Sociaal-economisch plan

Sociaal-economisch plan 2007-2011

W. van Eijk S. van Dun Gemeente Heusden Versie 09 januari 2007

2

Inhoudsopgave Leeswijzer……………………………………………………………………………………………………………………5 Samenvatting………………………………………………………………………………………………………………..7 1

Inleiding en doel ............................................................................................................................................ 11 1.1 Doelstelling ............................................................................................................................................ 11 1.2 De bestaansreden van het sociaal-economisch plan ............................................................................ 12 1.3 Werkwijze .............................................................................................................................................. 13

2

Missie, visie en uitdagingen........................................................................................................................... 15 2.1 Missie .................................................................................................................................................... 15 2.2 Visie....................................................................................................................................................... 15 2.3 Uitdagingen ........................................................................................................................................... 17

3

Heusden anno 2006 in maat en getal............................................................................................................ 19 3.1 Bevolking ............................................................................................................................................... 19 3.2 Arbeidsmarktgegevens.......................................................................................................................... 20 3.3 Bedrijvigheid en bedrijventerreinen ....................................................................................................... 22 3.4 Verkeer .................................................................................................................................................. 25

4

Arbeidsmarktbeleid........................................................................................................................................ 27 4.1 De arbeidsmarkt .................................................................................................................................... 27 4.2 Gemeente en de arbeidsmarkt .............................................................................................................. 28 4.3 Ondersteunend beleid voor de ISD en de WML .................................................................................... 29 4.4 Bedrijfsleven, onderwijs en economische zaken. .................................................................................. 29 4.5 Regionale samenwerking mbt arbeidsmarkt.......................................................................................... 29

5

Beleidslijnen naar sector ............................................................................................................................... 31 5.1 Provinciaal economisch beleid .............................................................................................................. 31 5.2 Industrie, bouwnijverheid en groothandel .............................................................................................. 32 5.3 Detailhandelsbeleid ............................................................................................................................... 35 5.4 Toerisme & recreatie en horeca ............................................................................................................ 39 5.5 Land- en tuinbouw ................................................................................................................................. 42

Literatuur ............................................................................................................................................................... 45 BEGRIPPENLIJST

………………………………..……………………....……………………..… ……………...47

3

BIJLAGE 1

Bevolkingsomvang Heusden……………………....……………………..…………49

BIJLAGE 2

Arbeidsmarktgegevens gemeente Heusden…………..…………………………..51

BIJLAGE 3

Gegevens over bedrijvigheid……………………………..…………………………55

BIJLAGE 4

Bedrijventerreinen gemeente Heusden………………..…………………………..59

BIJLAGE 5

SWOT Kamer van Koophandel……………………………………………………..63

BIJLAGE 6

Toeristisch-recreatieve voorzieningen en bezienswaardigheden Heusden …...65

Figuren Figuur 1: Figuur 2: Figuur 3: Figuur 4: Figuur 5:

de gemeente Heusden getypeerd ..................................................................................................... 16 locaties van bedrijventerreinen in de gemeente Heusden, 2006 (schematisch)................................ 24 hoofdwegstructuur gemeente Heusden (schematisch)...................................................................... 25 gewenste hoofdwegstructuur gemeente Heusden (schematisch) ..................................................... 26 vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, schematisch weergegeven.................................................... 27

4

Leeswijzer In het voorliggende sociaal-economisch plan bevindt zich voorin een samenvatting. Deze samenvatting is de kern van het beleid dat in deze nota beschreven wordt. De volgende hoofdstukken dienen ter verdieping en toelichting van datgene wat in de samenvatting beschreven is. Hoofdstuk 1 geeft een inleiding en beschrijft het doel van dit sociaal-economisch plan. Hoofdstuk 2 formuleert een economische visie voor de gemeente Heusden. In de daarop volgende hoofdstukken wordt deze visie verder uitgewerkt en toegelicht. Hoofdstuk 3 geeft een beschrijving, waar mogelijk in maat en getal, van de gemeente Heusden. De hoofstukken 4 en 5 formuleren het beleid. Dit beleid vloeit voort uit de visie (hoofdstuk 2) en de beschrijving van de huidige situatie (hoofdstuk 3). Hoofdstuk 4 gaat in op het arbeidsmarktbeleid van de gemeente Heusden. Hoofdstuk 5 is gewijd aan de belangrijkste economische sectoren van onze gemeente. Een kort beschrijving wordt gegeven van elke sector en het beleid dat daaruit volgt. De bijlagen 1 tot en met 6 zijn hoofdzakelijk bedoeld om (cijfermatige) achtergrondinformatie te verstrekken.

5

6

Samenvatting Sociaal economisch beleid: welvaart behouden door versterking van de economie Om de welvaart en het voorzieningenniveau te kunnen behouden, is het noodzakelijk om hard te werken aan de modernisering en versterking van de economie van Heusden. De unieke ruimtelijk-landschappelijke kwaliteiten van Heusden, tot uitdrukking komend in een combinatie van verstedelijking en natuurschoon, worden hiervoor zo goed mogelijk benut. Visie De gemeente Heusden getypeerd:

(blauw) Waterkant: toerisme en bedrijvigheid blauw

(groen) Natuur, landbouw, toerisme&recreatie

WONEN

groen rood

groen

(rood) BEDRIJVIGHEID

geel

(groen) Natuur, landbouw, toerisme&recreatie

Intensiveren De kernkwaliteiten van de gemeente Heusden kunnen maximaal benut worden door de activiteiten die in elke zone passen verder te intensiveren.1 Dus in de groene gebieden worden land- en tuinbouw en toerisme en recreatie geïntensiveerd. In het rode gebied worden juist de woonfunctie, bedrijvigheid en glastuinbouw geïntensiveerd. Daar waar bepaalde functies elkaar beconcurreren dienen op basis van een zorgvuldige belangenafweging keuzes gemaakt te worden. Aan de waterkant (blauw) worden toerisme, recreatie en watergebonden bedrijvigheid verder geïntensiveerd. Ten slotte worden in en rondom de Drunense Duinen (geel) natuurbehoud en toerisme en recreatie zo goed mogelijk met elkaar gecombineerd. Inwoners en werkgelegenheid De gemeente Heusden heeft anno 2006 ruim 43.000 inwoners. De beroepsbevolking bestaat uit circa 19.700 personen. Binnen de gemeente vinden bijna 14.000 mensen werk, een deel van deze arbeidsplaatsen (circa 2.500) wordt ingevuld door inwoners uit andere gemeenten. Daar staat tegenover dat een belangrijk deel van de beroepsbevolking uit de gemeente Heusden werk in de omliggende gemeenten vinden (circa 6.500). Zij vinden vooral werk in de gemeenten Waalwijk en ’s Hertogenbosch. De werkloosheid binnen de gemeente Heusden is relatief beperkt, per 1 juli 2006 zijn circa 1.300 personen niet-werkende werkzoekende, dit is circa 7% van de beroepsbevolking.

1

2

Met intensivering wordt bedoeld meer activiteiten op een zelfde grondoppervlakte realiseren (meer doen per m ). Dit kan worden gerealiseerd door bijvoorbeeld zuinig ruimtegebruik op bedrijventerreinen of meer functies met elkaar in een gebied te combineren (bijv. toerisme en landbouw in de groene zone).

7

Arbeidsmarktbeleid, de Intergemeentelijke Sociale Dienst (ISD) en het Werkbedrijf Midden-Langstraat (WML) De gemeente Heusden streeft ernaar op een zo efficiënt en effectief mogelijke wijze werklozen weer aan werk te helpen. Een organisatorisch efficiënte aanpak en een heldere taakverdeling voor de daarvoor verantwoordelijke organisaties zijn essentiële ingrediënten. De ISD en de WML zijn namens de gemeente Heusden verantwoordelijk voor het vergroten van kansen op het vinden van werk voor werkzoekenden. Er dient rekening mee te worden gehouden dat bijna de helft van de uitkeringsgerechtigden erg moeilijk bemiddelbaar is voor werk. De oorzaak ligt dan meestal in diverse andere problemen waarmee de uitkeringsgerechtigde te kampen heeft. De gemeente zal in een aparte nota extra aandacht besteden aan het te voeren arbeidsmarktbeleid. Hierin zal expliciet de taakverdeling aan de orde gesteld worden tussen WML, CWI en ISD. De WML zal bijvoorbeeld in de gelegenheid gesteld worden zich in te schrijven bij de aanbesteding van werkzaamheden van de gemeente. Door het aanpassen van voorwaarden in de aanbestedingsprocedure kan het gebruik van hun diensten worden gestimuleerd. Meer samenwerking tussen overheid (gemeente), onderwijs en bedrijfsleven bieden belangrijke kansen voor een betere afstemming in de richting van de arbeidsmarkt. Het intensiever toezien op naleving van leerplicht en het bevorderen dat leerlingen een startkwalificatie behalen zijn hierbij speerpunten. Learning-on-the job is een belangrijk middel om onderwijs en arbeidsmarkt beter te laten aansluiten. In dit verband dient regionale samenwerking te worden opgepakt. Op veel andere plaatsen in Nederland is dit georganiseerd in de vorm van een regionaal platform voor arbeidsmarktvraagstukken (RPA). Industrie, bouwnijverheid en groothandel Momenteel wordt een belangrijk deel van de Heusdense werkgelegenheid geboden in de industrie (24%). Omdat in de gemeente Heusden relatief veel metaalarbeiders en machinemakers werkzaam zijn kan dit verder benut worden. De bestaande kennis en ervaring in deze sector kan uitgebouwd worden. Er wordt gestreefd naar een beperking van de afhankelijkheid van grote bedrijven. Bij de ontwikkeling van de industrie, bouwnijverheid en groothandel wordt rekening gehouden met de beschikbare ruimte in Heusden. De drie ruimtelijke uitgangspunten van het beleid voor deze sector zijn de volgende: 1. Concentratie van bedrijvigheid in de rode zone rondom de A59; 2. Binnen de rode zone concentratie en intensivering van bedrijvigheid op bedrijventerreinen; 3. In principe geen industrie, groothandel of bouwnijverheid in de groene zone. Twee belangrijke uitgangspunten zijn leidend zijn voor het economische beleid voor deze sector. 1. De gemeente streeft naar diversiteit van bedrijvigheid om grote schokken in de ontwikkeling van bedrijvigheid en de arbeidsmarkt te vermijden; 2. de versterking van het midden- en kleinbedrijf staat voorop. Hiermee wordt de afhankelijkheid van enkele grote bedrijven beperkt. Om dit algemene beleid vorm te geven wordt volgens vier belangrijke beleidslijnen gewerkt. 1. Verbetering van vestigingsmogelijkheden voor kleine bedrijven Ten eerste wordt werk gemaakt van een aantal potentiële vestigingslocaties zoals het Hoog II. Ten tweede worden zo spoedig mogelijk locaties aangewezen waar een bedrijfsverzamelpand kan komen. 2. Stimuleren van de maakindustrie De gemeente Heusden kiest expliciet voor het behouden van ruimte voor de maakindustrie, in het bijzonder de metaal- en machineindustrie. Er wordt gezocht naar mogelijkheden om de sector kennisintensiever te maken en werknemers verder hierin te scholen. Bij de herstructurering van het bedrijventerrein Groenewoud wordt gestreefd naar behoud van ruimte voor de maakindustrie.

8

3. Verbeteren van kwaliteit van bestaande bedrijventerreinen. Er zijn beperkte uitbreidingsmogelijkheden bij bestaande bedrijventerreinen. Daarom wordt het beleid sterk gericht op revitalisering, intensivering en herstructurering van bestaande bedrijventerreinen. 4. Verbeteren van het vestigingsklimaat, overige maatregelen. Het vestigingsklimaat zal o.a. worden verbeterd door de bereikbaarheid te vergroten en de aansluitingen op de A59 te verbeteren, de realisatie van de parallelstructuur en een beter openbaar vervoer. Verder kan de intergemeentelijke en regionale samenwerking op het praktische niveau verbeterd worden. Detailhandel De kracht van de Heusdense detailhandel ligt bij de zelfstandige ondernemers met eigen kleur en kwaliteit. Hiermee onderscheiden zij zich van grote winkelcentra met relatief veel filiaalbedrijven. De winkelcentra van Drunen, Vlijmen en Heusden hebben elk hun eigen onderscheidende kwaliteit. De centra kunnen zich als volgt profileren: Drunen kan zich onderscheiden door haar relatief hoge kwaliteit. Vlijmen onderscheid zich momenteel vooral door een relatief breed assortiment en laagdrempeligheid. Heusden richt zich meer op exclusiviteit. De gemeente volgt voor de detailhandel de volgende vier beleidslijnen: 1. Behoud van het eigen karakter Zelfstandig ondernemers geven een eigen karakter aan de winkels en kennen hun klanten goed. Dit biedt kwaliteit die elders niet te vinden is. Om kwalitatief goede zelfstandig ondernemers aan te (blijven) trekken, dient gewerkt te worden aan een goed opvolgingsbeleid voor vertrekkende ondernemers. De winkeliersverenigingen zouden hiervoor initiatieven dienen te ontplooien. 2. Bereikbaarheid Bereikbaarheid, parkeerbeleid en de naleving ervan zijn belangrijk voor ondernemers. 3. Concentratie van winkels en comfort Concentratie van winkels, een breed aanbod, voldoende horeca-faciliteiten, een goede sfeer en uitstraling vormen eveneens een speerpunt. Werken aan de verbetering van het (winkel)voorzieningenniveau is nodig om het aantrekkelijk te houden in de dorpscentra te winkelen. 4. Belangenbehartiging De gemeente ziet de vorming van een gezamenlijk aanspreekpunt vanuit de winkeliersverenigingen tegemoet om samenwerking en overleg te kunnen bundelen. Toerisme en recreatie Het Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen, het Land van Ooit, De Vesting Heusden en nog meer andere toeristisch-recreatieve bezienswaardigheden en voorzieningen is de gemeente Heusden rijk. Deze bijzondere trekpleisters van de gemeente kunnen nog veel beter benut worden. De gemeente volgt de volgende beleidslijnen: 1. Stimuleren van de uitbreiding van (onderscheidende en hoogwaardige) verblijfrecreatieve voorzieningen Meer verblijfsmogelijkheden voor toeristen leidt tot een betere benutting van de toeristische kwaliteiten van de gemeente. Daarnaast stimuleert het de economie en biedt het werkgelegenheid. 2. Behoud van de cultuurhistorische waarde als randvoorwaarde voor de verdere ontwikkeling van toerisme. Planologische bescherming van het Heusdens erfgoed waarborgt het bestaan van historisch-toeristische bezienswaardigheden, en daarmee de komst van toeristen, voor de toekomst. 3. Samenhang in het toeristisch aanbod door het stimuleren van samenwerking en ondernemerschap in toerisme en recreatie. Samenwerking tussen (toeristische) ondernemers kan in eerste instantie gezocht worden in projecten met een gezamenlijk belang. Voorbeelden hiervan zijn de verbetering van de toeristische bewegwijzering en het publiceren van een maandelijkse activiteitenkalender. 4. Imago-verbetering van de gemeente als hoogwaardige toeristische trekpleister (rol voor Heusdens Buro voor Toerisme) Om toeristen naar Heusden te trekken, is het nodig om een doordachte reclamecampagne te voeren.

9

5.

Doorontwikkeling van het toeristisch-recreatief product Heusden (in kwantitatieve, maar met name kwalitieve zin). Er kunnen meer op de wensen van de bezoeker toegesneden toeristische attracties en activiteiten ontwikkeld worden. 6. Innovaties in de sector stimuleren door kruisbestuivingen met andere sectoren en het ingaan op nieuwe trends. De toeristische sector kan nieuwe markten aanboren door aan te sluiten op ontwikkelingen op het gebied van gezondheidszorg, vrije tijdsbesteding op het vlak van sport, natuurbezoek etc. en de verbrede landbouw. Land- en tuinbouw Het belang van de land- en tuinbouw is groot, in economisch opzicht en vanwege de natuurwaarden en de invloed op de ruimtelijke kwaliteit van de gemeente. De directe werkgelegenheid in deze sector is met 800 arbeidsplaatsen (van de 13.850) verhoudingsgewijs klein. De sector heeft daarnaast echter ook een belangrijke spin-off naar toeleveranciers en afnemers. De werkgelegenheid in deze sector is vooral gelegen in de tuinbouw. In de land- en tuinbouw is enerzijds sprake van specialisatie en schaalvergroting, anderzijds biedt de verbrede, multifunctionele landbouw nieuwe kansen. De gemeente zet de volgende beleidslijnen in: 1. Helpen ontwikkelen en stimuleren van de multifunctionele landbouw. De multifunctionele landbouw heeft belangrijke potenties. De agrarische sector dient hier zelf op in te spelen. Om tot de ontwikkeling hiervan te kunnen komen dienen belemmerende regels vanuit de overheid aangepast te worden. 2. Waar nodig schaalvergroting en specialisatie (modernisering) blijven faciliteren. Bevordering van innovatie en concentratie, met name in de glastuinbouw, blijven noodzakelijk. 3. Duidelijkheid bieden over natuurontwikkeling en ecologische verbindingszones. Om medewerking van agrariërs te krijgen bij natuurontwikkeling is het van belang dat de gemeente duidelijkheid biedt over de ontwikkelingen en de rol die zij van de agrariërs daarin verwachten. Veranderingen op dit vlak raken namelijk hun bestaanszekerheid.

10

1

Inleiding en doel

Vanuit de Heusdense ondernemers en de gemeentelijke organisatie leeft al geruime tijd de wens dat de gemeente Heusden haar sociaal-economisch beleid vorm gaat geven. Sinds de gemeentelijke herindeling in 1997, waarbij de voormalige gemeenten Drunen, Vlijmen en Heusden één werden, is nog geen samenhangend sociaal-economisch beleid opgeschreven. Anno 2007 wordt met deze beleidsnota hiertoe een eerste aanzet gegeven. Economische zaken is een complex beleidsveld. Dit is niet alleen vanwege de factoren die direct tot economische zaken worden gerekend zoals werkgelegenheid, aanbod van bedrijvenlocaties en herstructurering van bedrijventerreinen. Ook de raakvlakken met andere beleidsvelden spelen een belangrijke rol. Zonder goede infrastructurele voorzieningen bestaat er geen aantrekkelijk vestigingsklimaat voor ondernemers. Zonder goed ontwikkelde centrumlocaties is de kans op een florerende detailhandelsector nihil. Om het een en ander gedegen op elkaar af te kunnen stemmen, is een goed onderbouwd en in de maatschappij verankerd beleidsstuk nodig. Dit beleidsstuk brengt in eerste instantie in kaart wat de mogelijkheden van de gemeente zijn. Op basis hiervan worden concrete acties voorgesteld. De actiepunten die in deze nota worden genoemd worden in 2007 nader uit gewerkt, in actieplannen verder beschreven en voorzien van een tijdsplanning en financiële paragraaf.

1.1

Doelstelling

De algemene doelstelling: Het sociaal-economisch plan is bedoeld om een evenwichtige en bloeiende economische ontwikkeling in de gemeente Heusden te bewerkstelligen. 1.1.1

Uitgewerkte doelstelling

Bovenstaande doelstelling kan in delen worden uitgewerkt: Een evenwichtige economische ontwikkeling en ondernemerschap wordt ondersteund door: 1. continuïteit en diversiteit van de bedrijvigheid te bevorderen 2. sectorale ontwikkelingen (industriële bedrijvigheid en handel, toerisme en recreatie, land- en tuinbouw) te stimuleren en op elkaar te laten aansluiten (hoofdstuk 5). 3. grote risico’s en schommelingen in de werkgelegenheid te vermijden. Werken wordt o.a. gerealiseerd door: 1. voldoende ruimte te bieden aan bedrijvigheid en ondernemerschap (hoofdstuk 5), 2. te werken aan oplossingen tegen werkloosheid (hoofdstuk 4). De mogelijkheden om van vrije tijd genieten worden beter door: 1. voorzieningen voor toerisme en recreatie (hoofdstuk 5.4), voldoende winkel- en horecavoorzieningen (hoofdstuk 5.3 en 5.4). 1.1.2

Reikwijdte en beperking van het sociaal-economisch plan

Het sociaal-economisch plan is vooral gericht op het stimuleren van de belangrijkste economische sectoren binnen de gemeente met speciale aandacht voor de werkgelegenheid die dit met zich meebrengt. Hoewel voor een goed functioneren van de economie het thema ‘wonen’ belangrijk is, valt dit thema buiten het bestek van het sociaal-economisch plan. De nota wonen van de gemeente Heusden en de beleidskeuzes die op dit vlak worden gemaakt zijn echter wel van invloed op de bevolkingsontwikkeling en daarmee op het sociaal-economisch plan. In paragraaf 3.1.2 wordt daarom kort ingegaan op de relatie tot het woningbouwprogramma.

11

Het sociaal-economisch plan raakt aan veel verschillende beleidsterreinen. Daarom hebben diverse belanghebbenden kennis genomen van dit plan en hun bijdrage hieraan geleverd. 1.2

De bestaansreden van het sociaal-economisch plan

Het bestuur van de gemeente Heusden heeft vanuit signalen uit de samenleving, in het bijzonder de Heusdense ondernemers, besloten om ‘economische zaken’ professioneler te organiseren. Vanuit twee belangrijke rapporten zijn voorstellen gekomen over de wijze waarop het economisch beleid en de uitvoeringspraktijk verbeterd zou kunnen worden. Ten eerste heeft het onderzoeksbureau TNS-NIPO in de maanden juni en juli 2004 voor de gemeente Heusden een benchmarkonderzoek uitgevoerd. Op diverse punten is ondernemers gevraagd hoe zij de gemeente Heusden waarderen. Ten tweede heeft de Kamer van Koophandel een sterkte-zwakte analyse gedaan van de gemeente Heusden in relatie tot Waalboss.2 Deze analyse is uitgevoerd in samenspraak met diverse belanghebbenden binnen de gemeente Heusden.3 De resultaten hiervan zijn eind 2005 gepubliceerd. In de volgende sub-paragrafen gaan we kort in op de betekenis en inhoud van beide rapporten. 1.2.1

Benchmark ondernemersklimaat

In de maanden juni en juli 2004 heeft het onderzoeksbureau TNS-NIPO voor de gemeente Heusden een benchmarkonderzoek uitgevoerd. Op diverse punten zijn ondernemers gevraagd hoe zij de gemeente Heusden waarderen. Ondernemers is gevraagd het ondernemersklimaat te waarderen. Onder het ondernemersklimaat wordt verstaan alle aspecten die van invloed zijn op het gevoel dat een ondernemer heeft ten aanzien van zijn gemeente als economische vestigingsplaats. De belangrijkste vier criteria daarvoor zijn het woonklimaat, het ruimtelijke beleid, het parkeerbeleid en het verkeer en de vergunningverlening. Ondernemers waarderen het Heusdense ondernemersklimaat boven het landelijke gemiddelde. Het deelaspect ‘de gemeentelijke organisatie’ behorend bij het ondernemersklimaat scoort in 2004 daarentegen lager dan het landelijke gemiddelde. Vooral op de aspecten mogelijkheden om contact met bestuurders te krijgen en vindbaarheid van het juiste loket scoorden in 2004 duidelijk lager dan de benchmark. Gesteund door de resultaten van dit benchmarkonderzoek heeft het bestuur van de gemeente Heusden besloten het aantal medewerkers ‘economische zaken’ uit te breiden van 1 fte (fulltime eenheden) naar 2 fte en het accountmanagement te professionaliseren. 1.2.2

Sterkte-zwakte analyse

De Kamer van Koophandel heeft in 2005 een sterkte-zwakte analyse uitgebracht van de regio Waalboss. Een uitgebreide beschrijving van de resultaten van het onderzoek van de Kamer van Koophandel is opgenomen in bijlage 5. De uitkomsten van de sterkte-zwakte analyse zijn in belangrijke mate gebruikt voor het onderhavige sociaal-economisch plan. Enkele belangrijke punten worden hier uitgelicht. Belangrijke sterke punten die onder meer genoemd zijn, zijn het goede toeristisch-recreatieve klimaat en de sterke aanwezigheid van de metaalsector. Bij de zwakke punten is genoemd het gebrek aan vestigingsmogelijkheden voor kleine ondernemers, de veroudering van delen van bedrijventerreinen, het gebrek aan grootschalige verblijfsvoorzieningen voor toerisme, problemen met verkeer en gebrek aan goede openbaar vervoervoorzieningen. Als kansen zijn voor de gemeente genoemd het intensiveren en herstructureren van bedrijventerreinen, meer mogelijkheden voor kleinschalige bedrijvigheid bieden, meer inzetten op toerisme en recreatie en het herstructureren van de afslagen van de A59. Als bedreigingen zijn ondere andere genoemd een

2

Waalboss-gemeenten: Boxtel, Haaren, ’s-Hertogenbosch, Heusden, Lith, Loon op Zand (Kaatsheuvel), Maasdonk, Oss, St. Michelsgestel, Vught, Waalwijk. 3 Gemeente Heusden, Het Heusdens Bedrijven Platform (HBP), Bedrijvencontact Drunen-Elshout, Ondernemersvereniging Heusden, Ondernemersvereniging Hartje Vlijmen, Van Delft Groep BV, ZLTO.

12

verdere afname van de werkgelegenheid in de industrie en vertraging in de totstandkoming van de parallelstructuur langs de A59. In de sterkte zwakte-analyse zijn voor de gemeente Heusden drie belangrijke beleidslijnen aangegeven. Ten eerste moet er binnen het gemeentelijk apparaat meer aandacht zijn voor economie. De vorm waarin dat is voorgesteld, is onder meer door het opstellen van een sociaal-economische visie door de gemeente en het bedrijfsleven samen. Dit sociaal-economisch plan geeft invulling aan dat advies. Ten tweede moet economische samenwerking worden bevorderd. Ten slotte pleit de Kamer van Koophandel voor versterking van toerisme en recreatie. In de hierna volgende hoofdstukken over beleid zijn deze beleidsadviezen van de Kamer van Koophandel meegenomen. 1.3

Werkwijze

Communicatie en draagvlak Om ervoor te zorgen dat het beleidsstuk geworteld is in de Heusdense gemeenschap, is bij de totstandkoming de inbreng van ondernemers en diverse andere belangengroepen gevraagd. Draagvlak bij belanghebbenden binnen en buiten de gemeente en het meedenken van de bevolking over de lijn naar de toekomst is belangrijk. Zowel bij de totstandkoming als bij de uiteindelijke realisatie beoogt de gemeente belanghebbenden actief te blijven betrekken. Met andere woorden: door middel van interactieve beleidsvorming proberen we ons doel te bereiken. In de aanloop naar een eerste conceptplan, is met diverse belanghebbenden gesproken over wat belangrijke speerpunten zouden moeten zijn. Bovendien is in de gesprekken gevraagd in hoeverre men zich kan vinden in de visie van dit sociaal-economisch plan voor de gemeente Heusden. Met de volgende organisaties is gesproken: - het Heusdens bedrijven Platform (HBP) - Heusdens bureau voor Toerisme (HBT) - Bedrijvencontact Vlijmen (BCV) - Bedrijvencontact Drunen Elshout (BCDE) - Heusdense ondernemersvereniging - Drunense ondernemersvereniging - Ondernemersvereniging Hartje Vlijmen - Vlijmense Ondernemers Federatie (VOF) - Heusdense natuur- en milieuvereniging - Provincie Noord-Brabant o Arbeidsmarkt en onderwijs o Economische zaken o Recreatie en toerisme - Zuidelijke land- en tuinbouworganisatie (ZLTO) - Intergemeentelijke sociale dienst (ISD) - Project Innovatie Team (PIT) - Horeca Belangen Vereniging - Oudheidkundige vereniging Onsenoort. De hoofdlijnen uit deze gesprekken zijn vervolgens op een bijeenkomst in juni 2006 gepresenteerd aan een vertegenwoordiging van raadsleden en de diverse belangenverenigingen. In september 2006 is een tweede bijeenkomst georganiseerd, waarbij een concept van het sociaal-economisch plan is toegezonden en ter discussie voorgelegd. Tijdens die bijeenkomst is de nadruk gelegd op actieplannen. Er is bovendien gesproken over de vraag wie welke taak oppakt en welke acties prioriteit hebben. Onderzoek Om inzicht te krijgen in de economische structuur van de gemeente Heusden is op een aantal terreinen onderzoek gedaan. Een bevolkingsprognose en een inschatting van de woningbouw tot het jaar 2030 geven een beeld van de ontwikkeling van de gemeente over een langere periode. Daarnaast is uitgezocht wat de

13

werkgelegenheid en de aard van de werkloosheid in de gemeente Heusden is. Ook is een inventarisatie gemaakt van de aard van de bedrijvigheid op de verschillende Heusdense bedrijventerreinen. Vertalen van beleid in actieplannen De beleidskeuzes worden vertaald in doelstellingen voor concrete projecten en actiepunten op korte en lange termijn. Het beleid en de in deze nota genoemde actiepunten worden nader uitwerkt in actieplannen voor de periode 2007-2011.

14

2 2.1

Missie, visie en uitdagingen Missie

Economische zaken De missie van ‘economische zaken’ is het zo effectief en efficiënt mogelijk in (laten) zetten van de middelen natuur (grond), kapitaal en arbeid voor een zo groot mogelijke welvaart van de Heusdense gemeenschap en haar bezoekers.

2.2

Visie

De gemeente Heusden wordt gekenmerkt door drie belangrijke zaken: • zij vormt een groene zone tussen de stedelijke gebieden van ’s Hertogenbosch en Waalwijk, • haar natuurschoon en rijkdom aan toeristische trekpleisters, • bedrijvigheid en ondernemerschap rondom de rijksweg A59. De gemeente Heusden ontwikkelt zich tot een gemeente waarin, gezien de combinatie van bedrijvigheid, recreatief-toeristische voorzieningen, en de stedelijk voorzieningen in de buurt van ’s Hertogenbosch en Tilburg, het buitengewoon aantrekkelijk is om te wonen, te werken en te recreëren. De grote uitdaging van de gemeente Heusden ligt erin om bewoners én bezoekers ten volle te laten profiteren van de rijkdom aan natuur, de mogelijkheden voor ondernemerschap en het woongenot dat de gemeente biedt. De gemeente vervult op gebied van toerisme en recreatie momenteel vooral een regionale functie en bouwt dit uit met voorzieningen die het ook voor bezoekers van ver buiten de regio aantrekkelijk maakt om hier te komen recreëren. Het is nog maar relatief kort geleden (1997) dat de voormalige gemeenten Drunen, Vlijmen en Heusden samengevoegd werden tot één gemeente. Dit verklaart dan ook dat elk van deze kernen nog een geheel eigen karakter heeft en veel burgers daarin ook erkend en gekend willen worden.4 De verschillende kernen hebben ook een belangrijk gezamenlijk belang: samenwerken aan een betere toekomst en goede voorzieningen voor de gehele gemeente Heusden. Eén van de zaken die door de gemeentelijke herindeling aan kracht heeft gewonnen is de veelheid aan toeristisch-recreatieve bezienswaardigheden. Eerst waren ze nog over drie gemeenten verspreid, nu zijn ze in één gemeente verenigd. Het Nationaal park De Loonse en Drunense Duinen, het Land van Ooit, de Vesting Heusden en nog vele andere toeristisch-recreatieve voorzieningen en/of bezienswaardigheden is de gemeente Heusden nu rijk (zie bijlage 6). In ruimtelijk opzicht is de structuurvisie(plus) het vertrekpunt van ons beleid.5 De structuurvisie geeft vrij duidelijk de ruimtelijke mogelijkheden en beperkingen van de gemeente Heusden weer. De gemeente heeft naast de belangrijke ruimtelijk-landschappelijke kwaliteiten, een aantal belangrijke economisch-historische kenmerken zoals: - de metaalindustrie, van oudsher van Lips - een HORECA-traditie in Vlijmen - scheepsbouw in Heusden (voormalige scheepswerf Verolme) - aanwezigheid rietvlechters en mandenmakers - schoenindustrie/lederwaren in de Langstraat. 4

Daarnaast hebben de kleinere kernen van de gemeente Heusden (Elshout, Giersbergen, Nieuwkuijk, Haarsteeg, Oudheusden, Heesbeen, Herpt, Doeveren en Hedikhuizen) ook elk hun eigen karakter. 5 Hoewel de structuurvisieplus nog wel aan verandering onderhevig is blijft de hoofdlijn van de planvorming, mede ingegeven door regelgeving van hogerhand, overeind.

15

Ook deze kenmerken kunnen worden meegenomen bij de ontwikkeling van de gemeente voor de toekomst. Zo geldt bijvoorbeeld nog steeds dat binnen de gemeente veel kennis bestaat van de metaalsector. Wat zijn nu eigenlijk de kernkwaliteiten van de gemeente Heusden waarmee we ‘de markt’ op kunnen? In de onderstaande figuur is de gemeente door kleuren getypeerd. Figuur 1:

de gemeente Heusden getypeerd

Waterkant: recreatie en bedrijvigheid

Natuur, landbouw, toerisme&recreatie WONEN BEDRIJVIGHEID Natuur, landbouw, toerisme&recreatie

Blauw De gemeente Heusden ligt aan de Maas. De waterkant kan in de eerste plaats nog beter benut worden voor toerisme. Het kan gemaakt worden tot een aangename verblijfsplaats voor Heusdenaren en toeristen van buiten. Daarnaast biedt de ligging aan de Maas uitstekende mogelijkheden voor watergebonden bedrijvigheid. Rood In de rode zone rondom de A59 strijden woningbouw, bedrijvigheid en glastuinbouw om de schaarse ruimte. - Die ruimte moet optimaal benut worden. Bedrijventerreinen bieden relatief veel werkgelegenheid per m2 (circa 40 fte per ha). Om werkgelegenheid te creëren en een goed voorzieningenniveau te houden is het van groot belang de nog beschikbare en bestaande locaties voor bedrijvigheid verder te intensiveren. Dit betekent dus meer doen met dezelfde vierkante meter! - Keuzes maken! We dienen zuinig te zijn met de schaarse grond. Daarom wijzen wij bedrijven die relatief veel vierkante meters nodig hebben en relatief weinig werkgelegenheid bieden zoals transport en opslagbedrijven op de mogelijkheden buiten onze gemeente. - De glastuinbouw is ontwikkeld tot een moderne sector met een sterke mate van automatisering en kennisintensieve toepassingen. Voor het provinciale beleid dient een bepaalde hoeveelheid schaarse ruimte vrijgemaakt te worden voor de ontwikkeling van de glastuinbouw. Deze sector biedt relatief weinig directe werkgelegenheid (4 tot 5 fte per ha), maar heeft wel een belangrijke spin-off naar productverwerkende bedrijven, toeleveranciers en transportbedrijven.

16

Groen De gemeente Heusden heeft veel groene ruimte en weidegebieden met natuurwaarden te bieden. In deze groene ruimte is onder meer de prachtige vestingstad Heusden gelegen. In de groene gebieden is ruimte voor de landen tuinbouw. Boeren en tuinders hebben en houden hier de ruimte om hun bedrijf uit te voeren. De landbouw, soms in gebieden met natuurwaarden, en de vollegrondstuinbouw bieden tevens een belangrijke landschappelijke bijdrage. Zij veraangenamen het landschap en zorgen voor een uitstekende bedding voor het toeristische klimaat van Heusden. Er bestaan veel mogelijkheden voor de verdere ontwikkeling van toeristisch-recreatieve producten. De groene ruimte wordt ontsloten met een uitgebreid fietspadennet en kent vele verschillende plaatsen met een speciale toeristische waarde. Geel Een stukje unieke natuur, het Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen. Natuurbehoud is voor dit park een belangrijke waarde. Daarnaast bieden de duinen ruimte voor recreatie en toerisme. Intensiveren De kernkwaliteiten van de gemeente Heusden kunnen maximaal benut worden door de activiteiten die in elke zone passen verder te intensiveren.6 Dus in de groene gebieden zullen land- en tuinbouw en toerisme en recreatie geintensiveerd worden. In het rode gebied zal meer aandacht zijn voor de woonfunctie, bedrijvigheid en glastuinbouw. Daar waar bepaalde functies elkaar beconcurreren dienen op basis van een zorgvuldige belangenafweging keuzes gemaakt te worden. Ten slotte dienen aan de waterkant toerisme en recreatie en watergebonden bedrijvigheid verder geïntensiveerd te worden.

2.3 Uitdagingen Wat zijn de uitdagingen waar de gemeente voor staat met betrekking tot het sociaal-economisch beleidsplan? Een evenwichtige en bij Heusden passende bedrijvigheid en werkgelegenheid aantrekken - keuzes maken ten aanzien van ‘geschikte bedrijfstakken’, - oplossingen bieden: hoe in de toekomst met de beperkte ruimte voor bedrijvigheid om te gaan? Toerisme en recreatie stimuleren - Toerisme en recreatie stimuleren in balans met de natuur en het comfort van inwoners van Heusden. - Samenwerking tussen Heusdense ondernemers stimuleren en investeringen van ondernemers en ontwikkelaars aantrekken. Werkloosheid en sociale ongelijkheid bestrijden - voorkomen van werkloosheid; - werkloosheid met name onder laaggeschoolde inwoners bestrijden; - ‘complexe’ werkloosheid bestrijden dat wil zeggen werkloosheid bij personen met meervoudige problematiek.

6

2

Met intensivering wordt bedoeld: Meer activiteiten op een zelfde grondoppervlakte te realiseren (meer doen per m ). Dit kan worden gerealiseerd door bijvoorbeeld zuinig ruimtegebruik op bedrijventerreinen of meer functies met elkaar in een gebied te combineren (bijv. toerisme en landbouw in de groene zone).

17

18

3

Heusden anno 2006 in maat en getal

In dit hoofdstuk wordt de huidige gemeente Heusden beschreven. Paragraaf 3.1 gaat in op de bevolkingssamenstelling en de te verwachten bevolkingsontwikkeling. In het kader van de sociaal-economische ontwikkeling worden achtereenvolgens de arbeidsmarkt, bedrijvigheid en bedrijventerreinen en verkeersontwikkelingen besproken. Paragraaf 3.2 gaat in op de Heusdense arbeidsmarkt. Het geeft een overzicht van de werkgelegenheid die de gemeente Heusden biedt (het aanbod van werk) en zegt iets over de omvang en aard van de beroepsbevolking (de vraag naar werk). Paragraaf 3.3 beschrijft gegevens over de bedrijvigheid en bedrijventerreinen. Deze cijfers geven ons enig idee van de mogelijkheden waarover de gemeente beschikt voor de ontwikkeling van handel, bouwnijverheid en industrie. Paragraaf 3.4 geeft op hoofdlijnen weer welke vervoersinfrastructuur onze gemeente kent en welke ontwikkelingen te verwachten zijn. 3.1 3.1.1

Bevolking Heusden in 2006, omvang en spreiding.

De gemeente Heusden heeft anno 2006 ruim 43.000 inwoners. De inwoners van de gemeente Heusden wonen tamelijk verspreid over de gemeente. De grootste twee kernen zijn Drunen met bijna 18.000 inwoners en Vlijmen met ruim 14.000 inwoners (zie Tabel 3-1). Tabel 3-1: inwoners van de gemeente Heusden naar leeftijd en kern per 1 januari 2006 0-14 jaar

15-29 jaar

30-64 jaar 65 jaar e.o.

Drunen 3.434 2.979 Elshout 321 246 Vlijmen 2.640 2.438 Nieuwkuijk 404 321 Haarsteeg 466 275 Heusden en omgeving 280 228 Oudheusden 608 622 Herpt en Hedikhuizen 204 134 TOTAAL 8.357 7.243 TOTAAL (percentage) 19,4% 16,8% Bron: Gemeentelijke basisadministratie (GBA) Heusden 3.1.2

8.925 789 7.161 1.094 1.045 906 1.476 511 21.907 50,8%

2.355 222 1.824 261 223 346 247 119 5.597 13,0%

TOTAAL 17.693 1.578 14.063 2.080 2.009 1.760 2.953 968 43.104 100%

Bevolkingsontwikkeling

De natuurlijke groei van de bevolking van de gemeente Heusden zal de komende 25 jaar klein zijn. Tot het jaar 2020 zal de bevolking nog licht toenemen tot circa 44.000 inwoners. Daarna zal de bevolking stabiliseren en zelfs licht gaan dalen (Tabel 3-2). Bij een natuurlijke aanwas van de bevolking blijft het nodig nieuwe woningen te bouwen. Door vergrijzing en individualisering van de maatschappij daalt de gemiddelde woningbezetting. Deze afname van de grootte van de huishoudens maakt de bouw van bijna 2.700 woningen noodzakelijk tot 2030. Om ervoor te zorgen dat er voldoende woningen zijn om de natuurlijke aanwas van de bevolking woonruimte te bieden dienen er dus in de periode tot 2010 jaarlijks circa 130 woningen gebouwd te worden. In de laatste periode 2025-2030 zijn dit jaarlijks nog circa 90 woningen (Tabel 3-2).

19

Tabel 3-2:

natuurlijke aanwas bevolking Heusden en daarvoor noodzakelijk bouwvolume. TOTAAL

Inwoners (migratie=0)

2005

2010

43.021

2015

2020

2025

43.600 43.900 44.100 44.100 2005201020152020Periode 2010 2015 2020 2025 Noodzakelijke extra woningen 2.659 645 558 525 495 Jaarlijks bouwvolume 129 112 105 99 Bron: bevolkingsprognose: gemeente ’s Hertogenbosch. Bewerking: gemeente Heusden

2030 44.000 20252030 435 87

De realisatie van een groter woningbouwprogramma zal tot bevolkingsgroei leiden. Het is een beleidskeuze inhoeverre de gemeente het inwonertal wil laten groeien en hoeveel woningen men dus wil bouwen. Als de gemeente Heusden wil groeien tot een gemeente met circa 50.000 inwoners zal zij tot 2030 circa 7.000 woningen moeten laten bouwen. In het huidige woningbouwprogramma worden de meeste nieuwe woningen in de Waalboss-regio en slechts een klein deel in de regio Groot-Langstraat gebouwd. De Waalboss-regio ligt rondom de A59 en komt voor een belangrijk deel overeen met de rode zone uit onze visie. In de regio Groot-Langstraat (voornamelijk het gebied vanaf Elshout en Haarsteeg en noordelijker) is slechts beperkte woningbouw gepland. Ook dit komt overeen met de visie waarbij het groene gebied ten Noorden van Elshout, de Tuinbouwweg en Haarsteeg ongerept wordt gelaten. 3.2 3.2.1

Arbeidsmarktgegevens Beroepsbevolking, werkgelegenheid en werkloosheid

De werkgelegenheid (13.850) is in de gemeente Heusden kleiner dan de totale actieve beroepsbevolking (19.700).7 Dat komt doordat naar schatting (per saldo) zo’n 4.400 mensen werk vinden buiten de gemeente, de zogenaamde netto-uitgaande pendel. Daarnaast zijn nog eens circa 1.400 mensen werkloos en/of zijn bijstandgerechtigd. De werkloosheid bedroeg per 1 juli 2005 7,1%. In het afgelopen seizoen (2005/2006) is de werkloosheid gedaald naar 6,6% (1 juli 2006, 1.294 werklozen op een beroepsbevolking van 19.700 personen). Heusden biedt al met al met bijna 14.000 banen vrij veel werkgelegenheid, maar heeft ten opzichte van Waalwijk en ‘s-Hertogenbosch meer een woonfunctie. Pendelbewegingen in 2002 Het onderzoeksbureau Etin heeft in 2002 een onderzoek gedaan naar het woon-werkverkeer in ’s Hertogenbosch en omgeving. Daaruit bleek dat destijds 6.340 Heusdense bewoners werk vonden in de omliggende gemeenten8 en dat uit diezelfde omliggende gemeenten 2.221 mensen werk vonden in Heusden. Het verschil hiertussen is de netto-uitgaande pendel van 4.119 personen. Dit woon-werkverkeer toont aan hoezeer de arbeidsmarkt de gemeentegrenzen overstijgt en om een regionale aanpak vraagt. Van de werkende Heusdenaren vindt immers 35% werk buiten de gemeente. Tabel 0-4 in bijlage 2 laat zien dat vooral ‘s-Hertogenbosch en Waalwijk belangrijk zijn voor de werkgelegenheid van Heusdense inwoners.

7

De gemeente Heusden heeft per 1 januari 2006 een actieve beroepsbevolking van circa 19.700 personen. De actieve beroepsbevolking zijn alle mensen die kunnen werken en zich ook op de arbeidsmarkt aanbieden. Mensen die naar school gaan of niet op zoek zijn naar werk omdat ze voor de kinderen zorgen of bijvoorbeeld arbeidsongeschikt zijn, tellen hierbij niet mee. 8 ’s Hertogenbosch, Waalwijk, Vught, Oss, Maasdonk.

20

3.2.2

Werkgelegenheid

De werkgelegenheid in de gemeente is verspreid over verschillende sectoren. Vooral de industrie, de handel en de zakelijke dienstverlening zijn in de gemeente Heusden sectoren die veel werkgelegenheid bieden. Dit wordt door verschillende statistieken bevestigd (Bijlage 2).9 Daarnaast valt op dat de bouwnijverheid met bijna 10% van de werkgelegenheid voor Heusden ook belangrijk is. In de agrarische sector werkt bijna 6% van de bevolking. Toerisme en recreatie bieden anno 2005 in de gemeente Heusden weinig werkgelegenheid waarmee deze werkgelegenheid in de restcategorie ‘overige diensten (3,5%) valt’. Volgens Etin (2005) is in 2005 in de gemeente Heusden de werkgelegenheid vooral in de zakelijke dienstverlening toegenomen (9,8%) ten opzichte van 2004. Daarnaast is de werkgelegenheid in de bouwnijverheid met 5,2% toegenomen. In de handel en reparatie verloor Heusden verhoudingsgewijs de meeste arbeidsplaatsen (-4,3%). Tabel 3-3:

aantallen banen naar sector in de gemeente Heusden (2005) Aantal

Percentage

Sector 1. Industrie 3.360 2. Handel en reparatie 3.020 3. Zakelijke dienstverlening 1.800 4. Bouwnijverheid 1.310 5. Agrarische sector 800 6. Overige 3.560 (Waarvan: overige diensten) 480 TOTAAL 13.850 Bron: Etin, werkgelegenheidsonderzoek 2005

24,3% 21,8% 13,0% 9,5% 5,8% 25,6% (3,5%) 100,0%

3.2.2.1 Werkgelegenheid en bedrijventerreinen Om een nog beter beeld te krijgen van de aard van de werkgelegenheid in de gemeente Heusden is nagegaan inhoeverre de werkgelegenheid op een bedrijventerrein is gegenereerd en welke sectoren daar vooral gehuisvest zijn. Een overzicht hiervan is te vinden in bijlage 2 (Tabel 0-5). Ruim 5.000 van de bijna 14.000 banen die de gemeente telt komen voort uit de werkgelegenheid op een bedrijventerrein. De werkgelegenheid op bedrijventerreinen is grotendeels te vinden in de industrie. Daarnaast zijn bedrijventerreinen ook belangrijk voor de transport- en communicatiebranche en de groothandel. Meer dan 50% van de werkgelegenheid in de transport & communicatiebranche en een groot deel van de groothandel vindt zijn plek op een bedrijventerrein. Gezien de industriële aard van de Heusdense bedrijventerreinen (in principe geen kantoorbedrijvigheid) valt op dat er, anders dan verwacht zou worden, tamelijk veel zakelijke dienstverlening plaats vindt (26% van activiteit van deze sector). Heusdense bedrijventerreinen blijken daarentegen voor de werkgelegenheid in de bouwnijverheid juist van minder groot belang dan te verwachten zou zijn (slechts 24% van de activiteit van deze sector). 3.2.2.2 Werkgelegenheidsontwikkeling Omdat de arbeidsmarkt in beweging is, is niet goed te voorspellen hoe de werkgelegenheid in de gemeente Heusden op zich op langere termijn zal ontwikkelen. Wél kan een goede inschatting worden gemaakt van de ontwikkeling van de beroepsbevolking, oftewel het aanbod van arbeidskrachten op de arbeidsmarkt. 9

In bijlage 3 vindt u twee verschillende overzichten van de werkgelegenheidsstructuur. Eén overzicht van de de werkgelegenheid in het gebied van CWI Waalwijk (Heusden, Loon-op-Zand en Waalwijk tesamen) en één overzicht van de werkgelegenheid alleen in de gemeente Heusden.

21

Tabel 3-4: beroepsbevolking, verwachte ontwikkeling 2005-203010 2005

2010

2015

2020

2025

2030

Bevolking (migratiesaldo=0) 43.000 43.600 43.900 Bevolking 15-64 jaar 29.100 29.500 29.200 Actieve beroepsbevolking (prognose) 19.500 19.600 19.800 Bron: brongegevens CWI, GBA Heusden. Bewerking gemeente Heusden

44.100 28.700 20.100

44.100 27.900 19.600

44.000 26.800 19.000

Tabel 3-4 laat zien dat tot het jaar 2020 de actieve beroepsbevolking naar verwachting nog licht zal stijgen tot een maximum van 20.100 personen. Deze stijging is voornamelijk te danken aan de toename van de participatiegraad. Dit duidt op de mate waarin mensen tussen de 15 en 65 jaar zich aanbieden op de arbeidsmarkt. Schoolgaande en studerende jeugd, mannen en vrouwen die ervoor kiezen om (fulltime) zorgtaken uit te voeren leiden tot een kleinere participatiegraad. In de toekomst zullen met name vrouwen vanaf 25 jaar naar verwachting meer deelnemen aan het arbeidsproces. Daarnaast zal ook de participatiegraad in de leeftijdsgroep van 55 tot 65 jaar mogelijk weer toenemen in verband met mindermogelijkheden om vervroegd uit het arbeidsproces te treden. Na 2020 zal de omvang van de beroepsbevolking gaan dalen ten gevolge van de vergrijzing en de afname van de bevolking tussen 15 en 65 jaar. 3.2.3

Werkloosheid

Op 1 juli 2006 telt de gemeente Heusden een geregistreerde werkloosheid van 1.294 personen. De aard van de hier gerapporteerde werkloosheid is ingedeeld volgens een indeling van het CWI (zie bijlage 2). Opvallend is met name de relatief grote werkloosheid in elementaire beroepen (346), middelbare (148) en lagere (140) administratieve en commerciële beroepen. Ook lagere transportberoepen (112) en lagere technische beroepen (103) kennen relatief veel werkloosheid. Uit onderzoek van de provincie Noord-Brabant (Brochure leerkansen voor laagopgeleiden) blijkt dat een relatief groot deel van de de Noord-Brabantse bevolking ongeschoold en/of laaggeschoold is. Ook wordt geconstateerd dat de vraag naar ongeschoolde of laaggeschoolde arbeid afneemt terwijl de vraag naar hoger geschoolde arbeid juist toeneemt. Bovendien blijkt investeren in scholing in grote mate bij te dragen aan de productiviteit en de motivatie van personeel. In bijlage 2 is beknopt beschreven welk beleid de provincie voert en voor welke bedrijfstakken scholing belangrijk is. In de gemeente Heusden zijn de bouw en metaalindustrie belangrijke sectoren waarin veel laaggeschoolden werk vinden. Het verdient aanbeveling nader te onderzoeken of binnen de gemeente Heusden de scholingsgraad, zoals in de rest van Brabant, inderdaad relatief laag is. In dat geval zou scholing in samenwerking met het bedrijfsleven een belangrijk speerpunt kunnen zijn voor het arbeidsmarktbeleid. 3.3

Bedrijvigheid en bedrijventerreinen

Bedrijven De gemeente Heusden huisvest een groot aantal bedrijven. Volgens een onderzoek uitgevoerd door Etin in opdracht van de provincie in mei 2006 telt de gemeente Heusden 2.406 bedrijven waarvan er 319 gevestigd zijn op een van de bedrijventerreinen. Het merendeel van de Heusdense bedrijven behoort tot het midden- en kleinbedrijf (MKB). Binnen het MKB is vooral het kleinbedrijf sterk vertegenwoordigd. Volgens Etin (2006) hebben 2.239 bedrijven minder dan 10 medewerkers en daarvan hebben 2.055 bedrijven minder dan 3 medewerkers in dienst. Slechts 24 bedrijven hebben meer dan 50 medewerkers en daarvan hebben 13 bedrijven meer dan 100 medewerkers in dienst. 10

Er is verondersteld dat de participatiegraad van de beroepsbevolking tussen 15 en 64 jaar geleidelijk toeneemt van 67% in 2005 tot 72% in 2020. Tussen 2020 en 2030 blijft de participatiegraad 72%. Deze ontwikkeling is gebaseerd op een prognose van de provincie Gelderland. Prognoses voor de ontwikkeling van de particapatiegraad in Noord-Brabant zijn niet voorhanden.

22

Absoluut gezien wordt dus een groot deel van de werkgelegenheid gecreëerd door een relatief klein aantal grote bedrijven. In bijlage 3 is een overzicht opgenomen van het aantal bedrijven naar omvang, gemeten in het aantal werkenden, en naar sector. Hieruit blijkt dat de grootste bedrijven zijn vertegenwoordigd in de industrie, bouw en groothandel en dat veel kleine bedrijven vertegenwoordigd zijn in de bouw, groothandel, detailhandel en dienstverlening (onder meer adviesdiensten). De organisatiegraad van de bedrijven in de gemeente Heusden is als volgt te kenmerken. De business-tobusiness bedrijven, met name gehuisvest op een van de bedrijventerreinen, zijn georganiseerd in twee verenigingen die gezamenlijk het Heusdens Bedrijvenplatform (HBP) vormen.11 Dit platform dient als overleg- en afstemmingsorgaan met de gemeente. De detailhandel, winkeliers en overige business-to-consumer bedrijven zijn veelal per kern en winkelcentrum georganiseerd in diverse winkeliers- en ondernemersverenigingen. Vlijmen en Haarsteeg kennen een overkoepelend orgaan van winkeliersverenigingen (Vlijmense Ondernemers Federatie, V.O.F.) dat dient als spreekbuis richting de gemeente. Bedrijventerreinen In Tabel 3-5 staan de bedrijventerreinen van de gemeente Heusden vermeld. In totaal heeft de gemeente 175 ha bruto en ca. 148 ha netto beschikbaar aan grond op bedrijventerreinen. Hierin is de uitbreiding van Het Hoog (Het Hoog II, bruto 17,5 ha) nog niet meegenomen. In bijlage 4 is elk van de bedrijventerreinen naar aard en omvang beschreven. Ruim 5.000 Heusdense werknemers vinden werk op een bedrijventerrein. Meer dan de helft van de werkgelegenheid bevindt zich op het bedrijventerrein Groenewoud, in de kern Drunen. Zes van de acht bedrijventerreinen bevinden zich in de (rode) zone rondom de A59 (zie Figuur 2). Dit betekent dat deze terreinen een goede verkeersontsluiting kennen en zich ook op de plaats bevinden waarin, gegeven de structuur van de gemeente Heusden, idealiter de bedrijvigheid geconcentreerd dient te zijn. De bedrijventerreinen Heesbeen en Bakkersdam vormen een uitzondering. Bakkersdam is een bedrijventerrein aan het water waarbij op provinciaal niveau beslist is dat uitsluitend watergebonden bedrijvigheid is toegestaan. Bedrijventerrein Heesbeen ligt voor een deel aan het water (voornamelijk locatie van Jonker Fris). Het andere deel kan beschouwd worden als liggend in de groene zone tussen de Maas en de kernen Elshout en Haarsteeg. Met uitzondering van Het Hoog I en II is vrijwel alle grond op bedrijventerreinen in de gemeente Heusden uitgegeven. Uit het grote aantal inschrijvingen voor Het Hoog blijkt dat nog steeds veel behoefte bestaat aan bedrijfsgrond (zie bijlage 3). De behoefte aan bedrijfsgrond komt vooral uit de metaal- en machineindustrie, de bouwsector en de groothandel. Het Hoog kan als regionaal bedrijventerrein (of lokaal bedrijventerrein met een regionaal karakter) slechts beperkt in deze behoefte voorzien. Met name kleine bedrijven in een lage milieucategorie en enkele lokale grondverzetbedrijven zijn op zoek naar een nieuwe bedrijfslocatie, maar kunnen niet op het Hoog terecht. Om die reden is gestart met een nota vestigingsmogelijkheden bedrijven binnen de gemeente. Het onderscheid tussen bedrijven met lokale binding of juiste een meer regionale of zelfs landelijke uitstraling heeft gevolgen voor het gemeentelijk beleid. Indien nieuwe bedrijfslocaties worden aangeboden op een regionaal bedrijventerrein met grote kavels voor grote bedrijven heeft dit aanbod een aanzuigende werking op grotere bedrijven: het aanbod creëert zijn eigen vraag. Indien dit aanbod niet wordt gedaan, zal de vraag elders in de provincie manifest worden. De vraag van kleinere bedrijven is echter juist vaker lokaal gebonden. Indien het bedrijf lokaal geen uitbreidingsmogelijkheden vindt, zal het bedrijf toch niet geneigd zijn naar elders te verplaatsen en toch blijven zoeken naar een lokale oplossing. Deze situatie lijkt in de gemeente Heusden aan de hand te zijn: er is juist vanuit kleine ondernemers een sterke vraag naar (nieuwe) vestigingsmogelijkheden. 11

Het gaat om het bedrijvencontact Vlijmen (BCV) en het bedrijvencontact Drunen-Elshout (BCDE). Met ca. 250 leden en ervan uitgaande dat 85% van deze leden gevestigd is op een bedrijventerrein, kent het Heusdens Bedrijvenplatform op de bedrijventerreinen een dekkingsgraad van 67%.

23

Tabel 3-5:

naam, omvang en aantal bedrijven en werknemers van bedrijventerreinen, gemeente Heusden, juni 2006.

Bedrijventerrein

Kern

Bruto Netto (ha) (ha) 80 73

Groenewoud

Drunen

Het Hoog

Nieuwkuijk 30

Nieuwkuijk Heesbeen

Milieu-cat. bedrijven arbeidsplts Accent / Sector >20% bedrijven Metaal-machine, Groothandel 1-4, 103 2.700 5 (Wartsilä) 1-4 7 Circa 200 -

Nieuwkuijk 25 Heesbeen 13,5

23,4 (4,2 uitgegeven) 19 1-3 11,5 1-3

87 39

882 472

Nassaulaan Meeuwaert Vliedberg

Vlijmen Elshout Vlijmen

8 6 6

7 5 5

1-3 1-3 1-4

25 36 14

186 349 393

Bakkersdam

Heusden

6

4

1-5

7

46

324

5.028

TOTAAL 174,5 147,9 Bron: Gemeente Heusden/provincie Noord-Brabant

Figuur 2:

Groothandel Bouw/ Bouwgerelateerd Transport en opslag Divers Productie / Groothandel Metaalbewerking en machinebouw

locaties van bedrijventerreinen in de gemeente Heusden, 2006 (schematisch)

Heesbeen Meeuwaert Groenewoud

24

Bakkersdam Het Hoog Nieuwkuijk Vliedberg

Nassaulaan

3.4

Verkeer

3.4.1

De huidige verkeersstructuur

De wegenstructuur van de gemeente Heusden kenmerkt zich door de A59 die de gemeente doorkruist. Deze rijksweg is ontstaan uit een provinciale weg met provinciale op- en afritten. De weg wordt nu ontsloten door 5 open afritten binnen de gemeente Heusden. Daarnaast liggen buiten Heusden nog een afrit Waalwijk-Oost en de aansluiting voor de ring ’s Hertogenbosch-West. De provinciale weg (N267) van ‘het ei van Drunen’ naar Heusden en Wijk en Aalburg is daarnaast de belangrijkste Noord-Zuid-verbinding en biedt een overbrugging naar het Land van Altena. Figuur 3:

hoofdwegstructuur gemeente Heusden (schematisch)

Afhankelijk van het aantal inwoners, de hoeveelheid bedrijvigheid en het aantal (toeristische) bezoekers trekt de gemeente Heusden een bepaalde verkeersdrukte aan. De intensiteit van het verkeer op de A59 wordt voor een belangrijk deel bepaald door de algemene economische ontwikkeling in Nederland. Daarmee is de verkeersintensiteit van de A59 nauwelijks door de gemeente te beïnvloeden. Voor de ontwikkelingen op verkeersgebied geldt dat de toenemende verstedelijking en bedrijvigheid, leiden tot extra mobiliteit. Dit heeft met name gevolgen voor het autoverkeer, zowel waar het gaat om personenvervoer als het goederenvervoer. Op het Brabantse niveau wordt verwacht, dat het wegverkeer met gemiddeld 40% groeit tot 2020 ten opzichte van het jaar 2000 (studie Beter Bereikbaar Brabant, Provincie Noord-Brabant, 2005). Die groei doet zich vooral voor op de korte afstand (verplaatsingen tot 30 km) en komt met name voor rekening van het autoverkeer. Het fietsgebruik en het gebruik van het openbaar vervoer blijven hier in de toekomst ver bij achter. Dit betekent dat zonder extra maatregelen reistijden voor gebruikers van het wegennet toenemen. Tegen deze achtergrond en interne gemeentelijke ruimtelijke ontwikkelingen dient de visie op de toekomstige hoofdwegenstructuur te worden begrepen. 3.4.2

De toekomstige wegenstructuur

De hoofdwegenstructuur anno 2006 (zie figuur 3) is verouderd. De aansluitingen op de A59 voldoen niet aan de eisen die voor rijkssnelwegen gelden. Daarnaast zijn sommige aansluitingen niet volledig: er is dan slechts één oprit en één afrit, terwijl een op- en afrit voor beide richtingen wenselijk zou zijn. De gemeente werkt aan de realisatie van een parallelstructuur aan de A59, waardoor het ook mogelijk wordt het aantal aansluitingen op de A59 te beperken. Het streven hierbij is te komen tot 3 volledige aansluitingen (zie Figuur 4). De westelijke aansluiting op de A59 zou ook Waalwijk-Oost moeten ontsluiten en de oostelijke aansluiting zou een verbinding moeten maken met de ring ’s Hertogenbosch-West. Om het verkeer uit het Centrum van Vlijmen te weren, wordt gestreefd naar de realisatie van een ringstructuur rondom Vlijmen.

25

Als gevolg van de voornemens voor het autoverkeer zullen ook voor andere vervoerwijzen extra mogelijkheden ontstaan. In dit kader kan worden gewezen op extra ontsluitingsmogelijkheden voor het openbaar vervoer, waarbij met name snel openbaar vervoer op de as Tilburg – Waalwijk – Drunen – ’s-Hertogenbosch mogelijkheden biedt. Voor het fietsverkeer is de verknoping van woon-werkgebieden en de verknoping van de kernen cruciaal. Hierbij dient te worden gedacht aan rechtstreekse verbindingen met doorsnijding van woon- en werkgebieden door directe fietsverbindingen. Figuur 4:

gewenste hoofdwegstructuur gemeente Heusden (schematisch)

26

4

Arbeidsmarktbeleid

Het arbeidsmarktbeleid richt zich op het goed laten functioneren van de lokale arbeidsmarkt. Bij voorkeur willen we dat er geen werkloosheid is en dat er weinig langdurig openstaande vacatures zijn. In paragraaf 4.1 wordt op beknopte wijze de werking van de arbeidsmarkt besproken. In paragraaf 4.2 wordt de verantwoordelijkheid van de gemeente besproken in relatie tot de arbeidsmarkt. In de paragrafen 4.3 en 4.4 worden voorstellen gedaan om het arbeidsmarktbeleid van de gemeente Heusden vorm te geven. 4.1

De arbeidsmarkt

Op de arbeidsmarkt komen vraag en aanbod van arbeid bij elkaar. Idealiter is er een situatie waarbij er evenwicht is, dat wil zeggen geen werkloosheid, maar ook geen niet-vervulbare vacatures. De nadelen van werkloosheid zijn evident. Vaak wordt echter het nadelig effect onderschat van langdurig nietvervulbare vacatures. Ook dat is een gevolg van het tekortschieten van de arbeidsmarkt. In dat geval zijn er bedrijven die wel klanten hebben die graag hun product willen, maar het bedrijf kan ze niet of maar ten dele leveren omdat er onvoldoende arbeidskrachten zijn om aan de vraag te voldoen. We lopen daardoor economische groei mis. Figuur 5:

vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, schematisch weergegeven

Vraag

Aanbod

Vacatures Werkloosheid

Werkgelegenheid

Een evenwichtige arbeidsmarkt vraagt dus om een vrij precieze ‘match’ tussen vraag en aanbod. De scholing en capaciteiten van arbeidskrachten moeten passen bij de vraag naar arbeid en andersom. Als er meer vraag dan aanbod van arbeid is, ontstaan vacatures (Figuur 5). Als er meer aanbod is dan vraag naar arbeid is er sprake van werkloosheid. Beide kunnen tegelijkertijd bestaan, er is dan sprake van een mismatch, veelal met betrekking tot het opleidingsniveau tussen de arbeidsvraag en het aanbod van arbeid. Verschillende partijen komen steeds meer tot het inzicht dat precies en individueel maatwerk nodig is om tot oplossingen te komen voor het gebrek aan gekwalificeerde en capabele arbeidskrachten en het gebrek aan passend werk voor arbeidskrachten die beperkingen in scholingsgraad of andere capaciteiten hebben. Een trend die van groot belang is voor de arbeidsmarkt zijn de snelle technologische ontwikkelingen en automatisering. Deze trend heeft twee belangrijke consequenties voor de arbeidsmarkt die hier genoemd worden. Ten eerste, de werkgelegenheid neemt (op de korte termijn) af en er worden in deze traditionele werkgelegenheidssectoren steeds meer geschoolde en/of specialistische arbeidskrachten gevraagd. Ten tweede, de arbeidskrachten die in deze sectoren geen werk (meer) vinden, dienen elders werk te zoeken. Hiervoor is de 27

werkgelegenheid in de dienstensector (zoals toerisme en recreatie) van groot belang. De gemeente Heusden dient daarom rekening te houden met een afname van de werkgelegenheid in de industriële sector. 4.2 Gemeente en de arbeidsmarkt Vanuit de verantwoordelijkheid die de gemeente heeft voor de uitvoering van de WWB (Wet Werk en Bijstand) en de kosten en het risico dat de gemeente daarin draagt, is het belang voor de gemeente van een goed werkende arbeidsmarkt groot. 4.2.1

ISD-Middenlangstraat en het Werkbedrijf (de WML)

Voor de uitvoering van taken en wet- en regelgeving op het gebied van werk en inkomen hebben de gemeenten Heusden, Waalwijk en Loon op Zand samen een organisatie opgericht: De ISD-Middenlangstraat (Intergemeentelijke sociale dienst). Door deze samenwerking streeft men er naar om regelingen op het gebied van werk en inkomen effectiever en efficiënter uit te voeren. De gemeente Heusden heeft door dit samenwerkingsverband een belangrijk deel van haar verantwoordelijkheden met betrekking tot de arbeidsmarkt vormgegeven. Daarnaast bestaat het Werkbedrijf voor gesubsidieerde arbeid, activering en trajecten MiddenLangstraat (WML). Dit bedrijf bestaat al langer en biedt mogelijkheden tot werkvoorziening in de sociale sfeer. Een uitkering is in de optiek van de ISD het laatste vangnet. De ISD werkt daarom nauw samen met instanties zoals het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI), de WML, reïntegratiebedrijven en opleidingsinstellingen. De ISD werkt aan het vergroten van de kans op werk voor werkzoekenden. Dat gebeurt onder meer door begeleiding, opleidingen, trainingen, cursussen en werkervaringsprojecten. Hierbij is het vaak maatwerk wat de klok slaat. Doel van alle inspanningen is werkzoekenden zo snel mogelijk - soms via gesubsidieerde arbeid - aan een passende baan te helpen. Voorbeeld: ISD, aanpak werkgelegenheid ‘Work first’ De Intergemeentelijke Sociale Dienst is een samenwerkingsverband van de gemeenten Waalwijk, Loon op Zand en Heusden. Iemand die in de gemeente Heusden of Loon op Zand woonachtig is en werkloos wordt, moet naar Waalwijk om zijn/haar uitkering aan te vragen. Een succesvol project van de ISD is ‘Snel op weg’ ofwel ‘Work first’. Personen die werkloos worden krijgen een uitkering en worden gelijk ergens geplaatst voor (tijdelijk) werk. Daarnaast behouden de personen ruimte om te solliciteren.

4.2.2

De aard van de werkloosheid

Veel nietwerkende werkzoekenden (“NWW’ers” ofwel werkzoekenden zonder baan) vinden vrij spoedig zelf of via het CWI werk. Als een werkloze recht heeft op een WW-uitkering, komt hij in eerste instantie niet bij de ISD terecht. In het jaar 2005 geldt dat van de ruim 1.400 nietwerkende werkzoekenden in de gemeente Heusden circa 900 personen geholpen worden door het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) en het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). De overige 500 cliënten kloppen bij de ISD aan. Cliënten op zoek naar werk worden bij bemiddeling ingedeeld in vier fasen. Om een indruk te krijgen van de omvang en aard van de werkloosheid is in de onderstaande tabel deze werkloosheid als momentopname ingedeeld. Cliënten in fase 1 tot en met 3 zijn door minder of meer extra inspanningen goed aan werk te helpen. Cliënten in fase 4 zijn niet of nauwelijks bemiddelbaar voor werk. Deze fase heet maatschappelijke participatie, zorg en rust. Deze cliënten zijn vaak bijvoorbeeld psychiatrisch patiënt, hebben een ernstige alcohol verslaving, ernstige sociale problemen of een combinatie van deze problemen. Deze cliënten hebben intensieve begeleiding nodig gebaseerd op zorg. Een deel van hen zal de gemeente waarschijnlijk in het kader van de wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) (ook) weer als klant kunnen rekenen.

28

Tabel 4-1: Fase Fase 1 Fase 2 Fase 3 Fase 4 TOTAAL

Typering bijstandsgerechtigden ISD-middenlangstraat, raming aantal personen uit Heusden per 1 januari 2006 Omschrijving Direct en goed bemiddelbaar Werklozen die een oriëntatie en/of een sollicitatiecursus doen en daar genoeg aan hebben Meervoudige problematiek (gezondheid / sociale situatie etc.). Reïntegratie-traject. Maatschappelijke participatie, zorg en rust

Heusden (raming) 130 140 240 510

De gemeente Heusden kan vanuit de invalshoek van ‘economisch beleid’ verder bijdragen aan een goed functionerende regionale arbeidsmarkt door een aantal taken hierin op te pakken. In de volgende paragrafen volgen drie belangrijke lijnen waarlangs de gemeente arbeidsmarktbeleid kan vormgeven. Het gaat hierbij om de ondersteuning van het beleid van de ISD en de WML, om de (gemeentelijke) overheid, het bedrijfsleven en scholen meer met elkaar te laten samenwerken en door regionale samenwerking. 4.3 Ondersteunend beleid voor de ISD en de WML Het verstrekken van uitkeringen is een dure kostenpost voor de gemeente. Het is daarom zinvol de ISD te ondersteunen in het streven om uitkeringsgerechtigden weer snel aan werk te helpen. Ook de WML kan ondersteund worden door de vraag naar werk en/of producten van hun hand te stimuleren. Dit kan door bijvoorbeeld: - ‘contract compliance’. Bij een aanbesteding van opdrachten, kan de gemeente als randvoorwaarde stellen dat contractant een bepaald aantal arbeidskrachten van de ISD betrekt; - Een betere taakverdeling en samenwerking in de keten ISD, WML, CWI, UWV en de uitzendbranche; - Een brug te slaan naar het bedrijfsleven: uitwisseling van gegevens tussen het accountmanagement WWB – accountmanagement EZ. 4.4 Bedrijfsleven, onderwijs en economische zaken. Bedrijven hebben in de eerste plaats de doelstelling om winst te maken. Ten gevolge van concurrentie en de planning die vaak op korte termijn is komt regelmatig (bij)scholing bij bedrijven onder druk te staan en daarmee ten slotte ook de winst op de langere termijn. Scholing heeft namelijk een positief effect op de arbeidsmotivatie, maar ook op de arbeidsproductiviteit. De overheid, en dus ook de gemeente, heeft de taak, ruimte en mogelijkheid zich te richten op het maatschappelijk rendement van scholing. De gemeente kan daarom in samenwerking met het bedrijfsleven en scholen projecten initiëren die de kwalificaties van werknemers verbeteren. Een heel belangrijke taak voor het bedrijfsleven is weggelegd in ‘learning-on-the-job’. Heden ten dage ligt de ontwikkeling van kennis in het bedrijfsleven vaak ver vóór op de kennis die (nog) aanwezig is op scholen. Daarnaast blijkt dat het stimuleren van (bij)scholing van het personeel erg belangrijk is voor de doorstroming op de arbeidsmarkt. Dit biedt kansen voor laaggeschoold personeel dat daardoor weer vanaf de onderkant van de arbeidsmarkt kan instromen. 4.5 Regionale samenwerking mbt arbeidsmarkt De gemeente is met betrekking tot werkgelegenheidsbeleid sterk afhankelijk van ontwikkelingen in de omliggende gemeenten. De arbeidsmarkt overstijgt namelijk ruimschoots de gemeentegrenzen. Negatieve of positieve ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in bijvoorbeeld Waalwijk of ‘s-Hertogenbosch hebben vaak direct effect op de werkende bevolking uit Heusden en vice versa. Samenwerking en een regionale aanpak met de gemeenten ‘s-Hertogenbosch en Waalwijk (ISD) op het vlak van arbeidsmarktbeleid ligt daarom voor de hand.

29

Om regionale samenwerking voor de arbeidsmarkt te bevorderen heeft de provincie enkele jaren geleden het initiatief genomen om regionale platforms voor arbeidsmarktvraagstukken (RPA’s) op te richten. Het functioneren van deze platforms had een wisselend succes. Het RPA voor Westbrabant is een voorbeeld van een succesvol werkend platform en zou een inspiratie kunnen zijn voor Midden-Brabant.12

Conclusies: 1. Arbeidsmarktbeleid richt zich op werkgelegenheidsbevordering (voorkomen van langdurige vacatures) en werkloosheidsbestrijding; 2. Individueel maatwerk is vaak nodig om de ‘mismatch’ op de arbeidsmarkt te overbruggen 3. De ISD is namens de gemeente Heusden verantwoordelijk voor het vergroten van kansen op werk voor werkzoekenden; 4. Bijna de helft van de uitkeringsgerechtigden is, ten gevolge van meervoudige problematiek, moeilijk bemiddelbaar voor werk; 5. Vanuit de gemeente kunnen de WML en de ISD ondersteund worden Door het aanpassen van de aanbestedingsprocedure kan het gebruik van hun diensten worden gestimuleerd; 6. Meer samenwerking tussen overheid (gemeente), scholen en bedrijfsleven bieden belangrijke kansen voor een beter afgestemde arbeidsmarkt; 7. Learning-on-the job is een belangrijk middel om het onderwijs en de arbeidsmarkt beter te laten aansluiten. Acties: 1. Een betere taakverdeling en samenwerking in de keten ISD, WML, CWI, UWV en een betere aansluiting op het bedrijfsleven (bijv. banenpools op bedrijventerrein); 2. Intensiveren van de naleving van leerplicht en het bevorderen van het behalen van startkwalificaties. Leer-werk banen creëren; 3. Regionale afstemming initieren (Waalwijk, Loon op Zand en Heusden) onder andere in het aanbestedingsbeleid; 4. Uitwerken van het arbeidsmarktbeleid in een aparte nota. Hierin wordt ook aandacht besteed aan de relatie met de ISD (WWB) en de WML (WSW).

12

Per 1 januari 2006 is echter het regionaal platform arbeidsmarktvraagstukken (RPA) Middenbrabant opgeheven door gebrek aan steun van de kleinere gemeenten voor dit platform. De gemeente Tilburg was de drijvende kracht achter het RPA Middenbrabant. Voor samenwerking wordt opnieuw contact gezocht met Tilburg.

30

5

Beleidslijnen naar sector

Dit hoofdstuk bevat de beleidslijnen en actiepunten van het sociaal-economisch beleid. De volgende sectoren zijn voor de Heusdense economie van belang en worden daarom in aparte paragrafen behandeld: - Industrie, bouwnijverheid en groothandel (5.2) - Detailhandel (5.3) - Toerisme en recreatie en horeca (5.4) - Land- en tuinbouw (5.5) De kaders van het sociaal-economisch beleid worden onder meer gevormd door ruimtelijke kwaliteiten van de gemeente. Deze zijn in algemene termen reeds verwoord in hoofdstuk 2 en worden in dit hoofdstuk uitgewerkt voor de genoemde sectoren. Daarnaast biedt het provinciaal economisch beleid aanknopingspunten voor het gemeentelijk economisch beleid. Hier wordt in paragraaf 5.1 aandacht aan besteed. 5.1

Provinciaal economisch beleid

De basis voor het provinciale beleid voor Noord-Brabant is vastgelegd in de nota ‘Dynamiek en vernieuwing. 2002-2006’. De sociaal-economische verkenning 2005 is het meest recente document, dat ontwikkelingen beschrijft en beleidsaanbevelingen voor de provincie doet. Voor de gemeente Heusden liggen binnen het economisch beleid van de provincie vooral aanknopingspunten bij het vergemakkelijken van transsectorale innovaties door een doordachte invulling van bedrijventerreinen. 5.1.1

Aandachtspunten

Uit een veelheid van aandachtspunten die de provincie aan de orde stelt worden hier vier belangrijke genoemd. 1. De financiële en zakelijke dienstverlening is een belangrijke sector voor de economische groei. Ruim één op drie starters begint een bedrijf in deze sector. Binnen de provincie blijft het aandeel starters achter, terwijl juist deze groep belangrijk is voor de dynamiek van de economie. 2. De vernieuwingsinspanningen bij het midden- en kleinbedrijf (MKB) en bij kennisinstellingen blijven in Brabant achter. De provincie beveelt aan op dit vlak de inspanningen te vergroten. 3. De aansluiting tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt moet beter worden om voldoende gekwalificeerd personeel op te leiden. 4. Een efficiënte benutting van de ruimte wordt als aandachtspunt voor de economie genoemd. De vloerproductiviteit (omzet per m2) kan in de zakelijke dienstverlening, de transportsector en de handel omhoog. 5.1.2

Perspectieven

De provincie noemt dat het tot stand brengen en faciliteren van nieuwe bedrijfsclusters kansen biedt. De interactie tussen industriële bedrijven, handel, transport en dienstverlening zorgt voor een versterking van de economische structuur. De verwachting is dat in transsectorale innovaties nieuwe kansen liggen voor het MKB. Deze innovaties kunnen onder meer worden gestimuleerd door een doordachte invulling van bedrijventerreinen. Functionele en duurzame bedrijventerreinen zijn daarvoor een voorwaarde. Daarnaast vestigt de provincie de aandacht erop dat Noord-Brabant van oudsher een vrij sterke internationale, exportgerichte oriëntatie van de economie heeft. In de nieuw toetredende Europese lidstaten ziet de provincie kansen voor het uitbreiden van de afzetmarkt en het realiseren van goedkopere importen.

31

5.2 5.2.1

Industrie, bouwnijverheid en groothandel Huidige situatie

Uit werkgelegenheidsstatistieken (zie hoofdstuk 3) blijkt dat de industrie, de bouwnijverheid en ‘groothandel en repararatie’ ruim 46% van de werkgelegenheid bieden. Een belangrijk deel van de werkgelegenheid in de industrie en groothandel wordt gegenereerd op bedrijventerreinen. De bedrijventerreinen van de gemeente Heusden bieden aan circa 40 personen per hectare werk. In deze paragraaf wordt dan ook speciale aandacht besteed aan bedrijventerreinen. Heusden heeft, gegroeid vanuit het verleden, een vrij sterke metaal- en machineindustrie. Daarnaast heeft de gemeente een relatief divers midden- en kleinbedrijf. De gemeente telt ruim 2.100 bedrijven met 1 tot 50 werkzame personen. 5.2.2

Ruimtelijke uitgangspunten

1) Concentreren van bedrijvigheid in de rode zone rondom de A59. Voor de lokale en kerngebonden bedrijventerreinen die niet in de rode zone zijn gelegen (Heesbeen en Bakkersdam) geldt dat deze, indien nodig, in stand worden gehouden ter ondersteuning van de lokale bedrijvigheid. Grootschalige uitbreiding van deze bedrijventerreinen in ruimtelijk opzicht is niet aan de orde. 2) Binnen de rode zone bedrijvigheid concentreren op de bedrijventerreinen. Historisch zijn de bedrijventerreinen in de gemeente Heusden ontwikkeld vanuit een behoefte aan ruimte voor bedrijvigheid die sterk gericht was op de Heusdense kernen. Drunen, Elshout, Nieuwkuijk, Vlijmen en Heusden hebben alle eigen lokale, kerngebonden bedrijventerreinen. Na de gemeentelijke herindeling is gekozen voor een meer regionale aanpak en werkwijze. Veel individueel gevestigde bedrijven, bedrijven niet gevestigd op een bedrijventerrein (niet zijnde detailhandel) worden immers vanwege de lokatie (bereikbaarheid, woningbouw) geremd in hun ontwikkeling. 3) Industrie en handel in principe niet in de ‘groene zone’. In de groene zone heeft de ontwikkeling van recreatie- en toerisme en het behoud van natuur- en landschapswaarden prioriteit boven het ontwikkelen van handel en industrie. Voor de toekomst betekent dit dat de gemeente het wegtrekken van industriële bedrijven uit dit gebied eerder zal aanmoedigen dan nieuwe bedrijven toelaten. Aan recreatie en toerisme gebonden bedrijvigheid/activiteiten wordt juist wel de ruimte geboden. Casus Groenewoud I Omdat grond beschikbaar voor bedrijventerreinen schaars is, zet de gemeente Heusden sterk in op intensivering en herstructurering van het bedrijventerrein waar momenteel onder andere Alcoa is gehuisvest. Bedrijven die niet op Het Hoog kunnen worden gevestigd en in het bijzonder bedrijven uit de metaal- en machineindustrie zouden hier in de toekomst ruimte moeten gaan vinden. Casus Heesbeen Industrieterrein Heesbeen is gelegen in de groene zone. In de praktijk betekent het dat het bedrijventerrein in stand wordt gehouden maar dat geen grootschalige uitbreiding meer plaatsvindt. In stand houden van bedrijventerrein Heesbeen betekent dat revitalisering dient plaats te vinden, waardoor het terrein een kwaliteitsimpuls krijgt en het voor de gevestigde bedrijven aantrekkelijk blijft om op het terrein gevestigd te zijn.

32

5.2.3

Economische Beleidslijnen

Uitgangspunten van economisch beleid voor industrie, bouwnijverheid en groothandel zijn: 1) De gemeente streeft naar diversiteit van bedrijvigheid om grote schokken in de ontwikkeling van bedrijvigheid en de arbeidsmarkt te vermijden. 2) De gemeente streeft naar een beperking van de afhankelijkheid van grote bedrijven. Dit betekent dat de versterking van het midden- en kleinbedrijf voorop staat, maar dat de reeds gevestigde grote bedrijven kunnen blijven rekenen op een goede facilitering vanuit de gemeente. Zij zijn in absolute zin immers van groot belang voor de werkgelegenheid. Deze uitgangspunten krijgen vorm in de volgende vier beleidslijnen: 1) Meer vestigingsmogelijkheden voor kleine en middelgrote bedrijven. De vestigingsmogelijkheden dienen voldoende te variëren in aard en omvang, zodat een ‘waaier’ aan vestigingsmogelijkheden ontstaat en een diversiteit aan bedrijvigheid kan worden aangetrokken. Hierbij kan gedacht worden aan: wonen in combinatie met werken, bedrijfsverzamelpand voor speciale doelgroepen zoals startende ondernemers, huur en koop van bestaande panden, industriekavels van verschillende omvang, etc. Daarbij dient rekening te worden gehouden met de ontwikkeling van lokale, kerngebonden bedrijven tot bedrijven met een meer regionale uitstraling. Deze bedrijven kunnen op de lokale bedrijventerreinen niet verder groeien en zijn vaak genoodzaakt om te verplaatsen naar een regionaal bedrijventerrein. Om deze bedrijven en de werkgelegenheid die zij verschaffen voor de gemeente te behouden, is het dus van belang dat de gemeente Heusden voor deze bedrijven ruimte biedt op een regionaal bedrijventerrein Actiepunten: • Tot ontwikkeling brengen van de lokaties die voortvloeien uit de nota vestigingsmogelijkheden bedrijven 2007. • Faciliteren van de ontwikkeling van bedrijfsverzamelpanden op enkele plaatsen in de gemeente. • Via accountmanagement ondernemers stimuleren zich breder te oriënteren op de vestigingsmogelijkheden (bestaand pand, aanpassing/uitbreiding huidige lokatie) door inzet van onder meer de ruimteverkenner van de Kamer van Koophandel. • Ontwikkeling van Het Hoog II ten behoeve van regionaal georiënteerde industriële bedrijven van binnen en buiten de gemeente. • 2) Behouden en versterken van de lokale eigenheid, in het bijzonder de metaalindustie en aanverwante bedrijfstakken. Actiepunten: • Acquisitie van passende (metaalbewerkings)bedrijven van buiten de gemeente door middel van proactief accountmanagement. • Bij de herstructurering van het ‘regionale’ bedrijventerrein Groenewoud wordt gestreefd worden naar behoud van ruimte voor de maakindustrie. • Versterken van het netwerk van gevestigde (metaalbewerkings)bedrijven waardoor deze sector zich nadrukkelijker manifesteert. Aanknopingspunten zijn: vergroten scholingskansen, intensiveren van de kennis en know-how van de sector. De gemeente zal hierin een faciliterende rol vervullen. • 3) Verbeteren van de kwaliteit van bestaande bedrijventerreinen. Actiepunten: • Ontwikkeling plan van aanpak revitalisering bedrijventerreinen. Hierin komt aan de orde: verbetering van de openbare ruimte, herstructurering, intensivering en verplaatsing van bedrijven. Gestart wordt met de

33

•

bedrijventerreinen Nieuwkuijk en Heesbeen. Gezocht wordt naar (financiële) steun van de provincie, het Rijk en de Brabante Ontwikkelingsmaatschappij (BOM). Aansluitend: via gemeentelijke deelname in de Stichting Parkmanagement Heusden met bedrijfsleven parkmanagement op bestaande bedrijventerreinen tot ontwikkeling brengen om de resultaten van (re)vitalisering te bestendigen.

4) Verbeteren van het vestigingsklimaat voor ondernemers. Alle beleidslijnen hebben tot doel om het ondernemings- en vestigingsklimaat van de gemeente te verbeteren. Overige actiepunten ter verbetering van het ondernemingsklimaat betreffen: • Verbeteren bereikbaarheid door de aansluitingen op de A59 te verbeteren, de realisatie van de parallelstructuur en een verbeterd openbaar vervoer. • Verbeter intergemeentelijke en regionale samenwerking op het praktische niveau. Conclusies: 1. Bijna de helft van de Heusdense werkgelegenheid komt voort uit de industrie, bouwnijverheid en groothandel; 2. De meeste werkgelegenheid hierin is te vinden op bedrijventerreinen; 3. De gemeente Heusden herbergt relatief veel bedrijven in de metaalindustrie. Veel arbeidskrachten hebben ervaring (kennis en know-how) op dit vlak; 4. De beperkte beschikbare ruimte dient zuinig te worden gebruikt. De gemeente Heusden leent zich niet voor nieuwe grote transport- en opslagbedrijven; 5. Het midden- en kleinbedrijf is goed vertegenwoordigd en relatief dynamisch. Het past bij de aard en omvang van de gemeente Heusden om vooral kleinere bedrijven te ondersteunen en mogelijkheden te bieden. Actiepunten: 1. Tot ontwikkeling brengen van de lokaties uit de nota ‘alternatieve vestigingsmogelijkheden voor bedrijven’; 2. Faciliteren van de ontwikkeling van bedrijfsverzamelpanden op enkele plaatsen in de gemeente; 3. Via accountmanagement ondernemers stimuleren zich breder te oriënteren op de vestigingsmogelijkheden; 4. Ontwikkeling van Het Hoog II ten behoeve van regionaal georiënteerde industriële bedrijven van binnen en buiten de gemeente; 5. Acquisitie van passende (metaalbewerkings)bedrijven van buiten de gemeente door middel van proactief accountmanagement; 6. Bij de herstructurering van het regionale bedrijventerrein Groenewoud streven naar behoud van ruimte voor de maakindustrie; 7. Versterken van het netwerk van gevestigde (metaalbewerkings)bedrijven. Doelen: vergroten scholingskansen, intensiveren van de kennis en know-how van de sector. De gemeente zal hierin een faciliterende rol vervullen; 8. Maken van plan van aanpak revitalisering bedrijventerreinen. Gestart wordt met de bedrijventerreinen Nieuwkuijk en Heesbeen. Gezocht wordt naar (financiële) steun van de provincie, Rijk en de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (BOM); 9. Op bestaande bedrijventerreinen Parkmanagement tot ontwikkeling brengen om de resultaten van revitalisering te bestendigen; 10. Verbeteren bereikbaarheid door de aansluitingen op de A59 te verbeteren, de realisatie van de parallelstructuur en een verbeterd openbaar vervoer; 11. Verbeter intergemeentelijke en regionale samenwerking op het praktische niveau.

34

5.3 5.3.1

Detailhandelsbeleid Huidige situatie en trends

De detailhandel in de gemeente Heusden concentreert zich in de drie grote kernen Drunen, Vlijmen en Heusden. De detailhandel heeft in elke kern zijn eigenheid en de kernen hebben met elkaar gemeen dat zij moet concurreren met de grotere winkelcentra in ’s Hertogenbosch en Waalwijk. In de huidige situatie vindt vooral afvloeiing van koopkracht plaats vanuit Vlijmen naar omliggende winkelcentra. Twee belangrijke algemene trends die van invloed zijn op de ontwikkeling van de detailhandel zijn: • Bevolkingsgroei. In de gemeente Heusden is de natuurlijke aanwas beperkt, maar de realisatie van enkele woningbouwlocaties zoals Venne-West in Drunen en Geerpark in Vlijmen zal zorgen voor omzetvergroting in de detailhandel. • Pensionering van zelfstandige ondernemers waardoor de winkel ophoudt te bestaan als niet is voorzien in een goede opvolging. Karakterisering van de detailhandel in Drunen, Vlijmen en Heusden Het winkelaanbod in Drunen is te typeren als hoogwaardig. Voorbeelden hiervan zijn een aantal hoogwaardige kledingzaken, maar ook een delicatessenwinkel, etc.. De winkeliersvereniging streeft ernaar om het aantal filiaalbedrijven in het lagere prijssegment (zoals Zeeman) beperkt te houden en ondernemers met eigenheid en hogere kwaliteit aan te trekken. De Ondernemersvereniging Drunen bestaat uit 70 leden. Slechts een zeer klein deel van de winkeliers in Drunen en Elshout is niet aangesloten bij de vereniging. Het gaat dan voornamelijk om filiaalbedrijven van landelijke ketens. De detailhandel in Vlijmen en omgeving is nogal gespreid en divers van aard. Deze versnippering in combinatie met een sterk verouderd centrum zorgt ervoor dat er een aanzienlijke afvloeiing van koopkracht plaatsvindt. Naast winkels met een hoog kwaliteitsniveau valt het op dat er nogal wat winkels zijn in het lagere prijssegment. Voorbeelden daarvan zijn de Edah, Lekker en Laag, Aldi, Hans Textiel, Scapino en de diverse cafetaria’s. Je zou kunnen zeggen dat dat de kracht is van Vlijmen. Drie winkeliersverenigingen zijn verenigd in de Vlijmense Ondernemers Federatie (VOF). Dit zijn de Haarsteegse Middenstandsvereniging, de ondernemersvereniging ‘Hartje Vlijmen’ en ondernemersvereniging De Vliedberg. De bewinkeling in de vestingstad Heusden is intensief en van hoge kwaliteit. Het vestingstadje heeft maar 1.600 inwoners en toch huisvest het stadje maar liefst 40 detailhandelsondernemers. De winkeliers zijn allen zelfstandig ondernemer, er zijn momenteel geen filiaalhouders. Een heel belangrijke groep klanten is de bezoeker die vanuit Wijk en Aalburg, Genderingen, Engelen, de Haverleij (‘s-Hertogenbosch) en ook Drunen zo nu en dan hier komt winkelen. Om deze bezoekers te blijven trekken is een goede bereikbaarheid van het vestingstadje met de auto van groot belang. Verdere klandizie bestaat uit dagjestoeristen uit andere landsdelen en bezoekers van de jachthaven. Een belangrijk knelpunt voor het op peil houden van de bewinkeling is de moeite die het kost om opvolgers te vinden. De onroerendgoedprijzen in de vesting zijn erg gestegen; een nieuwe ondernemer wordt daarmee met hoge aanloopkosten geconfronteerd. De Heusdense ondernemersvereniging is een vereniging met 40 leden. Nagenoeg alle winkeliers in Heusden zijn lid van deze vereniging. 5.3.2

Speerpunten per kern

In gesprekken met vertegenwoordigers van de ondernemersverenigingen zijn de belangrijkste aandachtspunten voor de toekomst genoemd. in vogelvlucht zijn dat voor: Drunen: - De hoge kwaliteit van winkels en producten alsmede de klantvriendelijkheid is voor Drunen onderscheidend. Hieraan dient gewerkt te worden door een goede opvolging en door goede nieuwe

35

-

ondernemers te trekken. De winkeliers met elkaar maken de kwaliteit! Dit betekent dat er een noodzaak bestaat van een soort personeelsbeleid op winkelcentrumniveau. Het verblijfstoerisme in de nabijheid van de Loonse en Drunense Duinen, maar ook de verbinding naar de Vesting stimuleren. Dit is goed voor de detailhandel. In het algemeen is er voldoende parkeergelegenheid. Toch blijft dit in de toekomst een aandachtspunt.

Vlijmen: - Nieuw Centrum: concentratie van winkels en een betere balans tussen het lagere en hogere prijssegment. Dit betekent dat bij de centrumontwikkeling aandacht moet zijn voor de toevoeging in het hogere segment van de nietdagelijkse artikelen als ook de toevoeging van supermarktruimte in het hogere segment. - De verbetering van de winkelsfeer door o.a. voldoende horecavoorzieningen. - Een blijvende bijdrage van lokale ondernemers, want die brengen kwaliteit en klantenbinding. Heusden: - De bereikbaarheid met de auto en rust in het vestingstadje blijven combineren. Het aantal parkeerplaatsen (bijv. bij één van de bastions) binnen de vesting uitbreiden. - Het verstevigen van de klantenkring door meer mogelijkheden voor (verblijfs)toerisme zoals een nieuw hotel in (omgeving van) de vesting. - Oplossingen zoeken voor de opvolging van hoogwaardige zelfstandige ondernemers. 5.3.3

Beleidslijnen

Uitgangspunten voor het detailhandelsbeleid zijn: o De detailhandel dient vitaal te blijven door realisatie en behoud van een bij de kern passend voorzieningen- en kwaliteitsniveau. o Behoud van de kracht van de Heusdense detailhandel die zich kenmerkt en onderscheidt door zelfstandige ondernemers met eigen kleur en kwaliteit (versus grote winkelcentra met relatief veel filiaalbedrijven). o Behoud van de onderscheidende kwaliteit van de drie grote kernen. De centra zijn als volgt te profileren: Drunen kan zich onderscheiden door relatief hoge kwaliteit, Vlijmen door een relatief breed assortiment en laagdrempeligheid, Heusden richt zich meer op exclusiviteit. Het detailhandelsbeleid kent de volgende vier beleidslijnen: 1) Behoud eigen karakter Een belangrijke kracht van de winkelcentra in de kernen Drunen, Vlijmen en Heusden is dat de winkeliers een lokale binding hebben. De winkelier is zelfstandig ondernemer met een eigen karakter van de winkel en kent zijn klanten goed. Ook voor bezoekers en toeristen is het aantrekkelijk om in deze speciale zaken te kunnen winkelen. Het aantal filiaalbedrijven is hier (nog) beperkt. Actiepunten: • Detailhandel faciliteren bij de ontwikkeling van opvolgingsbeleid. • Ontwikkeling van op toeristen gerichte promotiecampagne waarin de diversiteit van het winkelaanbod in de 3 grote kernen wordt benadrukt.

36

2) Bereikbaarheid Een belangrijk aandachtspunt bij elk van deze centra is de bereikbaarheid. Klanten willen de winkel goed kunnen bereiken. Dat betekent dat parkeerplaatsen dichtbij de winkel op het maaiveld óf onder de grond in voldoende mate aanwezig moeten zijn anders dreigt de klant elders te gaan winkelen. De bereikbaarheid is momenteel goed en men wil die bereikbaarheid ook goed houden. Actiepunt: • Doorlichten en zonodig aanscherpen parkeerbeleid en handhaving daarvan. 3) Concentratie en comfort In de concurrentiestrijd om de klant is het belangrijk dat een winkelcentrum als geheel aantrekkelijk is. De klant wil er met gemak en in een prettige sfeer al zijn/haar boodschappen kan doen. Daarvoor zijn vier zaken belangrijk: o Winkels dienen voldoende geconcentreerd te zijn; o Er moeten voldoende horeca-faciliteiten zijn; o Het winkelaanbod moet voldoende groot zijn en bij elkaar passen; o Goede sfeer / uitstraling. Actiepunt: • Samen met de detailhandel: ontwikkeling actieplan voor de grote kernen waarin aan de hand van een inventarisatie wordt beschreven welke verbeteringen kunnen worden doorgevoerd om de klant vast te houden en de toerist naar de winkelcentra te trekken. 4) Belangenbehartiging De diverse ondernemersverenigingen kunnen aan kracht winnen door zich voor gezamenlijke belangen te verenigen. Actiepunt: • Oprichten van een overlegplatform tussen detailhandel en gemeente waarin onderwerpen van gemeenschappelijk belang worden besproken, zoals parkeerbeleid, bereikbaarheid, handhavingsbeleid, structurele aanpassingen winkelcentra en verbeteringen in de openbare ruimte.

37

Conclusies: 1. De kracht van de Heusdense detailhandel ligt bij de zelfstandige ondernemers met eigen kleur en kwaliteit. Hiermee onderscheiden zij zich van grote winkelcentra met relatief veel filiaalbedrijven; 2. De winkelcentra van Drunen, Vlijmen en Heusden hebben elk hun eigen onderscheidende kwaliteit. De centra kunnen zich als volgt profileren: Drunen kan zich onderscheiden door haar relatief hoge kwaliteit. Vlijmen onderscheidt zich door een relatief breed assortiment en laagdrempeligheid. Heusden richt zich meer op exclusiviteit; 3. Bereikbaarheid, parkeerbeleid en de naleving ervan zijn belangrijk voor ondernemers; 4. Doordat de opvolging van zelfstandig ondernemers moeizaam verloopt dreigen de winkelcentra hun eigenheid te verliezen en daarmee aan kwaliteit in te boeten. Actiepunten: 1. Detailhandel faciliteren bij de ontwikkeling van opvolgingsbeleid; 2. Ontwikkeling van op toeristen gerichte promotiecampagne waarin de diversiteit van het winkelaanbod in de 3 grote kernen wordt benadrukt (initiatief: detailhandelsbranche); 3. Doorlichten en zonodig aanscherpen parkeerbeleid en handhaving daarvan; 4. Ontwikkeling actieplan voor verbeteringen om de klant vast te houden en de toerist aan te trekken (detailhandel en gemeente); 5. Oprichten van een overlegplatform tussen detailhandel en gemeente.

38

5.4 5.4.1

Toerisme & recreatie en horeca Huidige situatie: toerisme en recreatie in 2006

De gemeente Heusden telt een keur aan toeristische bezienswaardigheden. Het Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen ten zuiden van de Langstraat vormt een belangrijke toeristische trekpleister. Vlak aan de A59 ligt het Land van Ooit als bekende attractie. Ten noorden van de Langstraat ligt een mooi groen landelijk gebied met meertjes. Daar is ook de vestingstad Heusden die veel toeristen trekt. Bovendien herbergt de gemeente nog vele andere toeristische bezienswaardigheden (zie bijlage 6). Het toeristisch-recreatief aanbod van de gemeente Heusden heeft bekendheid en uitstraling op drie verschillende niveaus. • Nationaal: het Land van Ooit, Heusden Vesting en Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen; • Regionaal: voorzieningen zoals het Cultureel Centrum de Voorste Venne, streekmuseum ’t Gouverneurshuis, openluchtzwembad Het Run en de jachthavens in de vesting; • Lokaal: de twee zwemwaterplassen, de visvijver, De Haverkampen, wielerbaan de Heuvelen en de midgetgolfbaan hebben een recreatieve waarde. Met name de landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten maken een bezoek aan de gemeente Heusden de moeite waard. De gemeente trekt jaarlijks honderdduizenden dagjestoeristen. Bovendien mag genoemd worden dat Heusden zowel in de zomer als in de winter (vestingstad Heusden) iets te bieden heeft. Toerisme en recreatie is een bron van inkomsten en werkgelegenheid, maar kan dat in de toekomst nog meer worden. Hiervoor zijn belangrijke ingrediënten aanwezig, zoals de bestaande trekpleisters zoals onder andere de Vesting en de Loonse en Drunense Duinen. De volgende zaken mist de gemeente Heusden nog: - Voldoende, gevarieerde, kwalitatief goede verblijfsrecreatieve voorzieningen (met name voor grotere groepen) zoals een grote camping en een hotelvoorziening in bijvoorbeeld de (omgeving van) vesting; - Goede samenwerking tussen (toeristische) ondernemers en samenhang in het toeristisch aanbod; - Voldoende horecagelegenheden; - Goede marketing van het aanbod. Naast de bezienswaardigheden die de gemeente heeft, is de toeristische sector goed georganiseerd middels het Platform voor Recreatie en Toerisme en het Heusdens Buro voor Toerisme. Bovendien faciliteert de gemeente het Overlegplatform Vesting Heusden dat zich richt zich op de ontwikkeling van toerisme in de Vesting. Bij deze ontwikkeling wordt steeds de balans met de functies wonen, ondernemen, cultuur en cultuurhistorie gezocht. 5.4.2

Beleidslijnen

Het beleids- en actieplan recreatie en toerisme 2004-2010 (2004) is een goede basis om de toeristische sector in de gemeente Heusden verder te ontwikkelen. Het plan kan verder worden uitgevoerd. In het betreffende plan is gekozen voor een behoudende lijn. Vanuit het sociaal-economisch beleid formuleren wij ambitieuzer beleid voor deze sector. In dit sociaal-economisch plan is gekozen om, in samenhang met de andere economisch thema’s en mede op basis van de discussieavonden, voor zes beleidslijnen te kiezen. Vanuit economisch-toeristisch perspectief zijn de volgende beleidslijnen speerpunt: 1. Behoud van de cultuurhistorische waarde als randvoorwaarde voor de verdere ontwikkeling van toerisme. Actiepunt: • Planologische bescherming van het Heusdens erfgoed zoals bijvoorbeeld karakteristieke boerderijen, dorpsgezichten en de Elshoutse Zeedijk.

39

2. Stimuleren van de uitbreiding van (onderscheidende en hoogwaardige) verblijfrecreatieve voorzieningen Actiepunten: • Concrete lokaties aanwijzen voor de realisatie van grotere verbijfsvoorzieningen zoals een camping of een hotel. Initiatieven voor de ontwikkeling van hotelvoorzieningen worden nadrukkelijk ondersteund; • Ontwikkeling van een visie op de recreatieve poort Gierbergen, inclusief passende recreatieve voorzieningen bij Giersbergen; • Pro-actief faciliteren van initiatieven van derden voor de exploitatie van verblijfsrecreatieve- en dagrecreatieve voorzieningen, zoals bijvoorbeeld een hotelvoorziening of een kuuroord. 3. Samenhang in het toeristisch aanbod door stimuleren van samenwerking en ondernemerschap in toerisme en recreatie. Actiepunten: • Verbeteren van de toeristische bewegwijzering in de gemeente. Toeristen vinden hierdoor beter de weg naar de verschillende bezienswaardigheden in de gemeente, ondernemers kunnen makkelijker naar elkaar verwijzen; • Realiseren van een maandelijkse activiteitenkalender bij de ingangen van de dorpskernen. 4. Imago-verbetering van de gemeente als hoogwaardige toeristische trekpleister. Actiepunt: • Heusdens Buro voor Toerisme: bijvoorbeeld de ontwikkeling promotiecampagne “Heusden,….” 5. Doorontwikkeling van het toeristisch-recreatief product Heusden (in kwantitatieve, maar met name kwalitieve zin). Actiepunten: • Verbeteren van aanlegmogelijkheden voor cruiseschepen; • Meer ruimte creëren in bestemmingsplannen voor horeca-gelegenheiden zodat het aantal horecagelegenheden, met name langs fietspaden en bij toeristische attracties, kan uitbreiden; • Meer ruimte creëren in bestemmingsplannen voor toeristisch-recreatieve voorzieningen en aan toerisme en recreatie gebonden bedrijvigheid op bepaalde locaties in het buitengebied; • Op- en afstapplaatsen voor fietsers met ruime parkeergelegenheid; • Meer gebruik maken van het water, door bijvoorbeeld: o De ontwikkeling van een derde jachthaven (voor de bestaande havens is nu een wachtlijst), o Vaartochten over de vestinggrachten mogelijk te maken, o Kanovaren op het Drongelenskanaal mogelijk te maken. 6. Innovaties in de sector door kruisbestuivingen met andere sectoren en het ingaan op nieuwe trends. Hierbij kan gedacht worden aan: • Toerisme en gezondheidszorg De komende jaren zal, mede door de vergrijzing, een steeds sterker beroep worden gedaan op de gezondheidszorg. Daarvoor worden veel nieuwe concepten ontwikkeld, klanten verlangen individuele op maat gesneden zorg. Denk daarbij bijvoorbeeld aan een Zorghotel. Te denken valt aan een kuuroord in een toeristische, natuurlijke en gezonde omgeving. • Toerisme en vrije tijd Nederlanders hebben in toenemende mate geld en vrije tijd. Het vrijetijdsgedrag tijdens dagtochten wordt bovendien steeds gevarieerder, actiever, sportiever, educatiever en meer natuur- en cultuur(historisch)gericht. De toeristische sector kan hierop inspelen. De Noord-Brabantse Hogeschool voor Toerisme en Vrijetijdswetenschappen (NHTV) in Breda biedt op dit vlak know-how (Interactie nr.4, 2006). • Toerisme en landbouw (agro-toerisme).

40

Conclusies: 1. Heusden is rijk aan toeristisch-recreatieve bezienswaardigheden en voorzieningen; 2. De bestaande toeristische mogelijkheden kunnen nog beter benut en vermarkt worden; 3. Er ontbreken (grotere) verblijfsvoorzieningen; 4. Er zijn nog kansen voor samenwerking tussen toeristische ondernemers en de samenhang in het aanbod kan verbeterd worden; 5. Initiatieven voor diverse positieve ontwikkelingen zoals een hotel in de vesting en/of de ontwikkeling van een derde jachthaven dienen krachtig te worden ondersteund; 6. Oog houden voor het samengaan van toerisme met kansen op het gebied van de gezondheidszorg, vrijetijdsindustrie en de landbouw. Actiepunten: 1. Planologische bescherming van het Heusdens erfgoed; 2. Concrete lokaties aanwijzen voor de realisatie van grotere verbijfsvoorzieningen (camping, hotel); 3. Ontwikkeling van een visie op recreatieve poort Gierbergen, inclusief passende recreatieve voorzieningen; 4. Pro-actief faciliteren van initiatieven van derden voor de exploitatie van verblijfsrecreatieve- en dagrecreatieve voorzieningen, zoals bijvoorbeeld een hotelvoorziening of een kuuroord; 5. Laten voeren van een promotiecampagne voor Heusden (HBT); 6. Verbeteren van aanlegmogelijkheden voor cruiseschepen; 7. Meer ruimte creëren in bestemmingsplannen voor horeca-gelegenheiden en voor toeristisch-recreatieve voorzieningen in het buitengebied; 8. Op- en afstapplaatsen voor fietsers met ruime parkeergelegenheid; 9. Meer gebruik maken van het water, door bijvoorbeeld een derde jachthaven, vaartochten over de vestinggrachten, kanovaren op het Drongelenskanaal.

41

5.5 5.5.1

Land- en tuinbouw De huidige situatie

De land- en tuinbouw is voor de gemeente Heusden een belangrijke sector. De gemeente verpacht relatief veel landbouwgrond en deze sector is van groot belang voor de ordening van de openbare ruimte en de ruimtelijke kwaliteit van de gemeente. De directe werkgelegenheid binnen de landbouw is met circa 800 arbeidsplaatsen relatief klein (totaal Heusden: 13.850). Daar staat tegenover dat deze sector wel een belangrijke spin-off heeft naar toeleveringsbedrijven en de produktverwerkende industrie, en hiermee een belangrijke bijdrage levert door de indirecte werkgelegenheid die het creëert. De oriëntatie op recreatie en toerisme binnen de gemeente, maken het voor de hand liggend om diversificatie van agrariërs richting toeristische voorzieningen en/of ecologische landbouw en/of landschapsbeheer te stimuleren. Voor de glastuinbouw zijn momenteel belangrijke stukken grond binnen ‘de boksring’ gereserveerd. De bestemming hiervoor is op provinciaal niveau vastgesteld. De werkgelegenheid die de glastuinbouw biedt kan als pluspunt beschouwd worden (ook voor laaggeschoolde arbeid is er nog ruimte). In de glastuinbouw werken gemiddeld op 4 to 5 personen per hectare. De land- en tuinbouw sector is door middel van de Zuidelijke land- en tuinbouw organisatie (ZLTO) goed georganiseerd. Deze organisatie is belangrijk voor haar leden onder andere omdat de organisatie ondersteuning biedt bij de vaak moeilijke veranderingen in de sector. 5.5.2

Beleidslijnen

De land- en tuinbouw maakt in Nederland belangrijke veranderingen door. Enerzijds is er sprake van verdere schaalvergroting en specialisatie in de land- en tuinbouw. Anderzijds bestaat er een trend naar schaalverkleining en verbreding van de landbouw. Daarnaast is deze sector van groot belang bij natuurontwikkeling en de vorming en instandhouding van ecologische verbindingszones. Op basis van deze ontwikkelingen zijn de volgende beleidslijnen te formuleren: 1. helpen ontwikkelen en stimuleren van de multifunctionele landbouw. De verbrede, ofwel multifunctionele landbouw is een kans voor de sector. In de publicatie ‘Verbreding onder de loep’ (Min.LNV, 2006) worden daarvoor de potenties geschetst. De marktpotenties zijn als volgt: - De zorglandbouw kan de komende jaren vertienvoudigen; - De verblijfsrecreatie kan verdubbelen; - De productverwerking en huisverkoop kan de komende 5 jaar verdubbelen en de komende 10 jaar verviervoudigen. Hiervoor is het belangrijk dat in de eerste plaats de agrarische sector zelf dit wil oppakken. Voor deze omslag is het is daarnaast nodig dat het bedrijfsleven en de overheid samen werken aan het verbeteren van het ondernemerschap. Het ondernemersklimaat kan belangrijk verbeterd worden. Tot op heden wordt bijvoorbeeld verkoop aan huis van boerenproducten maar zeer beperkt toegestaan. Verder blijken milieucirkels van het boerenbedrijf vaak de mogelijkheden voor recreatieve nevenfuncties (zoals verblijfsrecreatie) in de directe omgeving daarvan te beperken. Actiepunten: • Verbeteren van het ondernemersklimaat door knelpunten op het gebied van wet- en regelgeving weg te nemen. • Initiatieven vanuit de agrarische sector voor verbrede landbouw ondersteunen. • De voorwaarden onderzoeken en beschrijven waaronder bepaalde soorten bedrijvigheid op vrijkomende locaties in het buitengebied toegestaan kunnen worden. Daarmee kunnen dan aan toerisme en recreatie

42

gebonden bedrijvigheid op bepaalde locaties in het buitengebied mogelijk worden. Dit uitgangspunt wordt meegenomen bij de voorbereiding van het bestemmingsplan Buitengebied. 2. Schaalvergroting en specialisatie blijven faciliteren De gemeente is een belangrijke samenwerkingspartner voor agrariërs bij kavelruil. Door de gehanteerde systematieken (kavelruil / ruilverkaveling) zijn veel verbeteringen in deze sector mogelijk gemaakt. Momenteel is de medewerking van de gemeente vooral bij de herstructurering van de glastuinbouw van belang. Actiepunt: • Innovatie en concentratie in de glastuinbouw bevorderen. Beleidsinspanning concentreren op de kansrijke bedrijven en bedrijfsbeëindigingen. 3. Duidelijkheid bieden over natuurontwikkeling en ecologische verbindingszones. Agrariërs zijn voor de realisatie van de ecologische verbindingszones bereid volgens de systematiek van kavelruil oplossingen te vinden. Het is daarbij voor de ontwikkeling en de bereidheid van agrariërs om hieraan mee te werken van belang dat de overheid duidelijkheid en zekerheid biedt over de precieze invulling van landschapsontwikkelingszones. Actiepunten: • Elkaar op de hoogte houden en overleg blijven voeren met als doel duidelijkheid en zekerheid omtrent landschapsontwikkeling. • Waar mogelijk: agrariërs inschakelen om natuurbeheer te realiseren.

Conclusies: 1. Het belang van de land- en tuinbouw is groot in verband met de economische waarde, de natuurwaarden en de invloed op de ruimtelijke kwaliteit van de gemeente; 2. De directe werkgelegenheid in deze sector is met 800 arbeidsplaatsen (van de 13.850) relatief klein; 3. De land- en tuinbouw zorgt echter ook op indirect wijze voor werkgelegenheid, namelijk bij toeleverende bedrijven en in de productverwerkende industrie; 4. In deze sector is enerzijds sprake van specialisatie en schaalvergroting, anderzijds biedt de verbrede, multifunctionele landbouw nieuwe kansen; 5. Landschapsbeheer biedt, in verband met de natuurwaarden in de gemeente Heusden, voor een aantal agrariërs mogelijkheden. Actiepunten: 1. Knelpunten op het gebied van wet- en regelgeving in o.a. bestemmingsplannen wegnemen; 2. Initiatieven vanuit de agrarische sector voor verbrede landbouw ondersteunen; 3. Waar mogelijk ruimte geven aan toerisme en recreatie gebonden bedrijvigheid op bepaalde locaties in het buitengebied; 4. Beleidsinspanning voor de glastuinbouw concentreren op de kansrijke bedrijven en bedrijfsbeëindigingen; 5. Contact houden over landschapsontwikkeling; 6. Waar mogelijk: agrariërs inschakelen om natuurbeheer te realiseren.

43

44

Literatuur Brabants Zeeuwse Wergeversvereniging (BZW). Conclusie jubileumcongres Industrieel contact Helmond: maakindustrie heeft toekomst. In: Interactie. Jaargang 4, juni 2006. p.7. Brabants Zeeuwse Wergeversvereniging (BZW). Jérôme Verhagen, directeur van de High Tech Campus: ‘Wat Brabant nodig heeft is Ausdauer’. In: Interactie. Jaargang 4, juni 2006. p.8,9. Brabants Zeeuwse Wergeversvereniging (BZW). Leisure Industry: van franje tot economische steunpilaar. In: Interactie. Jaargang 4, juni 2006. p.22-25. Gemeente ’s Hertogenbosch. Actieplan Kennisimpuls. ’s Hertogenbosch, maart 2004. Gemeente ’s Hertogenbosch. Ruimte voor kantoren. Kantorenvisie 2004-2015. December 2004. Gemeente ’s Hertogenbosch. Nota Ruimte voor bedrijven.Bedrijventerreinenvisie 2005-2015. December 2004. Gemeente Heusden, Beleids- en actieplan recreatie en toerisme 2004-2010. Vlijmen, 2004. Intergemeentelijke Sociale Dienst Midden-Langstraat. Beleidsplan 2007 ISD Midden-Langstraat. Waalwijk, 2006. Kamer van Koophandel Oost-brabant. Sterkte zwakte analyse, regio Waalboss. Van locaal naar regionaal. 2005. Provincie Noord-Brabant. Samenvatting sociaal-economische Verkenning. Belangrijkste bevindingen SEV 2005. ’s Hertogenbosch, 2005. Provincie Noord-brabant. Leerkansen voor laagopgeleiden. Feiten, cijfers, theorie en praktijk. ’s-Hertogenbosch, februari 2005. Schoorlemmer H.B., Munneke F.J., Braker M.J.E., Verbreding onder de loep. Potenties van multifunctionele landbouw. Praktijkonderzoek, Plant&Omgeving BV. Lelystad, Juni 2006. TNS-NIPO. Frerichs R., Ondernemersklimaat gemeente Heusden. Amsterdam, Juli 2004.

Websites: Centraal bureau voor de statistiek. www.cbs.nl; www.statline.nl ISD. www.isd-ml.nl Heusden. www.heusden.nl Noord-brabant. www.brabant.nl; www.economie-in-brabant.nl Noord-brabant. Campagne. www.kennisismeedoen.nl Zuidelijke Land- en tuinbouw organisatie (ZLTO). www.zlto.nl www.landbouwzorg.nl www.zorgboeren.nl

45

46

AFKORTINGEN en BEGRIPPENLIJST Alcoa

Multinationale (Amerikaanse) onderneming met een bedrijfsvestiging op het Bedrijventerrein Groenewoud (Drunen). Aluminium Coöperation America. BCV Bedrijvencontact Vlijmen BCDE Bedrijvencontact Drunen Elshout BRO Ruimtelijk Economisch onderzoeks- en adviesbureau. CWI Centrum voor Werk en Inkomen Etin Economisch onderzoeks- en adviesbureau. Gevestigd in ‘s-Hertogenbosch. GBA Gemeentelijke basisadministratie. HBP Heusdens bedrijven Platform HBT Heusdens bureau voor Toerisme ISD Intergemeentelijke sociale dienst, Middenlangstraat KvK Kamer van Koophandel LNV Ministerie van landbouw, Natuurbeheer en Visserij. Participatiegraad Het aandeel van de mensen uit de beroepsbevolking van 15 tot 65 jaar zich ook daadwerkelijk aanbieden op arbeidsmarkt. PIT Project Innovatie Team Regio Groot-Langstraat. Gebied dat zich in de gemeente Heusden ten noorden van Elshout en Haarsteeg tot aan de Maas dat zich uitstrekt van Doeveren tot Bokhoven (’s Hertogenbosch). RPA Regionaal Platform Arbeidsmarktvraagstukken UWV Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen VOF Vlijmense Ondernemers Federatie WML Werkbedrijf voor gesubsidieerde arbeid, activering en trajecten Midden-Langstraat TNS-NIPO Taylor Nelson Sofres, Nederlands Instituut voor de Publieke Opiniepeiling en marktonderzoek. Regio Waalboss Regio in het noorden van Noordbrabant dat zich uitstrekt van Waalwijk tot Oss. Het omvat de volgende gemeenten: Loon op Zand (Kaatsheuvel), Waalwijk, Heusden, Haaren, ’s-Hertogenbosch, Vught, St. Michelsgestel, Boxtel, Lith, Maasdonk, Oss. ZLTO Zuidelijke land- en tuinbouworganisatie

Namen bedrijventerreinen Bakkersdam

Bedrijventerrein aan het water met havenfaciliteiten. Direct aansluitend aan de noord-oostkant van de vesting Heusden. Groenewoud Bedrijventerrein bij de kern Drunen Het Hoog Bedrijventerrein ten noorden van de A59 ter hoogte van Nieuwkuijk Heesbeen Bedrijventerrein ten westen van de vesting Heusden, liggend aan de maasoever. Nassaulaan Bedrijventerrein dat ten noorden van de Nassaulaan in Vlijmen ligt Nieuwkuijk Bedrijventerrein gevestigd in de kern Nieuwkuijk Meeuwaert Bedrijventerrein ten Zuid-oosten van Elshout, direct ten noorden van A59. Vliedberg Bedrijventerrein dat direct grenst aan de wijk Vliedberg (Vlijmen) en de kern Nieuwkuijk (dicht grenzend aan het Nieuwkuijkse Wiel).

47

48

BIJLAGE 1 Bevolkingsopbouw gemeente Heusden Buurt (volgens het CBS) Braken-Oost Braken-West Venne-Oost Venne-West Bedrijvenpark Groenewoud Verspreide huizen ten zuiden van Drunen Drunen e.o. Elshout Bedrijventerrein Meeuwaert Verspreide huizen bij Elshout Elshout e.o. Vlijmen Vliedberg Industriepark Vliedberg Verspreide huizen bij Vlijmen Vlijmen e.o. Nieuwkuijk Industrieterrein Nieuwkuijk Nieuwkuijk Haarsteeg Verspreide huizen bij Haarsteeg Haarsteeg Heusden-Vesting Industrieterrein Bakkersdam Industrieterrein Heesbeen Heesbeen Verspreide huizen bij Heusden Doeveren Heusden e.o. Oudheusden Herpt Hedikhuizen Herpt+Hedikhuizen TOTAAL Bron: GBA- Heusden

0-14 jaar 447 525 1.152 1.218 18

15-29 jaar 372 462 1.189 883 17

30-64 jaar 1.182 1.432 3.254 2.771 65

65 jaar e.o. 447 584 800 448 16

TOTAAL 2.448 3.003 6.395 5.320 116

74 3.434 267 19 35 321 1.785 793 23 39 2.640 388 16 404 443 23 466 206 0 11 24 23 16 280 608 161 43 204 8.357

56 2.979 211 16 19 246 1.618 776 10 34 2.438 309 12 321 260 15 275 168 1 11 19 19 10 228 622 104 30 134 7.243

221 8.925 661 39 89 789 4.870 2.187 37 67 7.161 1.062 32 1.094 998 47 1.045 708 3 32 68 63 32 906 1.476 371 140 511 21.907

60 2.355 201 1 20 222 1.165 628 12 19 1.824 257 4 261 217 6 223 287 0 1 23 21 14 346 247 95 24 119 5.597

411 17.693 1.340 75 163 1.578 9.438 4.384 82 159 14.063 2.016 64 2.080 1.918 91 2.009 1.369 4 55 134 126 72 1.760 2.953 731 237 968 43.104

49

50

BIJLAGE 2 Arbeidsmarktgegevens gemeente Heusden Beroepsbevolking, werkgelegenheid en werkloosheid De gemeente Heusden heeft per 1 januari 2006 een actieve beroepsbevolking van circa 19.700 personen. De werkgelegenheid is in de gemeente Heusden kleiner dan de totale beroepsbevolking. Het verschil hiertussen wordt vooral gevormd door 2 factoren: 1. Het aantal inwoners van de gemeente Heusden dat werk vindt buiten de gemeente (vooral in de gemeenten Waalwijk en ‘s-Hertogenbosch) is groter dan het aantal personen van buiten de gemeente dat in Heusden werk vindt. (ruim 4.100 personen in 2002 (bron= Etin), berekend voor 1 januari 2006 = 4.514 personen). 2. het aantal personen dat werkloos is of recht op bijstand (1.434, 1 november 2005) heeft. Heusden biedt met bijna 14.000 banen vrij veel werkgelegenheid, maar heeft ten opzichte van Waalwijk en ‘sHertogenbosch meer een woonfunctie. Tabel 0-1: kengetallen met betrekking tot werkgelegenheid, gemeente Heusden Omschrijving Actieve beroepsbevolking 15-64 jaar (CBS en GBA) Netto uitgaande pendel (berekend 1-1-2006)

Datum 1 januari 2006 1 januari 2006

Getal 19.700 4.514

Niet-werkende werkzoekenden (CWI):

1 juli 2005 1 november 2005 1 juli 2006

1.400 1.434 1.294

Werkloosheid en bijstand

1 november 2005

7,3%

Werkgelegenheid Heusden (Lisa) Werkgelegenheid Heusden (Etin) Bron: GBA Heusden, CWI, Lisa.

2005 2005

13.760 13.850

Werkgelegenheid Om een beeld te krijgen van de werkgelegenheid is in Tabel 0-2 de werkgelegenheid in de gemeente Heusden naar sector weergegeven. Daaruit blijkt dat de industrie, de handel en de zakelijke dienstverlening de drie belangrijkste werkgelegenheidssectoren zijn. Dit overzicht is bovendien verfijnd naar het aantal fulltime en parttime banen en een verdeling naar geslacht. Volgens Etin (2005) is in 2005 de werkgelegenheid vooral in de zakelijke dienstverlening toegenomen (9,8%). Daarnaast is de werkgelegenheid in de bouwnijverheid met 5,2% toegenomen. In de handel en reparatie verloor Heusden verhoudingsgewijs de meeste arbeidsplaatsen (-4,3%). Woningbouwprogramma en de arbeidsmarkt We bespreken kort het verband tussen woningbouw en de arbeidsmarkt. De gemeente Heusden heeft verhoudingsgewijs veel inwoners die in de gemeente wonen, maar ergens anders werken. De beroepsbevolking is 19.700 (2006) personen groot terwijl het aantal arbeidsplaatsen 13.850 is. Vraag 1: betekent het bouwen van meer woningen nu dat er meer inspanningen moet worden gedaan om arbeidsplaatsen binnen de gemeente te realiseren voor de mensen die hier komen wonen? 51

Antwoord: Nee, de arbeidsmarkt overstijgt de gemeentegrenzen, dus een toename van het aantal inwoners noodzaakt niet perse tot het creëren van meer werkgelegenheid binnen de gemeente Heusden. Het leidt echter wel tot meer woon-werk verkeer van Heusden naar elders. Vraag 2: bevordert de toename van het aantal inwoners de werkgelegenheid in de gemeente? Antwoord: Een toename van de bevolking door woningbouw zal weinig invloed hebben op de werkgelegenheid binnen de gemeente Heusden. Er zijn echter wel twee mogelijke effecten te noemen: 1. Een toename van de werkgelegenheid bij (evt Heusdense) bouwbedrijven ten gevolge van de (extra) woningbouw. 2. Doordat grond een woonbestemming krijgt kan dit dus niet meer voor bedrijven bestemd worden. Als het zo is dat bedrijvigheid en wonen in het ruimtebeslag rechtstreeks met elkaar concurreren, wordt de groei van de werkgelegenheid in de gemeente Heusden door meer woningbouw uiteraard WEL geremd. Tabel 0-2:

aantallen fulltime en parttime banen naar sector en naar geslacht in de gemeente Heusden (2005)

Full-time Full-time Sector mannen vrouwen Agrarische sector 450 200 Industrie 2.530 660 Bouwnijverheid 1.120 100 Handel en reparatie 1.320 910 Horeca 130 110 Vervoer, opslag en communicatie 470 120 Financiele instellingen 130 130 Zakelijke dienstverlening 1.050 510 Openbaar bestuur en overheid 280 70 Onderwijs 210 370 Gezondheidszorg- en welzijn 80 370 Overige diensten 120 240 7.890 3.790 Bron: Etin, werkgelegenheidsonderzoek 2005

Parttime mannen 70 70 60 310 100 70 10 120 10 10 0 40 870

Parttime vrouwen 80 100 30 480 170 40 10 120 10 30 150 80 1.300

Percentage TOTAAL 800 3.360 1.310 3.020 510 700 280 1.800 370 620 600 480 13.850

5,8% 24,3% 9,5% 21,8% 3,7% 5,1% 2,0% 13,0% 2,7% 4,5% 4,3% 3,5% 100,0%

In Tabel 0-3 wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste 10 werkgelegenheidssectoren in de regio CWI Waalwijk (Waalwijk, Heusden, Loon op Zand). In deze tabel valt op dat de handel en diensten (zakelijke dienstverlening, gezondheidszorg, toerisme en recreatie) van groot belang zijn. Ook toerisme en recreatie heeft als 6e werkgelegenheidssector een belangrijke plaats in deze regio. Dit is voornamelijk te danken aan het toerisme in Loon op Zand (Kaatsheuvel, De Efteling).

52

Tabel 0-3

werkzame personen in de 10 belangrijkste bedrijfstakken, regio CWI Waalwijk (LISA 2003).

Bedrijfstak Werkzame personen 1. Detailhandel 5.075 2. Groothandel 4.710 3. Metaal-, machine- en apparatenindustrie 3.697 4. Overige zakelijke dienstverlening (incl. R&D en schoonmaak) 3.569 5. Gezondheidszorg 3.046 6. Toerisme en recreatie 2.538 7. Bouwnijverheid 2.449 8. Transport, opslag, post en telecommunicatie 2.127 9. Onderwijs 1.917 10. Horeca 1.658 Bron: afdeling arbeidsmarktkennis en advies van CWI district Zuidoost In 2002 heeft het bureau Etin in opdracht van de gemeente ’s Hertogenbosch een onderzoek uitgevoerd naar de pendelbewegingen in de regio Waalboss. Hoewel de mobiliteit ten opzichte van 2002 opnieuw toegenomen is, heeft deze tabel nog steeds voldoende actualiteitswaarde. Tabel 0-4

pendel Waalboss-gemeenten 2002 Heusden Maasdonk Oss Heusden 42 128 Maasdonk 55 1.020 Oss 60 490 s-Hertogenbosch 880 250 960 Vught 96 0 274 Waalwijk 1.130 0 32 TOTAAL 2.221 782 2.414 Bron: Etin, 2002

s-Hertogenbosch 3.430 680 2.450 3.400 1.190 11.150

Vught 380 185 240 1.640 98 2.543

Tabel 0-5 werkgelegenheid gemeente Heusden naar sector, 1 april 2004 Bedrijfstak Bedrijventerrein % Overige % Agrarische (primaire) sector 4 0 787 9 Industrie 2.872 57 500 6 Bouwnijverheid 296 6 948 11 Handel 980 20 2.080 24 w.v. detailhandel 152 3 1.301 15 Horeca 3 0 503 6 Vervoer en communicatie 387 8 272 3 Financiële instellingen 23 0 262 3 Zakelijke dienstverlening 400 8 1.155 14 Openbaar bestuur en overheid 6 0 314 4 Onderwijs 3 0 600 7 Gezondheids- en welzijnszorg 17 0 567 7 Overige dienstverlening 31 1 549 6 Totaal 5.022 8.537 Bron: provincie Noord-Brabant. Werkgelegenheidsmonitor 2004.

53

Waalwijk 2.360 0 80 780 0 3.220

Totaal 791 3.372 1.244 3.060 1.453 506 659 285 1.555 320 603 584 580 13.559

% 6 25 9 23 11 4 5 2 11 2 4 4 4

TOTAAL 6.340 1.940 3.320 4.510 3.770 2.450 22.330

Tabel 0-6: Totaal nietwerkende werkzoekenden (NWW) gemeente Heusden over beroepsindeling CWI, 1 juli 2006 Aard van het beroep

Aantal Aard van het beroep

elementaire beroepen lagere agrarische beroepen lagere technische beroepen lagere transportberoepen lagere administratieve, commerciële beroepen e.d. lagere beveiligingsberoepen lagere verzorgende beroepen middelbare docenten transport-, sportvakken middelbare agrarische beroepen middelbare wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen middelbare technische beroepen middelbare transportberoepen e.d. middelbare (para)medische beroepen middelbare administratieve, commerciële beroepen e.d. middelbare juridische, bestuurlijke, beveiligingsberoepen middelbare taalkundige, culturele beroepen middelbare beroepen op het terrein van gedrag en maatschappij middelbare verzorgende beroepen e.d.

Bron:

Aantal

346hogere pedagogische beroepen 22hogere landbouwkundige beroepen 103hogere wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 112hogere technische beroepen 140hogere (para)medische beroepen 9hogere administratieve, commerciële, economische beroepen e.d. 45hogere taalkundige, culturele beroepen 2hogere beroepen op het terrein van gedrag en maatschappij e.d. 4hogere verzorgende beroepen

11 1 2 13 7 54 8 9 4

2managers (hbo werk- en denkniveau) e.d. 83wetenschappelijke pedagogische beroepen 4wetenschappelijke landbouwkundige beroepen 14wetenschappelijke wiskundige, natuurwetenschappelijke beroepen 148wetenschappelijke technische beroepen 2wetenschappelijke (para)medische beroepen e.d. 11wetenschappelijke juridische, bestuurlijke beroepen wetenschappelijke beroepen op het terrein van gedrag en 9 maatschappij e.d. 42managers (wetenschappelijk werk- en denkniveau) onbekend TOTAAL nww naar Beroepsindeling

5 2 1 1 3 5 1 1 10 58 1.294

CWI, 2006

Arbeidsmarktonderzoek provincie Noord-brabant Uit onderzoek van de provincie Noord-brabant (Brochure leerkansen voor laagopgeleiden) blijkt dat in NoordBrabant relatief veel ongeschoolde en laaggeschoolde mensen zijn. Deze arbeidskrachten dreigen hun aansluiting met de arbeidsmarkt en met verdere participatie in de samenleving te verliezen. Ook wordt geconstateerd dat de hoeveelheid ongeschoolde arbeid afneemt. In diverse sectoren waar nu nog relatief veel vraag is naar ongeschoolde of laaggeschoolde arbeid, neemt de vraag daarnaar af en neemt de vraag naar geschoolde arbeid toe. Daarnaast wordt geconstateerd dat laaggeschoolden het beste leren door te ‘doen’, learning-on-the-job. Investeren in scholing blijkt belangrijk bij te dragen aan de productiviteit en de motivatie van het personeel. De provincie Noord-Brabant is een campagne gestart om het opleidingsniveau van brabantse werknemers te verbeteren. Daartoe heeft de provincie achterhaald welke in welke sectoren vooral laagopgeleiden werken. Alleen in de groot- en detailhandel wordt na 2005 een nog forse toename verwacht van de vraag naar ongeschoold werk. In de andere sectoren met veel laagopgeleiden is dat niet het geval. In die sectoren is het belangrijk om te investeren in scholing. Onderstaand is weergegeven welke sectoren dat zijn. Tabel 0-7: sectoren waarin investeren in scholing belangrijk bijdraagt aan voorkomen van werkloosheid, Noord-brabant

Bouwnijverheid Metaal- en electrotechnische industrie Voedings- en genotmiddelenindustrie Goederen- en overig wegvervoer Horeca Landbouw en visserij

Bron:

Aantal laagopgeleiden Aandeel laagopgeleiden (Noord-brabant) 29.800 39,0% 29.800 32,4% 16.000 44,6% 13.800 58,2% 13.300 49,5% 13.100 39,7%

Provincie N-B, brochure leerkansen voor laagopgeleiden

54

BIJLAGE 3 Bedrijfsgegevens gemeente Heusden Tabel 0-8 geeft een overzicht van het aantal ondernemingen in de gemeente Heusden naar sector en naar grootteklasse zoals deze door de Kamer van Koophandel zijn geregistreerd. Uit de tabel valt op te maken dat het overgrote deel van de ondernemingen minder dan 50 werkzame personen heeft. Een beperkt aantal ondernemingen, namelijk 22 stuks, heeft meer dan 50 werknemers. Van deze ondernemingen zijn er wel 15 die meer dan 100 personen in dienst hebben. Deze 15 ondernemingen zijn dan ook verhoudingsgewijs belangrijk voor de werkgelegenheid binnen de gemeente Heusden. Tabel 0-8: aantal onderneming naar sector en grootteklasse per 1 januari 2005 in de gemeente Heusden Aantal werkzame personen KVK-SECTOREN 01 Landbouw en visserij 02 Industrie 03 Bouw 04 Groothandel 05 Detailhandel 06 Horeca 07 Vervoer 08 Financiën 09 Adviesdiensten

10 Facilitaire diensten 11 Persoonlijke diensten 12 Algemene diensten SUBTOTAAL

Geen w.p.* 1 18 38 24 74 49 11 9 14 91 57 56 14 455

45 85 214 144 144 31 35 30 193 111 125 48 1.205

2-4 38 64 86 74 144 47 17 14 45 39 50 15 633

5-9 9 33 27 26 33 6 8 5 11 11 6 2 177

10-49 4 34 16 16 16 3 13 2 8 3 4 1 120

561 213 63 12 0 TOTALE BEDRIJFSLEVEN 1.016 1.418 696 189 120 Bron: KvK, 2005 * Geen personeel dat 15 uur per week of meer in de onderneming werkt. 13 Zakelijk beheer

55

100 en 50-99 meer TOTAAL 0 2 2 1 1 0 0 1 0 0 0 0 7

1 8 1 3 1 0 0 0 0 1 0 0 15

115 264 370 338 388 98 82 66 348 222 241 80 2.612

0 7

0 15

849 3.461

De vraag naar bedrijfsgrond, behoefteraming bedrijventerreinen Grote bedrijven zijn vaak niet gebonden aan een bepaalde gemeente of een specifiek bedrijventerrein om hun bedrijfsvoering uit te kunnen voeren. De vraag en het aanbod van bedrijventerreinen komt op provinciaal of zelfs landelijk niveau bij elkaar. Kleinere bedrijven, bijvoorbeeld bouwbedrijven, een taxibedrijf, een schildersbedrijf of een schoonmaakbedrijf , hebben soms wel een lokale binding. Deze bedrijven zijn voor hun bedrijfvestiging afhankelijk van het aanbod in een bepaalde specifieke regio. Dit heeft gevolgen voor het beleid met betrekking tot bedrijfslocaties. Indien nieuwe bedrijfslocaties worden aangeboden op een regionaal bedrijventerrein met grote kavels kan dit aanbod een aanzuigende werking hebben op grotere bedrijven: het aanbod creëert zijn eigen vraag. Indien dit aanbod echter niet wordt gedaan, zal de vraag elders in de provincie manifest worden. De vraag van kleinere bedrijven is echter juist vaker lokaal gebonden. Indien het bedrijf lokaal geen uitbreidingsmogelijkheden vindt, zal het bedrijf toch niet geneigd zijn naar elders te verplaatsen, maar toch blijven zoeken naar een lokale oplossing. Deze situatie lijkt in de gemeente Heusden aan de hand te zijn. Er is juist vanuit kleine ondernemers een sterke vraag naar (nieuwe) vestigingsmogelijkheden. Bedrijventerrein het Hoog, ingericht op grotere bedrijven uit zwaardere milieucategorieën biedt daar echter geen mogelijkheden voor.

Gemeente Heusden Op basis van het inschrijvingenregister van bedrijvenpark Het Hoog is in een eerder notitie (Heusden, januari 2006) een beeld gevormd van de vraag naar bedrijfslocaties. Aan de vraagzijde vielen vier zaken op: 1. Veel bedrijven die zich voor grond aanmelden zijn bedrijven in milieucategorie 2 en hebben een behoefte aan 2000 m2 of minder. 2. Er hebben zich recentelijk circa 2-3 grondverzetbedrijven gemeld voor een perceel. Dit zijn in het algemeen bedrijven zonder hoogwaardige uitstraling en met buitenopslag van grond en veel zware transportbewegingen. 3. het overgrote deel van de bedrijven komt uit de eigen gemeente 4. er zijn nogal wat groothandelsbedrijven en bouwbedrijven die een plaats zoeken. De (aard van de) behoefte aan nieuwe bedrijfspercelen blijkt uit het inschrijvingenregister voor bedrijvenpark Het Hoog. Eind september 2006 bevat dit register 58 inschrijvingen13 met een ruimteclaim van in totaal 21,6 ha. Eind september 2006 is van de netto uitgeefbare grond op Het Hoog I (23,4 ha) 4,2 ha uitgegeven en 8 ha gereserveerd. De ervaring leert dat een reservering in vrijwel alle gevallen leidt tot grondverkoop. Dit betekent dat nog 11,2 ha vrij uitgeefbaar. De gronduitgifte is medio 2004 gestart. De verwachting is dat de 8 ha gereserveerde grond in 2006 en uiterlijk de eerste helft van 2007 tot verkoop van grond leidt. Dit zou betekenen dat in 3 jaar tijd minimaal 12,2 ha is uitgegeven. Dit is nog afgezien van nieuwe reserveringen in het vierde kwartaal van 2006. Gezien de toename van het gronduitgiftetempo in de periode 2004-2006 is de verwachting dat dit tempo, vanwege het economisch herstel, alleen nog maar meer zal toenemen en dat Het Hoog I in 2009 zal zijn uitverkocht zonder dat alle inschrijvingen kunnen worden gehonoreerd.

13

Dit aantal is gecorrigeerd voor 1) de bedrijven die eerder niet expliciet hebben aangegeven hun inschrijving te willen continueren, 2) de bedrijven die reeds grond hebben gekocht en 3) de bedrijven die grond hebben gereserveerd.

56

In onderstaande tabel worden de inschrijvingen nader gespecificeerd naar kaveloppervlakte en milieucategorie.

Kaveloppervlakte 2000 tot <3000 m2 3000 tot <4000 m2 4000 tot < 5000 m2 5000 tot < 10.000 m2 > 10.000 m2 Totalen

Milieucategorie 2 # ha 19 4,1 8 2,4 1 0,4 9 5,2 1 1,0 38 13,1

Milieucategorie 3 # ha 9 1,8 6 1,8 1 0,4 2 1,0 2 3,5 20 8,5

#

Milieucategorie 4 ha

Totalen # 28 14 2 11 3 58

ha 5,9 4,2 0,8 6,2 4,5 21,6

Uitgangspunt in het selectiebeleid voor bedrijvenpark Het Hoog is dat bedrijven met een regionaal karakter minimaal 3.000 m2 nodig hebben. Bedrijven die 2.000-3.000 m2 vragen zijn in de gemeente Heusden relatief groot in aantal. Voor deze doelgroep zoekt de gemeente Heusden naar vestigingsmogelijkheden op de andere bedrijventerreinen. Indien deze kleinschalige bedrijvigheid buiten beschouwing wordt gelaten, resteren nog altijd 27 inschrijvingen die 3.000 – 10.000 m2 nodig hebben en in totaal 11,2 ha vragen. Deze groep behoort tot de doelgroep van het bedrijvenpark Het Hoog. Uit ervaring blijkt inmiddels dat bedrijven die meer dan 10.000 m2 vragen vanwege de aard en omvang van Het Hoog niet goed inpasbaar zijn. Provincie Noord-Brabant De provincie Noord-Brabant heeft in oktober 2006 een nieuwe prognose voor de behoefte aan bedrijventerreinen vrijgegeven. Uit dit onderzoek blijkt dat ten opzichte van de eerdere prognoses, in de ene regio de behoefte aan bedrijventerreinen hoger is geworden, terwijl in andere sprake is van afname. De algemene lijn is dat het ruimtebeslag dat nodig is om aan de toekomstige vraag naar bedrijventerreinen te voldoen niet is afgenomen. In de regio Waalboss is er eerder een toename van de vraag dan een afname, terwijl het aanbod lijkt af te nemen (m.n. de ontwikkeling van Heesch-West is vertraagd en beperkter in omvang dan tot op heden gepland). In de periode 2000-2004 is mede onder invloed van de dalende conjunctuur de uitgifte van bedrijventerreinen vrij sterk afgenomen. Op 1 januari 2005 is 16.430 hectare grond in Noord-Brabant in gebruik als bedrijventerrein. In dit getal is meegenomen het ruimtebeslag op bedrijventerreinen aan openbare ruimte, groen etc. Het netto ruimtebeslag, dat wil zeggen de grond die beschikbaar is voor bedrijfspanden, ligt lager, namelijk 12.140 hectare. Op 1 januari 2005 is nog zo'n 1.080 hectare netto oppervlakte uitgeefbaar; de rest is al aan bedrijven uitgegeven. In 2004 hebben de Brabantse gemeenten 67 hectare bedrijventerrein uitgegeven. Dat is iets lager dan de uitgifte in 2003. Uitgiftecijfers Noord-Brabant (in netto hectaren) Jaar Uitgegeven bedrijfsgrond (ha) 1999 329 2000 318 2001 153 2002 120 2003 72 2004 67 Gezien de voorraad uitgeefbaar terrein (1.080 ha, waarvan 556 ha direct uitgeefbaar) hebben provincie en gemeenten voldoende in plancapaciteit beschikbaar. Afhankelijk van de snelheid van uitgifte, is er in de provincie de komende zeven jaar nog voldoende voorraad. De voorraad slinkt echter sneller, als de economie aantrekt en de behoefte sneller toeneemt. In de uitwerkingsplannen van het provinciale streekplan zitten voor de komende

57

tien tot vijftien jaar voldoende plannen en capaciteit. Wanneer deze plannen doorgang vinden, komt er op termijn nog ruim 3.000 hectare beschikbaar. Bedrijventerreinontwikkeling in de stedelijke regio Waalboss Deze regio heeft planningopgave van 1.000 hectare bruto bedrijventerrein voor de periode tot 2020. De helft van deze opgave wordt gerealiseerd in reeds goedgekeurde plannen en restcapaciteiten van bestaande terreinen (500 hectare bruto). Hieronder valt ook ‘het Hoog’ in de gemeente Heusden. Tot 2015 zal ruimte moeten worden geboden aan een planningsopgave van totaal 290 hectare bruto (exclusief ambitie zuinig ruimtegebruik). De beperkte ruimte rond 's-Hertogenbosch wordt ingezet om de hoogwaardige bedrijvigheid een plek te geven. De gebieden de Kloosterstraat en de Meerendonk worden daarvoor aangewezen. De verdere opgave voor bedrijventerreinen wordt rond Oss en Waalwijk gerealiseerd. In Waalwijk wordt het terrein in het noordoosten (Baardwijk Buiten) ontwikkeld. In het stedelijk gebied van Oss wordt de ontwikkeling van bedrijventerreinen op een groot regionaal terrein langs de A59 in Heesch-West geconcentreerd.

58

BIJLAGE 4 Beschrijving bedrijventerreinen I Groenewoud Bedrijventerrein Groenewoud is gelegen in Drunen en deels gelegen aan de zuidkant van de A59. Het terrein omvat bruto 80 en netto 73 ha en toegestaan is bedrijven in milieucategorie 1-5 (afhankelijk van exacte lokatie). Het is te typeren als een lokaal bedrijventerrein met een regionaal karakter. Het eerste deel, Groenewoud I. wordt gedomineerd door drie grote bedrijven uit de metaalsector (Alcoa, Wärtsilä, Outo Kumpu). Deze bedrijven zijn ontstaan uit Lips. Het terrein is in de jaren tachtig naar het oosten toe uitgebreid (Groenewoud II: gronden van Lips herontwikkeld). Inmiddels zijn er ca. 100 bedrijven gevestigd die 2700 arbeidsplaatsen vertegenwoordigen. Uitbreiding van dit terrein is beperkt mogelijk. Grenzend aan het Groenewoud, ten westen van de Lipsstraat én grenzend aan de Lipsstraat in de driehoek Hogeweg-Lipsstraat-Prins Hendrikstraat zijn nog mogelijkheden voor lichte bedrijvigheid. Dit geldt ook voor het gebied in de driekhoek Industrieweg-Kasteeldreef-Groenewoud, grenzend aan bedrijventerrein Groenewoud. Een andere mogelijkheid doet zich voor door de inkrimping van enkele grote bedrijven aan de kant van de Lipsstraat. Vanwege die bedrijfsherstructureringen bestaat de behoefte grond te vervreemden dat ingezet kan worden voor de ontwikkeling van nieuwe bedrijvigheid. Het meest concreet in dit verband is de herstructurering en intensivering van een deel van het terrein van Alcoa. Maar ook bij de bedrijven Wärtsilä en Outo Kumpu doen zich aan de kant van de Lipsstraat mogelijkheden van herstructurering en intensivering voor. Het is de intentie van de gemeente om in goede samenwerking met deze bedrijven te komen tot herontwikkeling van deze gronden. De vestigingsmogelijkheden voor bedrijven zijn daarbij afhankelijk van de nog beschikbare geluidsruimte op dit gezoneerd bedrijventerrein. Voor het gebied ten oosten en westen van de Lipsstraat wordt momenteel een stedenbouwkundige visie ontwikkeld die de toekomstige ontwikkelingen in dit gebied richting moet geven. II Nieuwkuijk Bedrijventerrein Nieuwkuijk is een lokaal bedrijventerrein gelegen aan de zuidkant van de A59 in de rode zone en omvat bruto 25 ha en netto 19 ha uitgegeven bedrijfsgrond. Op het terrein zijn zo’n 87 bedrijven gevestigd in de milieucategorie 1-3 (en 4 aan de A59) en deze bedrijven vertegenwoordigen zo’n 880 arbeidsplaatsen. Uitbreiding van dit bedrijventerrein kan in beperkte mate aan de orde zijn. Aan de noordwest kant van het bedrijventerrein, aan de kant van de A59, ligt een stuk grond met agrarische bestemming en ten zuiden van de Middelweg zijn nog mogelijkheden voor lichte bedrijvigheid. In het laatste geval zal het naar alle waarschijnlijkheid gaan om een combinatie van wonen met werken, dus om woningbouw met aan de randen lichte bedrijvigheid. Behoudens deze beperkte uitbreidingsmogelijkheden kan het terrein een kwaliteitsimpuls gebruiken. De indeling van het bedrijventerrein wordt gekenmerkt door doodlopende straten en een aaneenschakeling van oorspronkelijk kleinere bedrijfspanden die soms in de loop der jaren gefaseerd hebben uitgebreid. De toerit naar het bedrijventerrein verloopt via de bebouwde kom (Kerkstraat). Het terrein maakt op enkele plaatsen een verouderde indruk en zou daarom in aanmerking kunnen komen voor revitalisering. Om de bereikbaarheid te verbeteren is gestart met de aanleg van een parallelweg langs de A59. In april 2007 krijgt het bedrijventerrein twee toegangswegen op de parallelweg (Vimmerik en Venbroekstraat), zodat de bebouwde kom ontlast wordt van het bestemmingsverkeer en de bereikbaarheid van het terrein aanzienlijk wordt verbeterd.

59

III Het Hoog Het Hoog is een regionaal, gemengd bedrijventerrein gelegen in Nieuwkuijk aan de A59 met een oppervlakte van 30 ha. Het bestemmingsplan staat een minimale kavelomvang van 2000 m2 en milieucategorie 1-4 toe, maar het vestigingsbeleid houdt rekening met het regionale karakter van het terrein en biedt met name ruimte voor regionale bedrijven (dit zijn bedrijven met een regionale uitstraling) uit milieucategorie 2, 3 en 4 waarbij in het geval van categorie 2 sprake met zijn van een minimale kavelomvang van ca. 4000 m2. De uitgifte voor dit bedrijventerrein is gestart in 2004. Het Hoog I bevat 23,4 ha uitgeefbaar terrein. Hiervan is op dit moment 4,2 ha uitgegeven en 4,1 ha gereserveerd. Per saldo is nog 15,1 ha vrij uitgeefbaar. De verwachting is dat de grond ruim voor 2010 volledig is uitgegeven. Op dat moment moet dan al gestart zijn met de gronduitgifte op Het Hoog II. De ontwikkeling van het ontwerp bestemmingsplan voor Het Hoog II (bruto 17,5 ha) is inmiddels gestart. Naast uitbreiding in noordelijke richting wordt ook gesproken over de mogelijkheden van bedrijfsvestiging op een deel van de nabij gelegen zuid-oost lob (Wolput). Op termijn kan ook gedacht worden aan uitbreiding van het Hoog ten westen van het huidige bedrijventerrein en ten noorden van de tuinbouwweg. IV Heesbeen Bedrijventerrein Heesbeen is een lokaal bedrijventerrein met netto 11,5 ha. Er zijn circa 40 bedrijven gevestigd in categorie 1-3 die een kleine 500 arbeidsplaatsen vertegenwoordigen. Gelegen aan het water, enigszins op zichzelf staand, is Jonker Fris gevestigd. Van dit bedrijf is bekend dat zij gefaseerd de activiteiten in Heusden zullen integreren met de activiteiten van Hak in Giessen. Dit betekent concreet dat Jonker Fris de bedrijfsactiviteiten in Heusden afbouwt. De bedrijfsgronddirect aan de Bergsche Maas biedt mogelijkheden op het gebied van toerisme en recreatie. De gemeente is deze mogelijkheden momenteel aan het verkennen. Bedrijventerrein Heesbeen is gelegen in een groene zone. In lijn met de visie zou dit betekenen dat bedrijvigheid in dit gebied niet gestimuleerd wordt. In de praktijk betekent het dat het bedrijventerrein in stand wordt gehouden maar dat geen grootschalige uitbreiding meer plaatsvindt. Het toevoegen van bedrijfskavels op nieuwbouwlokatie Verdoorn in Heesbeen, totaal ca. 2800 m2, waar ruimte wordt geboden aan twee bedrijven in een lichte categorie, behoort nog wel tot de mogelijkheden. In stand houden van bedrijventerrein Heesbeen betekent dat revitalisering dient plaats te vinden, waardoor het terrein een kwaliteitsimpuls krijgt en het voor de gevestigde bedrijven voldoende aantrekkelijk is om op het terrein gevestigd te zijn. V Bakkersdam Bedrijventerrein Bakkersdam bij de vesting Heusden omvat netto 4 ha en is tot ontwikkeling gekomen door de daar gesitueerde scheepswerf. Het is, net als Heesbeen, een voor geluid gezoneerd bedrijventerrein waar bedrijfsvestiging in de categorieën 2-4 en voor de werf categorie 5 mogelijk is. Na een periode van stilstand zijn op het terrein van deze werf inmiddels 3 bedrijven gevestigd die zich richten op bouw, stalling en onderhoud van schepen. Het nieuwe bestemmingsplan voor Bakkersdam biedt ruimte aan dit type watergebonden bedrijvigheid. Het ligt in de bedoeling om de watergebonden bedrijvigheid van de gemeente op Bakkersdam te intensiveren. De mogelijkheden hiervoor worden momenteel in samenspraak met Rijkswaterstaat onderzocht, omdat de beleidslijn Grote Rivieren (die de beleidslijn Ruimte voor de Rivier vervangt) bepaalt dat compensatie moet plaatsvinden wanneer in buitendijks gebied het bouwvolume toeneemt. Voor de toekomstige ontwikkeling van het gebied zal hiermee terdege rekening moeten worden gehouden.

60

VI Vliedberg Het kleinschalige lokale industriepark Vliedberg in Vlijmen-Vliedberg biedt huisvesting aan ca. 10 bedrijven, onder meer Jos America en Koninklijke Sanders (milieucategorie 5). Vanwege de ligging tegen een woonwijk is dit bedrijventerrein niet geschikt voor intensivering of uitbreiding. Bij vertrek van de gevestigde bedrijven dient een bestemmingswijziging (bijvoorbeeld transformatie naar woningbouw) te worden overwogen. Ook zou lichte bedrijvigheid gevestigd in een of meer bedrijfsverzamelpanden tot de mogelijkheden kunnen behoren. VII Meeuwaert Het kleinschalige lokale bedrijventerrein Meeuwaert in Elshout biedt vestiging aan ruim 30 lokale bedrijven in de milieucategorie 1-3 en omvat netto 5 ha. Een uitbreidingsmogelijheid van dit voor lokale bedrijven geschikte terrein aan de A59 is gelegen in een deel van industrieterrein Meeuwaert II, fase 2 (Tongerloostraat) dat nog niet in ontwikkeling is gebracht. VIII Nassaulaan Het kleinschalige lokale bedrijventerrein aan de Nassaulaan, waar zo’n 25 bedrijven in categorie 1-3 zijn gevestigd, omvat netto ca.7 ha grond. Uitbreidingsmogelijkheden zijn gelegen in de strook bij de A59, waar momenteel een projectontwikkelaar aan de Nassaudwarsstraat plannen heeft voor de ontwikkeling van twee bedrijfsverzamelcomplexen.

61

62

BIJLAGE 5 Sterkte-zwakte analyse (Kamer van Koophandel) Sterk De sterke kanten van de gemeente Heusden zijn: - ligging aan de A59 - de aanwezigheid, omvang en kwaliteit van de bedrijventerreinen - er is op het Hoog uitgeefbare grond voor bedrijven - er is een groei in het werkgelegenheidsaandeel van zakelijek en financiële dienstverlening - er is een sterke vertegenwoordiging van de metaalsector (er is veel kennis op dit vlak aanwezig) - het veelzijdige toeristisch-recreatieve klimaat - bovengemiddelde waardering van het ondernemersklimaat door het bedrijfsleven - aantrekkingskracht op nieuwe inwoners Zwak De zwakke kanten zijn: - het ontbreken van goede openbaar vervoerverbindingen - veroudering van delen van bedrijventerreinen - kwalitatieve mismatch: gebrek aan ruimte voor kleinschalige bedrijven - sterke afname aantal banen in industrie en horeca in de periode 2000-2004 - onvoldoende samenhang in en onvoldoende promotie van toeristisch-recreatief product - ontbreken van grootschalige verblijfsvoorzieningen - problemen met verkeer, onvoldoende samenhang in het centrum van Vlijmen - ontbreken van een gemeentelijke / regionale sociaal-economische visie - onduidelijke gemeentelijke loketfunctie voor ondernemers. Kans Kansen voor de gemeente Heusden zijn: - ontwikkelingsmogelijkheden voor wonen en werken in de toekomst binnen stedelijk netwerk - herstructurering afslagen A59 - verbeteren OV-verbindingen - Intensiveren en revitaliseren bedrijventerreinen - Meer transparantie in 2e handsvastgoedmarkt. Betere afstemming vraag en aanbod van kleinschalige bedrijfsruimte - Bieden van steun aan startende ondernemers - Meer actief inzetten op toerisme en recreatie. Het uitvoeren van het actieplan uit 2004! - Uitvoering centrumplan Vlijmen. Bedreiging Bedreigingen zijn: - verdere afname werkgelegenheid in de industrie - toenemende verkeersdrukte op de A59 waardoor de bereikbaarheid o.a. bedrijventerreinen verslechtert. - Onvoldoende voortgang in de aanleg van de parallelweg ten zuiden van de A59 - Onduidelijkheid over de mogelijkheid om grondverzetbedrijven een plaats te bieden - Gebrek aan ambitie van de lokale politiek - Achteruitgang vestingstadje Heusden. 63

Beleidslijnen In de sterkte zwakte-analyse worden voor de gemeente Heusden drie belangrijke beleidslijnen aangegeven: - Meer aandacht voor economie in het gemeentelijk apparaat - Bevorderen van economische samenwerking - Versterking van toerisme en recreatie. Ad 1. Een aantal aanbevelingen die de KvK in dit opzicht heeft gedaan wordt inmiddels aan gewerkt: - accountmanagement - opstellen van een sociaal-economische visie - meer afstemming tussen de sociale (arbeidsmarkt en onderwijs) en de economische paragraaf - Een aantal andere zaken vragen nog onze aandacht: - meer proactieve houding tov bedrijven (o.a. snel verloop van procedures en aanvragen) - gerichte acquisitietrajecten van bedrijfsleven en gemeente - onderzoeken waarom een bedrijf wel of niet voor Heusden gekozen heeft. Ad 2. De economische ontwikkeling van de gemeente Heusden wordt sterk beïnvloed door ontwikkelingen in de omliggende gemeenten Tilburg, Waalwijk en ’s Hertogenbosch. Het is daarom belangrijk om goed contact met deze buurgemeenten te houden. De Kamer van koophandel beveelt het volgende aan: - meer intergemeentelijke ambtelijke samenwerking en kennisuitwisseling - overleg van Heusdense ondernemersverenigingen met verenigingen van buiten de gemeente - De volgende beleidslijnen werden genoemd en zijn inmiddels in gang gezet of kennen initiatieven op dat vlak: - het voeren van regionaal sociaal-economisch overleg - actieve lobby A59 - afstemming voorzieningenaanbod (o.a. toeristisch-recreatief). - begeleiden van startende ondernemers ism KvK - oprichten van een koepelvereniging en/of spreekbuis richting gemeente voor alle winkeliersverenigingen. Ad. 3 Vanuit het besef van de kwaliteit van de groene gebieden van de gemeente Heusden, het vestingstadje, het land van Ooit en het Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen, doet de KvK de volgende beleidsvoorstellen: - verblijfsrecreatie uitbreiden met hoogwaardige faciliteiten zoals een bungalowpark of een kwaliteitscamping - zorgen voor meerdaagse activiteiten - onder de eigen bevolking meer bekend maken wat er allemaal te koop is - meer afstemming van acties op bepaalde doelgroepen, zoals senioren - hoger ambitieniveau van politiek en bedrijfsleven door bekendheid te vergroten en concrete plannen neer te leggen - onderzoeken hoe om te gaan met toeristische ambities en het behoud van natuurwaarden - bekendheid geven aan het nieuwe bezoekerscentrum in Heusden en eventueel ook een dergelijk centrum in de Drunense Duinen nabij Giersbergen realiseren

-

beeldkwaliteit vesting Heusden waarborgen.

64

BIJLAGE 6 Overzicht toeristische voorzieningen Overnachten - 3 Hotels - 5 Bed & Breakfast - 7 Minicampings - 2 Groepsaccommodaties - 1 Camperkampeerplaats - 2 Jachthavens - 1 terrein voor groepskamperen Uitgaan -

25 Cafés 2 Eetcafés 20 Restaurants 5 Partycentra 11 Cafetaria’s 6 Shoarmazaken

Bezienswaardigheden - Heusden Vesting, met de vismarkt, verdedigingswerken en het bezoekerscentrum - 5 molens, 3 standerdmolens in Heusden, de Emmamolen in Nieuwkuijk en de Korenmolen in Drunen. - Fort Hedikhuizen en inudatiesluis - Boerderij De Fellenoord - Abdij Mariënkroon - Gehucht Giersbergen Natuurgebieden - De Moerputten - De Loonse en Drunense Duinen (nationaal park) - De Baardwijkse overlaat - Haarsteegse Wiel - Dijkenstelsel (waaronder de Elshoutse Zeedijk) - De Nieuwe Wiel (tevens zwemwater) - Zandwinningsplas (tevens zwemwater) - De Hooibroeken - De Maas en De Bergsche Maas - Drongelens Kanaal - Roeivijver Drunen Kunst en Cultuur - Cultureel centrum de Voorste Venn - 20 Galleries en Ateliers - Filmhuis Heusden - Poppentheater De Dwerg - Streekmuseum Gouverneurshuis - Museum De Droomspiegel

65

-

Exposities in Bezoekerscentrum Heusden Diverse kunstwerken Diverse monumenten

Toeristische informatiepunten - Gemeentehuis Drunen - Gemeentehuis Vlijmen - Bezoekerscentrum Heusden - Informatiezuilen nationaal park - Informatiezuil Watersport vereniging - Diverse informatiepanelen Diverse routes - Skateroutes - ATB (Mountainbike) routes - Wandelroutes - Vaarroutes - Ruitroute netwerk - Fietsroutenetwerk Vissen o.a. - Visvijver de Haverkampen - Stadsgrachten Heusden - Maas Verhuur - Steps - Fietsen Overige -

Het Land van Ooit Zwembad ’t Run Mini-efteling Wielerbaan De Heuvelen 3 maneges Wiljo Rondvaarten Diverse verkooppunten van streekproducten Diverse evenementen, arrangementen, rondleidingen en workshops

66