staalfederatie Stabalux ten koppel staalbouw The European Steelframe Corporation Unidek Unidek Unidek Uniq Consultancy UNIQ Consultancy UNIQ Consultancy USP Marketing Consultancy Van Dorp Installaties Voortman Staalbouw Voortman Staalbouw Welling Bouw | Vastgoed WTH Vloerverwarming & -koeling ZSV architecten vof Zwarts&Jansma Architecten

9

Notities

10

11

Programma Tijd 15.00 uur

Ontvangst

15.30 uur

Welkom en huidige koers ABN AMRO door Joop Wijn, beoogd lid Raad van Bestuur ABN AMRO

15.50 uur

Presentatie Rein Jansma, Zwarts & Jansma Architecten Succesvolle praktijkcases van projecten in duurzaam bouwen

16.20 uur

Presentatie Erik Steinmaier, Sector Banker Bouw en Vastgoed ABN AMRO Wat zijn de kansen en mogelijkheden in de duurzame hallenbouw en is het ook financierbaar

16.40 uur

Paneldiscussie onderleiding van Roderick Veelo Wat zijn de kritische succesfactoren voor het initiatief Dutch Hall

17.45 uur

Afsluiting

18.00 uur

Netwerkborrel

12