S K W
CHENK LARE
Secretariaat: Postbus 150, 1300 AD Almere Haven Redaktie: G. Knibbe, Vijfhuizen, 023-5581810 Postbanknr. SKW: 309261 Postbanknr. COZA: 3930924
IJN
EEN UITGAVE DOOR DE STICHTING ‘GEEN KERKGELD VOOR GEWELD’
NIEUWSBRIEF nr. 104, juni 2005
ST. COMITE OVERLEG ZUID-AFRIKA STICHTING COZA IS OP 28 FEBRUARI 1978 OPGERICHT TEN OVERSTAAN VAN NOTARIS MR. J.J. SISSING TE ZWOLLE; K.V.K. REG. NR. S22225
Het onderstaande artikel hebben wij met wel-
centius IX een Te Deum als dank aan God voor
willende toestemming overgenomen uit STA-
het behoud van de Christenheid.
VAST, onafhankelijk opinieblad van de stichtin-
Breda, 2004. Dr. Tiny Muskens, R.-K. bisschop van
gen voor vrijheid en veiligheid OSL
Breda stelt voor dat de christenen voortaan hun god aanbidden onder de naam Allah.
Binnen onze kerken, vooral de PKN, maar ook in
Hallum, 23 januari 2005. De PKN predikante
de Roomse kerk, is een tendens ontstaan om
mevrouw Corry Nicolay gaat samen met de Turk-
begrip te stimuleren voor de Islam en een dia-
se imam Mustafa Önlü, voor in een gemeen-
loog met islamieten te bevorderen. Dat dit niet
schappelijke kerk/-moskeedienst, waarin ook
de goede weg is blijkt uit het betoog van de
werd uitgeroepen: Allahu akbar (Allah is groot).
schrijver. Wat is er tussen 1683 en het einde van de 20ste eeuw met het christendom in Nederland
Dr. J. A. Schulp*)
gebeurd, dat dergelijke merkwaardige verschui-
Nederlandse christenen en de islam:
vingen zich hebben kunnen voordoen? Vanaf de 17de eeuw is in West-Europa de natuurwetenschap opgekomen, en deze heeft
Een rit op de rug van een tijger
steeds meer gebieden ingepolderd waar voor-
There was a young lady from Niger
heen de kerken gezag hadden. In de 19de eeuw
Who smiled as she rode on a tiger.
hebben de kerken ook te laat en te zwak gere-
They came back from the ride
ageerd op sociaal onrecht. Hiermee hebben zij
With the lady inside
de arbeiders van zich vervreemd.
And the smile on the face of the tiger.
De opkomst van de vergelijkende godsdienstwetenschap heeft geleid tot relativering van de eigen godsdienstige standpunten. Het laatste
Edward Lear
bolwerk van de kerken, de pretentie dat de Wenen, 1683. Na de slag bij de Kahlen Berg
moraal alleen bij de kerken in goede handen
wordt het beleg van de Osmaanse legers bij
zou zijn, liep door het drama van de jodenver-
Wenen opgeheven. In Rome gelast paus Inno-
volgingen in de Tweede Wereldoorlog een 1
geduchte knauw op. De kerken, vooral de prote-
1993 aan de orde gesteld door prof.dr. Anton
stantse, bevinden zich in een situatie van ver-
Wessels, hoogleraar Vergelijkende Godsdienst-
warring en desoriëntatie. In deze situatie kan de
wetenschappen aan de VU te Amsterdam, met
bovengenoemde kruiperigheid jegens de islam
speciale aandacht voor de islam: Hij stelde de
begrepen worden.
antimoslimhouding klip en klaar gelijk met anti-
Het flikflooien met de islam is een proces dat al
semitisme.
zo’n 12, 13 jaar aan de gang is, als ik op mijn
Ik acht deze opstelling zeer ongepast. Vanaf de
eigen knipselarchief af mag gaan. Hierbij is het
vroege Middeleeuwen hebben Joden in Europa
opmerkelijk dat deze ontwikkeling in de media
gewoond als een verspreide groep, zonder mili-
in het algemeen zeer positief gepresenteerd
taire en politieke macht. Van hen hadden de
werd, en dat tegengeluiden slechts mondjes-
Europeanen niets te vrezen. Het Europese anti-
maat geaccepteerd worden. Binnen de twee
semitisme is geworteld in een heilloos mengsel
grote Protestantse kerken in Nederland sinds
van irrationele kwaadaardigheid en verkeerde
vorig jaar opgegaan in de PKN, worden tegen-
bijbeluitleg.
standers van deze ontwikkeling gewoon mond-
De islam daarentegen heeft zich in de loop der
dood gemaakt. Ik weet dit uit gezaghebbende
geschiedenis voortdurend met wapengeweld
bron, maar ik zou mijn zegsman in moeilijkhe-
tegen Europa gekeerd. De jaartallen van Gibral-
den brengen als ik deze vermeldde. Pas eind
tar, Poitiers, Lepanto, Kosovo Polje, Wenen
2004 heeft HP/De Tijd de kat de bel aan durven
(twee keer) en Constantinopel zijn bekend.
binden, en heeft op 31 december het omslagar-
Alleen Spanje is door de Europeanen terugvero-
tikel “Flirten met Allah – het nieuwe verbond
verd. Voor het overige zitten we in de Balkan
tussen christenen en moslims in Nederland.” Dit
met de kwalijke erfenis van het Ottomaanse
artikel heeft geleid tot vele reacties, waaronder
Rijk. Evenwel, zo gauw de moslims geen militai-
een van mijn hand. Tijd om dit fenomeen ook,
re bedreiging meer vormden, ebde de moslim-
op verzoek van de heer Ego, eens in STAVAST
bestrijding snel weer weg en verkeerde in een
tegen het licht te houden.
positief geïnteresseerd exotisme, plus redelijke
Eén thema dat in de relaties moslims - christe-
handels- en diplomatieke betrekkingen. Van een
nen steeds terugkomt, is de vrees dat de afkeer
moslimhaat die vergelijkbaar is met het antise-
van moslims zou kunnen leiden tot een vervol-
mitisme is nooit in de geschiedenis sprake
ging analoog aan die van de Joden in de Twee-
geweest, ook nu nog niet.
de Wereldoorlog. Dit onderwerp is reeds eind
In 1995 is er voor het eerst een conferentie
Moslims tijdens bedevaart in Mekka
2
geweest van protestantse predikanten en Turkse islamitische geestelijken waarbij deze brave lieden zichzelf benoemden tot morele gidsen voor de Nederlandse samenleving. Hamdi Mert, van de Islamitische Stichting Nederland, riep hierbij christenen en moslims op om “samen de strijd aan te binden tegen het drugsgebruik, alcoholisme, materialisme en atheïsme” (Leeuwarder Courant en NCR, 18/01/1995). Het zal je als respectabel Nederlands atheïst gezegd worden! Je wordt op één lijn gezet met alcoholisten en drugsgebruikers. Over respect voor andermans overtuigingen gesproken… Ook H. van Munster, van Justitia et Pax deed een duit in het zakje met de opmerking “dat er voor beide godsdiensten een taak was weggelegd tegenover de instrumentalisering van de rationaliteit, de ontkenning van de waarheid en de onttovering van de wereld”. Tussen haakjes: over welke waarheid
Een bladzijde uit de Koran
had Van Munster het? In christelijke kring legt men er vaak de nadruk
van Jezus: hetzij dat je zijn leven en werk letter-
op dat ook de moslims Jezus erkennen als een
lijk opvat als het verzoeningswerk, zoals de
profeet. Het is maar wat je erkennen noemt.
orthodoxe leer is, of dat je zijn geschiedenis
Voor de christenen is Jezus de aan de Joden
leest als een verhaal dat niet echt gebeurd is
beloofde Messias (Masjiach, gezalfde, Grieks:
maar wel waar; dat namelijk de dood niet het
Christos). Volgens de christenen is hij aan het
laatste woord heeft: Als je de koran gelijkstelt
kruis gestorven en heeft aldus de zonden van de
met deze verhalen, waarom laat je je dan niet
gehele mensheid bij God verzoend. Op grond
liever leiden door de Metamorphosen van Ovidi-
van bepaalde passages in het Nieuwe Testament
us, De Odyssee of de Edda?
hebben de vroege christenen hem daarom als
Als de kerken de gelovigen bij Mohammed wil-
goddelijk beschouwd hetgeen ook geleid heeft
len brengen, waarom hebben onze Grieks-
tot het construct van de Heilige Drie-eenheid.
Romeinse, Keltische en Germaanse voorouders
Hoe anders is dit in de islam. Daar is Jezus van
zich dan tot het christendom moeten bekeren?
Nazareth niet meer dan één van de talrijke pro-
Wordt dan de hele religie niet minderwaardig
feten die aan de definitieve, laatste profeet
en triviaal gemaakt?
Mohammed voorafgegaan zijn, en aan hem
Indien er één rode draad valt te ontdekken in de
ondergeschikt. Volgens de moslims is Jezus hele-
koran, dan is het wel de afkeer van wat daar
maal niet gestorven maar wel ten hemel geva-
genoemd wordt: “genotengevers”. De god van
ren. Men kan zich, kortom, beter afvragen of de
de moslims is één, en dat is dat: van een tweede
Jezus van het Nieuwe Testament en van de
en een derde god: bijvoorbeeld Jezus en de Hei-
koran wel meer met elkaar gemeen hebben dan
lige Geest, kan geen sprake zijn. Het is de groot-
de naam. Hoe je als christen de evangeliën ook
ste misdaad die een mens kan begaan om de
leest, je ontkomt niet aan de centrale positie
eenheid van de moslimgod te ontkennen. Ik 3
geef een uitgebreid citaat uit Soera 9: Die
loog met de moslims aan te willen gaan…
Umkehr (ik beschik alleen maar over een Duitse
Voor wie nog niet genoeg overtuigd is, loont
vertaling van de Koran):
het om eens na te gaan hoe volgens de sharia, het islamitische recht, aanhangers van andere
9.3 Eine Bekanntgabe von Gott und seinem
religies behandeld dienen te worden. Over
gesandten für die Menschen am Tag der Großen
atheïsten (maar die had je in Mohammeds
Wallfahrt Gott hat nicht mit denen zu tun die
dagen niet zozeer) en polythestische heidenen
ihm Partner beigeben, und nicht sein Gesandter.
kunnen we kort zijn: dat was kiezen tussen
Wenn er umkehrt, ist es besser für euch. Doch
bekeren of kop er af.
wenn ihr euch abkehrt, dan wisst: Ihr hindert
Voor Joden en christenen (ahl al-kitab, mensen
Gott nicht. Verkünde denen die die ungläubig
van het boek) lag het iets subtieler. In gebieden
sind, schmerzhafte Strafe!
waar moslims de baas waren mochten zij blijven leven en werken (iemand moest het werk toch
9.4 Außer denen, mit denen ihr einen Vertrag
doen) mits ze duidelijk als andersdenkenden
geschlossen habt, unter denen, die (Gott) Partner beigeben, die euch dann in nichts geschädigt und niemanden gegen euch beigestanden haben. Erfüllt ihnen den Vertrag bis zu ihrer Frist! Gott liebt die Gottesfürchtigen. 9.5 Wenn die unantastbare Monate abgelaufen sind, dan tötet die, die Partner beigeben, wo ihr sie findet! Greift sie, belagert sie und lauert ihnen bei jedem Hinterhalt auf! Wenn sie umkehren, das Gebet verrichten und die Abgabe leisten, dann gebt ihren Weg frei! Gott ist voller Vergebung und barmherzig. (vet van mijn hand, JAS) Éen van de heiligste plaatsen van de moslims
Met andere woorden: zolang er een verdrag bestaat tussen moslims en “genotengevers” die
herkenbaar waren, en mits hun kerken en
nooit op enigerlei wijze de moslims lastig geval-
synagogen niet opvielen en mits ze een schat-
len hebben: dan dienen de moslims zich aan dat
ting, een soort beschermgeld, betaalden. Dit
verdrag te houden tot de termijn dat het
wordt de dhimma-status genoemd; de status
afloopt. Dan treedt het basisprincipe in werking:
van beschermeling. Leefbaar dus, maar enigszins
dat genotengevers gedood moeten worden”
vernederend. (Hartmann, 1944/1966, p./120 e.v.).
tenzij ze zich bekeren. Nauwelijks een basis voor
Opgemerkt moet worden dat waarschijnlijk de
een vruchtbare dialoog, dunkt mij.
christenen in vele moslimlanden (Soedan, Saoe-
Wie daarnaast de moeite neemt om soera 5 te
di-Arabië, Iran, Pakistan) zouden willen dat ze
lezen: Der Tisch, treft daar een over 120 verzen
zo behandeld werden. De praktijk is in vele mos-
doordreunende scheldkanonnade tegen de
limlanden aanzienlijk slechter dan de leer!
“genotengevers” aan. Je moet als christen wel
Een ander argument dat men in de christelijke
masochist zijn om dan nog een religieuze dia-
apologie van de islam veel tegenkomt is dit: dat 4
jodendom, christendom en islam allen op de
terlating van hun have en goed. Toen hij de
aartsvader Abraham terug zouden gaan. Het is
laatste slag tegen de Mekkanen had gewonnen,
waar dat de koran vele verwijzingen bevat naar
rekende hij ook met de laatste jodenclan in
verhalen uit het Oude Testament. Ze zijn echter
Medina af: alle mannen werden geëxecuteerd
zeer schematisch gehouden doen daardoor eer-
en de vrouwen en kinderen als slaven verkocht
der saai aan. Lees in dat verband de hele soera
(Hartmann, p.22 – 23). Niet geheel het idee van
2, die KLu. Ook krijgen haast al deze verhalen in
Jezus, of bijvoorbeeld van Sint Franciscus.
de koran een eigen, specifieke draai. Bijvoorbeeld, het is Ismaïl, niet Izaäk die door Abraham
Kortom, wat bezielt de kerkelijke leiders eigen-
geofferd moet worden. Alweer: de naam Abra-
lijk om zozeer mooi weer te spelen tegen de
ham wordt gebruikt. Er is enige inbreng vanuit
moslims? Het schrijnende is dan nog dat de
het Oude Testament (maar met een eigen islami-
gevestigde protestantse kerken zich nauwelijks
tische draai eraan) en er worden allerhande toe-
iets gelegen laten liggen aan christelijke immi-
voegingen over Abraham gemaakt: in wezen
grantenkerken van bijvoorbeeld Ghanezen of
zijn Mohammed en Abraham de centrale mense-
Surinamers (Friesch Dagblad 22/5/1996). En voor
lijke figuren in de koran, niet Jezus.
protesten tegen de vervolging van christenen
In 1999 heeft de VU-docent/gereformeerd predi-
door moslims overal ter wereld moet je ook niet
kant dr. Jan Slomp voorgesteld dat de christenen
bij de gevestigde kerken zijn. Voorzover daar
ook Mohammed als profeet zouden erkennen.
iets van terechtkomt (en het is moeilijk!)
Dat lijkt mij, op zijn vriendelijkst gezegd, niet
gebeurt dat door niet-kerkelijke organisaties als
zo’n goed idee. Mohammed verdient het om in
Open Doors. Wat willen de dominees eigenlijk?
de historie herdacht te worden als één van de
De macht die ze als dominee kwijt zijn geraakt
uitzonderlijke veldheren, op één lijn met Alexa-
als ayatollah terugwinnen soms? Het valt te vre-
nder de Grote, Gaius Julius Caesar of Napoleon
zen dat zij met hun opstelling zich alleen maar
Bonaparte. Ook als een uiterst behendig
verder vervreemden van hun achterban. Laten
Macchiavellistisch politicus verdient hij bewon-
ze liever met al die interreligieuze dialoog
dering. Maar als man Gods? Laat ik het zo zeg-
ophouden.
gen: Jezus reed op Palmzondag ongewapend op een ezeltje Jeruzalem binnen, en vijf dagen later
De PKN zou er mijns inziens verstandig aan doen
had het priesterlijke establishment in eendrach-
om de volgende maatregelen te nemen:
tige samenwerking met de goede landvoogd
- Een verklaring van de synode dat Allah van de
Pontius Pilatus met hem afgerekend – dacht
moslims niets met de christelijke God te maken
men. Mohammed daarentegen reed gewapend
heeft.
en te paard in 630 de door hem veroverde stad
- Een verklaring dat aan Mohammed voor chris-
Mekka als overwinnar binnen en vestigde daar
tenen geen enkel religieus of moreel gezag
de heiligste stad voor de hele islam. Deze vero-
toekomt.
vering was voorafgegaan door vele roofoverval-
- Een verklaring dat de koran ook een boek is,
len op Mekkaanse karavanen.
niet meer en niet minder. Het gezag dat mos-
Gedurende zijn periode als heerser van Medina
lims aan dit geschrift toekennen is voor hun
(622 – 630) heeft Mohammed stapsgewijs in
rekening.
deze stadsstaat de Joden uitgeroeid. In 625 vond
Steun de uitgave van dit blad. maak uw gift over op giro 309261
hij voorwendsels om de joodse goudsmedenclan van de Qainuqâ de stad uit te zetten, met ach5
- Stoppen met elke vorm van interreligieuze dia-
gingen, hobbyverenigingen, vrijwilligerswerk.
loog. Dat wordt gewoon: zending of evangeli-
En niet te vergeten: gewoon alledag op het
satie. Er is niets mis mee om je marktaandeel
werk en in de buurt. Kortom: overal waar men-
op de markt van religie en spiritualiteit actief
sen elkaar kunnen ontmoeten en iets goed voor
te vergroten.
de samenleving betekenen. Laat men bedenken:
- Schorsing en afzetting van alle ambtsdragers
een mens is véél meer dan de godsdienst die hij
die wel en theologische band met de islam
aanhangt.
nastreven. Deze lieden zouden de welgemeende raad moeten krijgen om maar gewoon mos-
Literatuur:
lim te worden. Dat is duidelijk.
Hartmann, Richard (1944/1992). Die Religion des Islam – eine Einführung. Mit einem Nachwort
Het grote misverstand van de kerken is, dat het
zur Neuausgabe von Annemarie Schimmel.
zou gaan om aanhangers van enigerlei religie
Darmstadt, Wissenschaftliche Buchgesellschaft.
tegen de atheïsten en agnosten. Het is: met
Der Koran, übersetzt und eingeleitet vons Hans
iedereen, gelovigen, bijgelovigen en ongelovi-
Zirker (2003). Darmstadt, Wissenschaftliche
gen, voor een leefbare en rechtvaardige samen-
Buchgesellschaft.
leving. De christenen moeten zich daarvoor oefenen in hun kerken. Maar de samenwerking met alle andere medemensen vindt plaats bui-
* De auteur is bioloog, en thans werkzaam als hoge-
ten de kerken (en dus ook buiten synagogen,
school-hoofddocent service management en –marketing
moskeeën en tempels): in vakbonden, werkge-
aan één van de Nederlandse hogescholen. Hij schrijft dit
versorganisaties, politieke partijen, sportvereni-
artikel op persoonlijke titel.
Jeruzalem
6