Themanummer fotografie . 2015 .
DE CENTRALE AS in beeld en woord
DE CENTRALE AS de centrale as
DE CENTRALE AS de centrale as
THEMANUMMER
FOTOGRAFIE
VOORWOORD De Centrale As in beeld en woord Voor u ligt het Themanummer Fotografie De Centrale As, de derde in een reeks van een aantal magazines die jaarlijks wordt uitgebracht totdat De Centrale As gereed is. Na het voltooien van de weg worden de themanummers gebundeld en verspreid onder de mensen in het gebied. De themanummers komen tot stand onder verantwoordelijkheid van de gedeputeerden Sietske Poepjes en Johannes Kramer, samen met de betrokken wethouders Pytsje de Graaf, Emke Peterson, Houkje Rijpstra en Marja Krans. “De Centrale As is in unyk projekt”, aldus gedeputeerde Poepjes. “En we binne mei faasje dwaande mei de útfiering. Oeral yn it gebiet binne de wurksumheden te sjen. De earste trajektdielen – de rûnwei Garyp en it noardlik part tusken Dokkum en Broeksterwâld – binne al yn gebrûk naam. Yn it neijier fan 2016 reizget men oer in folslein nije dyk tusken Dokkum en Nijegea, troch moaie lânskippen. Ein 2016 wurdt ek de rûnwei Hurdegaryp yn gebrûk naam. De Centrale As ferbettert de berikberens fan Noardeast-Fryslân, de ferkearsfeiligens yn it gebiet en de leefberens yn ‘e doarpen. De berikberens is fan grut belang om de ekonomy te sterkjen. En dat hat it gebiet hurd nedich.”
Sietske Poepjes en Johannes Kramer, gedeputeerden provincie Fryslân
Rechts, van boven naar beneden de wethouders: Pytsje de Graaf gemeente Dongeradeel Emke Peterson gemeente Dantumadiel Houkje Rijpstra gemeente Tytsjerksteradiel Marja Krans gemeente Smallingerland
Gedeputeerde Kramer licht toe. “Ek fanút de gebietsûntjouwing “Oer weide, sompe en wâld” binne ferskate resultaten sichtber. En dêr bin ik bliid om. Wy hawwe tasein it gebiet mei in plus efter te litten nei alle wurksumheden oan de dyk, en dan is it wichtich dat men dat ek barren sjocht. Yn 2015 is it werynrjochtingsprojekt Lits-Leijen ôfmakke. De lânboustruktuer en wetterhúshâlding binne ferbettere en der is nije natuer ynrjochte. Hjirby is rekken hâlden mei lânskip en rekreaasje. Ek is de ekologyske ferbining by De Falom tusken De Houtwiel en De Swemmer ta stân brocht. Dit barde troch de oanlis fan in wiete griene as wêr bygelyks reeën gebrûk fan meitsje kinne. It giet om it langste ekodukt fan Nederlân, fan mar leafst 157 meter! Yn totaal is hjir in gebiet fan likernôch 300 bunder ynrjochte foar de natuer. Dêrnjonken is by de Stinswei ten noarden fan Garyp in greidfûgelgebiet fan likernôch 100 bunder realisearre.” In het volgende Themanummer fotografie wordt een aantal resultaten van de gebiedsontwikkeling weergegeven. Ook komt het project kansen in kernen dan aan bod. Kansen in kernen (KiK) omvat de herinrichting van de dorpen die na de aanleg van De Centrale As niet meer door de provinciale weg worden doorsneden. Wethouder Peterson van Dantumadiel licht één van de KiK-projecten, de herinrichting van Feanwâlden, toe.
“Gemeente en Provinsje hawwe keazen foar in yntegrale oanpak fan it stasjonsgebiet en KyK Feanwâlden. Dêrfoar hawwe gemeente en provinsje, yn nau oerlis mei de mienskip, in fisy ûntwikkele. Us doel is de leefberens, de ferkearsfeiligens en de kwaliteit fan de iepenbiere romte yn Feanwâlden te ferbetterjen en it stasjon as in regionaal iepenbier ferfiersknooppunt te fersterkjen. Mei it kommen fan in ekstra fluggetreinstop yn Feanwâlden freget dit lêste ekstra omtinken. Wy hoopje dat troch de ferbetteringsmaatregels ek de sosjale gearhing yn it doarp fersterke wurdt. Yn 2015 en 2016 wurdt de fisy yn gearwurking mei de mienskip (ynwenners Feanwâlden) útwurke yn konkrete maatregels.” Zoals gezegd, deze thema’s komen in het volgende magazine aan bod. In dit nummer worden eerst diverse specifieke projectonderdelen van de weg in beeld gebracht. Het gaat om de ingebruikname van de rondweg Garyp. Vlak daaraan voorafgaand mocht men over de weg wandelen en fietsen. In grote getale is hiervan gebruik gemaakt. Daarnaast gaat het om de bouw van het Hendrik Bulthuis Akwadukt bij Burgum, de spooronderdoorgang Feanwâlden, de faunapassage De Falom, de rotondes bij Dokkum en het viaduct Woudweg. Bouwfotografe Chantal van den Berg heeft hieraan op een geheel eigen manier invulling gegeven. Vooral de detailfoto’s geven een kleurrijke illustratie van de diversiteit aan werkzaamheden. Op de middenpagina ziet u een foto van een schilderij dat is gemaakt door Jan Jansma. Het schilderij geeft een mooi beeld van de aanleg van De Centrale As onder de Doniawei door en laat zien dat er heel wat moet gebeuren voordat de weg er ligt. Dit wordt nog duidelijker als u kijkt naar het laatste deel van dit themanummer. Dit zijn foto’s van drie leden van de Fotoclub Objectief uit Hurdegaryp, Harmen Westra, Jan Venema en Richard Gerrits. Zij hebben vol enthousiasme een vervolg gegeven aan het beeldverhaal over de bouw van de onderdoorgang Doniawei. Eind september 2015 zijn deze werkzaamheden afgerond en vlak voorafgaande aan de ingebruikname van dit trajectdeel was hier een puzzeltocht voor fietsers waar maar liefst ruim 650 mensen aan deelnamen. Wij danken een ieder die een bijdrage heeft geleverd aan dit themanummer en wensen u veel lees en vooral ook volop kijkplezier. Sietske Poepjes (gedeputeerde verkeer en vervoer) Johannes Kramer (gedeputeerde ruimtelijke ordening) Emke Peterson (wethouder Dantumadiel)
RONDWEG GARYP
Op 16 januari 2015 is de rondweg Garyp in gebruik genomen. Eind oktober 2012 begon aannemer Haarsma met de aanleg van deze rondweg. Na ruim twee jaar is het werk afgerond. Een mijlpaal voor het project De Centrale As. Voorafgaand aan de ingebruikname door het autoverkeer werd op 14 januari 2015 voor de inwoners van Garyp en omstreken een feestelijk gebeuren georganiseerd. Voor één keer mochten de deelnemers bijvoorbeeld wandelend, fietsend of op skeelers de rondweg betreden. Zo’n 260 deelnemers, jong en oud, trotseerden sneeuw, hagel en regen, met zo nu en dan een zonnetje. Halverwege konden ze genieten van koek en zopie en aan het eind, na 6 kilometer, kregen ze als de stempelkaart vol was een klein aandenken. De officiële opening was twee dagen later. Gedeputeerde Sietske Poepjes onthulde samen met Haarsma de naam van het viaduct de ‘Gariperhoeke’. Samen met de betrokken wethouders van de gemeenten knipte ze het lint door waarmee de rondweg geopend werd. Gedeputeerde Johannes Kramer en wethouder Doeke Fokkema onthulden het informatiepaneel dat aan de Stinswei staat. Dit paneel geeft informatie over het weidevogelgebied dat in het kader van de Gebiedsontwikkeling De Centrale As is gerealiseerd. Tot slot werd de oude N913 overgedragen aan de gemeente en onthulden Johannes Kramer en wethouder Houkje Rijpstra het bouwbord van Kansen in Kernen. De opening van de rondweg Garyp markeert namelijk ook de start van de uitvoering van Kansen in Kernen in Garyp. De leerlingen van CBS de Wrâldpoarte uit Garyp werkten mee aan de opening. Zij hadden de doeken versierd die werden gebruikt tijdens de opening. 1 van de 4 bussen was gereserveerd voor de kinderen en na de officiële ingebruikname was er een versnapering in het Dorpshuis It Geahûs in Garyp.
HENDRIK BULTHUIS
AKWADUKT Een markant onderdeel van het project De Centrale As is de bouw door aannemerscombinatie Nije Daam van een aquaduct bij Burgum. De auto’s over De Centrale As rijden hier straks onder het Prinses Margrietkanaal door. Een aquaduct bestaat uit een gesloten deel, dat deel waar de auto’s onder het water door rijden en aan beide kanten daarvan een open deel waar de auto’s geleidelijk naar beneden rijden. Bij de bouw van het aquaduct is begonnen met het uitgraven van het gesloten deel, dus dat deel waar de schepen over heen gaan varen. Daarna is de bouwkuip gevuld met water zodat er voldoende tegendruk is totdat de betonvloer gereed is. De betonvloer is onder water gestort. Na uitharding van het beton is de bouwkuip leeggepompt en gestart met de bouw van de vloer en de wanden. De open delen van het aquaduct krijgen deels damwanden en deels een folieconstructie waarop het zandpakket wordt aangebracht waarop de nieuwe weg vervolgens wordt aangelegd. Over het aquaduct komt aan weerszijden van het kanaal een ecologische plas-dras zone met een fietspad. De naam van het aquaduct wordt Hendrik Bulthuis Akwadukt. Hiermee wordt Hendrik Bulthuis (19 augustus 1892-31 december 1948), een kapper uit Burgum, geëerd. Bulthuis ontwierp en bouwde in 1928 de BM-er, een zeilboot genoemd naar het Burgumermeer. De BM-er maakte de watersport toegankelijk voor de gewone man. Bij het bereiken van het diepste punt van het aquaduct, in april 2015, werd op een bijzondere manier stilgestaan. Een aantal leden van het Iepenloftspul Burgum kroop als ierdmântsjes naar boven om de wroeters in hun aarde (de bouwers van het aquaduct) op hun donder te geven.
SPOORWEG Spooronderdoorgang Feanwâlden Ten oosten van Feanwâlden gaat De Centrale As onder de spoorlijn Leeuwarden-Groningen door. Vanwege het bijzondere karakter van het bouwen van een spooronderdoorgang is er voor belangstellenden een spotterplek gemaakt van waaruit men het inschuiven van de onderdoorgang van dichtbij kon volgen. Deze werkzaamheden voltrokken zich in de periode 15 t/m 19 oktober 2014. De spotterplek was een succes. Ongeveer 1.000 mensen hebben er gebruik van gemaakt. Tijdens het inschuiven zelf, dat ongeveer 2 uur duurde en ’s nachts plaatsvond, waren er ongeveer 300 belangstellenden aanwezig. Ook via de webcam kon men de werkzaamheden volgen. Op 16 oktober waren er meer dan 26.000 webcambezoekers. Om de onderdoorgang te kunnen maken, moest eerst een veetunnel worden verwijderd. Ook moest ter plaatse van de onderdoorgang het spoor worden verwijderd. Dit betekende dat de spoorstaven moesten worden doorgeslepen. Daarna werd de zogenoemde schuiflaag met geleiders aangebracht waarover de onderdoorgang werd ingeschoven. Vervolgens moest het spoor weer worden teruggebouwd. Het lassen van het spoor gebeurt door middel van thermietlassen. Door een goede samenwerking tussen ProRail, Max Bögl, de provincie Fryslân en de onderaannemers kon dit complexe werk in korte tijd succesvol worden uitgevoerd. Alles verliep voorspoedig en de 1e trein kon volledig op tijd het spoor weer gebruiken. Ook in de rondweg Hurdegaryp wordt op een soortgelijke wijze een spooronderdoorgang gebouwd.
RONDWEG DOKKUM Rondweg Dokkum Ten zuidoosten van Dokkum sluit De Centrale As met een nieuwe rotonde aan op de nieuwe oostelijke rondweg van Dokkum. Ten noordoosten van Dokkum, daar waar de oostelijke rondweg aansluit op de Lauwersseewei (N361), komt eveneens een rotonde. Naast deze rotonde wordt aan de kant van Dokkum in het kader van het kunstproject De Centrale As een bastion van 6 meter hoog gemaakt. Dit bastion kan als rustplek voor wandelaars en fietsers worden gebruikt en gaat onderdeel vormen van It Nije Bolwurk Dokkum, een plan van de gemeente Dongeradeel om “de stad open te breken” en het omringende landschap toegankelijk te maken. De nieuwe Rondweg Oost gaat met een viaduct over de Strobosser Trekfeart en de Strobosserweg heen. De bestaande zuidelijke rondweg om Dokkum wordt doorgetrokken tot aan op de rotonde Dokkum Zuid. Ook aan het lokale wegennet bij Dokkum worden in samenhang met de nieuwe rondweg verbeteringsmaatregelen doorgevoerd.
DE FALOM De Falom Dat de Centrale As meer is dan een weg alleen, wordt duidelijk zichtbaar bij De Falom. Ten zuiden van De Falom kruist De Centrale As een belangrijke verbinding tussen de Nature 2000 gebieden de Alde Feanen en de Grutte Wielen. Omdat hier het ecologisch functioneren voorop staat, heeft aannemer Heijmans de opdracht gekregen de weg verhoogd aan te leggen. De verhoogd over het natuurgebied gelegen weg, de Faunapassaazje Falomsterleien, is 157 meter lang. Daarnaast is rond De Falom een gebied van 300 hectare ingericht als natuurgebied en is in de faunapassage een voorziening voor vleermuizen gemaakt. In samenhang hiermee wordt de Haadwei in de Falom afgewaardeerd en krijgen natuur en landschap een plus. Op deze manier is de ecologische verbindingszone tussen de Houtwiel en De Swemmer tot stand gebracht.
SINTRALE AS Sintrale As Op 28 september 2015 is het noordelijk deel van De Centrale As tussen Dokkum en Broeksterwâld door het verkeer in gebruik genomen. Tijdens de feestelijke opening van de weg is ook de naam onthuld: Sintrale As. Op dat moment wordt nog volop gewerkt aan de andere trajectonderdelen, dit met uitzondering van de rondweg Garyp die al begin 2015 in gebruik was genomen. O.a. worden er diverse viaducten gebouwd zodat de lokale wegen De Centrale As ongelijkvloers kunnen kruisen. Voordat het beton van de viaducten kan worden gestort, worden er ijzeren vlechtwerken en bekistingen gemaakt. Het is de planning dat de volledige noord-zuidroute in het najaar van 2016 en de rondweg Hurdegaryp eind 2016 in gebruik worden genomen.
DONIAWEI
VERVOLG
Begin 2014 is aannemersbedrijf Heijmans in samenwerking met regionale bedrijven gestart met de werkzaamheden aan de Doniawei. De Centrale As gaat met een tunnel onder de Doniawei door. Tijdens de werkzaamheden is de Doniawei tijdelijk omgelegd. In juni 2015 is de Doniawei weer opengesteld voor het verkeer. Daarna zijn de werkzaamheden aan De Centrale As afgerond.
Onderdeel zijkant Doniawei {RG}
FOTOCLUB OBJECTIEF HURDEGARYP beeldverhaal werkzaamheden Doniawei (zie vorig Themanummer)
Maken van het landhoofd {RG}
Wegdek en zijkanten maken {HHW}
Het beton wordt gestort {JV}
Beton storten {RG}
Schafttijd {HHW}
Aanvoeren zijwand {JV}
Laswerkzaamheden wapening {HHW}
Het op spanning brengen van de leggers van het viaduct {JV}
Voorbereiden zijwanden van de tunnel (HHW)
Afreien van het zand {JV}
Aanbrengen rand {JV}
Voorbereiden wegdek {HHW}
Betonresten wegspuiten {RG}
De overspanning Doniaweg is gereed {HHW}
De wandbekleding (Cortenstaal) wordt aangebracht {JV}
De wanden worden afgewerkt, het zandbed gemaakt en nadat het aangebracht, asfalt is wordt het restmateriaal afgevoerd {HHW}
De geleiderail is klaar. Daar waar vleermuizenroutes zijn, worden in de middenberm bomen van een behoorlijke omvang geplaatst zodat de vleermuizen de weg kunnen oversteken {HHW} En de Doniaweg is klaar {foto onder RG}
Vlak voorafgaande aan de ingebruikname van het noordelijk deel van De Centrale As, waaronder de Doniawei, mag er op de rijbaan worden gefietst {JV}
Ruim 650 mensen namen deel aan de puzzeltocht {HHW}
Op 28 september 2015 wordt het noordelijk deel van De Centrale As feestelijk geopend {foto’s JV}
En de weg wordt in gebruik genomen {HHW}
COLOFON De Centrale As Fotografie (Linker pagina, rechts onder) Bouwfotografe Chantal van den Berg
Bouwwerkzaamheden
Schilderij (Linker pagina, links onder) Kunstschilder Jan Jansma
Onderdoorgang Doniawei
Fotoclub Objectief Hurdegaryp (Linker pagina, boven van links naar rechts) Harmen Westra {HHW} Jan Venema {JV} Richard Gerrits {RG}
Vormgeving Frank Janszoon van Dijk, Dokkum
www.byfrank.nl
Drukwerk Rekladruk, Giekerk
wwww.rekladruk.nl
Contact Wilt u meer informatie over De Centrale As, kijk dan op www.decentraleas.nl of neem contact op met de medewerkers van het projectbureau. Projectbureau De Centrale As Postadres Bezoekadres telefoon (0511) 548 598 Postbus 213 Florynwei 3c
[email protected] 9250 AE Burgum 9251 MP Burgum twitter @centraleas www.decentraleas.nl
