Wijkvisie Dauwendaele Huidige situatie in Dauwendaele
1
1.1
Inleiding
Dit hoofdstuk schetst de huidige situatie in Dauwendaele. Deze situatie is in beeld gebracht met behulp van verschillende onderzoeken en gesprekken met inwoners en ondernemers. Allereerst leest u meer over het profiel en de fysieke structuur van de wijk (1.1 -1.2). Daarna komen de woningen, voorzieningen, het samenleven en de buurten in de wijk aan de orde (1.3-1.6). De analyse van de wijk leidt tot een reeks aan conclusies (1.7) die op haar beurt weer leidt tot de overgang naar het volgende hoofdstuk: opgaven voor morgen.
2
1.2
Gebiedsbeschrijving en infrastructuur
Ontstaan en ligging Dauwendaele bevindt zich aan de oostzijde van het kanaal en wordt omsloten door de spoorlijn, N57, Torenweg en Schroeweg. Geografisch ligt de wijk dicht bij het centrum van Middelburg en bij de snelweg (A58). Het spoor met het kanaal zijn de barrières richting de stad. De spoorlijnzijde van de wijk kenmerkt zich door een groene dijk, die als waterkering voor het Kanaal door Walcheren dient. Parallel aan deze dijk loopt de Segeerssingel, waar in het bochtenwerk nog steeds een deel van het oude Middelburgse bolwerk is terug te zien. De N57-kant van de wijk is ingevuld met een begraafplaats en sportvelden. Deze groen ogende gebieden vormen een brede buffer tussen de wijk en de N57, met daarachter het industrieterrein Arnestein. De Torenweg is de scheiding tussen de wijken Dauwendaele en Mortiere. Een relatie tussen beide wijken is hier minimaal. Dit komt door de groene strook aan de rand van Dauwendaele, die als buffer dient tussen de woningen en de Torenweg. Aan de Mortierezijde staan voornamelijk grotere complexen met voorzieningen als een gevangenis en een school. Deze maken de relatie tussen de woongedeelten in beide wijken minder sterk. De Schroewegzijde bestaat uit twee delen. Het zuidelijke deel heeft een groene buffer tussen de Schroeweg en de woningen. Het noordelijke deel heeft een versteend karakter, hier zijn kantoren gevestigd.
3
Ruimtelijke structuur Het grootste deel van de wijk is ontwikkeld in de jaren 70. De kenmerkende woningbouw en ruimtelijke structuur van die periode is duidelijk te herkennen in Dauwendaele. De jaren 60 en begin jaren 70 was de tijd van de echte grootschaligheid, de periode waarin bijvoorbeeld de Bijlmermeer ontworpen werd. Bij de productie lag de nadruk op efficiëntie en kostenbeperking. Men probeerde het aantal types woningen zoveel mogelijk te beperken. De Edelstenenbuurt en de Buitenruststraat zijn in de jaren 80 opgeleverd. In de woningbouwprojecten van de jaren '80 lijkt er weer meer aandacht te komen voor de architectuur. Bijzondere vormen en een eigen stijl van de buurt zijn belangrijke kenmerken voor deze periode. In de Edelstenenbuurt zien we deze kenmerken duidelijk terug. De relatie met de andere buurten in Dauwendaele is zwak. De wijk heeft een aantal herkenningspunten. Dit zijn de hogere bebouwingen aan de Vrijlandstraat, Villa Rozenhof, Boerderij Dauwendaele en de Meanderflat. De hoofdwegen in de wijk zijn door het brede straatprofiel duidelijk herkenbaar als verbindingsroute. Elke buurt is herkenbaar aan het type woning dat daar de overhand heeft. Voor de beschrijving van de buurten zie paragraaf 2.6 Op het gebied van buurten.
4
Groen en blauw in de wijk
Het water en groen zijn belangrijke kenmerken van Dauwendaele. Opvallend is dat groen verspreid is over de hele wijk. Aan de Segeerssingel ligt een klein park met speel- en recreatiemogelijkheden. Via de voetgangerstunnel onder de Schroeweg is de Magistraatwijk bereikbaar. Ook de watergangen lopen verspreid over de hele wijk. Langs het grootste deel van deze watergangen is een wandelroute aangelegd. Drie jaar geleden zijn alle watergangen in de wijk gebaggerd, gelijktijdig met de aanleg van natuur- en kindvriendelijk oevers. Ook zijn schoonwaterriolen aangelegd, waardoor de kans op verontreiniging vanuit de riolering op het oppervlaktewater is verminderd. Ook zijn verschillende overstorten in de wijk dichtgezet Ondanks deze verbeteringen van de waterkwaliteit vond in de winters van 2010 en 2011 een grote vissterfte plaats. In 2012 wordt daarom in verschillende inspectieputten van de riolering elektronica geplaatst die continu de rioolwaterstromen gaan meten en registreren. Ook wordt de waterkwaliteit van het oppervlaktewater in de gaten gehouden. Uit de analyse moet blijken of er nog aanvullende maatregelen aan de riolering en/of waterkwaliteit moeten worden genomen.
5
De infrastructuur in de wijk De infrastructuur in de wijk is dusdanig ingericht dat de belangrijkste wegen en fietspaden op de Vrijlandstraat uitkomen. Langs deze straat zijn de meeste wijkvoorzieningen gelegen. De Edelstenenbuurt ligt het dichtst bij de binnenstad, maar is door de slechte auto- en fietsverbindingen naar de binnenstad niet de primaire route naar de binnenstad. Bovendien ligt de infrastructuur van de Edelstenenbuurt dwars op de infrastructuur van de rest van de wijk. Bewoners ervaren het eind van fietspad De Overloper bij het winkelcentrum als het einde van de doorgaande fietsroute in de wijk. Het fietspad langs de Schroeweg is een sneller alternatief, ondanks de stoplichten bij de Schroebrug. Sinds de aanleg van de fietstunnel ten oosten van het NS-station is een goede en snelle entree voor fietsers gemaakt. Deze route is echter verbonden met de Kruitmolenlaan die slechts een klein deel van de wijk ontsluit en niet door het hart van de wijk gaat.
6
Herinrichting en groot onderhoud Vreedenburg e.o. Vanaf mei 2012 is de gemeente bezig met groot onderhoud en herinrichting van de straten in de buurt Vreedenburg e.o. Het gaat om de Dolfijnstraat, Landluststraat, Vreedenburg, Vreedenburgstraat, Kriekenhof, Kriekenhofstraat, Torenhofstraat, Rusthofstraat, Wateringhestraat en Dauwendaelsestraat. Het werk wordt in fasen uitgevoerd om de overlast zo veel mogelijk te beperken. Deze werkzaamheden duren naar verwachting tot en met 2015. Voorafgaand aan de werkzaamheden van de gemeente start de Delta eerst met het vervangen van het gas-,water- en elektriciteitsnetwerk. De gemeente voert de volgende werkzaamheden uit:
De rijbaan wordt opnieuw geasfalteerd, de parkeerhavens worden voorzien van nieuwe bestrating en de trottoirs worden herstraat Voordat er geasfalteerd wordt, zal er een schoonwaterriool aangebracht worden. Hierdoor wordt regenwater en afvalwater gescheiden afgevoerd. Het aanbrengen van verkeersremmende maatregelen in de vorm van plateaus. Het eenrichtingsverkeer wordt opgeheven in de Kriekenhofstraat, Torenhofstraat, Vreedenburgstraat, Landluststraat (deel vanaf Vreedenburgstraat tot en met Dolfijnstraat en gedeelte Rusthofstraat vanaf de Kruitmolenlaan tot en met kruispunt Landluststraat/Vreedenburg). De bomen in de Dolfijnstraat worden vervangen.
Verbeteren fietsroutes in Dauwendaele De gemeente Middelburg wil de fietsroute tussen de binnenstad en de Mortiere verbeteren. Daarnaast wordt in het kader van het Europese project Bike Friendly Cities de stad fietsvriendelijker gemaakt. De herinrichting van de Segeersweg als fietsstraat en een fietspad in de Diamant horen hierbij. Verder worden er in diverse straten rode fietssuggestiestroken aangelegd ter verduidelijking van de fietsroutes. Plan fietsstraat Segeersweg De Segeersweg wordt ingericht als fietsstraat. Gemotoriseerd verkeer is toegestaan, maar is ‘te gast’. De weg krijgt rood asfalt met aan weerszijden stroken van grijze betonstraatstenen. Langs de Segeersweg mag niet meer op de rijbaan worden geparkeerd. Aan beide zijden van de weg komt een gele onderbroken streep. Als alternatief komt er een nieuwe parkeerstrook buiten de rijbaan met twaalf plaatsen ten noorden van de Segeersweg, kort voor de aansluiting met de Diamant. Plan fietspad Diamant In de Diamant komt een fietspad van rood asfalt en 3,5 meter breed. Het fietspad komt aan de zuidoostzijde van het bestaande voetpad tussen de Segeersweg en de Saffier/Topaas en sluit aan op de fietsstraat Segeersweg. Daardoor ontstaat een herkenbare en comfortabele fietsverbinding. Overig In de Roozenburglaan, Dauwendaelselaan, Vrijlandstraat en Buitenruststraat worden fietssuggestiestroken in rood asfalt aangelegd c.q. aangepast.
7
1.3
Woningen
De meeste woningen in Dauwendaele zijn gebouwd in de jaren 70. In het begin van de jaren 80 is een groot gedeelte van de Edelstenenbuurt gebouwd. Eind jaren 90 zijn 15 woningen in Piersland gebouwd, 24 woningen in Obsidiaan en een appartementencomplex in Goudend. In 2010 zijn er voor de laatste maal 41 zorgwoningen opgeleverd in Papisland. De meeste woningen in Dauwendaele lijken op elkaar en zitten in dezelfde prijsklasse. Ook niet vreemd als je kijkt naar de tijd waarin de meeste woningen in de wijk zijn gebouwd. In de jaren 70 stond de ruimtelijke ordening nog in het teken van de sterk opkomende industrie in Zeeland en het inhalen van achterstanden. De prioriteit lag bij het bouwen in grote hoeveelheden om de woningnood op te heffen. Kwantiteit was toen de kwaliteit.
Woonmilieu In de buurten die in de jaren 70 zijn gebouwd staan met name eengezinswoningen. Toen deze werden gebouwd waren ze vooral aantrekkelijk voor gezinnen met jonge kinderen. In de omgeving Meanderlaan en Vrijlandstraat zijn vooral appartementen gebouwd. De grote (betaalbare) woningen worden door de bewoners zeer gewaardeerd, vooral daar waar een mix is tussen huur- en koopwoningen. De compact ruimtelijke woningopzet van het centrale deel van de Edelstenenbuurt, bedoeld voor diverse huishoudenstypen, wordt daarentegen als negatief voor de wijk ervaren. Tijdens het Breed groepsgesprek kwam naar voren dat het behouden en aantrekken van jonge gezinnen belangrijk is voor de leefbaarheid en identiteit van de wijk. Eventuele nieuwbouw zou zich volgens hen moeten richten op deze groep.
Woningvoorraad In Dauwendaele staan in 2010 2915 woningen. Over de periode 2004-2010 is de woningvoorraad vrijwel stabiel. In 2010 was bijna tweederde van de woningen een huurwoning (64%). Dauwendaele is daarmee de wijk in Middelburg met het grootste aandeel huurwoningen. Van de huurwoningen is ruim 80% in het bezit van de corporaties (Woongoed en Woonzorg Nederland). In vergelijking met de gemeente Middelburg (58%) is het koopwoningbezit in Dauwendaele (36%) gering. Wel is in de periode 2004-2010 door de verkoop van huurwoningen het aandeel koopwoningen in Dauwendaele veel sneller gestegen dan in de gemeente Middelburg; 6% versus 3%.
8
Aandeel koopwoningen in de wijken en kernen, 2010 100
% 50
0 Nw Middelburg Dauwendaele Klarenbeek Stromenwijk 't Zand Nw en St Joosland
Binnenstad Arnemuiden Middelburg Zuid Griffioen Veersepoort
In de SWOT-analyse komt over de koop- en huur woningen in de wijk het volgende naar voren: betaalbare huurwoningen; ruime en mooie woningen met tuin die geschikt zijn voor gezinnen; evenwicht in koop- en huurwoningen in een aantal buurten; eenzijdig qua woningtypen; weinig doorstroommogelijkheden in de wijk door een beperkt aantal woningen in een duurder prijssegment.
Zorg- en seniorenwoningen Het aandeel zorg- en bejaardenwoningen in Dauwendaele is relatief groot. De woonservicezone Dau1 wendaele/Mortiere bestaat uit:
Buitenrust: verpleeghuis gecombineerd met een grand café; Wooncentrum Dauwendaele: 24 tweekamerwoningen en 83 driekamerwoningen in de huursector; Het Binnenhof: 41 (zorg)appartementen in de huursector; Goudend: 30 woningen in de huursector; Rustenburg: zorgcentrum met verzorgingsplaatsen en aanleunwoningen.
Belangrijk uitgangspunt van de gemeente Middelburg bij het huisvesten van senioren is dat mensen de regie over hun eigen leven houden. De woningen voor senioren zijn bedoeld voor 55 plussers en zijn levensloopbestendig; de woningen zijn zowel geschikt voor mensen zonder of met beperkingen, waardoor mensen niet meer hoeven te verhuizen als er beperkingen optreden.
1
De woonservicezone is een wijk of een kern met allerlei typen woningen plus een of meerdere wooncomplexen met zorgwoningen. In dit wooncomplex wonen ouderen en/of gehandicapten die zorg nodig hebben, in ruime appartementen. Wonen, zorg, welzijn en diensten staan centraal in een woonservicezone
9
In Middelburg is gekozen voor een kleine schaalgrootte; geen grote complexen aan de rand van de stad, maar kleinschalige woonvoorzieningen in elke wijk. Uitgangspunt is een mix van zorgbehoevende en (nog) vitale bewoners. Dit betekent dat er maximaal 24 mensen met een zorgindicatie in een complex wonen. Zorgstroom is in Dauwendaele de grootste zorgaanbieder. In de wijk heeft Zorgstroom twee verblijfsvoorzieningen voor ouderen: verzorgingshuis Rustenburg en verpleegcentrum Buitenrust. Om aan de toenemende zorgvraag te kunnen blijven voldoen gaat Zorgstroom voor behoud van de 63 plaatsen verpleeghuis en 76 plaatsen verzorgingshuis. Ook gaat Zorgstroom voor behoud van de 34 aanleunwoningen.
In tegenstelling tot eerdere berichten zal Rustenburg de komende jaren niet gerenoveerd worden. Gezien de huidige bouwkundige staat wil Zorgstroom het verzorgingshuis op termijn (er wordt nu gesproken over tien jaar) slopen en nieuwbouw plegen op de huidige locatie en met deze nieuwbouw aansluiten op het complex Het Binnenhof. Zorgstroom gaat ook onderzoeken of in Mortiere een cluster zorgwoningen gerealiseerd kan worden. Zorgwoningen in Middelburg
10
Starters Dauwendaele is een ideale wijk voor starters op de woningmarkt. Dat blijkt uit onderzoek van Inbo Adviseurs. Echter: dé starter bestaat niet; starters vormen een diverse groep mensen met verschillende perspectieven en wensen. Zo zijn er zowel starters met een laag als ook met een hoog inkomen en starters die willen wonen in de binnenstad of juist op het platteland. 2 De verschillende groepen starters zijn door Inbo Adviseurs scherp gedefinieerd . De groep die een woning buiten het centrum zoekt, heeft vaak een middelhoog opleidingsniveau en een relatief laag inkomen. Aangezien deze groep minder te besteden heeft, zijn de goedkope koop- en huurwoningen populair. Deze groep geeft vaak aan dat de grootte van de woning belangrijker is dan de locatie. In Dauwendaele heeft deze groep dus veel mogelijkheden. In Dauwendaele zijn veel betaalbare en ruime woningen. Voor jonge mensen tot 34 jaar heeft de gemeente Middelburg de Starterslening beschikbaar. De Starterslening kan verstrekt worden aan mensen die een woning met een koopsom tot € 200.000 k.k. of v.o.n. niet volledig kunnen financieren. De verstrekte leningen per wijk en kern geven een grove indicatie van de mogelijkheden en woonvoorkeuren van starters in Middelburg. De binnenstad en Middelburg Zuid springen eruit.
Gekochte woningen in de gemeente met een starterslening 2009-2011 Stromenwijk/'t Zand 11 1
5
Binnenstad
4
Arnemuiden Nieuw- en St Joosland 9
9
St Laurens Zuid Dauwendaele
2
3
5
Klarenbeek Nw Middelburg
2
In 2008 heeft Inbo Adviseurs onderzoek gedaan naar de woonwensen van de verschillende groepen starters. Er is onder-
scheid gemaakt in zeven typen starters. Dit onderzoek is nog steeds leidend in het beleidsveld starters op de woningmarkt.
11
Onderhoud van de woningen en tuinen Onderhoud aan de buitenkant van de woning is over het algemeen de verantwoordelijkheid van de eigenaar van de woning. De eigenaar kan een particulier zijn, een woningbouwcorporatie (Woongoed) of een andere belegger/verhuurder. Onderhoud van tuinen is bij de koopwoningen de verantwoordelijkheid van de eigenaar en bij huurwoningen de verantwoordelijkheid van de huurder. Als het onderhoud van de tuin erg slecht, dan schrijft Woongoed de huurders aan. In het geval van koopwoningen kan het voorkomen dat de gemeente de bewoner/eigenaar aanspreekt op het onderhoud of de toestand van de tuin.
In het Breed groepsgesprek heeft een aantal deelnemers hun zorgen geuit over de onderhoudstoestand van koopwoningen die in het verleden eigendom waren van een verhuurder. Op sommige plekken in de wijk steken deze woningen in negatieve zin af bij de (huur)woningen in de buurt. Bewoners op de wijktafel hebben geconstateerd dat sommige woningkopers het onderhoud van de woning niet goed kunnen overzien met als gevolg achterstallig onderhoud.
Sinds 2011 biedt de gemeente in samenwerking met de provincie de Stimuleringslening duurzame particuliere woningverbetering aan. Deze stimuleringslening heeft een rentepercentage van maar 1%. Met de lening wordt het particuliere eigenaren financieel aantrekkelijk gemaakt om te investeren in de kwaliteit van de woning en in energiebesparing. Ook huiseigenaren in Dauwendaele hebben een aanvraag ingediend voor deze lening.
Energieprogramma Woongoed Stijgende energieprijzen, klimaatverandering, energieafhankelijkheid en toenemende schaarste aan fossiele brandstoffen. Energie staat hoog op de maatschappelijke agenda. Bewoners en vastgoedeigenaren krijgen te maken met de effecten van het energievraagstuk. Om te komen tot een succesvolle energiebesparing is een reeks van samenhangende activiteiten en maatregelen vereist. Om dit te bewerkstelligen hebben de rijksoverheid, Aedes en de Woonbond zich geconformeerd aan het conve3 nant ‘energiebesparing corporatiesector’ . Om invulling te geven aan dit convenant heeft Woongoed in 2009 een energieprogramma opgesteld. In dit programma is de energieambitie van Woongoed voor de bestaande woningvoorraad aangege-
3
Met het in 2008 ondertekende convenant ‘energiebesparing corporatiesector’ wordt beoogd een energiebesparing in de be-
staande sociale huurwoningenvoorraad te realiseren. Het streven bij ingrijpende woningverbetering is energielabel B of minimaal een verbetering van twee klassen in het energielabel. Verder gaan woningcorporaties ten minste 20% besparen op het gasverbruik in de bestaande voorraad over de periode 2008-2018. Ten aanzien van het energiegebruik van de nieuwbouwproductie van woningcorporaties wordt beoogd te komen tot een verlaging met 25% per 1 januari 2011 en 50% per 1 januari 2015.
12
ven met een tijdshorizon tot 2023. De uitvoering van het programma vindt momenteel plaats met projecten als Griffioen en Nieuw Middelburg. Daarnaast vindt de planvorming plaats van een groot aantal projecten. In Dauwendaele zijn ongeveer 350 woningen opgenomen in het energieprogramma tot 2021. Per jaar wordt circa 4 miljoen euro per jaar geïnvesteerd in energiebesparende maatregelen voor de bestaande woningvoorraad naast de huidige planmatige begroting. Dit bedrag kan worden verhoogd als er meer huurwoningen worden verkocht dan begroot. Het surplus aan verkoopopbrengsten wordt ingezet voor de intensivering van het energieprogramma. 4
In 2010 heeft Gervinsland een Klimaatstraatfeest gewonnen . De jury prees vooral het door de bewoners gevormde energieteam dat bewoners helpt met het nemen van energiemaatregelen. Het team heeft ook met een infraroodcamera warmtelekken in huizen opgespoord. De straat is vervolgens in gesprek gegaan met Woongoed over de aanpak van deze warmtelekken. Dat heeft erin geresulteerd dat Woongoed Gervinsland en omgeving heeft opgenomen in haar energieprogramma. In 2012 worden de maatregelen uitgevoerd. In dit gebied staan 136 woningen, waarvan 77 huur- en 59 koopwoningen. Ook de eigenaren van de koopwoningen worden betrokken bij het energieprogramma. De eigenaren kunnen bij de gemeente voor energiemaatregelen een Stimuleringsregeling Duurzame Particuliere Woningverbetering aanvragen (zie ook onder Onderhoud van woningen en tuinen).
Verkoop van huurwoningen De huurwoningen in Dauwendaele zijn voor het grootste deel in bezit van Woongoed Middelburg. Een deel is in bezit bij andere verhuurders (beleggers). Over het algemeen worden huurwoningen van beleggers in de verkoop gedaan zodra deze vrijkomen. Onderdeel van het beleid van Woongoed Middelburg is verkoop van woningen. Er zijn meerdere redenen waarom Woongoed woningen verkoopt. Ten eerste kan Woongoed met verkoop haar bezit voor de lange termijn verbeteren. Oudere woningen worden verkocht en met de opbrengst van de woningen kunnen andere woningen worden opgeknapt of kunnen er elders nieuwe huurwoningen worden gebouwd. Daarnaast biedt Woongoed met de verkoop van woningen huurders toegang tot de koopmarkt. Voor veel mensen (bijvoorbeeld starters) is de toegang tot de koopmarkt een probleem. Tot slot kan door verkoop van woningen het eigen woningbezit in een wijk worden vergroot. Vooral in wijken met veel huurwoningen kan dit een meer waarde voor de wijk zijn. Niet alle woningen van Woongoed die vrijkomen worden te koop aangeboden. Een groot deel van de woningen wil Woongoed blijvend inzetten te behoeve van de sociale verhuur. In totaal heeft Woongoed ruim 1000 woningen die zodra ze vrijkomen eventueel de verkoop in gaan. Van die 1000 woningen staan er 400 in Dauwendaele.
4
Het klimaatstraatfeest is een jaarlijks energiebesparingswedstrijd voor straten, waarmee deelnemers kans maken op 1 van de
500 straatfeesten of zelfs het Superstraatfeest met een bekende artiest.
13
Woningwaarde 5
De gemiddelde waarde van de woningen in de gemeente Middelburg is in 2010 € 178.000 . De waarde van de woningen in Dauwendaele is in 2010 ruim € 50.000 lager; namelijk € 121.000. Alleen in Nieuw Middelburg (€ 132.000) en de Stromenwijk/’t Zand (€ 144.000) is de waarde van de woningen lager dan € 178.000. Met een gemiddelde waarde van € 343.000 is de waarde van de woningen in de Veersepoort het hoogst. In de periode 2005-2010 is de prijsontwikkeling in Dauwendaele enigszins achtergebleven bij het Middelburgs gemiddelde. In Middelburg stegen de prijzen in deze periode met 17%, terwijl in Dauwendaele de groei bleef steken op 7%.
125
Gemiddelde woningwaarde Dauwendaele, 2005-2010
x 1000
120 115 110 105 2005
2006
2007
2008
2009
2010
Hoe lang staan de woningen te koop? Op Funda staan de gegevens van de woningen die te koop staan en die het afgelopen jaar zijn verkocht. Door deze cijfers met elkaar te vergelijken, kan een indicatie worden gegeven van de koopmarkt op dat moment met betrekking tot de doorlooptijden van woningen in diverse prijscategorieën. In de onderstaande tabellen zijn de gegevens verwerkt voor Dauwendaele en Middelburg op 23 maart 2012. Hoe beter de verhouding tussen te koop en verkocht, hoe sneller de doorlooptijden zullen zijn.
5
De gemiddelde waarde onroerende zaken van woonobjecten gebaseerd op de Wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ-
waarde).
14
Uit de gegevens van Funda blijkt dat woningen in Dauwendaele langer te koop staan dan andere woningen in de gemeente Middelburg. Opvallend is vooral dat de goedkope woningen tot € 150.000 in Dauwendaele lang te koop staan. Indicatie doorlooptijden in Dauwendaele en gemeente Middelburg Te koop Verkocht Verkocht/ te koop
Te koop
Verkocht
Verkocht/ te koop
Dauwendaele
43
13
30%
Gem. Middelburg
630
298
47%
< 150.000
17
3
18%
< 150.000
128
63
49%
150-250.000
26
10
38%
150-250.000
264
164
62%
250-350.000
-
-
-
250-350.000
99
46
46%
> 350.000
-
-
-
> 350.000
143
28
20%
Funda, 23 maart 2012
15
1.4
Samenleven
Uit alle onderzoeken, analyses en gesprekken komt de grote diversiteit in de wijk Dauwendaele naar voren. Was de wijk in de oorspronkelijke opzet een wijk voor voornamelijk (jonge) gezinnen, nu is het een verzameling van karakteristieke buurten met verschillende culturen en huishoudenstypen. Net als in de rest van de gemeente is in de afgelopen decennia het aantal eenpersoonshuishoudens sterk gegroeid (zie kader). In Dauwendaele wonen in vergelijking met de rest van de gemeente Middelburg meer alleenstaanden; in de wijk vormen 41 % van de huishoudens een eenpersoonshuishouden, terwijl in de gemeente dit percentage ligt op 38,2 %. In de komende jaren stijgt volgens de CBS prognose het aantal alleenstaanden in Middelburg. Als Dauwendaele hierin gelijke tred houdt met de gemeente Middelburg, dan stijgt het aandeel alleenstaande huishoudens nog met 3% tot 45% in 2030. De tijd dat voornamelijk jongeren (nog) en senioren (weer) alleen door het leven gaan is voorbij. Bijna de helft van de alleenstaanden in Middelburg is zelfs tussen de 30 en 65 jaar.
Particuliere huishoudens in Dauwendaele, 2010 32%
41% 27%
Eenpersoons
Zonder kinderen
Met kinderen
CBS, 2012
Inwoners In Dauwendaele wonen in 2010 6.335 mensen, waarvan 3.090 mannen en 3.245 vrouwen. In de periode 2004-2010 is het aantal inwoners in de wijk gedaald met bijna 300 personen. In de gemeente Middelburg is het aantal inwoners gegroeid met 1445 personen. De bevolkingskrimp in Dauwendaele is niet verwonderlijk, omdat in deze periode geen nieuwe woningen in de wijk gebouwd zijn en de gemiddelde huishoudensgrootte afnam van 2,2 naar 2,1 personen per huishouden. In de gemeente 6 Middelburg is de bevolking gegroeid met name in díe jaren dat er veel nieuwbouw werd gerealiseerd . Ruim 13% van alle inwoners in gemeente Middelburg woont in Dauwendaele. De verdeling van de bevolking over de verschillende leeftijdscategorieën in Dauwendaele komt nagenoeg overeen met de verdeling in de gemeente Middelburg.
6
Woonvisie 2010-2015, Gemeente Middelburg.
16
7
In Dauwendaele is in 2009 26% van de bevolking westers en niet-westers allochtoon . Dit percentage komt nagenoeg overeen met het percentage in de Stromenwijk. In gemeente Middelburg ligt dit percentage op 16%.
Bevolking in Dauwendaele naar leeftijdsgroep, 2010 16%
17% 13%
28% 26%
0-15 jaar 15-25 jaar 25-45 jaar 45-65 jaar > 65 jaar
Grote bevolkingsdichtheid Dauwendaele kent een hoge bevolkingsdichtheid (aantal inwoners per km²). In 2010 wonen er per km² 4.797 inwoners. Na de binnenstad (5.314 inwoners per km²) en Nieuw Middelburg (5.366 inwoners per km²) is de bevolkingsdichtheid in Dauwendaele in de gemeente het grootst. In vergelijking met Middelburg Zuid of de Stromenwijk wonen er ongeveer 1000 inwoners meer per km². De bevolkingsdichtheid in Dauwendaele neemt wel af. In de periode 2004-2010 daalde het aantal inwoners per km² met bijna 250 inwoners. In deze periode groeide in de gemeente Middelburg het aantal personen per km² met 35 inwoners naar 988 inwoners per km². De vermindering van de bevolkingsdichtheid in Dauwendaele wordt veroorzaakt door de afname van de gemiddelde huishoudensgrootte, terwijl er geen nieuwe woningen in de wijk zijn gebouwd in die periode.
Bevolkingsdichtheid wijken en kernen, 2010 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0
7
CBS, 2012
17
De jeugd in de wijk Het aandeel jongeren in de wijk is nagenoeg gelijk aan het aandeel jongeren in Middelburg. Zo’n 30% van de bevolking in Dauwendaele is jonger dan 25 jaar. In de gemeente Middelburg is 29% van de totale bevolking 0-25 jaar. In de periode 2004-2010 is het aandeel jongeren tot 25 jaar in Dauwendaele en de gemeente Middelburg afgenomen met 1%. In alle gesprekken en analyses wordt de jeugd van Dauwendaele genoemd, vaak in negatieve of zorgelijke zin. Toch zien veel bewoners en instanties veel kansen en mogelijkheden om de jeugd meer te betrekken bij de wijk. Het volgende wordt geconstateerd en gesignaleerd: 8 Jeugdnetwerk Dauwendaele constateert vaak opvoedingsverlegenheid ; scholen zien een toename van de instroom van zwakke- of probleemgezinnen; scholen en verenigingen zien de betrokkenheid van de ouders bij activiteiten steeds verder afnemen; bewoners vinden dat er voor jongeren ouder dan 16 jaar onvoldoende voorzieningen en activiteiten zijn. In het Jeugdnetwerk Dauwendaele is voorgesteld om de verschillende rollen en taken van de instanties op het gebied van opvoedingsondersteuning in kaart te brengen en deze werkzaamheden beter op elkaar af te stemmen. De bewoners vinden de rol van de Stichting Wijk Dauwendaele in het opgroeien van de jeugd tot 16 jaar heel belangrijk. Een nieuw onderkomen voor de stichting heeft in het kader van het wijkplan 2012 de meeste stemmen van de bewoners gekregen.
Senioren in de wijk Het aandeel ouderen in Dauwendaele is gelijk aan het aandeel ouderen in de gemeente Middelburg. Wel is in Dauwendaele de groep 65+'ers in de periode 2004-2010 harder gegroeid dan in de rest van de gemeente; in Dauwendaele is het aandeel inwoners van 65 jaar en ouder toegenomen met 3% en in Middelburg met 1%. Als deze trend zich doorzet, zal Dauwendaele sneller vergrijzen dan de rest van de gemeente Middelburg, wat gevolgen heeft voor de vraag naar woningen en voorzieningen in de wijk. In de SWOT-analyse worden de positie en rol van de senioren in de wijk een aantal keren benoemd: De sociale samenhang tussen de ouderen in de buurten wordt door de bewoners van Dauwendaele als goed ervaren (zie ook de paragraaf over saamhorigheid); Daar staat tegenover dat veel ouderen in de wijk eenzaam zijn.
Ondersteuning mantelzorgers Mantelzorgers zijn geen professionele zorgverleners maar geven zorg omdat zij een persoonlijke band hebben met degene voor wie ze zorgen. Mantelzorgen is niet altijd een bewuste keuze, vaak rollen mensen er in. Door de vergrijzende samenleving zal een steeds groter beroep worden gedaan op 9 mantelzorgers. Volgens het onderzoek Sociale Staat van Zeeland van Scoop wordt in Dauwendaele en ’t Zand de meeste mantelzorg ontvangen (bijna 7% van de respondenten ontvangt mantelzorg).
8 9
Een mismatch tussen de vereiste en de door ouders geboden pedagogische zorg voor een individueel kind.
Scoop, Sociale Staat van Zeeland: gemeentelijk rapport Middelburg, 2009
18
Dauwendaele staat ook in de top vijf van wijken en kernen waar veel mantelzorg gegeven wordt (zo’n 20% van de respondenten geeft mantelzorg). Stichting Manteling ondersteunt mantelzorgers. Het doel is om te voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken. Daarnaast zorgt Zorgstroom (als grootste zorgaanbieder in de wijk) dat er afstemming plaatsvindt tussen de mantelzorgers en de medewerkers, ook na opname in een verpleeghuis of zorgcentrum. Zorgstroom wil meer optrekken met andere organisaties in de wijk om de mantelzorgers te bereiken.
Vrijwilligers in de wijk Een vrijwilliger is iemand die uit vrije wil werkzaamheden verricht, buiten een vast dienstverband. Om een levendig cultureel, sportief en recreatief activiteitenaanbod te krijgen, zijn vele enthousiaste vrijwilligers nodig. Bureau SAMEN Vrijwillig van de SWM is de “spin in het web” van het vrijwilligerswerk in Middelburg. Vrijwilligers die zich willen inzetten voor de bewoners van Rustenburg en Buitenrust worden ondersteund door Zorgstroom.
Ervaren gezondheid in de wijk Volgens het onderzoek Sociale Staat van Zeeland van Scoop geeft in Middelburg 79% van de respondenten aan de eigen gezondheid als goed tot zeer goed te ervaren. In de wijk Dauwendaele oordelen naar verhouding de meeste respondenten negatief over de eigen gezondheid. Bijna 15% geeft aan de eigen gezondheid als slecht tot zeer slecht te ervaren. In Nieuw Middelburg, waar de mensen de gezondheid ook minder goed ervaren, geeft ongeveer 5% aan de eigen gezondheid als slecht of zeer slecht te ervaren. In Mortiere en Sint Laurens oordeelt het grootste aandeel respondenten positief over de eigen gezondheid.
Inkomen in de wijk In Nederland zijn de huishoudens op basis van het besteedbaar inkomen door het CBS ingedeeld in 10 drie groepen . Meer dan de helft van de huishoudens in Dauwendaele heeft een laag inkomen (53%). In de gemeente Middelburg is het aandeel huishoudens met een laag inkomen beduidend minder, namelijk 42%. In alle wijken en kernen in de gemeente Middelburg zijn de middeninkomens goed vertegenwoordigd (zie onderstaande figuur).
10
In Nederland zijn de huishoudens op basis van het besteedbaar inkomen door het CBS ingedeeld in drie groepen. De indeling van deze groepen is: -
19
Laag inkomen: besteedbaar inkomen tot € 25.100 (eerste 40% van de huishoudens in Nederland) Midden inkomen: besteedbaar inkomen tussen € 25.100 en € 46.500 (tweede 40% van de huishoudens in Nederland) Hoog inkomen: besteedbaar inkomen hoger dan € 46.500 (laatste 20% van de huishoudens in Nederland)
80
60
Het percentage huishoudens met een midden inkomen in de wijken en kernen, 2009
40 20 0
De bewoners maken zich zorgen over de financiële problemen die mensen in de wijk hebben. Volgens de wijkbeheergroep kunnen veel kinderen en volwassenen door een gebrek aan geld niet deelnemen aan sportclubs en andere activiteiten in de wijk. De betrokkenheid bij de wijk wordt volgens hen daardoor negatief beïnvloed. In Dauwendaele hebben relatief veel mensen een uitkering in het kader van de WWB, WAO, WAZ, Wajong, WW, WWB. Hieronder het aantal huishoudens per 1000 huishoudens met een Algemene bijstandsuitkering in de gemeente Middelburg.
100 80 60 40 20 0
Huishoudens met een Algemene bijstandsuitkering in wijken en dorpen, 2009
Saamhorigheid In de meeste buurten in Dauwendaele zijn de mensen over het algemeen tevreden en zijn er geen opvallende sociale problemen. Het contact met de directe buren wordt door veel bewoners als goed ervaren en ook het sociale contact tussen de oudere bewoners wordt vaak genoemd als positief punt. In delen van de Edelstenenbuurt, Buitenhove , de Meander- en Driewegenhof wordt de saamhorigheid tussen de bewoners door de deelnemers aan het Breed groepsgesprek en de professionals als minder ervaren. Tijdens het Breed groepsgesprek wordt de concentratie van mensen met sociale, psychische en/of financiële problemen als reden genoemd voor die geringe sociale cohesie in dit gebied.
20
Ook is naar voren gekomen dat in dit gebied mensen uit andere culturen vaak slecht geïntegreerd zijn en dat er weinig begrip is voor elkaars cultuur. In het straatbeeld zien we het gebrek aan sociale cohesie vaak terug. Voorbeelden zijn verwaarloosde tuinen, achterstallig onderhoud, zwerfafval en zelfs geblindeerde ramen. De deelnemers van het Breed groepsgesprek vinden dat het opknappen, isoleren en renoveren van de woningen en de woonomgeving van deze buurten prioriteit zou moeten krijgen, in combinatie met een streng toewijzingsbeleid van Woongoed.
Leefbaarheid en veiligheid Het Rijk heeft een zogenaamde Leefbaarometer ontwikkeld waarop te zien is hoe het met de leefbaarheid in Nederland is gesteld. In bijna heel Zeeland is de leefbaarheid volgens het ministerie van 11 Binnenlandse Zaken 'zeer positief’ . In de gemeente Middelburg wordt de leefbaarheid in 2010 als zeer positief ervaren. In de wijken Dauwendaele, Stromenwijk/’t Zand, Middelburg Zuid en Nieuw Middelburg wordt de leefbaarheid iets minder ervaren, namelijk als positief. Op Walcheren hebben alle wijken en kernen in 2010 een positieve score. Uit onderzoek van Scoop blijkt dat 65% van de inwoners van Dauwendaele tevreden is met de wijk als woonplaats. In vergelijking met de andere wijken in Middelburg is dit percentage ‘tevreden’ het kleinst.
Arnemuiden Binnenstad Dauwendaele Griffioen Klarenbeek Middelburg Zuid Mortiere Nieuw Middelburg ‘t Zand Nw- en St Joosland Sint Laurens
11
De Leefbaarometerscore wordt uitgedrukt als een bewonersoordeel en loopt van ‘zeer negatief’ tot ‘uiterst positief ’. Een positieve score betekent dat de bewoners naar verwachting gemiddeld genomen positief zullen zijn over de leefomgeving. Omgekeerd geldt dat een negatieve score betekent dat de bewoners naar verwachting gemiddeld genomen een negatief oordeel over de leefbaarheid van hun woonomgeving zullen hebben. In een aandachtswijk als de Schilderswijk heeft 95% van de bewoners een zeer negatieve, negatieve of matige leefbaarheidsscore.
21
Bron: Scoop
Bewoners voelen zich niet altijd veilig in de wijk. Op het Breed groepsgesprek wordt benadrukt dat het gaat om een beperkt aantal plekken waar zich meer incidenten voordoen dan elders. De Edelstenenbuurt, de Meanderhof, rondom het station en het winkelcentrum worden vaker als dergelijke plekken getypeerd.
Imago De wijk worstelt met een slecht imago. De wijktafel en de wijkbeheergroep hebben er hard aan gewerkt om het imago te verbeteren door juist de positieve kanten van de wijk te benoemen. Deze houding heeft volgens de deelnemers op de wijktafel de afgelopen jaren positieve resultaten opgeleverd, maar door een aantal ernstige geweldsdelicten is het imago van de wijk de laatste periode weer beschadigd. Het verbeteren van het imago wordt vaak genoemd als kans voor de wijk.
1.5
Op het gebied van voorzieningen
Er zijn veel voorzieningen in de wijk. De scholen, het winkelcentrum, het wijkontmoetingscentrum, het gezondheidscentrum, de sportvoorzieningen en het complex De Kruitmolen worden zeer gewaardeerd door de bewoners. Mensen uit Mortiere vinden het prijzenswaardig dat bij de bouw van de wijk Dauwendaele ook rekening is gehouden met de voorzieningen voor de nieuwe bewoners, dit in tegenstelling tot de eigen wijk Mortiere.
Bedrijven en kantoren De bedrijven in Dauwendaele zijn vooral geconcentreerd langs de randen van de wijk. De grootste bedrijven zijn gevestigd op de bedrijventerreinen Arnestein en Mortiere. In Dauwendaele zijn grote werkgevers Woongoed Middelburg, Huis van Bewaring Torentijd, de Kamer van Koophandel, crematorium en de politie. Ook is er veel werk in de zorginstellingen in de wijk. In de wijk zelf is een benzinestation met autowasplaats en een automobielbedrijf aan de Roozenburglaan. Langs de Schroeweg is een kantorenstrook gesitueerd die zich voortzet langs de Buitenruststraat en Goudend. Deze kantorenstrook is in de jaren 80 in ontwikkeling genomen en biedt ruimte voor een groot aantal (circa 15) kantoren en krijgt een vervolg met het in ontwikkeling genomen kantorenpark Veldzigt aan de westzijde van de Schroeweg. Voor het overgrote gedeelte betreft het kantoren met een administratieve functie.
22
Winkels In het noordwesten van het plangebied aan de Vrijlandstraat ligt het wijkwinkelcentrum Dauwendaele. Het winkelcentrum ligt centraal in de wijk en langs de belangrijkste doorgaande weg van de wijk: Vrijlandstraat-Roozenburglaan. Het accent ligt op dagelijkse artikelen. Het huidig winkeloppervlak bedraagt 5.328 m². In het jaar 2000 is het winkelcentrum gerenoveerd. Het winkelcentrum trekt naast de bewoners van Dauwendaele ook bewoners uit Mortiere en uit de kernen Arnemuiden en Nieuw- en Sint Joosland. Buiten het buurtwinkelcentrum zijn er in het plangebied geen winkelvoorzieningen. In de Kwaliteitsatlas Middelburg is vastgelegd dat de wijkwinkelcentra het hart van de wijk vormen en dat detailhandel daar geconcentreerd dient te worden. Winkelcentrum Dauwendaele kampt met teruglopende passantencijfers, leegstand en dalende omzetten. Volgens een onderzoek van de Stichting Collectief Beheer Winkelcentra uit 2005 heeft het winkelcentrum op basis van het toekomstige bevolkingsdraagvlak voldoende ontwikkelingsmogelijkheden. Wel op voorwaarde dat het winkelcentrum wordt geherstructureerd.
Met de winkeliers en eigenaren in het winkelcentrum is een analyse gemaakt van de problemen van het winkelcentrum. Dit heeft geleid tot de volgende uitgangspunten voor de herstructurering. 2 Uitbreiding met circa 1000 m winkelvloeroppervlak om enkele trekkers toe te kunnen voegen zoals een grote supermarkt en een discounter. Vergroten parkeercapaciteit, parkeren geconcenteerd op één plek en op maaiveld. Representatieve gevels, ingangen winkels aan buitenzijde winkelcentrum, ongedaan maken introverte karakter en horeca aan de buitenzijde van het centrum. Koppelen langzaam verkeer verbindingen. Laden/lossen supermarkten op één plek. Overzichtelijke en evenwichtige routing bezoekers, optimale ‘doorbloeding’.
23
Ligging winkelcentrum
Het winkelcentrum ligt centraal in het verzorgingsgebied Dauwendaele - Mortiere. Ook als in ogenschouw wordt genomen dat Dauwendaele ca. 2700 woningen telt en Mortiere op termijn ca. 1300 woningen. In de wijk zijn meerdere entrees die leiden naar het winkelcentrum. De belangrijkste zit aan de westkant, aan de Schroeweg. Aan de Torenweg bevinden zich twee entrees voor auto’s en fietsers en vanaf de Nieuwlandseweg is het winkelcentrum ook bereikbaar. Daarnaast zijn er nog een aantal kleine entrees voor fietsers, zoals De Overloper en de fietserstunnel onder het spoor door. De Vrijlandstraat kan dan ook worden gezien als de centrale verzamelas van de wijk. Aan deze straat zitten logischerwijs ook de meeste voorzieningen in de wijk. Stedenbouwkundig gezien is de locatie van het winkelcentrum het hart van de wijk.
In alle analyses en gesprekken met bewoners en organisaties komt het winkelcentrum prominent naar voren. De deelnemers aan het Breed groepsgesprek vinden de verscheidenheid aan winkels en betrokken ondernemers een sterk pluspunt. De ouderdom en de leegstand zijn zwakke punten. De bewoners uit Mortiere geven tijdens het Breed groepsgesprek aan dat het aanbod van de winkels niet aansluit bij hun wensen, en dat zij voor de dagelijkse boodschappen uitwijken naar de Magistraatwijk of de AH XL in Vlissingen. Om de relatie met Mortiere te verbeteren, zouden naast het aanbod volgens de ondernemers en de deelnemers aan de wijktafel ook de auto- en fietsroutes naar het winkelcentrum geoptimaliseerd moeten worden. Bewoners uit Mortiere hebben geopperd om de winkelvoorzieningen te verspreiden tussen Mortiere en Dauwendaele. Conreet betekent dit verplaatsing van winkels van Dauwendaele naar Mortiere.
Horeca Binnen het plangebied bevinden zich zes horecavoorzieningen, drie vestigingen binnen het winkelcentrum (een cafetaria, een Italiaans restaurant en een Chinees restaurant) en drie vestigingen daarbui-
24
ten (hotel Arneville, cafetaria ’t Frituus en een grand café aan de Buitenruststraat). Ook sportpark De Kruitmolen en Ontmoetingscentrum Dauwendaele hebben horecafaciliteiten. Een van de uitgangspunten van de ondernemers voor de herstructurering van het winkelcentrum is het plaatsen van de horeca naar de buitenzijde van het centrum, waardoor terrassen aan de horeca toegevoegd kunnen worden.
Onderwijsvoorzieningen De wijk bevat een aantal scholen die verspreid over het gebied zijn gelegen. Het betreft: Calvijn College (Middelbaar voortgezet onderwijs) aan de Kruitmolenlaan; basisschool voor christelijk onderwijs De Wilgenhof aan de Torenhofstraat;. openbare basisschool Vossenburch met sportzaal aan de Roozenburglaan en de Hooge Meestraat; katholieke basisschool Franciscusschool met sportzaal aan de Westmede.
In Mortiere is het Regionaal Opleidingscentrum (ROC) gevestigd. Binnen de Brede School Dauwendaele-Mortiere werken op wijkniveau de drie basisscholen, de gemeente, kinderopvang, peuterspeelzalen en welzijn samen. In het integrale onderwijshuisvestingsplan van de gemeente staat realisatie van een fysieke Brede School in Dauwendaele gepland in de periode 2018-2022. De minimaal benodigde investering bedraagt bijna € 13 miljoen. Het gaat dan om het realiseren van een bredeschoolcomplex voor leerlingen uit Dauwendaele en Mortiere. Als gevolg van voorwaarden vanuit het Rijk dient de afstand tussen de nieuwe brede school en de basisschool de Lonneboot in Nieuw- en Sint Joosland tenminste twee km te zijn. Een basisschool in Mortiere én in Nieuw- en Sint Joosland is daarom uitgesloten. 12
In de SWOT-analyse en in het onderzoek De pedagogische wijkkracht Dauwendaele in Middelburg zijn de kansen en bedreigingen voor de basisscholen benoemd. Daaruit komt duidelijk naar voren dat ‘stilstand achteruitgang is’. Een brede school moet een centrale rol hebben in het hart van de wijk. De scholen moeten aantrekkelijk zijn voor de kinderen (en ouders) uit Dauwendaele en Mortiere. Een brede school moet ook als gebouw in de wijk staan. 13 Ouders moeten betrokken zijn bij de school . De organisaties in de wijk moeten hun krachten bundelen. Bijvoorbeeld door de wijkagent te betrekken bij de school en als brede school interessante voorzieningen als een bibliotheek aan te bieden.
12
DSP-groep, 2011.De doelstelling van het onderzoek luidt als volgt: Het verkrijgen van inzicht in de wijze waarop maatschap-
pelijke (wijk)organisaties vanuit hun eigen rol en kracht hun bijdrage aan de pedagogische ’ civil society’ kunnen versterken. 13
In basisschool Vossenburch worden ouders van kinderen uit de groepen 1 en 2 aangespoord om bij het wegbrengen van hun
kind even mee de klas in te gaan.
25
Kinderopvang De basisscholen werken voor de buitenschoolse opvang samen met de Kinderopvang Walcheren (KOW). In de wijk zijn diverse locaties voor opvang: BSO Jodokus (in de Vossenburch); BSO Boomhut (in de Wilgenhof); BSO Hophuis aan de Kruitmolenlaan. In de wijk zijn ook een kinderdagverblijf en een peuterspeelzaal onder de naam Kindercentrum Koekepeer. Deze opvangvormen zijn in het gemeentelijk beleid belangrijke kansen voor kinderen om zich optimaal te ontwikkelen.
Gezondheid/gezondheidscentrum Dauwendaele heeft een groot aantal medische voorzieningen die door de bewoners worden gewaardeerd. Centraal gelegen naast het winkelcentrum Dauwendaele ligt een gezondheidscentrum met een huisartsenpraktijk, een tandartsenpraktijk, een praktijk voor fysiotherapie en een apotheek. Verder is er een praktijk voor kinderfysiotherapie aan de Kruitmolenlaan, een tandartsenpraktijk in de Meanderlaan en zijn er twee schoonheidssalons.
Sportvoorzieningen Er zijn diverse sportverenigingen actief in Dauwendaele. De meeste verenigingen zijn gevestigd op en rondom het sportpark De Kruitmolen. Dit complex omvat sportvelden (voetbal), tennisbanen, sportevenementenhal De Kruitmolen en een sportzaal. Bij het winkelcentrum is een sportschool voor fitness en diverse groepslessen. Met zo’n 800 leden, waarvan ongeveer de helft jeugdleden, is FC Dauwendaele de grootste vereniging in Dauwendaele (zie ook kader). Voor de oude tafeltennisaccommodatie op de kop van de Kruitmolenlaan zoekt de gemeente nog een (sportieve) bestemming. De gemeente Middelburg onderkent de maatschappelijke betekenis van sport. In de sportnota 20092012 wordt sport ook als kans gezien om gemeenschapszin te bevorderen en jonge mensen te leren omgaan met normen en waarden. Extra aandacht besteedt Middelburg aan de wijken Middelburg Zuid, Nieuw Middelburg, Stromenwijk en Dauwendaele. Uit onderzoek onder vijftienjarigen is namelijk gebleken dat in deze wijken deze groep veel minder beweegt dan in de andere wijken en kernen in Middelburg. In vergelijking met geheel Middelburg blijkt dat: Veel vijftienjarigen uit deze wijken niet of weinig sporten op school of bij een sportvereniging. Veel jongeren in deze groep kijken veel televisie, meer dan 6-10 uren per week. 14 Veel jongeren in deze groep halen de beweegnorm niet. FC Dauwendaele De voetbalclub FC Dauwendaele wordt vaak genoemd als belangrijke partij voor het opvoeden en opgroeien in Dauwendaele. Het ledenbestand is een afspiegeling van de wijk. De club wil pedagogisch bijdragen aan de wijk door het hanteren van normen en waarden die de jeugdigen vaak vanuit 14
De Nederlandse Norm Gezond Bewegen verschilt per leeftijdsgroep en is voor jeugd vastgesteld op dagelijks een uur matig intensieve lichamelijke activiteit, waarbij de activiteiten minimaal tweemaal per week gericht zijn op verbeteren of handhaven van de lichamelijke fitheid.
26
thuis niet meekrijgen. Ook kent de vereniging een aantal gedragsregels. De club heeft bijvoorbeeld zelf beleid opgezet rondom het vloeken op het veld. De BSO van de Brede School in Dauwendaele maakt gebruik van het clubhuis van FC Dauwendaele. Het bestuur van de club heeft aangegeven dat zij de samenwerking met de andere organisaties in de wijk, zoals basisscholen en jeugdzorg, willen verbeteren en intensiveren. Ook wil de club ouders meer betrekken bij de voetbalactiviteiten van hun kinderen.
Spel- en recreatievoorzieningen De wijk Dauwendaele heeft verspreid over alle buurten diverse speelvoorzieningen. Voor het overgrote deel betreft het kleine speelplekken, zoals onder andere Gervinsland, Duunmede, Kruitmolenlaan en Agaat. De laatste jaren zien we juist in Dauwendaele een toename van speeltuinen die op initiatief van bewoners worden gerealiseerd, mede gefinancierd door fondsen en private partijen. Daarnaast zijn er ook nog bespeelbare groenzones en enkele trapvelden. Het grote trapveld aan De Overloper heeft momenteel een centrale ontmoetingsfunctie voor zowel basisschoolkinderen als tieners uit de wijk.
Ondanks het feit dat er de afgelopen jaren een aantal speeltuintjes is bijgekomen zijn de deelnemers van het Breed groepsgesprek niet tevreden over de speelvoorzieningen in de wijk: volgens de directeur van basisschool Vossenburch zijn er onvoldoende goede speelmogelijkheden; volgens een andere deelnemer zijn er in veel buurten weinig en slechte speeltoestellen.
Zorgvoorzieningen In elke woonservicezone is er een eerste aanspreekbare zorgaanbieder voor verpleging en verzor15 ging; in Dauwendaele is dat Zorgstroom (zie ook de paragraaf over zorgwoningen). In zoverre nodig en mogelijk organiseert de zorgaanbieder ook de afstemming van de 24 uurszorg. In Dauwendaele wil 16 Zorgstroom voor de locatie Rustenburg insteken op 24 uurszorg . In overleg met Woonzorg Neder-
15
De zorgaanbieders zijn samen om de tafel gaan zitten en hebben onderling de woonservicezones verdeeld. De verdeling is
vastgelegd in het convenant Woonservicezones. 16
In het appartementencomplex Hof Klarenbeek biedt Zorgstroom Volledig Pakket Thuis (VPT) aan. In 24 appartementen van dit complex wonen mensen zelfstandig, maar krijgen zorg zoals die gegeven wordt in een zorgcentrum. De bewoners wonen verspreid over het complex en niet, zoals gebruikelijk bij zorgcentra, bij elkaar. De zorg is 24 uur per dag aanwezig in het complex.
27
land wil Zorgstroom beoordelen of het Volledig Pakket Thuis ook in Het Binnenhof kan worden geleverd. Ongeacht de zorgaanbieder die binnen een woonservicezone garant staat voor 24 uurszorg, blijft de keuze voor de zorgaanbieder bij de cliënt.
Openbaar vervoer De wijk ligt tegen het treinstation aan. Vanaf het station rijdt lijn 65 naar het ROC in Mortiere via bushaltes Ewisland en Duunmede. De afgelopen jaren is het openbaar vervoer in de wijk versoberd. De busdienst lijn 57 van Middelburg naar Vlissingen, die eerst ook door Dauwendaele reed, is voor Connexxion niet meer rendabel door een tekort aan passagiers. Op maandag t/m zondag rijdt deze lijn na de Statenlaan in Middelburg Zuid rechtstreeks naar het station. Alleen in de avonduren wordt er één keer per uur via de wijk Dauwendaele. Tijdens het Breed groepsgesprek is naar voren gekomen dat de bewoners deze versobering van de busdienstregeling met name voor de ouderen in de wijk een verslechtering vinden.
Bewonersorganisaties Stichting Wijk Dauwendaele organiseert en begeleidt met hulp van vrijwilligers uit de wijk het gehele jaar door tal van activiteiten. De stichting organiseert activiteiten voor de jeugd (bijvoorbeeld de kinderclub op woensdagmiddag en een sinterklaasfeest), maar ook voor volwassenen en ouderen in hun eigen locatie in de Meanderflat in Dauwendaele. Ook het begeleiden van jongeren met een taakstraf behoort tot hun takenpakket. Doelstelling van de stichting is het stimuleren van de leefbaarheid in de wijk en het bevorderen van de integratie van mensen met diverse nationaliteiten. De Stichting zet zich ook in voor een betere woonomgeving. Ook heeft Dauwendaele een Wijkondersteuningspunt (WOP) waar de bewoners kunnen spreken met een wijkbemiddelaar. De wijkbemiddelaar is degene bij wie de bewoner terecht kan met klachten, vragen, opmerkingen en ideeën over de wijk. De wijkbeheergroep is ingesteld door de gemeente. Het is een groep bewoners die zich op vrijwillige basis heeft georganiseerd. Deze heeft voornamelijk een signalerende, inventariserende en initiërende functie. Deze groep bestaat weer uit een aantal commissies en bemoeit zich met zaken die spelen in de wijk.
Wijkaanpak De wijktafel is het overleg tussen bewoners, gemeente en instellingen over de knelpunten en activitei-
ten in de wijk, met als doel de leefbaarheid van de wijk te behouden of te verbeteren. Iedere bewoner kan de wijktafel bijwonen en zelf een onderwerp op de agenda zetten. Er wordt toelichting gegeven op zaken die de komende tijd in de wijk spelen en er wordt gestemd over de verdeling van het wijktafelbudget. Jaarlijks zijn er in principe twee wijktafels. Gemiddeld komen in Dauwendaele 40 tot 60 bewoners naar de wijktafel. Dit komt overeen met het gemiddelde bezoek aan de wijktafels in de wijken en kernen. In Dauwendaele is de wijkmanager de contactpersoon tussen bewoners, externe organisaties en de gemeentelijke organisatie. De wijkwethouder is de bestuurlijke contactpersoon voor de wijk. Alle wethouders plus de burgemeester zijn wijkwethouder voor één of meerdere wijken of dorpen.
Welzijnsvoorzieningen Stichting Welzijn Middelburg (SWM) zorgt voor het programmabeheer in alle wijkcentra en grand cafés. Bewoners kunnen hier terecht voor activiteiten. Ook worden bewoners gestimuleerd om zelf activiteiten te organiseren. In Dauwendaele is de SWM actief op de volgende locaties: Grand café Buitenrust; Ontmoetingscentrum Dauwendaele; jeugdhonk onder het winkelcentrum; basisscholen in het kader van de Brede School Dauwendaele-Mortiere.
28
Porthos In Middelburg is Porthos het loket voor vragen op het gebied van welzijn, zorg en opgroeien. Inwoners kunnen hier terecht voor informatie, advies en hulpverlening. Porthos is ook een netwerkorganisatie waarbinnen de meer complexe zorg wordt gecoördineerd. De samenwerking vindt niet alleen plaats binnen het loket. De medewerkers van de samenwerkende partijen zijn ook op andere locaties actief en vormen daar de schakel met Porthos. Zij zijn de ‘ogen en oren’ in de wijk. Er wordt naar gestreefd om vroegtijdig problemen te signaleren. Dit kan leiden tot een individuele aanpak en/of een wijkgerichte benadering. Deze outreachende, meer wijkgerichte werkwijze is nog in ontwikkeling.
Kerken In de wijk bevinden zich vier kerken: het kerkcentrum De Hoeksteen, het kerkgebouw van de Baptistengemeente, de Thomaskapel en de kerk Koninkrijkszaal van Jehova's Getuigen. Voor het Breed groepsgesprek op 28 februari 2012 hebben alle kerken een uitnodiging ontvangen, maar hier geen gehoor aan gegeven.
29
1.6
Buurten 17
Op basis van het bestemmingsplan en de stedenbouwkundige analyse (zie paragraaf 2.2) kan de wijk in elf buurten worden verdeeld met elk specifieke kenmerken.
Winkelcentrum Het winkelcentrum ligt in het hart van de wijk. Het overdekte winkelcentrum is introvert en heeft een achterkant die niet representatief is. Hieromheen is een parkeerterrein gelegen dat de ruimte een stenig uiterlijk geeft.
Uit de gesprekken met de bewoners en de SWOT-analyse komen de volgende punten naar voren.
Het winkelcentrum is het hart in de wijk. Wel moet het nodige gedaan worden om deze functie te verbeteren en te behouden. De deelnemers aan de wijktafel zien kansen voor het winkelcentrum als dit goed bereikbaar is voor de mensen uit Dauwendaele en Mortiere, met een grote supermarkt als trekpleister. De deelnemers aan het Breed groepsgesprek beamen dit, maar vinden ook dat het hart in de wijk moeten worden gecomplementeerd met een brede school. Het winkelcentrum heeft een belangrijke functie voor de ouderen die wonen in de seniorencomplexen in de buurt. Er is relatief veel vandalisme rondom het winkelcentrum en het jeugdhonk. Mensen uit Mortiere pleiten voor een winkelcentrum aan de rand van Dauwendaele richting Mortiere.
Buitenruststraat Dit gebied ligt in het noorden en hier ligt de hoofdentree van de wijk met als belangrijk herkenningspunt hotel Arneville. Het is een sterk verstedelijkt gebied met uiteenlopende functies. De politie, Kamer van Koophandel, MEE Zeeland en Woongoed houden hier bijvoorbeeld kantoor. De kantoren langs de Schroeweg zijn opvallend door hun ligging aan de weg. Tot een aantal jaren gelden was er ook detailhandel in dit gebied.
Uit de gesprekken met de bewoners en de SWOT-analyse komen de volgende punten naar voren.
In de avonduren is er in verband met de kantoortijden weinig leven. Een positieve uitzondering daarop is het Grand Café. De kantoren in de omgeving van het winkelcentrum dienen opgewaardeerd te worden. Een goed voorbeeld is de opwaardering van het kantoor van de Kamer van Koophandel.
17
Bestemmingsplan Dauwendaele, vastgesteld door de raad van Middelburg in augustus 2005.
30
Edelstenenbuurt Dit gebied ligt tussen het treinstation en het winkelcentrum. Vooral het centrale deel van de buurt heeft een compacte ruimtelijke structuur, herkenbaar aan de gesloten bouwblokken met gestapelde woningen in de hoeken, de poorten voor de ontsluiting van binnenterreinen en smalle straten. Auto's parkeren op de binnenterreinen. Als er in negatieve zin wordt gesproken over de Edelstenenbuurt dan wordt dit centrale deel bedoeld. Het meest oostelijke deel heeft een eenvoudig rechthoekig patroon. Ook hier zijn de straten grotendeels vrij van geparkeerde auto's, zodat deze een zeer groen karakter hebben. Tussen beide gebieden ligt een open groene zone met de monumentale villa Roozenburg en boerderij Dauwendaele. De Segeersweg markeert dit tussengebied. Aan de westzijde ligt een complex ouderenwoningen met een open hovenstructuur (Woonzorgcentrum Buitenrust) en een verpleeghuis met een grand café. Ten noorden hiervan maakt de Segeerssingel een knik conform de historische belijning. De lintbebouwing is deels oud en deels nieuw. Uit de gesprekken met de bewoners en de SWOT-analyse komen de volgende punten naar voren. Opvallend is dat de Edelstenbuurt vaak wordt genoemd in de gesprekken met de bewoners.
31
De buurt ligt dichtbij winkel- en openbaarvervoervoorzieningen. Ook is de binnenstad op loopafstand. In de buurt is een grote diversiteit aan woningen te vinden en de buitenrand is mooi groen ingericht. De deelnemers aan de wijktafel typeren de woningen in het centrum van de buurt als zwak en vinden de buurt een doolhof. Verpaupering van de buurt ligt op de loer als er niet wordt ingegrepen.
Volgens de deelnemers aan het Breed groepsgesprek en de wijktafel is er weinig sociale cohesie in de buurt, onder andere door de concentratie van mensen met sociale, psychische en/of financiele problemen in die delen met veel sociale woningbouw. Veel deelnemers aan het Breed groepsgesprek voelen zich op bepaalde plekken in de wijk niet altijd veilig, omdat zich daar meer incidenten voordoen dan elders in de wijk. De Edelstenenbuurt wordt als een dergelijke plek genoemd. In de buurt is veel zwerfafval te vinden, ook omdat het centrale deel van de buurt een doorgangsroute is voor scholieren. De bewoners zien een kans in het versterken van de relatie tussen de groene ruimten rond boerderij Dauwendaele en Villa Rozenburg en de rest van de buurt. De wijkbeheergroep Dauwendaele ziet een kans in het verbeteren van de ruimtelijk structuur van de buurt door het realiseren van een open doorgang in de buurt.
Vredenburg en omgeving
Dit gebied wordt aan de zuidzijde begrensd door een centraal gelegen watergang in de wijk. Kenmerkend is het stratenpatroon met noord-zuid en oost-west gerichte straten. Een aantal straten kent eenrichtingsverkeer. In dit deelgebied ligt basisschool De Wilgenhof. Er is relatief weinig beplanting aanwezig, waardoor het gebied een stenig karakter heeft. Op een enkele plaats zijn groene zones (veelal speelplaatsen) aanwezig die het stenige karakter verzachten.
Uit de gesprekken met de bewoners en de SWOT-analyse komen de volgende punten naar voren:
de ruime opzet van de buurt; de woningen zijn betaalbaar; het complex Vreedenburg steekt negatief af bij de rest van de buurt. Het complex maakt een troosteloze en onverzorgde indruk.
Rustenburgstraat en omgeving Dit gebied lijkt qua ruimtelijke structuur op Vredenburg en omgeving. Wel is er meer groen. Ook dit gebied wordt (aan de noordzijde) begrensd door een centraal gelegen watergang in de wijk. Bovendien kent het een stratenpatroon met noord-zuid en oost-west gerichte straten met eenrichtingsverkeer. Voor mensen die de omgeving niet kennen kan het een doolhof van straten zijn. In dit deelgebied ligt ook een basisschool: De Vossenburch. Woongoed heeft in dit deelgebied veel huurwoningen in bezit.
Uit de gesprekken met de bewoners en de SWOT-analyse komen de volgende punten naar voren:
32
de ruime opzet van de buurt; de woningen zijn betaalbaar; veel groen in de buurt.
Buitenhove In dit gebied zijn geschakelde woningen gelegen die georiënteerd zijn op een langgerekte straat met parkeerplaatsen. Hier overheerst een stenig karakter. Aan de westzijde ligt een groene zone die een afscherming vormt van het fietspad (De Overloper). Aan de Roozenburglaan en de Vrijlandstraat wordt dit gebied gekenmerkt door afgetopte flats. In dit gebied is ook een rouwcentrum gevestigd.
Uit de gesprekken met de bewoners en de SWOT-analyse komen de volgende punten naar voren.
Het openbare groen en het privégroen sluiten mooi op elkaar aan. Fietspad De Overloper wordt met name in de avonduren als onveilig ervaren en dan vermeden door de bewoners van Mortiere als verbindingsroute tussen Mortiere en winkelcentrum/binnenstad.
Meander- en Driewegenhof In dit gebied zijn drie types woningen aanwezig: flats, rijwoningen en appartementen. In het noordelijke deel zijn appartementen in drie lagen gebouwd in een U-vorm rondom een groen binnenplein. Het noordelijk deel heeft een strakke strokenverkaveling van rijwoningen waarbij de bergingen aan de voorzijde en de achtertuinen op het zuiden gericht zijn. De woningen grenzen aan autovrije voetpaden, waardoor het een kindvriendelijke buurt is. Doordat de bergingen aan de voorzijde zijn gesitueerd, en er aan de tuinzijde diverse types afschermingen zijn toegepast, ontstaan "rommelige" straatwanden die het beeld bepalen. Tevens is de openbare ruimte tussen de woningen beperkt. In het zuidelijk deel staat een groot flatgebouw (zes lagen) in een meandervorm. Het straatbeeld van de weg is zeer stenig. Aan de zuidzijde van de Meanderflat zijn vier gebouwen geplaatst met vier lagen (Driewegenhof). De eerste laag omvat garageboxen. Aan de westzijde van de flats zijn groene gebieden aanwezig, terwijl aan de oostzijde parkeerplaatsen een stenige aanblik bieden. In het gebied zijn enkele bedrijfsfuncties aanwezig: een cafetaria, een benzinestation en een automobielbedrijf.
Uit de gesprekken met de bewoners en de SWOT-analyse komen de volgende punten naar voren. Opvallend is dat deze buurt ook vaak wordt genoemd in de gesprekken met de bewoners.
33
In de SWOT-analyse wordt gesteld dat de verdeling tussen koop- en huurwoningen niet in evenwicht is, er zijn teveel huurwoningen. Het groen van de tuinen is niet zichtbaar vanwege schuttingen en aan de voorzijde van de woningen is alleen een pad en een schuur aanwezig. Deze schuren belemmeren ook het sociaal contact met de buren en de buurt. Het zou een kans zijn om deze schuurtjes te verplaatsen. Veel deelnemers aan het Breed groepsgesprek voelen zich op bepaalde plekken in de wijk niet altijd veilig, omdat zich daar mee incidenten voordoen dan elders in de wijk. In deze buurt voelen ze zich geïntimideerd door rondhangende jeugd. Volgens de deelnemers aan het Breed groepsgesprek en de wijktafel is er weinig sociale cohesie in de buurt, onder andere door de concentratie van mensen met sociale, psychische en/of financiele problemen. Verpaupering van de buurt ligt op de loer als er niet wordt ingegrepen. Het is een kinderrijk gebied mede door de ruime woningen aan de Driewegenhof en de Meanderlaan.
Landen Typerend voor Vromoldsland en omgeving zijn de rijwoningen gelegen aan een rechthoekig stratenpatroon. Op een aantal plaatsen zijn doorsteken gemaakt ten behoeve van ontsluiting van de woningen. Aan de oostzijde zijn de straten niet toegankelijk voor het autoverkeer, zodat rustige kindvriendelijke hofjes zijn ontstaan. Centraal in het gebied ligt een groene ruimte. Aan de oostzijde ligt een groene zone die een afscherming vormt van het fietspad (De Overloper). De architectuur van de woningen loopt uiteen. Aan de zuidzijde (Piersland) zijn in de jaren 90 woningen gerealiseerd die qua typologie, architectuur en materiaalgebruik sterk verschillen van de overige woningen. Gervinsland en omgeving hebben een erfstructuur. De entrees van het gebied zijn duidelijk herkenbaar; hier zijn de parkeerterreinen gelegen. Het woongedeelte ligt verhoogd ten opzichte van de omgeving. De woningen vallen op door de toegepaste gevelbekleding (grindplaten).Op een aantal plaatsen is een groen plein aanwezig, maar in het straatbeeld wordt de groene uitstraling bepaald door het aanwezige privégroen. Ten zuiden van dit gebied zijn vrijstaande en geschakelde woningen gelegen. Uit de gesprekken met de bewoners en de SWOT-analyse komen de volgende punten naar voren. De verdeling tussen koop- en huurwoningen is goed. Ook de verdeling van oudere en jongere huurders is volgens de SWOT-analyse op buurtniveau prima. In de Landen zijn veel ruime woningen. De buurt is autoluw.
34
In de top drie van het wijkplan 2012 is een zebrapad bij de bushalte Dauwendaelselaan ter hoogte van Girsesland opgenomen. De deelnemers van de wijktafel vinden de uitstraling van de woningen met grindplaten zwak. In de SWOT-analyse op buurtniveau wordt het verbeteren van de uitstraling/meer luxe aanbrengen als kans gezien.
Medes Duunmede is opgebouwd uit één architectuurstijl, waardoor de samenhang wordt versterkt. Er zijn variaties gemaakt in hoogteverschillen, verschillende nokrichtingen en rooilijnverspringingen om diversiteit in het straatbeeld aan te geven. De ontsluitingsstructuur bestaat uit twee oost-westgerichte straten met noord-zuid gerichte woonstraten. Deze zijn deels niet toegankelijk voor gemotoriseerd verkeer (erfkarakter). Op een aantal plaatsen zijn pleinen gelegen.
Westmede en omgeving lijkt in opzet en architectuur erg veel op Duunmede. De ontsluiting bestaat ook uit twee oost-west gerichte ontsluitingsstraten. Vanaf deze straten zijn erven gecreëerd die dwars op de ontsluiting liggen. De uitstraling is stenig, doordat er relatief weinig beplanting aanwezig is. In het zuidelijke deel zijn woningen met een andere architectuur gelegen. Deze woningen bestaan uit drie lagen (drive-in woningen). In het noordelijk deel is een aantal vrijstaande en twee-onder-een-kapwoningen gerealiseerd. Uit de gesprekken met de bewoners en de SWOT-analyse komen de volgende punten naar voren. In de buurt wonen veel betrokken bewoners. Ook zijn volgens de SWOT-analyse op buurtniveau de sociale vaardigheden in deze buurt goed. De buurt is ruim opgezet en veel woningen zijn ruim van binnen. Door de waterpartijen oogt de buurt ruimtelijk. Wel is er weinig groen in de buurt. Het voetgangerstunneltje naar het park Meiveld geeft een gevoel van sociale onveiligheid.
35
De begraafplaats
De begraafplaats is gelegen in de zone tussen Nieuwlandseweg en de woonbebouwing aan de Kruitmolenlaan. Functie en inrichting hebben geresulteerd in een groen gebied.
Sportvelden Het zuidelijke deel van de groene zone langs de Nieuwlandseweg bestaat uit sportvoorzieningen, afgeschermd door een forse groene wand. Op één locatie is deze wand doorbroken door de aanwezigheid van een parkeerplaats. Tegenover de sportvelden ligt de Kruitmolenlaan. Het groene karakter van het straatbeeld wordt bepaald door privégroen in de tuinen.
36
1.7
Conclusies
Uit de voorgaande paragrafen zijn de volgende conclusies te trekken:
Gebiedsbeschrijving en infrastructuur Dauwendaele is een ruime, groene en waterrijke wijk. De Edelstenenbuurt wijkt met haar compacte ruimtelijke opzet hier duidelijk van af. Dauwendaele is qua ruimtelijke structuur zo opgezet dat alle wegen en fietspaden uitkomen op de Vrijlandstraat, waar ook de meeste voorzieningen zijn gelegen. De bewoners uit Dauwendaele en Mortiere vinden dat de fietsroutes naar het winkelcentrum en de binnenstad verbeterd moeten worden. Zo stopt fietspad De Overloper abrupt bij het winkelcentrum en is de fietstunnel bij het NS station vooral verbonden met de Kruitmolenlaan en niet met de rest van de wijk. De fiets- en autoverbindingen met de andere wijken en de binnenstad worden onderbroken door harde barrières als Schroeweg, Torenweg, kanaal en spoor. De Edelstenenbuurt vormt door de afwijkende wegenstructuur ten opzichte van de rest van Dauwendaele een barrière tussen de stad en de rest van de wijk.
Woningen De woonmilieus met ruime en betaalbare eengezinswoningen met tuin en groen en water in de buurt worden gewaardeerd door de bewoners van Dauwendaele. De andere woonmilieus met appartementen en dicht op elkaar gebouwde woningen worden duidelijk als minder ervaren. De betaalbare eengezinswoningen zijn interessant voor starters op de woningmarkt die op zoek zijn naar een huur- of koopwoning buiten het centrum. De vraag naar betaalbare huurwoningen is gezien de wachttijden groot. De vraag van starters naar betaalbare koopwoningen is in vergelijking met de rest van de gemeente Middelburg minder; in Dauwendaele staan de betaalbare woningen tot € 150.000 langer te koop dan in de rest van Middelburg. Op basis van het aantal verstrekte startersleningen de afgelopen jaren lijkt het er op dat een aantal andere wijken beter in staat zijn starters aan te trekken. Dauwendaele is in de jaren 70 met name opgezet om jonge gezinnen te huisvesten. Voor de leefbaarheid in de wijk willen de bewoners deze groep graag behouden en aantrekken. De ruime goedkope woningen zijn aantrekkelijk voor jonge gezinnen. Voor gezinnen die binnen de wijk wooncarrière willen maken zijn de mogelijkheden echter beperkt. De wijk bestaat namelijk vooral uit goedkope huurwoningen, vooral het aanbod koopwoningen boven de € 250.000 en huurwoningen boven de huursubsidiegrens is zeer beperkt. Met nieuwbouw op leegkomende locaties zou deze groep bediend kunnen worden. In veel buurten zijn er meer huur- dan koopwoningen. Bewoners vinden een evenwichtige mix tussen huur- en koopwoningen belangrijk voor de leefbaarheid in de buurten. De afgelopen jaren zijn in Dauwendaele al veel huurwoningen verkocht. Het verkoopprogramma van Woongoed biedt mogelijkheden om in meer buurten een evenwicht te krijgen tussen koop en huur. De senioren in de wijk hebben een ruime keuze in senioren- en zorgwoningen in de wijk. De afgelopen jaren is het aanbod alleen maar toegenomen. Door de toenemende vergrijzing in de wijk zal het echter ook onontkoombaar zijn om de bestaande woningvoorraad met allerlei aanpassingen levensloopbestendig te maken. Dauwendaele verschilt hierin niet met andere wijken en kernen in Middelburg. De onderhoudstoestand van sommige koopwoningen in de wijk is slecht. Bewoners ervaren dat sommige woningkopers het onderhoud van de woning niet goed kunnen overzien.
Samenleven In de meeste buurten zijn de mensen tevreden met hun woonomgeving. Er komen ook geen opvallende sociale problemen voor. Over een aantal straten in de wijk zijn de bewoners minder te spreken. In
37
deze straten staan meer huizen die slecht onderhouden zijn en er is meer overlast van bewoners. In deze straten wonen meer culturen door elkaar. De cultuurverschillen leiden soms tot conflicten. In deze straten voelen de bewoners uit Dauwendaele en Mortiere zich onveiliger. Deze straten zijn vooral te vinden in de Edelstenenbuurt, Buitenhove en Meander- en Driewegenhof, de problemen en conflicten hebben echter invloed op het imago van de hele wijk. In de hele wijk wonen huishoudens met zeer beperkte financiële middelen. Veel bewoners kunnen bijvoorbeeld de ouderbijdrage van de school en het lidmaatschap van een (sport)vereniging niet meer betalen. Uit de wijk komen signalen dat de betrokkenheid van sommige ouders bij hun kinderen beperkt is. Basisscholen en verenigingen hebben soms moeite om activiteiten te organiseren waarbij ouderhulp essentieel is. De bewoners constateren dat veel kinderen in de wijk opgroeien in een zwak- en/of probleemgezin. Vaak spelen er dan financiële- en opvoedproblemen in een gezin. Bewoners en professionals maken zich bovendien zorgen over de jeugd in de puberleeftijd die dreigt af te glijden naar een crimineel milieu. Ook over de ouderen in de wijk maken de bewoners zich zorgen. Veel ouderen zijn namelijk eenzaam. Daarentegen zijn de bewoners positief over de sociale samenhang tussen de oudere bewoners in de wijk.
Voorzieningen Dauwendaele heeft een gevarieerd en uitgebreid aanbod aan voorzieningen. De winkelvoorzieningen in de wijk staan wel onder druk. Het wijkwinkelcentrum is steeds minder goed in staat om klanten aan te trekken. De meer koopkrachtige bewoners uit de Mortiere kiezen voor winkels in verder gelegen wijken en steden. Een beter aanbod, een goede uitstraling en betere verkeersverbindingen met de Mortiere zijn noodzakelijk voor de levensvatbaarheid van het winkelcentrum in het huidige locatiegebied. De bewoners hebben de keuze uit drie verschillende basisscholen in de wijk, alle drie met een eigen karakter en imago. De meeste kinderen uit Dauwendaele gaan naar één van deze scholen in de wijk. Voor de kinderen uit Mortiere zijn de scholen in Dauwendaele dichtbij. Toch kiezen de ouders van de kinderen uit Mortiere vaker voor basisonderwijs in een andere wijk of kern. Voorzichtige conclusie is dat de scholen in Dauwendaele niet aantrekkelijk genoeg zijn voor de ouders uit Mortiere. Op dit moment is niet duidelijk wat er nodig is om de kinderen uit Mortiere aan te trekken. Ook welke rol een fysieke Brede school hierin kan spelen moet nog onderzocht worden. Wat wel helder is, is dat de mensen die wonen en werken in Dauwendaele en de Mortiere het belangrijk vinden voor de levensvatbaarheid van de scholen dat meer kinderen uit de Mortiere kiezen voor onderwijs in Dauwendaele. Veel kinderen in de wijk bewegen onvoldoende. Daarnaast vertoont een groep jongeren in de wijk asociaal gedrag. De sportverenigingen in de wijk kunnen en willen een rol spelen om de kinderen meer te laten bewegen en meer te betrekken bij de wijk. Vooral FC Dauwendaele heeft veel ambities op dat gebied. Die ambities willen ze verwezenlijken door onder meer samen te werken met andere organisaties in de wijk zoals scholen, kinderopvang en Stichting Wijk Dauwendaele. In de wijk zijn maar liefst 13 speeltuintjes waar kinderen kunnen spelen en bewegen. Toch ervaren de bewoners de speelmogelijkheden voor de kinderen in de buitenruimte als matig.
Buurten Dauwendaele is te verdelen in elf duidelijk herkenbare buurten. De buurten zijn vooral een afspiegeling van de periode waarin ze zijn gebouwd; iedere woonbuurt uit de jaren 70 en 80 in Dauwendaele is op een willekeurige plek in Nederland terug te vinden. Het imago en de uitstraling van de straten in het midden van de wijk vanuit het NS station tot de Torenweg zijn voor de wijk een bedreiging. Deze straten in de Edelstenenbuurt, rondom het winkelcentrum, Buitenhove, Meander- en Driewegenhof komen vaker negatief in het nieuws. De mensen die wonen en werken in Dauwendaele en Mortiere vinden dat de prioriteit in de komende periode moet liggen bij deze straten om de leefbaarheid in de hele wijk te verbeteren.
38
