WELKOM
symposium ‘Succesfactoren van een CPO-project’
Programma 1. Welkom door Hans ter Steege, algemeen directeur Ter Steege Bouw Vastgoed 2. Aye Kampen – initiatiefnemer Aquaradius 3. Joke Geldhof, Gedeputeerde provincie Noord-Holland 4. Rik Rolleman, Gebiedsmanager Gemeente Haarlemmermeer 5. Leendert Maris – lid directie Woningborg groep 6. Joost van de Wetering – Infense Advocaten 7. Afrondende forumdiscussie 8. Afsluiting door Hans ter Steege 9. Bezoek bouwplaats Aquaradius met afsluitende netwerkborrel
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Hans ter Steege DGA Ter Steege Bouw Vastgoed Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
“Ter Steege Groep is sinds de oprichting als bouwbedrijf in 1911 uitgegroeid tot een groep van zelfstandig opererende bedrijven, onderverdeeld in de divisies: Bouw Vastgoed, Handel (Gamma- en Bouwmaat-vestigingen) en Industrie. Al meer dan 100 jaar heeft dit solide familiebedrijf klantgerichtheid en kwaliteitsbesef hoog in het vaandel. Met de kernwaarden Betrouwbaar, Betrokken en Bekwaam is Ter Steege een partner, die afspraken nakomt en handelt vanuit respect voor de ander en de omgeving
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Ter Steege Groep
Ter Steege Handel
Ter Steege Industrie
Ter Steege Bouw Vastgoed
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
Ter Steege Bouw Vastgoed is een totaalaanbieder die haar opdrachtgevers van dienst kan zijn van initiatief tot ontwikkeling, financiering, realisatie, beheer en onderhoud.
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Binnenstedelijke herontwikkelingsopgaves ‘Twentse’ (textiel)locaties, o.a.: Almelo, Indiëterrein Ten Cate Boekelo, Textielblekerij Eibergen, Textielblekerij Hengelo, Bierbrouwerij
Nijverdal, Ten Cate locaties
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Behoud industrieel / cultureel erfgoed
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
De samenleving van vandaag en morgen vraagt om maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Utiliteitsbouw en Woningbouw Nieuwbouw, renovatie, (service)onderhoud (RGVO) Leef!wel concepten: - Leef!wel wonen - Leef!wel renovatie - Leef!stijl In alles: eindgebruiker centraal Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Eindgebruiker centraal is geen frase, maar een houding Past bij én is voorwaarde voor een geslaagd CPO Traject Aquaradius: veel leerpunten => delen
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Leerzaam en plezierig symposium gewenst !!
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Aye Kampen Initiatiefnemer CPO AQUAradius Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Welkom
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
AQUAradius Drijfveren van dit CPO Missie en Doel Hoe te bereiken Kenmerken bewoners AQUAradius Doelgroepen en focus Valkuilen Tips
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Aantal woningen 57 appartementen Type appartementen: – – – – –
6 x 100 m² 10 x 115 m² 10 x 120 m² 22 x 135 m² 9 penthouse variaties
Heel veel eigen inbreng Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Kenmerken voor 50 plus
Veilig en comfortabel Gelijkvloers Drempelloos Bredere galerijen (van 1,2 naar 1,8 mtr) Bredere parkeerplaatsen Schuifdeur(en) Ruime loggia of balkon Flexibele indeling woning Keuken en badkamer Ruimere woning (minimaal 95 m²)
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Gastenverblijven
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Hobby ruimte
Stoffige ruimte
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
Schone ruimte 25 juni 2015
Zorg & Welzijn ruimte
• Cardio Fitness Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
• Werkruimte fysiotherapeut 25 juni 2015
• Vergaderzaal
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
• Cursusruimte
25 juni 2015
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Drijfveren
Onze ouders Zelfredzaamheid Zelfstandigheid En niet afhankelijk zijn van de kinderen
Sociale cohesie Veiligheid Duurzaamheid Domotica
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
►
Missie
Doel
Langdurig comfortabel en zelfstandig wonen
► Levensloopgeschikt
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
wonen
► Welzijn
bevordering ► Zelfredzaamheid ► Laagdrempelige Zorg ► Zorg in nabijheid van de bewoners ► Comfort bieden
25 juni 2015
Kenmerken bewoners AQUAradius
Aantal bewoners: 98 Huidige demografie: 50 t/m 79 jaar Gemiddelde leeftijd: 66,5 jaar Nu: – vitale bewoners, – relatief lage zorgvraag
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Hoe te bereiken Preventie – Yoga, zwemmen, cardiofitness, fysiotherapie, – medische fitness
Welzijn – Workshops, mobiliteit, bibliotheek
Domotica, ( huishoud elektronica): – Loze leidingen (ELUX instalatie) – Videofoon installatie
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Valkuilen Gemeente Beschikbaarheid van grondposities Grondprijs problematiek Kip of het ei verhaal Ambtelijk Vaak geen kennis van CPO We worden beschouwd als projectontwikkelaars Ambtelijke houding, weinig inspiratie Geen vast contactpersoon
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Valkuilen Leden Geen kennis van CPO Afwachtende houding Leden vallen af - Indien het tegen zit - Lange procedures - Verkoop eigen huis - Financiering - Overlijden
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Valkuilen Banken Weinig banken ondersteunen CPO Hoge eisen aan achtervang Eisen woningborg garantie
Kennis Collectief heeft vaak geen kennis Ondersteuning van bouwer noodzakelijk Kennis van CPO nieuwbouw - Niet gewend aan individuele wensen - Problemen met inspraak van kopers - Bouw logistiek en kosten beheersing Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Obstakels • • •
•
• •
Verwerven van grond Omvallen van de bouwer Crisis woningmarkt – Terug van 80 naar 57 appartementen – Bijstellen van de ambities Langdurige procedures – 14 maanden voor we gehoord werden – Zware onderhandelingen grondprijs – WABO procedure (strijdig gebruik) Voor financiering en achtervang Duurzaamheidsambities
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Tips voor beginnende CPO-ers Volhardendheid Creativiteit Overtuigend zijn Geduld hebben Kennis in huis halen Gezond van lijf en leden En verder: Betere voorbereiding bij gemeentes Ondersteuning Provincie (zoals: Noord Holland) Ondersteuning van de bouwer
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Bedankt voor uw aandacht Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Joke Geldhof Gedeputeerde provincie Noord-Holland Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Joke Geldhof gedeputeerde Noord-Holland Informatie: www.noord-holland.nl/zelfbouw
Collectieve zelfbouw projecten in Noord-Holland
Twitter: #zelfbouwNH
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Rik Rolleman Gebiedsmanager gemeente Haarlemmermeer Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Symposium Succesfactoren CPO projecten
25 juni 2015 Rik Rolleman, gebiedsmanager gemeente Haarlemmermeer
Zuidrand Hoofddorp Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
AQUAradius
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Proces • • • • • • •
Initiatief CPO (o.a. Floriade terrein; 2005) Ontwikkelingskader Zuidrand 2009: 10% (C) PO 2010 gesprekken voor ontwikkeling in de Zuidrand Hoofddorp Maart 2014 koopovereenkomst Juni 2014 start bouw Juni 2015 hoogste punt Eind 2015 oplevering
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Succesfactoren Waarom lukt het hier?
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Succesfactoren
Creativiteit
Duidelijke afspraken verantwoordelijkheden en kaders Als team werken; duidelijkheid over rol en verantwoordelijkheden Open communicatie Draagvlak op alle niveaus
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Succesfactoren Wat hebben wij als gemeente onder meer gedaan? • BLS (Besluit Locatie gebonden Subsidies) bijdrage • Grondprijzen systematiek voor CPO (vaste prijs m2) • (Uitgestelde betaling levering grond)
Daarnaast van belang dat de markt zorg draagt voor: • Financiële achtervang • Garantiestelling
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Samenwerking!
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Toekomst! AQUAradius; toekomstige bewoners veel woonplezier! Gemeente; nieuwe initiatieven uit markt, veel P.O.
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Toekomst!
Bedankt voor uw aandacht
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Leendert Maris lid directie Woningborg groep Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Wie zijn wij? Kerngegevens • Zelfstandige verzekeringsmaatschappij • Waarborgcertificaten voor de bouwsector • Particuliere kopers en zakelijke opdrachtgevers • Jaarlijks gemiddeld 25.000 certificaten • Marktleider met 67% Doelstelling Het beschermen van kopers en opdrachtgevers tegen financiële en technische risico’s Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Wat doen wij? Het waarborgen van bouwprojecten 1. Afbouwwaarborg tijdens de bouw Woningborg bouwt af zonder extra kosten als de aannemer failliet gaat. 2. Herstelwaarborg na oplevering Woningborg herstelt gebreken als de aannemer niet herstelt. Maximale periode 10 jaar. Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Hoe doen we dat? Ondernemingsniveau • Financiële screening aannemer en holding • Technische screening aannemer Planniveau • Juridische toets conceptaannemingsovereenkomst • Technische toets Bouwbesluit + Goed en deugdelijk werk • Financiële toets: Is het project voldoende verkocht c.q. gefinancierd? Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Waarom een Woningborg-certificaat? Keurmerk Door onze screening- en toetsingsmethoden zijn kopers en opdrachtgevers verzekerd van een financieel gezonde en technische deskundige aannemer.
Maar…… meer dan alleen een keurmerk Mocht het onverhoopt toch fout gaan, dan zorgt Woningborg voor afbouw of herstelt het gebrek.
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Waarom een Woningborg-certificaat? Technische plantoetsing Onze technische plantoetsing zorgt voor minder bouwfouten en verhoogt daarmee de kwaliteit. Hypotheken In navolging van de Nationale Hypotheekgarantie stellen steeds meer banken het Woningborg-certificaat als voorwaarde.
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
CPO’s en Woningborg Ontwikkelingen Toename van het aantal CPO-projecten Beleid Woningborg • Minder strikte technische en juridische plantoetsing • Voortoetsing door de CPO mogelijk
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Bedankt voor uw aandacht
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Joost van de Wetering Infense advocaten Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Nichekantoor
Bouwrecht | Aanbestedingsrecht | Gebiedsontwikkeling
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Situatie • Normaal: projectontwikkelaar draagt risico start bouw bij % voorverkoop • CPO: projectontwikkelingsrisico moet bij eindgebruikers blijven • Aannemer pas bereid tot start bouw bij voldoende kopers voor dekking aannemingssom • Gemeente bereid tot levering grond met grotendeels uitgestelde betaling. Daardoor start bouw bij voorverkoop die aannemingssom dekt. Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
e 1
vraagstuk en oplossing
• Gevolg van situatie: – KA-som eerste tientallen kopers moet volledig naar aannemer – KA-som latere kopers moet volledig naar gemeente
• Vraagstuk: betaling eindgebruiker klopt niet met wat hij afneemt – Hoe krijgen we koopsom eerste kopers bij aannemer?
• Oplossing: “kassa” creëren: Stichting Realisatie en Exploitatie AQUAradius – Stichting gebruikt ontvangen koopsommen voor aanneming niet-verkochte appartementen Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Gemeente Koop grond
Stichting AQUAradius
Eindgebruiker
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
Aanneming
Ter Steege
25 juni 2015
e 2
vraagstuk en oplossing
• Vraagstuk: Ter Steege en gemeente contracteren met “lege” Stichting • Zekerheden nodig voor Ter Steege – zekerheid financiële draagkracht eindgebruikers – bestuursfunctie in Stichting – aansturing bouw via Stichting
• Zekerheden nodig voor gemeente – hypotheekrecht op grond (doorhaling bij levering aan eindgebruiker) – levering grond onder ontbindende voorwaarden – 10% betaling bij splitsing in appartementsrechten
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
e 3
vraagstuk en oplossing
• Vraagstuk: hoe betaalt Stg bij splitsing grond 10% aan gemeente? – Stg heeft pas geld na splitsing + levering aan eindgebruikers – Levering kan pas na start bouw (Woningborg + banken)
• Oplossing: – Start bouw vóór splitsing + levering aan eindgebruikers – Afspraken nodig tussen gemeente, Stichting en Ter Steege
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Overige aandachtspunten • Fiscaliteiten: – voorkomen dubbele heffingen door “kassafunctie” – voorkomen dat reservering onderhoud als winst wordt belast
• Betrokkenheid banken voor financiering eindgebruikers.
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Resultaat • Na voldoende voorverkoop is op risico gestart met bouw; • Daarna kon levering aan eindgebruikers en dus geldstroom op gang komen; • Start bouw heeft verkoop verder gestimuleerd;
• Voldoende verkoop voor afbetalen Ter Steege, gemeente, rest. Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Bedankt voor uw aandacht
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
forumdiscussie
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015
Rondleiding op de bouwplaats Symposium ‘succesfactoren van een CPO-project’
25 juni 2015